ZIERIKZEESCIIE NIEUWSBODE. Zaterdag 20 Juni 1890. Hoogere Burgerschool. Hoogere Burgerschool. NIEUWSTIJDINGEN. FEUILLETON. De Kleine- of Gasthuiskerk Verschijnt DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. De prjjs per 3 maanden is f 4,30, franco per post f 1,60. Noord-AmerikaTransvaal, Indie enz. verzending eens per week, f 10,per jaar. 52ste JAARGANG. No. 6782. Directeur-Uitgever J. WAALE. Advertentiënvan 1—3 regels 30 Cts. meerdere regels 10 Cts.kunnen uiterlijk tot des Maandags, "Woensdags en Vrijdags middags 12 ure bezorgd worden. Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend. Betalingen van Abonneinents- of Advertentie-gelden gelieve mm te zendm aan de „Administratie Zierikzeesche Nieuwsbode" De COMMISSIE VAN TOEZICHT op liet Middelbaar Onderwijs te Zieiukzee maakt bekend, dat de Over- ^nngs-Exninens op de Hoogere Burgerschool zullen worden gehouden op Dinsdag; 14.Tulï o.k.» des voormiddags ten 9 ure. Zieiukzee, 17 Juni 1896. Namens de Commissie voornoemd, DE BLOEME, Secretaris. De COMMISSIE VAN TOEZICHT op het Middelbaar Onderwijs te Zieiukzee maakt bekend, dat het A<1- iiii&sic-Kxnincn voor hen die wensclien toegelaten te worden tot de lessen op de Jloogere Burgerschool, zal gehouden worden op Wooiwüdag; Hen 15 Juli e.lc., des morgens len 9 ure, en dat zij, die zich aan dat examen willen onderwerpen, daartoe vooraf zich in persoon moeten aanmelden bij den Directeur der Hoogere Burger school, op Woensdag1 <len 8 Juli e.lc., des namiddags tusschen 2 en 4 ure. Zieiukzee, 17 Juni 1896. Namens de Commissie voornoemd, DE BLOEME, Secretaris, Japan. Yokohama, 17 Juni. Een hevige aardbeving eu een springvloed hebben plaats gebad in de Noordelijke provincie. Bijna de gebeele stad Kamaishi is verwoest. Duizend personen kwamen om het leven. Honderd-vijf-en-twintig schokken werden waargenomen in twintig uren tijd. Amerika. Een meisje van tien jaar met mooie gouden lokken te New-York heoft zelfmoord gepleegd, omdat de juffrouw van school beur haar bad afgeknipt. Italië. De Perseverama beweert uit goede bron ver nomen te hebben, dat Orispi bij do rekenkamer een verzoek heeft ingediend tot uitbetaling van een jaargeld van 28000 lire. Dit verzoek zou berusten op de bepalingen in do wet omtrent de penaioensrogeling van ambtenaren en gegrond zijn op het feit, dat Crispi den staat meer dan 10 jaar, waaronder drift jaar als Minister-President, heeft gedieud. Turkije. De Tnrksche troepen, dio naar Crota gezonden zijn om den opstand te dempenhebben uit Armeniö de bewijzen hunner gruweldaden mede gebracht. Als curiositeiten verkoopon zij menschen- ooreD met ringen er aan, dus van vrouwen. De correspondent van de Standard hoorde het te Canea van eeu der consuls, die in het Turkscke kamp een doos vol van die vreeselijke tropeetën had gezien. Rusland. Op eon diner, dat de burgemeester van Moskou aanbood aan verschillende stadshoofdeu van Russische steden, in de doema, maakte de burgemeester bekend, dat de Keizerin 10,000 roebel geschonken had voor verzorging van kinderen, wier ouders op het Chodynskojeveld omgekomen waren, en tevens dat de Keizer uit eigeu middelen nog tienduizend roebel er bij gevoegd had. Men wil van deze gelden een asyl oprichten voor de arme nageblevenen, om hun daar een opvoeding te geven. Onder de gasten werd naar dit voorbeeld ook geld ingezameld en er waren al spoedig nog 20,000 roebel bijeen; ook vreemde gezanten hebben ten bate der nageblevenen gelden ingezameld, zoo gaf bijvoorbeeld do Engolsche gezant duizend roebel. Engeland. De i-Drummond Castle", een der ijzeren stoomschepen van de Castle Line, directie Donald Currie Co. te Londen, op weg van Kaapstad naar