jr
de straat staande kar werd nog bovendien
schade toegebracht. Persoonlijke ongelukken
hadden in de niet zeer breede straat geen
plaats.
Voor den eierenkoopman is de schade zeer
grooteen vierjarig paard dood en nog
bovendien proces-ver baal, omdat hij een aan
gespannen trekdier zonder toezicht had gelaten.
De ondernemers der eerste Zeeuwsche
Verloting te Goes hebben bepaald succes met
hunne onderneming, daar onze Zeeuwen toch
schijnen te begrijpen, dat waar bij de vele
andere ondernemingen van dien aard, alle
prijzen in Holland of elders, behalve in Zee
land, worden aangekocht, van deze Verloting
enkel Zeeuwsche handelaren profiteeren. Ook
al omdat deze verloting strikt eerlijk is, gaan
de loten gul van de hand.
Viissingen, '10 Mei. In de heden alhier
gehouden algemeene vergadering der Maat
schappij uDe Schelde" werd de winst- en
verliesrekening over het afgeloopen jaar goed
gekeurd en het dividend op 4 pCt. bepaald.
Als commissaris werd herkozen de heer
Arie Smit en tot adjunct-directeur benoemd
mr. Jan Smit Azn.
Aan arbeidsloonen werd in het afgeloopen
jaar uitbetaald f 724 378.25. Het gemiddeld
getal werklieden bedroeg 1300.
IJzendijke, 10 Mei. Alhier is hedenmiddag
een achtjarige jongen overreden door de
bagage-wagens van de tram, die in bewegiDg
gebracht werden door spelende jongens.
De knaap bleef op de plaats dood.
Sas-van-Gent, 10 Mei. Aan de Westkade
alhier is een groot perceel aangekocht om
daar een katoenfabriek te stichten, weer voor
Belgische rekening. In de laatBte jaren heeft
men hier een aantal nieuwe fabrieken
gekregen, meest alle van België, o.a. de
goudfabriek, de verffabriek en de spiegel-
fabriek.
De gunstige ligging aan kanaal en spoorweg
trekt blijkbaar de aandacht van ondernemende
Belgen.
Aanbestedingen, Verknopingen enz.
Op de eerste bloembollenveiling, j.l. Vrijdag
te Renesse en Haamstede ten overstaan van
notaris W. F. dol Campo genaamd Camp
gehouden, werden de volgende prijzen besteed:
Joost van den Vondel (rood) f 4f 4,75
Joost van den Vondel (wit) f 19,25; Rubra
Maxima f7,50—f9,50; Gele Prins f5f6;
id. (Bontlof) f 6,75—f 9,50Grand Due f 5,50
La Recieuse f 5,25 Pottebakker f 3f 4,25
Salvator Rose f 13 Van Berghem f 5 Mon
Frósor f 4,75—f 8; Willem III f 7,75;
Chryselora f 4,50—f 5,75; Procerpino f 8
f 8,50Rose Luisante f 17 Rosa mundi
Huikman f 4,50f 6 Duchesse de Parma
f 3—f 3,50; La Reine f 2,75—f 3,25;
Murillo f9—f 11Max Cousine f4,50-f5;
Couleur Thomson f 2,50—f 3; Rose Blanche
f 4; Wapen van Leiden f 3; Jacht van
Rotterdam f 6Rex Rubrorum f5; La
Candeur f 5Vuurbaak f 9,25Thomas
Moore f 4,50; Tournasol f 4,25—f 4,50;
Von Sion f 6,75, Phoenix f3, de 2 laatste
soorten per 2 bedden.
