/(EBIKZEESCHE NIEUWSBODE.
Dinsdag 8 December 1891.
Directeur-Uitgever J. WAALE.
NIEUWSTIJDINGEN.
Yerschgnt DINSDAG, DONDERDAG en
ZATERDAG.
De prijs per 3 maanden is ƒ4,30, franco per post
ƒ1,60.
Noord-AmerikaTransvaal, Indië enz. verzending
eens per week, 10,per jaar.
48ste JAARGANG. No. 6089.
Advertentiënvan 13 regels 30 Cta.
meerdere regels 10 Cts.kunnen uiterlijk tot des
Maandags, "Woensdags en Yrijdags middags
12 ure bezorgd worden.
Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend.
Calvinisme en Socialisme.
In het Sociaal Weekblad van Zaterdag 21 Novem
ber j.l. en twee volgende Zaterdagen worden vele
kolommen gewijd aan het Sociaal Congres der
Anti-revolutionairen.
Wij lezen er onder anderen ook deze woorden:
»De ruimte ontbreekt mij om de openingsrede
«van Dr. Kuyper, den voorzitter van het congres,
»te bespreken. Zij is door den druk openbaar
gemaakt en door den uitgever, den heer J. A.
«Wornxser, Secretaris der regelingscommissie, voor
yf 1 verkrijgbaar gesteld. Zeker geen middel
3>om haar onder de oogen te brengen der»kleine
«luyden".
Voor een x-edevoering, die zonder de Aanteeke-
ningen 46 bladzijden groot is en met de Aan-
teekeningen 77 pagina's bevat, is de prijs van
een gulden stellig veel te hoog, vooral als men
bedenkt, dat de honderden, die deze rede hoorden,
haar te huis, mede ter wille van de ophelderende
Aanteekeningennog wel eens op hun gemak
willen overlezen. Het finantiëele voordeel blijft
in dezen al te in het oog loopend, aan de zijde
van den auteur en den uitgever, het finantiëele
nadeel veel te veel aan den kant der belang
stellende lezers.
Wij willen hiervan echter den heeren Kuyper
en Wormser een niet te sterk verwijt maken.
De rechtvaardigheid gebiedt te erkennen, dat niet
alleen van anti-revolutionairen kant, maar ook
van de zijde der liberalen, meermalen voor het
volk veel gesproken en gedaan wordt, waarvan
per slot van rekening blijkt, dat het batig saldo
gevonden wordt bij hen, die zoovele woorden
voor de kleine luyden" over hebben. Er is
veel volksliefde, die meer ten bate komt van
de groote lui, dan van den kleinen man. Opper
vlakkigheid ziet dit vaak voorbij.
In de eerste plaats zijn de hier volgende regelen
daarom voor hen bestemd, die zich geen uitgaaf
van een gulden, voor Dr. Kuyper's redevoering
kunnen permitteeren en in de tweede, doch tevens
voornaamste plaats, voor allen, die het verband
tusschen Calvinisme en Socialisme nader wenschen
te leeren kennen.
In ons hoofdartikelHet Christelijk Sociaal Congres
van 19 November j.l., hebben wij aangetoond,
dat het alleen gepast is te spreken van het
Gereformeerd Sociaal Congres. Het Sociaal Week
blad staat in dezen aan onze zijde. Immers al
spreekt dit van het Anti-revolutionair Sociaal Congres
wij mogen niet vergeten, dat de Calvinisten met
Dr. Kuyper aan het hoofd, de stuwende kracht
der anti-revolutionaire partij vormen. Personen
daargelaten en al wat persoonlijk is in den hate-
Igken zin ter zijde stellende, vestigen wij daarom
uitsluitend de aandacht op Calvinisme en Socialisme.
Het is een verschrikkelijk ding, als menschen,
die werken willen en met de handen hun brood
moeten verdienen, geen werk kunnen vinden en
broodeloos zijn, terwijl de kapitalisten slechts
hunne coupons behoeven te knippen, om meer
dan hun dagelijksch brood te hebben. Dit droe
vige feit is het hart, van wat men de sociale
quaestie noemt. Ware armoede en gebrek, uit
sluitend eigen schuld hongerdood en ellende,
zouden welverdiende straffen zijn. Barmhartigheid
en liefdadigheid zouden op dit standpunt dan ook
niet te pas komen. Alle weldadigheid is echter een
stilzwijgende concessie aan de waarheid: dat het
ongeluk deel heeft aan de armoede, gelijk het
geluk meermalen de bron is van den rijkdom.