Plymouth, schijnt Dinsdagnacht nabij Oues- sant op een klip gestooten of in aanvaring met een onbekend schip geweest te zijn, tengevolge waarvan het onmiddellijk is gezonken. Er waren aan boord een equipage van 103 man en 143 passagiers. Drie menschen, drijvende op redding gordels, zijn door visschers gered, de twee honderd drie en veertig anderen zouden verdronken zijn. Nog hoopt men, dat velen zich iu de booten hebben kunnen redden, maar die hoop is uit don aard der zaak zeer vaag. Reeds zijn zes lijken aangespoeld aan de kust van Ouessant, dat een eiland is nabij Kaap Finislère, vijf mijlen van de landkust met 2368 inwoners, meest loodsen en visschers. De kust van dit eiland is slechts op enkele punten toegankelijk en het ligt voor schepen, die even afdwalen uit den koers, zéér gevaarlijk. Het vermoeden dat hot schip gestooten is, heeft dus allen grond. Frankrijk. Te Parijs heeft eenigo dagen geleden een treurig ongeval plaats gehad. Een jonge dame, Martha de Brugado genaamd, maakto haar toilet voor den verlovingsmaaltijd in orde, waarbij zij zoo onvoor zichtig met vlekkenwater te werk ging, dat het ileschje vlara vatte en de kleederen der bruid onmiddellijk in lichterlaaie stonden. Haar jongere zuster Eugenie wilde de vlammen verstikken, doch geraakte zelf in brand en bezweek na eon ver- schrikkelijken nacht aan haar wonden. Do bruid Martha, een beeldschoon meisje van 18 jaar, ver keert in levensgevaar. Te Parijs is weder oen geheimzinnige moord op eene oude dame. De 82-jarige barones de Valley, die men voor een zeer rijke gierigaardster en oon woekeraarster hield, is vermoord gevonden in bare zeer vuile kamers Rue de Pentihóvre. Zij woonde daar geheel alleen en ontving niemand bij zich dan mannen van verdacht uiterlijk. Men vermoedt dat een 17-jarige knaap, die dageljjbs boodschappen voor haar deed, en twee mannen, die men baar woning zag binnengaan, schuldig zijn aan de misdaad. De vermoorde was een dochter van den Minister Monbel, die onder Karei X aan het bewind was. Duitschland. De boekhouder van het bankiershuis S. Bleichrüder to Berlijn, die eenigen tijd geleden met 105,000 Mark »er van door" was gegaan, té te Philadelphia gès-.wgen genomen en keert nu, ónder begeleiding van Amerikaansche politie, met hot stoomschip Spree" naar Duitschland terug. België. In Elsene, voorstad van Brussel, is door het springon van een petroleumlamp een brand ont staan, dio een moeder en baar kind hot leven heeft gekost. De vrouw was naar boven geloopen om haar twee kinderen te redden, maar de trap stond al in vlam, zoodat ze met brandwonden bedekt en door den rook verstikt ineenzakte. Een van de kinderen, een meisje van vier jaar, was ook gestikt, maar het andere, een jongentje van anderhalfjaar, is met eonige moeite weer by gebracht. Twee brand weerlui, die do vrouw en kinderen hadden trachten te redden, verloren het bewustzijn, toen ze van hun gevaarlijken tocht terug waven gekomen, en kwamen eerst oen half uur later bij. Nederland. 's Ciraveilliage, 17 Juni. Heden ochtend te 10 unr werd een buitengewone zitting van den Schuttersraad gehouden onder voorzitterschap van jbr. Baud, kolonel-kommandant der schutterij. Opgeroepen was do bekende klorapenschutter G, Duivestein, als appellant van het vonnis van den Raad, waarbij bij tot 4 geldboeten elk van f 15, subsidiair te verbalen door provoost-arrest, was veroordeeld geworden en wel tot het aanhooren van de voorlezing van de uitspraak van Ged. Staten, bij welk college deze schutter zich in booger beroep bad voorzien. D. verscheen te 10 unr voor het gebouw op de Groote Markt weder potsierlijk uitgedost en zittende op een houten paard, dat op oen vrachtwagen geplaatst