Te Goes werd Zaterdag 10 Mei, ten ver
zoeke van het waterschap »de Breede Watering
bewesten Ierseke", aanbesteed
I. het vernieuwen en herstellen der water-
keerende dijken enz., waarvan tarief is vast
gesteld. Hiervoor waren 5 inschrijvers
afwisselend tusschen 4| tot 3,6 procent boven
dat tarief. Dit perceel is niet gegund
II. 400 kubieke meters grind. Vier
inschrijversgegund aan den laagsten
W. Gorse te Papendrecht, voor f 716
III. het gedurende één jaar onderhouden
van sluizen, gebouwen en booten van den
polder. Vier inschrijversde laagste
A. Goedemond te Hansweert, zal voor f1400
het werk uitvoeren
IV. in 5 peiceelen het onderhoud enz. der
heulen in den polder. Alle perceelen werden
aan de laagste inschrijvers gegund, zijnde de
heeren W. v. d. Linde te Kattendijke, voor
3 pCt. beneden tarief; A. Drijgers te 's-IIeer-
Abtskerke 4 pCt. beneden tarief; D. van
Maris te Kapello 4 pCt. beneden tarief
A. Goedemond te Hansweert volgens tarief en
J. Lindenbergh te Wemeldinge idem
V. het verlagen van 16 heulen in den
polder onder Schore. Zes inschrijvers, waarvan
de laagste A. Goedemond te Hansweert
voor f 2150 het werk zal uitvoeren.
Het vernieuwen der steenglooiings- en
andere werken van de Calamiteuse polders Elle-
woutedijkBorsele. Zes inschrijvers. Laagste
J. Roskam te Sliedrecht, voor f 9930. Raming
f 10370.
Te Scherpenisse werd Zaterdag aanbesteed
het herstel, de vernieuwing en het onderhoud
tot 30 April 1903 van de aarde-, kram-, rijs-
en steenglooiingwerken aan do waterkeering
van het calamiteuse waterschap Scherpenisse.
Ingeschreven werd door de heeren C. Bolier
te Bruinisse, voor f 5848 V. C. P. Bolier
te Scherpenisse, voor f 5894 J. Lindenbergh
te Wemeldinge, voor f 5970J. de Bree te
Terneuzen, voor f 0145; J. L. Geluk te
Tolen, voor f 6320 J. Scheepens te Rozen-
daal, voor f 6350.
De begrooting bedroeg f 6402.72.
Oosterland, 10 Mei. Heden had de
aanbesteding plaats door het polderbestuur
van den polder Ooster- en Sirjansland van
het onderhoud, de herstelling en do ver
nieuwing der aard-, kram- en stoenglooiing-
werken des polders (dienst 1902-1903) met
leverantie der materialen enz., in het dorpshuis
bij J. J. Beije alhier. Ingeschreven werd door
D. van Popering, Bruinisse, f 3525 L. van
Popering, Bruinisse, f 3530L. M. Geluk,
Tholen, f 3635 L. van der Velde, Bruinisse,
f 3686C. Bolier, Bruinisse, f 3760
W. Ringelberg, Duivendijke, f 3850P. Be-
zuijen, Dnivendijke, f 3898. Aan den lasgsten
inschrijver is het werk gegund.
Dreischor. Voor de levering van een
partij Chilisalpeter werd ingeschreven door:
A. M. van Driel, Nieuwerkerk, voor f 11,40
Snelleman Ylamings, Dinteloord 10,82
Kostenso, Kruiningen, 10,79
W. J. C. Ribbens, Zierikzee, 10,74
A. Snelleman, Dinteloord, d 10,70
Arenthak, Hansweert, 10,62
Aan den laagsten iaschrijver werd de leve-
ring opgedragen.
Landbouw en Veeteelt.
Zierikzee. Wegens gebrek aan plaats
ruimte moet ons verslag der vergadering van
de Veeverzekering D. E. L. tot het volgend
nummer blijven liggen.
BEOHT8ZAKEL
Zaterdag 1.1. werd voor de rechtbank te
Rotterdam de zaak behandeld van den
26-jarigen hoedenmaker v. E. uit de Vondel
straat, die in drift wegens mishandeling zijner
moeder, zijn vader heeft doodgestoken.
De ambtenaar van het O. M. eischte drie
jaar gevangenisstraf, terwijl do verdediger
vrijspraak pleitte op grond van noodweer,
daar de beklaagde de daad gepleegd had tot
bescherming zijner moeder en zuster.