Volkomen juist is daarom de opmerking van
Dr. Kuyper: Geheel het sociale vraagstuk wordt
geboren uit het verband tusschen ons menschelijk
leven en de stoffelijke wereld, die ons omringt".
Volkomen juist is zijn gevolgtrekking, die hij
weergeeft in deze woorden: «En zoo nu ook is
»het niets dan primitieve barbaarschheid, wan-
«neer de menschelijke samenleving, zonder hoogei'e
scontröle, aan het verloop der natuur wordt over-
«gelaten en geen staatskunst, nu in hoogeren zin
«genomen, tusschenbeide treedt, om uit dit samen
leven een gemeenschap te doen opkomen en voorts
dit maatschappelijk leven zoo in zichzelf als in
«zijn samenhang met de stoffelijke wereld te
veredelen".
»Van een vrije, geheel instinctieve ontwikke-
«ling der maatschappij is in geen rijk van hoogere
nationale ontwikkeling dan ook ooit sprake
«geweest".
Volgens Dr. Kuyper bestaat er daarom alleen
voor hem eene sociale quaestie, die «architecto-
«nisehe critiek oefent op de menschelijke sociëteit
zelve, en diensvolgens een andere inrichting van
«bet maatschappelijk gebouw gewenscht en moge
lijk acht".
»Het socialisme zit in de lucht", zoo schrijft
de Calvinist Kuyper. »De sociale wind, die elk
«oogenblik in een storm kan overslaan, doet de
zeilen van het politieke scheepje bollen. En veilig
«mag gezegd, dat de sociale quaestie de quaestie,
«de brandende Zerewsquaestie van het einde der
negentiende eeuw is geworden".
Dr. Kuyper verklaart dan ook: «Den werkman
sals »een stuk gereedschap" te misbruiken, is en
«blijft een aanranden van zijn mensclicnwaarde.
s Sterker nog, het is een zonde rechtsti-eeks in-
gaande tegen het zesde gebod: «Gij zult den
arbeider ook maatschappelijk niet dooden"".
In de Aanteekeningen" lezen wij nog de vol
gende juiste opmerkingen:
«Tot onze beschaming moet erkend, dat de
»Roomsch-Catkolieken ons in de bestudeering der
«sociale quaestie verre vooruit zijn. Zeer verre zelfs.
De actie van Roomsch-Catkolieke zijde mag ons
»dus wel een prikkel tot betoon van meer veer
kracht zijn, ook al zitten de Roomsck-Catholieken
yhier te lande nog meest stil.
Maar zelden gevoelen volksleiders en
staatsliedengenoeg hun onzettende ver-
»antwoordelijkheid".
»De kas te hebben is altijd gevaarlijk. De om-
«gang met geld materialiseert. Er gaat van het
«geld als zoodanig een onedele invloed op ons
kart uit. Vandaar, dat het zoo ongezond voor
«een volk is als bankwezen en effectenhandel
»overheersckend wordt
Bij onze mannen van invloed vindt ge meest
»öf een laag neerzien op den armen met een vleien
»van den rijke, öf een schimpen op den rijke met
»een vleien van den armen gepaard
«Geluk is geen absoluut maar een relatief begrip.
«En wie behoeften opwekt, die hij toch niet in
«staat is te bevredigen, laadt een groote verant-
woordelijkheid op zich en begaat een daad van
onbarmhartige wreedheid."
Persoonlijk zijn de lieden der nu klagende
klasse niets beter dan de mannen der voldaanheid.
«Wie arm was en rijk wordt, keert meest aan het
«Socialisme den rug toe; en omgekeerd zijn er
»geen gevaarlijker Socialisten, dan de lieden die
«hun fortuin verloren
«Niets verrijkt onze Christen-werklieden zoozeer
»als de volstrekte onthouding van den sterken
«drank. Voor het aldus door zelfbeheersching ge-
«spaarde geld geniéten "ze betere voeding, en God
«legt een dubbelen zegen in hun karig deel. Een
zegen, die vooral daaruit voortspruit, dat ze geen
»valschen prikkel op hun begeerlijkheid laten
«werken. Immers, waar die prikkel werkt, is men
«nooit tevreden en dus ook nimmer gelukkig. Dit
»ziet men aan familiën, die over f 2000 a 8000
«'sjaars beschikken, en toch nog steen en been
«klagen, en nooit den vrede kennen van de voldane
behoefte. Hartstocht vraagt altijd om meer, en
die hartstocht prikkelen is ontevredenheid wekken
«en daarmee het geluk bederven."