was. Door den secretaris van den Raad werd voorlezing gedaan van de uitspraak van Ged. Staten, om het vonnis van den Raad te handhaven en de daartegen ingebrachte bezwaren ongegrond te verklaren. Vervolgens was dezelfde schutter als beklaagde gedagvaard in zake een vervolging, door den auditeur tegen hem ingesteld voor de volgende feiten: lo. het zonder verlof afwezig te zijn gebleven bij twee oefeningen, waarvoor hij gekommandeerd was gewor den; 2o. het opnieuw verschijnen op klompen bij de oefeningen van 26 Meijl.3o. het niet opvolgen van de hem door zijn meerdere gegeven bevelen. In deze zaak zal de Raad 1 Juli a.s. uitspraak doen. 'g-Gravenhage, 18 Juni. Het ontwerp tot wijziging der Jachtwet (bescherming van kieviten en nachtegalen) is in de gisterenmiddag voortgezette zitting der Tweede Kamer goedgekeurd. Daarna werd behandeld do suppletoire Justitio- begrooting voor een nieuw rechtsgebouw te 's-Graven- hage in de Hofstraat. De heer Goekoop verdedigde de verbouwing en uitbreiding van 't bestaande rechtsgebouw, als veel meer ruimte gevende en f 160,000 goedkooper. Do beer Conrad acht de vergelijking onjuist en beveelt 's Ministers plan aan als beter voldoendo aan alle eischen, terwijl verbouwing van 't bestaande gebouw lapwerk zou zijn. De Minister vereenigt zich met dit gevoelen. Het ontwerp is verworpen met 54 tegen 29 stemmen. 18 Juni. Het voorstel van den Voorzitter om vóór het uiteengaan der Tweede Kamer o. a. nog te behandelen hot wets-ontwerp betreffende den suikeraccijns, is heden door de Kamer met 53 tegen 16 stemmen verworpen. Het wetsontwerp tot aanleg van de spoorweglijn BataviaAnjer werd aangenomen met 60 tegen 6 stemmen. Na de ontbinding van do club van vooruit strevende liberale Kamerleden is het plan gevormd tot samenstelling van een nieuwe groep-Borgesius, welke club reeds in het gebouw der Tweede Kamer eene samenkomst heeft gehouden. Rotterdam, 18 Juni. In de Diergaardelaan tegenover de Ammnnstraat is men bezig met het leggen der fundeering voor een telefoon toren, waar voor ook geheid moet worden. Omstreeks zeven uur dezen morgen waren zes werklieden bezig de palen van den mallejan te nemen. Vijf hunner hadden een paal aan het eene eind opgenomen, terwijl de zesde alleen aan het andere eind stond. Laatstgenoemde had daarbij het ongeluk te strui kelen en te vallen, waarbjj de paal met zijn volle zwaarte op zijn hoofd neerkwam, zoodat de hersen pan verbrijzeld werd en de man onmiddellijk dood was. De verongelukte is genaamd Pieter Rozen- schoon, wonende op het hofje »Vredenoord" aan de Slaakkade en laat een weduwe en 6 kinderen na. Nadat dr. Rutgers den dood geconstateerd had, werd het lijk onder politietoezicht naar Crooswijk overgebracht. middelburg, 18 Juni. De sinds eenige dagen vermiste persoon, waarnaar van politiewege in een der grachten gedregd werd, op vermoeden dat bij zijn dood in het water gevonden bad, is gezond en wel tehuis gekomen. te Z I E RIK Z E E. Als eene der oudste gestichten van Zierikzee mag zeker aangezien worden de Gasthuiskerk, sedert onheuglijke jaren, door vergelijking met de voormalige St. Lievens-Monsterkerk en de tegen woordige Nieuwe Kerk, »de Kleine Kerk" genoemd. Zo beeft baar ontstaan te danken aan bot Gasthuis, dat hoogst waarschijnlijk in de eerste helft of tegen bet midden der 14de eeuw hier geslicht is op eene plaats, die toen zoo pas aan het zich uitbreidende Zierikzee was toegevoegd. Immers lag de oor spronkelijke stad ten Westen der Oude Haven en vormden de Noord- en Zuidzijde van dat water, de met woningen bezette dijken, als het ware eene voorstad. In die voorstad nu, waar o. a. ook bet achterdeel van het tegenwoordige 's-Gravensteen