De beklaagde was zeer terneergeslagen,
doch bekende zijn misdaad.
De uitspraak is bepaald op Donderdag 22
dezer.
Voor de rechtbank te Middelburg is
Woensdag behandeld de zaak tegen Ch. V.,
19 j., en J. V., 25 j., schippers te Bouchaute
(België), beklaagd van meineed, Dadat zij
reeds tegen Zaterdag 1.1. waren gedagvaard.
Niettegenstaande zij konden vermoeden, dat
zij zouden worden gearresteerd, verschenen
zij, zeker overtuigd van hun onschuld, ter
zitting van Zaterdag 3 dezer, met het gevolg
dat zij tot de behandeling hunner zaak op 1.1.
Woensdag in verzekerde bewaring werden
gehouden.
Voor do beklaagden traden als verdedigers
op de heeren mr. jhr. J. A. Schorer en
J. J. Heijse, advocaten te Middelburg.
Na verhoor van getuigen en beklaagden,
werden beide beklaagden, overeenkomstig de
vordering van het openbaar ministerie, vrij
gesproken met bevel tot onmiddellijke
invrijheidstelling.
KERKNIEUWS.
Aangenomen het beroep naar de Geref
gemeente te Ooltgensplaat door ds. C. Bakker
te Den nelder.
Donderdagnamiddag werd ds. P. H.
Kapteijo, predikant bij de Herv. gemeente te
Renesse, namens een groot aantal gemeente
leden uit Renesse en Noordwelle een sierlijk
cadeau aangeboden, bestaande uit een bureau
ministre met stoel, als blijk van vriendschap
en naar aanleiding van het bedanken voor het
beroep naar Koog aan de Zaan.
Naar uit Rome gemeld wordt, heeft
Z. H. de Paus bij de audiëntie aan het
Nederlandsche comité met innige deelneming
gesproken over de ziekte van onze Koningin,
voor wier herstel hij de hartelijkste wenschen
uitte.
Met aandrang beval Z. H. de stichting
aan van een Nederlandsch college te Rome,
en verklaarde voor dit doel te willen
beschikbaar stellen de opbrengst der inschrijving,
onder de Nederlandsche Katholieken ter
gelegenheid van Z. H. jubiló gehouden.
O N D E R W IJ 8.
Benoemd tot onderwijzer met hoofdacte te
Gouderak, de heer M. Dane, te Rilland.
Dreischor. Benoemd tot onderwijzeres
aan de openb. lagere school alhier, mejuffr.
M. Kosten alhier (tijdelijk werkzaam te Zon-
nemaire.) Als No. 2 en 3 kwamen op de
voordracht voor de dames C. Rietdijk alhier
en A. Gloude to Zierikzee.
Post en Telegrafie.
Oosterland. Het telegramverkeer in de
maand April was als volgt: Ontvangen 14
en verzonden 14 berichten.
Het telegramverkeer was te Sirjansland
in de maand April als volgt: Ontvangen 9
en verzonden 10 berichten.
VISSCHERIJ-BERICHTEN.
Te Bruinisse werden in 1901 aangevoerd
en uitgeplant 5.400.000 le, 2e en 3e soort
oesters voor f 18, f 12 en f6 per 1000
stuks. Hiervan werden in den handel gebracht
4.500.000 stuks le, 2e en 3e soort ad f 40,
f 25 en f 15 per 1000 stuks.
Dat de mosselhandel daar ook kolossale
verhoudingen aanneemt, kan blijken uit de
65.000 tonnen mosselzaad, die in 1901 werden
aangevoeld, hoofdzakelijk van de Zuiderzee
afkomstig, ad f 80 per ton en tevens uit den
uitvoer van 115.400 tonnen mosselen gemiddeld
ad f 1,80 per ton.
De ziekte van 11.91. de Koningin.