Toch is Dr. Kuyper niet geheel en al afkeerig
van de hedendaagsche ontevredenheid, gelijk blijkt
uit deze woorden:
Eerst dan mogen we met het gebouw der
«maatschappij vrede hebben, als het aan alle
«menschen een menschwaardig bestaan biedt. Tot
zoolang vormt ze het voorwerp van onze critiek."
In deze denkt hij er precies over als Domela Nieu-
wenhuis, die zich meermalen bijna woordelijk zoo
uitdrukte.
Wij willen onze aanhalingen met deze laatste
besluiten: »Er moet ook onzerzijds gestudeerd en
ygewerkt worden. Noch met gemoedelijke praat,
«noch met oppervlakkige algemeenheden komt men
«in de sociale quaestie verder."
Helaas dat wij van het Calvinisme ten opzichte
van het Socialisme moeten getuigen, dat het niets
geeft dan: gemoedelijke praat en oppervlakkige
algemeenheden.
De sociale quaestie is toch niet met bijbelteksten
en met het aanhalen van Gods Woord op te lossen.
Dat hebben de Liberalen al sinds jaren begrepen
en van daar dat zij den Bijbel en het beroep op
den godsdienst buiten maatschappelijke en staat
kundige quaesties houden, dat hun overtuiging:
Studie en nog eens studie eischt op maat
schappelijk gebied en dat zij met den besten
wil van de oppervlakkige algemeenheden van het
Calvinisme op staathuishoudkundig gebied, geen
heil hoegenaamd verwachten. De geheele redevoering
van Dr. Kuyper wijst er toch op, dat de
schrijver, hoeveel hij ook in zijn leven gelezen
hebbe en hoe groot zijne geleerdheid ook zijn
moge, nog geen greintje wijsheid bezit, waar het
aankomt op de praktijk. Ware de ellende toch weg
te nemen door Bijbelteksten en Kerkgeloof welk
welwillend mensch zou schromen deze middelen te
baat te nemen? Zelfs de Christen-werklieden
j beginnen in dezen dan ook uit hun slaap te ont-
I waken. Zelfs de leden van Patrimonium zijn begonnen
i met hunne anti-revolutionaire leidslieden te wan-
I trouwen. Zij laten zich niet langer zoet houden
door vrome praatjes, maar zien in dezen bedrog,
zij het ook vroom bedrog. Zij dulden hei des noods
i als de heeren zooals Dr. Kuyper op pag. 77
mededeelt aan het Heilig Avondmaal niet naast
J de arbeiders willen zitten en dat boerinnen met
gouden oorijzers, aan den Disch des Heei'en, een
hoogeren plaats innemen dan de boerendeernen met
zilveren kap; maar zij willen buiten de Kerk
j op zuiver maatschappelijk gebied niet langer rnis-
leid worden.
In plaats van te schimpen op het Liberalisme
hadden de Calvinisten daarom beter gedaan van
aan hunne Vrije Universiteit een leerstoel op te
richten voor Staathuishoudkunde. Na de rede van
Dr. Kuyper is dit een onafwijsbare eisch geworden.
Zijn zij daartoe niet bij machte en leggen zij zich
neder bij het Staathuishoudkundig onderwijs dei-
Liberalen, dan toonen zij metterdaad tegenover
de sociale quaestie rijk aan woorden, maar arm
aan daden te zijn.
Niets dan holle phrasen zijn dan ook de volgende
uitingen van Dr. Kuyper over het Liberalisme:
«De Fransche Revolutiestelde voor be-
keering liberaliseering van 's menschen geest in stée.
«Als wreed wordt deswege ook gebrandmerkt de
«moderne richting op den kansel, die twijfel aan
«onze eeuwige bestemming in de harten zaaide.