als grafelijke bezitting werd opgetrokken, verrees weldra, op het voetspoor van sommige Vlaamsche en Brabantscbe gemeenten, o. a. van Brussel, waar reeds sedert 1253 eene dergelijke inrichting bestond, een gasthuis, waar arme vreemdelingen eenige dageu om niet mochten vertoeven en behoeftige zieken om Godswil werden verpleegd. Ons gasthuis, dat aan de Heilige Elizabeth was toegewijd en ook Onzer Vrouwen gasthuis" wordt genoemd, lag met de daaraan verbonden kerk, zooals nog te zien is, ter diepte van de tegen woordige Beurs, achter de rooiljjn der nu bestaande huizen, omdat de straat, zooals die beden aanwezig is, toen de glooiing vormde van den dijk of hoogeren grond, waardoor de Oude Haven werd besloten. Het scbgnt, dat voor de goede inrichting van een gasthuis en het inwendig bestuur daarvan een paar vreemdelingen noodig waren; althans werden in 1356, blykbaar voor dat doei, tot poorter en poorteresse aangenomen »Dierik, die meester van den gasthuse" en >Betkin Willems wte ghastbuse". Bij den toenemenden bloei en de uitbreiding der stad zal ook ons gasthuis een voornamer plaats ingenomen hebben en kan de bjj het gesticht opgetrokken kerk eenigszins tot maatstaf dienen van zijne belangrijkheid. Vlak vóór hot gasthuis vond men een bouten over de haven liggende brug, de gasthuisbrug geheeten, welke omstreeks 1430 door een steenen vervangen werd, en waarop sinds aloude tijden de afslag van visch plaats bad, waarvan het gesticht, wellicht reeds sedert zijn ontstaaD, zekere revenuen trok, ia welker bezit bet bij brief van 9 Maart 1415 door graaf Willem VI bevestigd werd. De kerk, in eenvoudigen stijl uit Zeeuwsche moppen gebouwd, zal hoogstens eene eeuw jonger zijn dan het gasthuis, waaraan zij werd toegevoegd. Met dit gasthuis bezat de kerk een eigen pastoor; maar toen de loop der gebeurtenissen in 1567 van dien aard werd, dat de oude leer op den achtergrond geraakte, werden de gast huismeesters bij eene toen bestaande vacature gemachtigd, met het aanstellen van een nieuwen pastoor voor bet gasthuis te wachten en den dionst te laten doen door »deu president der Minnebroeders of eenig ander, de >gave van prediken hebbende". Eenige jaren na de bevrijding van Zierikzee uit de Spaansche macht, sedert omstreeks 1587, werd de kerk gebruikt door talrijke, zich te dezer plaatse uit Engeland gevestigd hebbende Waalschgezinden, die er onder de leiding van één en weldra van twee predikanten, hunne godsdienstoefeningen hielden tot bet jaar 1613, toen de zich uitbreidende Gereformeerde leer behoefte aan een tweede kerk gebouw kreeg, de Waalschen zich met een deel dor »grote schole" in de Potstraat moesten tevreden stellen en de eerste predieatie in het Nederlandscb op Zondag 23 Juni van dat jaar in de Kleine Kerk gehouden werd. Het bedienen der Gasthuiskerk, nevens de Groote Kerk, viel echter aan de drie gereformeerde predikanten nu te zwaar en in ditzelfde jaar 1613 werd nog een vierde predikant beroepen, om de toenemende gemeente tot herder te strekken. Die aanwas bleef voortduren en reeds in 1623 vindt men sporen, dat er naar meerdere ruimte gezocht werd om te kunnen prediken. Al vroeg was daarom het oog gevallen op do Kleine Kerk, welke men door aanbouw van een zyschip wilde vergrooten, hoewel anderen voorstelden bet koor der St. Lievens-Monsterkerk, dat zeer ruim was, door een muur van de preekkerk af te scheiden en tot derde bedebuis in te richten. Tegelijk echter met de vergrooting der Gasthuiskerk beoogde men ook eene herstelling aan dit gebouw, dat blijkbaar aan den kant der Oude Haven, waar zes A zeven hnizen er tegenaan gebouwd waren, in eenigszins vervallen staat verkeerde. Thesaurieren hadden