Het Zaterdagochtend 10 uur ten paleize
op Het Loo uitgegeven bulletin luidt:
»H. M. de Koningin genoot een bijzonder
rustigen nacht.
De koorts bleef weg.
Alles blijft naar wensch gaan".
Het Zaterdagmiddag verschenen ziekte-
bericht luidt:
»De gunstige toestand van Hare Majesteit
blijft aanhouden".
De geneesheeren op 't Paleis Het Loo
hebben de aandacht gevestigd op het gebruik
van melk ten Paleize in verband met Ilarer
Majesteits jongste infectie-ziekte. Besprekingen
met Prins Hendrik hebben geleid tot installatie
van een eigen veestapel. De oude boerderij
van Prinses Mariane in het Koninklijk Park
zal daartoe worden ingericht.
Een nieuwe Friesche stal wordt reeds
aangebouwd. Het vee, voorloopig bestaande
uit 7 stuks koeien, zal niet in de weide doch
met koek en hooi gevoederd worden. De
controle en installatie heeft plaats onder toe
zicht van den Rijksveearts C. Schilperoort te
Apeldoorn. Voorloopig zal alleen melk en
room van de boerderij worden betrokken
ten dienste van het Paleis.
Brieven uit Berlijn.
Van oni&x correspondent).
Duitsche sympathie voor „Ons
Wiliemientje". Ho© de gezeten
werkman gehuisvest is. Een
kijkje in de grootste huurkazerne
van de stad met 1000 bewoners.
Berlijn, 8 V '02
In Duit8chland is Koningin Wilhelmina
populairer dan menig bondsvorst. Zij handelde
geheel in den geest van het Duitsche volk,
toen zij de «Gelderland" zond om den grijzen
Krüger af te halen. Wat werd die dappere
daad door de Duitschers luide toegejuicht!
Hoe gaarne had men gezien, dat hare initiatieve
daad „an massgebender Stelle" zou worden
ondersteund
Dat het Duitsche volk voor,/Ons Wiliemientje",
zooals de Koningin hier algemeen genoemd
wordt, hartelijke sympathie gevoelt, blijkt in
deze hachelijke dagen weer opnieuw, nu haar
leven in gevaar is. Dag aan dag bevatten de
bladen van de meest verschillende richtingen
uitvoerige telegrammen en hartelijk gestelde
bijschriften van de redacties over het beloop
der ziekte. Het Duitsche volk en de geheele
Duitsche pers zijn eenstemmig in den wel-
gemeenden wensch, dat zij voor haar volk
gespaard moge blijven.
In veel opzichten is de Duitsche arbeider
er beter aan toe, dan de kleine beambte en
de kleine winkelier. Hij is georganiseerd, heeft
dikwijls meer loon dan deze, wanneer hij zijn
werk verstaat, is in allerlei kassen voor ziekten,
begrafenissen en uitkeeringen na overlijden,
en geniet van zijn leven, zoodra de Zondag is
aangebroken. De kleine ambtenaar moet met
een schraal salaris krampachtig zijn stand
ophouden, en lijdt liever honger dan zijn
„heer"schap op te geven. Hij kan zich lang
zoo krachtig niet voeden als de gezeten werk
man met een weekloon van tusschen 30 en
40 Mark, die in den schafttijd zijn dikke
„stullen", belegd met worst of spek, naar
binnen speelt, en met geen kalen meneer zou
willen ruilen.
In Abraham's schoot lèeft de Berlijnsche
werkman echter evenmin als zijn collega
elders. Tegenover een vrij hoogen loonstandaard
staan de hooge huishuren en de duurte der
levensmiddelen, welke er niet minder op zullen
worden, wanneer het aanhangige toltarief
wordt aangenomen. In het Noorden, Oosten
en Zuiden woont hij, zoo dicht mogelijk bij
fabrieken en werkplaatsen, in de onafzienbare
straten der buitenwijken. Die straten zijn
meestal veel vroolijker dan de oude straten
in het centrum. Ze zijn breed met dubbele
rijen boomen, een wandelpad in het midden,
en aan beide zijden óf geasphalteerd, óf goed
geplaveid. Er is ruimte genoeg voor de ontel
bare kinderen om te spelen, die naar het
middenpad de wijk nemen, wanneer de
electrische tram komt aanstuiven. Er is licht
en lucht voor de tallooze bewoners der groote
huurkazernes van 4 en 5 verdiepingen, links
en rechts van de straat.