«Wreed niet minder was onze openbare school, die
«de kinderen onzes volks van dit verheven stand-
«punt naar de laagte trok
«Gaarne erken ik dat het Liberalisme ernstige
«pogingen aanwendde om de lagere volksklasse te
«ontwikkelen. Maar wat bood het aan de lagere
«klasse? Lezen, schrijven en rekenen. En wat ont-
«nam het haar? Geloof, levensmoed en zedelijke
«veerkracht. En ook wat onthield ze haar? De
«ambachtsschool en deel in het kapitaal."
De laatste zin is een pertinente onwaarheid.
Liberalen toch x-ichtten ambachtsscholen op en niet
de anti-revolutionaire heer Hovy, maar de liberale
van Marken gunt zijn werkvolk een aandeel in de
winst. Doch luisteren wij verder.
«Het is niet genoeg te zeggen dat de Sociaal-
«Democratie uit de Liberale theorie voortvloeiter
«moet ook nadruk op gelegd, dat de Liberaal geheel
«willekeurig halt maakt op een weg, die naar zijn
«eigen Systema, ten einde moest afloopen. Hij is
«dus niet alleen geestverwant van den Sociaal-
Democraat, maar heeft tegenover den Sociaal-
«Democraat ongelijk. Zijn ongelijk is de willekeur,
«het egoïsme en de inconsequentie."
De laatste lieflijkheid, die wij willen aanhalen,
geeft Dr. Kuyper weer in deze woorden: «Dat
«ook de Liberalen van hun plaats komen is
«minder het gevolg van overtuiging, dan van de
«zucht om door tijdige concessiën het veld te
«behouden."
Domela Nieuwenhuis heeft precies dezelfde be
schuldiging reeds vroeger uitgesproken. Dr. Kuyper
spreekt in deze zijn voorganger slecht na. Maar
genoeg! De slotsom waartoe het Calvinisme komt,
luidt aldus en kan in de volgende twee zinnen
worden weergegeven.
«Het schoone woord Sociaai mag niet als privatieve
«jacht aan de Sociaal-Democratie worden over-
De sociale quaestie is alleen internationaal op
«te lossen
Inderdaad, met zulk eene gemoedelijke en opper
vlakkige redeneering is het geen wonder, dat wij
van het Calvinisme geen verwachting hebben in
zake het Socialisme, zij het ook dat wij het
van harte goed succes womchen op de staathuis
houdkundige studiën waaraSd het zich wijden gaat;
Amerika.
NewYox*k, 4 Dec. Heden middag kwamen
twee mannen in het kantoor van Russell Sxge
Broadway No. 71, en vorderden 1,200,000 dollars. Sage
weigerde, en toen wierp een hunner eeixe dynamiet,-
bom, welke ontplofte, het huis ten deele vernielde, vjjf
menschen doodsloeg en er tien wondde. Ook de dader
is omgekomen. Men denkt dat hjj waanzinnig was.
De Indépendance vernam langs bjjzonderen weg
enkele bijzonderheden omtrent de bovenvermelde
dynamiet-ontploffing te New-York.
De twee personen, die Vrjjdag in het kantoor van
den heer Russel Sage gehoor verlangden, zagen er
eenigszius verdacht uit; de een verklaarde Lord te
heeten, gaf zjjn kaartje en werd door den bankier
ontvangen. Eene minuut later had de ontploffing plaats.
De uit een venster geslingerde man was een der bedienden
van den bankier. De heer Russel Sage werd ernstig
gewond gevonden naast het lijk van zjjnen particulieren
secretaris en naast Lord, die, eveneens vreeseljjk ver
minkt, kort daarop in het hospitaal is overleden. In
de vestibule van het huis werd nog een gedoode ge
vonden, en later stuitte men, bjj het opruimen van
bouwvallen, op het lijk van eene vrouw, die arbeidde
in eene zetter jj.
De metgezel van Lord heet Wilson; hp schijnt niet
gewond te zjjn; althans volgens net genoemde blad is
hp gevangen genomen.
Het huis No. 71 van Broadway was een van de
grootste panden uit deze rjjke buurt; thans is het niet
veel meer dan een bouwval. Ook de kantoren van
George Gould, van Washington Cannor, van Mongie
en anderen waren hier gevestigd. Het aantal slacht
offers van het onheil wordt dan ook wonderbaarlijk
gering geooemd.