daarom in November 1626 met eenige bouwkundigen de kerk bezichtigd en 't gevolg was, dat men in 1627 onzijdige timmerlieden en metselaars verzocht de huisjes, voor do kerk staande, te taxeeren, waarna zo onderhands voor de stad zouden gekocht worden en gaandeweg afgebroken. Uit den aard der zaak ging deze soort van onteigening niet vlug en tien jaar later, in 1637, was men nog niet geslaagd de noodige ruimte te bekomen. Een vernieuwd verzoek der predikanten in dat jaar om meerder ruimte tot prediken, werd aan gedrongen door volgende in 1644, 1646 en 1650, waarbij tevens geklaagd werd over de donkerheid der oude glazen, welke dringend vernieuwing eischten. Eindelijk kregen de vragers gehoor. In Mei 1650 werden Burgemeester en Thesaurieren .door den Raad gemachtigd tot vergrooting der Gasthuiskerk en het laten ontwerpen van een bestek, waarna het laatste nog niet aan de stad boboorende en voor de kerk staando huisje werd aangekocht en met de andere in Mei 1651 werd afgebroken. Na onderhandelingen met verschillende bouw kundigen, werd eindelijk op 12 December 1650 het door de timmerlieden Pieter en Bastiaan Vogelaar ontworpen plan door den Raad goedgekeurd en besloten zoo spoedig mogeljjk de vereischtc materialen aan te schaffen. Tegelijkertijd werd ook de bolling der Breede- of Steenenbrng aan deze zijde minder steil gemaakt tot gerief der kerkgangers. Het werk werd in daggeld besteed en op Vrijdag 2 Juni 1651 kon men overgaan tot het leggen van den eersten steen. Men schijut met grooten spoed den bouw te hebben voortgezet, want het maken dor glazen in de ramen boven de Beurs werd reeds in November 1651 besteed, wat voor 6 schellingen den voet werd aangenomen en naar het model van het raam der Visscherskapel in de Groote Kerk moest geschieden. Zoo was dan in 't begin van 1652 het lang- gewenschte werk voltooid en werd ook het inwendige van do kerk in dat jaar verfraaid en verbeterd door het aanbrengen van bochten ter weerszijden van de regentenbank, waardoor geschikte zitplaatsen voor zestien vrouwen van de heeren Regenten werden verkregen, waarvoor toen jaarlijks 16 schel lingen 8 grooten (5 galden) huur per hoofd werd betaald. De regentenbank zelve en de fraaie predikstoel met den tuin schijnen iets vroeger vervaardigd te zijn geworden. Ook uitwendig werd de kerk eenigszins versierd, toen in 1653 het marmeren wapen van Zierikzee in don voorgevel en de potten op de kroonlijst werden geplaatst, terwijl twee zonnewijzers mede in dat jaar werden aangebracht. Evenals in 1613, toen men bij de tweede kerk een vierden predikant bekwam, werd in 1650, bij de uitbreiding der Gasthuiskerk, een vijfde beroepen, welke plaats eerst in 1810 gesupprimeerd is, alsmede in 1657 een tweede koster aangesteld, die voor zijne infunctietreding een eed moest afleggen en 42 gulden 'sjaars trok. Zoowel het Bestuur onzer stad als Kerkmeesteren schijnen over de vergrooting der Kleine Kerk zeer tevreden geweest to zijn, want niet alleen kregen de timmerman en do opperbaas ieder 150 gulden tot eene vereering, maar werd hun zelfs 200 gulden per jaar en per hoofd toegelegd. Inwendig was het gebouw nog niet versierd met ten orgel. Wel bood in April 1758 een ingezeten, Gerard de Braai, een door hem gemaakt orgel aan de stad ten geschenke, met het doel om dit in de Kleine Kerk te plaatsen en zelf, tegen een behoorlijk tractement, te bespelen, maar deze aanbieding is, om ons onbekende redenen, niet aanvaard. Na eene jarenlange gehouden collecte is eerst op 25 December 1887 een orgel in gebruik gesteld. Sedert 1657 werden de bordjes gebruikt, waarop men de Psalmen aangaf en in 1664 verkreeg men een nieuwen Jbijbel en catechismus op den