De lange Ackerstrasse in het Noorden is
een typische straat voor den werkman. Daar
vond ik ook de grootste huurkazerne van de
stad, Meyers Hof, met een bevolking van
ongeveer 1000 personen I In één huis meer
bewoners, dan in al de huizen van menig
klein Duitsch landstadje te zamenl Hoe is
zoo'n groot gebouw ingericht, om lOOOmenschen
te kunnen herbergen Hoe ziet zoo'n arbeiders
interieur er wel uit?
Ik zal trachten den lezer dit in 't kort
duidelijk te maken. Laat ik beginnen met te
zeggen, dat het bewuste duizendtal slechts
schijnbaar in één huis woont. Zij hebben allen
hun domicilie op het ééne enorme terrein, dat
«Meyer's Hof" heet, naar den vader van den
tegenwoordigen bezitter, doch wonen doen zij
in vijf op gelijke afsianden met het hoofd
gebouw parallel loopende z.g. „Quergebaude",
elk even breed, hoog en diep als het straat
gebouw.
Door den hoogen doorrit in het midden van
den gevel en de zich steeds herhalende bogen
der doorritten in de vijf achtergebouwen zien
we op het bureau van den administrateur, dat
heel aan het eind het uitgestrekte terrein
afsluit, een aardig perspectief van hooge bogen.
Al de binnenplaatsen tusschen de gebo.uwen
hebben dezelfde afmetingen, en worden links
en rechts door de blinde zijmuren der
belendende panden volkomen afgesloten.
Doods zijn ze daarom nog lang niet. Er is
genoeg leven en beweging. Kinderen ravotten
en spelen er, in de ééne binnenplaats heeft
een smid zijn werkplaats gedeeltelijk naar
buiten verlegd, en zwaait den zwaren hamer
op het aambeeld, dat de vonken uit het
gloeiende ijzer spatten; op een volgende komen
stallen uit; in een derde kakelen ijverig
wroetende en krabbende kippenweer in een
andere is een bergplaats voor hout van den
timmerwinkel in het aangrenzende achter
gebouw, waar de zaag krast en de hamei-
klopt; in een volgende is een slachterij, wagens
worden uit- en aangespannen, de wasch wordt
door vrouwen te droogen gehangen, kortom
het is een wereldje in het klein.
En op al die langwerpige vierkante binnen
plaatsen komen de tallooze ramen uit der
parallelloopende achtergebouwen van vijf ver
diepingen elk. Achter vele ramen staan
bloeiende planten. Alle doorritten zijn bedekt
met namen van firma's, welke hier hunne
werkplaatsen hebben, en op een groot bord
staan telkens al de zaken vermeld, welke
in het onderhavige achtergebouw haar tenten
hebben opgeslagen. Onder de beroepen en
bedrijven ontbreekt er bijna geen een.
Timmerlui, ververs, schoenmakers, smids,
wagenmakers, bakkers, metselaars, blikslagers,
borstelmakers, slotemakers, hebben hier
grootere en kleinere werkplaatsen. En winkeltjes
zijn er ook te kust en te keur. In de „Material-
warenladen" en in den „Grünkramladen",
ware toko's in het klein, vinden de huismoeders
alles, wat ze noodig hebben. Ze behoeven voor
hare inkoopen het terrein van «Meyer's Hof"
niet te verlaten. Natuurlijk zijn er ook eenige
„Deslillen" (kroegen), waar menige Mark
Zaterdagsavonds in bier of schnaps wordt
omgezet, terwijl buiten in den doorrit moeder
tevergeefs op haar man staat te wachten.