Een Reuter-telegram in de Times bericht, dat het
Wilson was die zijn kaartje gaf en het woord deed;
het blad deelt tevens mede, dat èn Lord èn Wilson
gedood zjjn.
In de nabijheid van het station Thompson van
den New-York en New-EagelandBpoorweg liepen den
4den dezer twee goederentreinen op elkander. Tot
overmaat van ramp kwamen' achtereenvolgens twee
sneltreinen van tegenovergestelde zijden aanrjjden, en
konden niet tjjdig genoeg tot staan gebracht worden,
zoodat ten laatste de rails met de ruïoen van vier
treinen bedekt waren. De vier locomotieven en ver
scheidene personenrijtuigen en goederen waggons werden
vernield; bovendien geraakten de overblijfselen in
brand. Voor zoover bekend, verloren echter slechts drie
personen het leven en werden vjjf ernstig gewond.
Frankrijk.
Te Parjjs is dom Pedro II de Alcantara, de voor
malige Keizer van Brazilië, Zaterdagnacht overleden.
Hij had den ouderdom van 66 jaar bereikt.
Op den 15en November 1889 brak in Brazilië een mili
taire revolutie uit, aan welker hoofd de eveneens onlangs
onttroonde dictator Da Ponseca stond. Den daarop
volgenden dag ontving dom Pedro op zjjn buitenverbljjf
Petropolis bericht, dat de nieuwe regeering van zijn
patriotisme verwachtte, dat hjj afstand zou doen van
den troon. De Keizer antwoordde, dat hjj voor de
overmacht wilde wijken en den dag daarop met zjjn
familie naar Europa zou afreizen. Den 17 November
scheepten zjj zich in en den 7en December kwamen
zjj te Lissabon aan. Op den 28 December overleed de
Keizeriü, een dochter van Koning Frans I van Napels
en Sicilië.
In de laatste dagen der regeering van dom Pedro
werd de slavernij in Brazilië afgeschaft. Hjj werd
dikwerf genoemd de wjjsgeer op den troon, en maakte
herhaaldeljjk reizen naar Europa.
Duitschland.
Te Hameien schoot zich de vorige week een vreemde
ling dood en die zelfmoord vormt, naar in die stad
verschijnende bladen mededeelen, de laatste schakel
van een keten van afschuwelijke daden. Geruimen tjjd
geleden stierf te Glogau een bejaard man, onder
omstandigheden, die de verdenking deed ontstaan, dat
de beide zoons, op aanzetten van hun moeder, hun
vader hadden vermoord, die een ruw en woest man
was geweest en zjjne vrouw 'vsak ernstig mishandelde.
De schuld der zoons kon incfertijd niet bewezen
worden. Kort geleden echter gaf de oudste zich-zelven
als moordenaar van zijn vader aan. Aangezien de daad
verjaard was, vond geen vervolging plaats en de dader
bleef ongestraft; hjj verdween evenwel spoedig daarop
en moet door zelfmoord om het leven zijn gekomen.
De vreemdeling die zich in Hameien van kant maakte
moet de jongere broeder zjjn; eene in de stad wonende
dame, die zjjne familie kende, beweert bepaald hem
herkend te hebben. Men neemt aao, dat ook in dit
geval het geweten den schuldige niet met rust liet en
hem van oord tot oord deed dolen, tot hjj ten slotte
aan zjjn troosteloos bestaan een einde maakte. Het
openbaar Ministerie der stad Hannover heeft een
onderzoek in de zaak ingesteld.
.Nederland.
's Gravenhage, 4 Dec. H. M. de Koningin-
Regentes begaf zich heden te half elf uren naar Delft,
tot het brengen van een bezoek aan het graf van
Koning Willem III, heden vóór een jaar in deD graf
kelder bjjgezet. H. M. legde een palmtak op het graf.
Een wetsontwerp tot heffing eener belasting op
het vermogen met eenige progressie, heeft net departe
ment van financiën verlaten.
Een schipper van een aan de Koningskade te
's Gravenhage gelegen vaartuig, die 's avonds in zjjn
kajuit een kolenvuur ontstak en dit blijkbaar gedurende
den nacht liet doorbranden, is den volgenden morgen
geBtikt gevonden.