predikstoel, daar de oude versleten was. Na ruim eene eeuw gebruikt te zjjn, werd bij in 1769 door een niouw gekoehton vervangen. In 1765 waren er ook nieuwe bijbels voor de regentenbank gemaakt en in 1776 werden uit het daarvoor bestemde legaat van den oud-burgemeester Mr. A. van Alphen nieuwe bijbels verkregen voor alle Regenten. Dat in vroegere tijden de betrekking tusschen stads- en kerkbestuur zeer nauw was, blijkt nit velerlei, o. a. ook uit den bouw van de Beurs op stadskosten en uit de omstandigheid dat de Kleine Kerk, b.v. in 1758, door stadsarbeiders werd schoon gemaakt. Na het einde dor vorige eeuw echter kwamen de Kerkbesturen meer op zichzelf te staan en moesten ook hier de herstellingen in 1802, 1806 enz. uit eigon kas betaald worden. Evenals de Groote Kerk in 1678, kreeg ook de Kleine Kerk in 1685 haar avondmaalszilver, bestaande in acht zilveren bekers, waardoor de vroegere glazen kelken buiten gebruik geraakten. De milde gevers van dit geschenk waren de vader en moeder uit het Oudemanhuis, Olivier Jorisse Verbeecke en zijne huisvrouw Maaiken Arends, die daarvoor door heeren Kerkmeesters begiftigd werden met een eigen graf in bet Koor der Groote Kerk. In 1729 kwam do Kleine Kerk, door het belangrijke legaat van mejuffronw Anna Drielenburg, weduwe van Hugo Verboom, welke dame van Zierikzee geboortig, doch 9 Maart 1728 te Rotterdam overleden was, in het bezit van twee zilveren kannen en vijf dito schotels voor de bediening van het Avondmaal. Nadat een en ander door den zilversmid Nicolaas Boddinius gemaakt en geleverd was, bleek er nog geld genoeg beschikbaar te zijn tot aan schaffing van twéé koperen lichtkronen, welke te zamen 739 '/2 ponden wogen. Die sierlijke kronen zijn helaas door de stijve moderne gaslampen vervangen, welke verwisseling niet noodig ware geweest, indien men ze, evenals dit in de Groote Kerk te Rotterdam is geschied, had laten uitboren en daardoor uitstekende gaskronen had kunnen verkrjjgen. Van verlichting sprekende, is het hier de plaats om te vermelden, dat men te dezer stede eerst in 1678 besloot eenige lantarens bij de bruggen en op de havens te plaatsen, voor welke een lantaarn-aansteker op zekere instructie, werd aan gesteld. Om de Beurs by het uitgaan der avondkerk te verlichten, werden daar ter plaatse in 't begin van 1773 vier lantarens aangebracht. Werd de Bours eertijds en nog tot voor ongeveer eene halve eenw gebruikt voor de verhandeling van landbouwproducten, en vond mon daar de verschillende verkoopingen aangeplakt, men trof er met de kermis ook kramen in aan, die, boven het loon aan de boden, 17 schellingen staangeld moesten betalen. Op de kerk bevinden zich sedert eeuwen tweo torens. De Westelijke bevat twee slagklokken, dio de jaartallen 1462 en 1464 dragende Oostelijke toren draagt eene luiklok van 1635. Sedert 1798. zijn beide torens het eigendom der burgerlijke gemeente. Het aloude gasthuis, dat eene binnenplaats bezat, werd in 1687 met eene kamer vergroot en in 1814 voor afbraak verkocht. Een paar schilderijen, daaruit afkomstig, n.l. eene voorstelling van het darinkdelven en een gezicht op Zierikzee tijdens de Spaansche belegering, werden toen naar het Weeshuis overgebracht, waar zo nog aanwezig zijn. Mogen de boven medegedeelde wetenswaardig heden al niet van byzonder belaDg zijn, velen onzer stadgenooten zullen toch ongetwijfeld met eonig genoegen het hier verzamelde bobben door- loopen, waardoor zij een vluchtigen blik konden slaan op het ontstaan van de Kleine- of Gasthuiskerk en de veranderingen, waaraan het gebouw in den loop der tyden is onderworpen geweest.

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1896 | | pagina 1