Op sommige uren van den dag is het
bizonder druk op de binnenplaatsen en trappen,
's Morgens vroeg gaan honderden bewoners
naar hun werk om 's avonds moe en wel
weer thuis te komen, 's Middags om 12 uur
komen de tallooze kinderen uit school; dan
gaat er een geschuifel van vele voetjes over
de uitgesleten trappen. Maar 's Zondags! Dan
is er den heelen dag leven en beweging, al
wordt er ook niet gewerkt in de vele werk
plaatsen van «Meyer's Hof". Dan braakt het
groote gebouw Paaschbest uitgedoste bewoners
uit, die allen buiten aan de Spree of in den
Grunewald van hun vrijen dag gaan genieten.
Vader duwt de „Ehestandlokomotive", den
kinderwagen, met de beide jongsten er in,
moeder heeft een karbies in den arm met
„stullen" (dikke boterhammen), en één van
de andere kinderen draagt de onvermijdelijke
ronde bus in een roodbruin gewerkt hoesje
met Kuchen voor de middagkoffie.
Jonge werklui, die nog „ledig" zijn, gaan
met hun liefste gearmd de poort van het
gebouw uit, op weg naar één der bal lokalen
in Halensee of Wilmersdorf; zij in een licht
kleedje en dito hoed, het manteltje aan de
pink dragend, hij in uitgesneden vest met heel
mooien lichten das. Soms komt er 's Zondags
ook een heusche equipage voor de deur! De
eigenaar van den groentewinkel gelijkvloers
vóór aan de straat heeft zijn paard voor den
wagen gespannen, waarmee hij op weekdagen
bij dag en dauw zijn waar in de Central-
Markthalle inkoopt, de speciale „vriendjes"
uit het huis zijn geïnviteerd, een paar planken
doen dienst als zitplaats, en voort gaat de
equipage in een klein sukkeldrafje naar den
Grunewald. Gelukkig voor de arme rosiuante,
dat de wekelijksche groentenvrachtjes niet
zoo zwaar te trekken zijn als zoo'n Zondagsch
vrachtje van stevige mannen en vrouwen 1
Aan het eind van den langen doorrit trof
ik den eigenaar aan in zijn eenvoudig kantoor,
waar hij mij een en ander omtrent de wordings
geschiedenis van zijn merkwaardige onder
neming meedeelde. Oorspronkelijk was Meijer's
Hof uitsluitend bestemd als woonplaats voor
den kleinen manafgesloten werkplaatsen
waren er pas later bijgekomen. De inrichting
werd door zijn vader gebouwd in de eerste
jaren na den oorlog van 1870,71, en wa9
berekend voor 3000 personen. In den eersten
tijd ging alles goed, alle woningen waren
steeds verhuurd, op de plaats, waar nu zijn
bureau staat, had zijn vader een badinrichting
gebracht, waarvan de huurders gratis gebruik
mochten maken; een eigen waterleiding voor
zijn uitgestrekt terrein werd aangelegd, het
ging alles voortreffelijk, zooals overal in Berlijn
in die merkwaardige „Grüuderjahre".
Doch na de vette kwamen de magere
jaren. Na een afwezigheid buitenslands had
de tegenwoordige eigenaar de bezitting aan
vaard. De toestand was toen niet meer zoo
rooskleurig als onder het regime zijns vaders.
Deels tengevolge van de malaise en den
grooten krach, deels tengevolge van het wan
beheer van een slordigen administrateur stonden
een massa woningen in Meijer's Hof leeg. En
de bewoners der overige woningen behoorden
vrij wel tot het uitvaagsel. In deze précaire
tijden begreep de eigenaar, dat hij de adminis
tratie niet aan anderen mocht overlaten.