"Vlissingen, 6 Dec. De Kon. Maatsch. «de
Schelde" alhier is de bouw en levering opgedragen
van een stoomschip voor rekening van de Rotterdamsche
Lloyd- Het schip, «Gestel" genaamd, en hetwelk in
Augustus 1892 moet opgeleverd zjjn, moet van zulke
groote afmetingen zjjn, dat de bestaande helling niet
groot genoeg bleek en men een deel van de op de
werf staande gebouwen heeft moeten afbreken om de
helling te kunnen vergrooten. Het schip moet ruim
20 voet langer zijn, dan de grootste tot nu toe op de
werf gebouwde schepen, welke 3000 ton groot waren.
Alzoo weer werk aan den winkel. De nieuwe boot
ten dierste van de Zeeuwsche Spoorbootmaatschappij
(dienst Middelburg—Zierikzee) belooft er prachtig te
zullen uitzien, zoodat men bxnnenkort wel in de ge
legenheid zal zjjn om op een betere en bovendien
sneller varende boot de reis naar de hoofdstad onzer
provincie te maken. De nieuwe stalen raderboot moet
nl. 10 mjjlen in het uur loopen en krjjgt eene machine
in staat om 350 I. P. te ontwikkelen.
Middelburg, 5 Dec. De St. Nicolaasdag alhier
is in volkomen goede orde afgeloopen, boewei het zeer
druk op straat was, voornamelijk in de Langedelft
en op de Markt, op welk plein de gewone tentjeB en
kraampjes waren opgeslagen en ook het van ouds be
kende St. Nicolaas-verloten plaats had, waarbjj het
oude: «Ro! ro! rooi de no. vanieder op een
afstand weer in dp ooren- klonk r doch hoe menige
boerenjongen komt daarvoor nxeUexpres naar dè sïa'd
om zjjn geluk te beproeven en voor 5 cent zjjn moeder
een pak St. Nicolaas cadeau te doen! Doch wjj nemen
hem dat volstrekt niet kwaljjk, 't zjjn ook maar
boertjes!
De winkeliers hebben die dagen weder een goede
slag geslagen, want hoe of er ook geklaagd wordt over
malaise, iedereen heeft voor St. Nicolaas wel enkele
centen uit te geven, wat vooral het geval was, nu het
Zaterdagavond was. Verscheidene particulieren hebben
zich op dien dag niet onbetuigd gelaten, om nevens hun
eigen kinderen, die van de minder met aardsche
goederen gezegende lieden een bljjden dag te bezorgen;
voorwaar een edele en vergenoegljjke daad, al die lieve
kleintjes met hun glinsterende oogjes gretig te zien
aanpakken wat de goede Sint voor hen «gereden" heeft.
Op de bewaarscholen voor on- en minvermogenden had
wederom de gewone uitdeeling plaats.
6 Dec. Heden nacht overleed alhier de heer J.
van Sluijs, tot voor korten tijd hoofd der school voor
meer uitgebreid lager onderwjjs voor jongens, genaamd
school E. De heer van Sluijs stond een reeks van jaren
aan het hoofd dezer school, waar dan ook menigeen,
die later een goede betrekking kreeg, zjjn eerste op
leiding ontving. De overledene was ook geruimen tijd
onderwjjzer aan de Rjjksnormaallessen alhier.
De heer van Slujjs heeft slechts korten tjjd kunnen
genieten van de hem welverdiende ruBt; dat daarom
zjjn assche ruste in vrede!
In de door ons vermelde commissie, die pogingen
aanwendt om de bargedienst MiddelburgVlissingen
in het leven te honden, heeft nog zitting genomen de
heer B. Rodenhuis alhier.
Goes, 5 Dec. Benoemd tot 2de luitenant bjj de
dd. schutterjj, de heeren K. A. van Langeraad, commies
bjj de postergen, en C. Munich, candidaat-notaris,
werkzaam op het kantoor der registratie, beiden thans
BQhutter.
Met het gedeelteljjk afbreken der meelfabriek
is men begonnen. Een tien- of twaalftal mannen ver
dienen daardoor weer een broodje.
Ierselte, 5 Dec. De aanvrage van leverbare
oesters overtreft in de laatste dagen het aanbod, hetwelk
zjju oorzaak heeft in den geringen voorraad en den
weinigen lust der kweekers om deze spoedig uit te
putten. Yooral de tweede soort verkoopcn zjj noode,
daar zjj ze liever bewaren, om ze het volgende jaar
tot eerste soort op te kweeken.