Zelf nam hij de teugels van het bewind in
handen, nam zijn intrek in een groote woning
in het straatgebouw van zijn terrein, dus te
midden van zijn vele huurders, vestigde zijn
kantoor in het laatste achtergebouw, waar hij
voor elk te spreken was, en is in Meijer's Hof
tot nu toe blijven wonen, een groote zeldzaam
heid in Berlijn, waar eigenaars van kleine
woningen zelden persoonlijk voeling houden
met hunne huurders. Meijer Jz. begreep in die
moeielijke jaren, dat de groote onderneming
alleen dan levensvatbaar zou kunnen zijn,
wanneer het gehalte zijner huurders beter werd
dan het in den laatsten tijd geweest was. Zijn
eerste werk was derhalve, zich systematisch
van de ongewenschte elementen te ontdoen,
welke Meijer's Hof in kwaden reuk hadden
gebracht.
In den beginne had hij een zwaren dobber
om nieuwe huurders te vinden voor de vele
leegstaande woningen. Tevergeefs werden de
huizen tot op een derde van de waarde
gereduceerd, ofschoon daardoor van rente voor
loopig geen sprake kon zijn. Tevergeefs werd
de president van de naburige Steltiner Balm
in den arm genomen, in de hoop, dat deze
zijn werklui en kleine ambtenaren op de
gunstige ligging opmerkzaam zou maken. Zij
wilden zelve kiezen, en wenschten niet gezonden
te worden door hunne autoriteiten. Hij wierp
het daarop over een anderen boeg, bezocht
zelve de machinisten, conducteurs, wegwerkers,
in hunne vereenigingslokalen, en slaagde nu
beter. Langzamerhand namen ordelijke werklui
hun intrek in Meijer's Hof. Bij de laatste
volkstelling beliep het getal bewoners nagenoeg
1000 personen. Een groot getal woningen waren
door den eigenaar verbouwd en tot werkplaatsen
ingericht. Een eigen elektrische machine levert
de kracht voor de velerlei bedrijven op het
groote terrein. Evenzoo is de eigen waterleiding
nog steeds in werking, ofschoon de buizen van
de stedelijke waterleiding reeds lang door de
Ackerstrasse zijn gelegd, hetgeen bij den bouw
van Meijer's Hof nog niet het geval was.
Tegenwoordig wonen er nu 260 a 300
families, waarvan er verscheidene nog een
kammer aan een „schlaf bursche'5 (ongehuwden
werkman) verhuurd hebben. De meeste woningen
bestaan uit: Stube, Ktiche en Kammer, en doen
tusschen 195-240' mark 's jaars huur (dus
16.25 tot 20 mark 's maande) of in Hollandsch
geld f 9.75 tot f 12 's maands.
De huren worden eenmaal 's maands geïnd,
en moeten vooruit betaald worden. Een
arbeiderswoning van kamer, keuken en bij
keuken voor f 5 's weeks is naar Hollandsche
begrippen vrij duur, doch men mag niet ver
geten, dat de loonen in dezelfde verhouding
slaan. In den loop van het gesprek vroeg ik,
of er misschien gelegenheid was, een paar van
zulke woningen eens van binnen te bekijken,
daar het mij interesseerde, hoe een gezeten
arbeider hier is ingericht. Dadelijk was de
heer Meijer bereid, me zelf rond te leiden.
We gingen over de binnenplaats, en liepen
de trap op van het eerste het beste Quergebaude.
Het was Zaterdagmorgen, en het geheele
trappenhuis was pas geschrobd, en netjes met
zand bestrooid. Voor dit werk heeft de huis
heer speciale werkvrouwen aangesteld. Op elke
verdieping links en rechts deuren, welke niet
zooals bij andere Duitsche woningen voor de
hoogere standen toegang geven tot de woning
van ééne familie, maar van verscheidene.
Daarom staat deze deur naar het trappenhuis
ook den heelen dag open. Aan beiae zijden
van de deurposten verscheidene nette porceleinen
naambordjes. De lange corridoor met links en
rechts vele deuren is vrij donker, doch door
dezen aanleg hebben de kamers en keukens
ten minste flink licht en lucht, de kamers
links met uitzicht op den eenen „Hof", de
bijbehoorende keukens met waterleiding en de
bijkeukens rechts dito met uitzicht op den
anderen Hof.