Is het een onaangenaam verschijnsel voor de kweekers,
dat hun zoo spoedig reeds de bodem van den put dreigt
aan te grjjnzen, eenigszins wordt toch die kwaal verzoet
door het onvermijdelijk gevolg van de straks genoemde
wanverhouding tusschen vraag en aanbod: de prjjzen
nameljjk zjjn stjjgende en op niet onbeduidenden voet.
Zoo kan men de prjjzen der eerste soort in doorsnede
gerust op 75 tot 80 gld. rekenen, die der tweede soort
op 50.
De afzet van mosselen per scheep- en per trein-
gelegenheid was in de laatste tjjden vrjj aanzienljjk.
De termjjn voor het wegvoeren der paonen van de
banken is veretreken; de pannen zijn dan ook allen
opgeborgen.
Hoewel de aanslag beneden het middelmatige was,
zal er in het voorjaar toch nog al werk aan het afsteken
zijn, omdat er zoo vele millioenen pannen gelegd zjjn.
lei-selte, 5 Dec. Mej. Miltenburg Beerens van
Zuidzande heeft voor de benoeming tot gemeente-
vroedvrouw alhier bedankt.
Naar aanleiding daarvan werd Vrijdagavond een
Raadsvergadering gehouden, waarin tot dezelfde be
trekking werd benoemd mej. van Westen te Warder.
Verder werden tot leden eener Nieuwjaars Commissie
benoemd de heeren Sauer, Cupery, Klos en Schipper.
St. Maax'tenstljjk, 7 Dec. Door eene on
bekende oorzaak werd heden nacht de schuur van den
landbouwer A. H. alhier een prooi der vlammen.
Alles, wat er zich in bevond, verbrandde mede: 6
stuks hoornvee benevens veel ongezwingeld vlas, hooi,
stroo, landbouwgereedschap, enz. Alleen de schuur en
een gedeelte van het vlas was verzekerd.
Haamstede, 7 Dec. Aan de kinderen van de
openbare school alhier is heden voormiddag een school
feest bereid, waartoe de onderwijzers in de gelegenheid
werden gesteld door eene dame, die daarvoor eene
ruime gift in geld afzonderde.
De heer L. W. de Graaf, onderwijzer alhier, heeft
de benoeming naar Puttershoek aangenomen.
JBrou-vrorsliaven, 4 Dec. Heden had alhier
van Rjjkswege de opneming in loco plaats van den in
dit jaar gerestaureerden voorgevel van het Stadhuis
alhier, overeenkomstig den bouw in 1599, toen door
den Rade dezer stede werd besloten het Stadhuis uit
te trekken 'en eenen nieuwen gevel te maken aan de
strate, sierljjk en massief, met aanverwante werken.
De gerestaureerde gevel kan een sieraad voor deze
gemeente genoemd worden. Hjj is opgetrokken van
UdelfaDgersteen met eigenaardige ankers versierd,
vertoont twee verdiepingen van drie ramen en eene
zolderverdieping. Een fraaie trap, waarvan de borst
wering met 4 daarop geplaatste leeuwen, prijkende
met de wapens van deze stad en de provincie Zeeland,
is versierd, geleidt naar den ingang, die midden in den
voorkant der eerste verdieping is aangebracht. Boven
de deur leest men in een fronton, de spreuk«Lex Rei-
publicae Conversatio"; daarboven is in een nis geplaatst,
het beeld de Gerechtigheid voorstellende. De vensters
met ruitjes, in lood gevat, zjjn aan de buitenzjjde
voorzien van luiken, terwjjl boven de onderste zijvensters
zjjn aangebracht de wapens van Brouwershaven en
Zeeland. Op den topgevel, die een waar kunstwerk is
te noemeD, is het beeld Charitas (Barmhartigheid)
geplaatst, voorstellende eene vrouw met 3 kinderen.
Reeds in 1875 werd door de Rgks-adviseurs voor de
monumenten van geschiedenis en kunst verklaard, dat
dit Raadhuis kan gerangschikt worden tot de zuiverste
voorbeelden van den Hollandschen Rénaissansestjjl en
dat het te bejammeren was dat een dikke korst van
cement de fijne détails van het beeldhouwwerk bedekte
en dat dit den oppervlakkigen beschouwer weinig zou
doen vermoeden, dat onder die cementlaag een gebouw
verscholen ligt, dat onder de goede monumenten van
Nederland mag geooemd worden.