Op veler verzoek had de eigenaar bij ver
scheidene woningen den muur tusschen Kiiche
en Kammer, elk een smalle pijpela met één
raam, laten wegbrekon. De bewoners verloren
daardoor wel een aparte kamer, doch dit werd
opgewogen door de groote keuken, waarin het
gezin den heelen dag woont en eet. De mooie
kamer aan den overkant, een flink vertrek
van 4 bij 4 meter naar mijn schatting, waarin
de bedden staan, wordt alleen als slaapkamer
gebruikt. Zoowel in de kamer, als in de keuken
staan vaste steenen kachels. Het trof me, dat
de verschillende families, waarvan de mannen
metselaar, machinist en timmerman waren,
zoo netjes in hun meubeltjes zaten. In de
„mooie" kamer meubels van echt of geïmiteerd
notenhout, bedden, vertikow (hoog sierkastje),
kleerenkast, een breede sopha, een hanglamp,
aan de beide ramen witte gordijnen, op den
vloer een flink karpet. Mijn geleider vertelde
me, dat een groote slaap-sopha zelden in een
arbeidersgezin ontbreekt, hetgeen ik trouwens
vroeger al had opgemerkt, daar ik de afge
dankte exemplaren zelfs buiten in de houten
huisjes hunner Lauben-koloniën had gevonden.
De bewoners van eiken corridor hebben
samen een closet met waterspoeling, wel wat
weinig voor verscheidene personen! Vroeger
ontbraken deze gemakken geheel, en moesten
de bewoners telkens naar de algemeene
privaten op de binnenplaatsen. Hierin werd
door den tegenwoordigen eigenaar verandering
gebracht. Hij verbouwde op eiken corridor
een keuken, en verhuurde de bijbehoorende
smalle Kammer apart aan alleenstaande oude
juffrouwen en ongetrouwde werklui.
„Hoeveel huur moet deze familie nu wel
betalen?" vroeg ik, nadat we het interieur van
de metselaarswoning bekeken hadden. „Wat
verdient de man ongeveer?"
„Die woning doet 18.75 (f 11.25) 's maands.
Naar mijn schatting zal haar man circa 36
mark in de week verdienen (f 21.60)", was
het antwoord.
r „Het is een heele toer, op eiken corridor
families onder te brengen, die bij elkaar passen.
U begrijpt, dat er licht haken en oogen zijn
onder zooveel personen, die dicht op elkaar
wonen. Het komt voornamelijk op de vrouwen
aan, die den heelen dag thuis zijn. Als die
onder elkaar vrede houden, is het pleit
gewonnen".
Voor dezen bezitter is het administreeren
van zoovele „huisjes" waarlijk geen kleinigheid.
K.
Gemengd Nieuws.
Te Ter Aar (Zuid-Holland) kwamen
Vrijdag twee wielrijders met elkaar in botsing,
met het noodlottig gevolg, dat een van hen,
uit Amsterdam, bewusteloos neerviel. Na
eenige uren verpleegd te zijn is hij aan do
gevolgen overleden.
Ingezonden Stokken.
Mijnheer de Redacteur!
Met zeer veel genoegen heb ik onlangs in
uw geëerd blad gelezen, dat het Comité tot
het verkrijgen van een vaste verbinding van
Schouwen-Duiveland met den vasten wal door
middel van een stoomtram, voor allen, die
aan de totstandkoming daarvan hebben mede
gewerkt, de gelegenheid heeft opengesteld
inzage te nemen van de door het Comité
opgemaakte rekening, en dat, als een belang
hebbende van die gelegenheid gebruik wilde
maken, hij zich daartoe slechts te vervoegen
heeft bij den heer Ch. W. Vermeys.
Het verheugt me uitermate, dat het Comité
tot dezen stap, die, ware hij een viertal jaren
vroeger ondernomen, zeker niet geprovoceerd