Onze ijverige photograaf A. Bos heeft bereids van
den gerestaureerden gevel in 3 grootten, eeoe photografie
genomen en bjj hem verkrjjgbaar gesteld.
Een bezoek aan Brouwershaven, tot bezichtiging van
den gevel, wordt aanbevolen, waarbjj men ook niet
mag verzuimen de binneuzjjde van het Raadhuis in
oogenschouw te nemeo.
5 Dec. De Rederjjkerskamer «Jacob Cats" alhier,
mag zich, naar wjj vernemen, weer in de medewerking
van dames verheugen en hoopt in de volgende maand
weer eene uitvoering te geven.
Heden morgen vertrok van hier de reddingboot
«Prins Hendrik", der Zuid-Hollandsche maatschappjj
tot redding van schipbreukelingen, naar den Ooster,
om mogelijke hulp te verleen en aan een aldaar aan
den grond zittenden schoener. Het schip was inmiddels
reeds vlot gekomen, zoodat de hulp overbodig was»
Het bleekte zjjn de «Francisca Carolina", van Amsterdam
naar Antwerpen.
Zierikzeo, 7 Dec. Door mejuffrouw A. Bouman
alhier, overleden den 30 November 1891, zjjn de
volgende legaten bemaakt: aan het Herv. Diaconie
Armbestuur te Haamstede een perceel bouwland en
1000; aan het Herv. Diaconie Armbestuur te Zierikzee
1500; aan het Herv. Diaconie Armengesticht (Ver-
plegingshuis) te Zierikzee ƒ600; aan het Burger-WeeB-
huis te Zierikzee 400; aan de Maatschappij van
Weldadigheid te Frederiksoord 400; alles vrjj van
het recht van successie.
De volgende veranderingen worden in het personeel
der rjjksveldwacht gebracht: Verplaatst worden met
12 dezer de rpksveldwachters 3e klasse H. van Ommen
van Oosterland naar Goes en J. Koogman van Goes
naar Oosterland.
Pensioen verleend ten laste van den staat ten
bedrage van 367 's jaars aan M. de Lange, brigadier-
titulair te 's Hage.
Bij Kon. besluit is pensioen verleend aan L. de
Neef te Terneuzen, weduwe van A. J. van de Zande,
in leven commies le kl. bjj de rjjks-belastingen, ad
110 's jaars.
Niet voor inwilliging zjjn vatbaar verklaard de
aanvragen om pensioen van A. A. Swemer te Amster
dam, wed. van den raadsheer in het provinciaal ge
rechtshof van Zeeland, mr. A. J. van Deinse; C. J. van
Poeljen te Middelburg, wed. van den belasting-ontvanger
S. Hemelrjjk Tak.
De kommiezen te water C. Constandse en J. de
Jonge fce Bath zjjn door de regeering van België be
giftigd met het burger-ridderkruis le kl., wegens hunne
flinke houding bjj gelegenheid der redding van 4 Belgen,
wier jacht op de Schelde was omgeslagen op 6 Sept.
Voor de betrekking van bode bjj het hoogheem
raadschap van Schieland te Rotterdam, op eene jaar
wedde van ƒ800, hebben zich ODgeveer 300 sollicitanten
aangemeld.
Als eene bjjzonderheid vermeldt de Haarl. Ct., dat
dezer dagen met goed gevolg examen voor de akte
middelb. onderwjjs wiskunde werd afgelegd door iemand,
die nooit les heeft gehad in dat vak, maar zich op
een klein dorp in Drente geheel zelfstandig heeft
gevormd.
Volgens het Dagbl. v. Nederl. zou te Mentone
eene villa gehuurd zjjn voor H. M. onze Koningin.
Aldaar wordt ook verwacht Keizerin Elizabeth van
Oostenrjjk, die er drie maanden zal vertoeven.
Terwjjl de voorzanger der Ned. Herv. gemeente
te Njjkerk Zondagmorgen bjj den aanvang der gods
dienstoefening bezig was met voorlezen, zakte hjj,
plotseling door eene beroerte getroffen, ineen. Eenige
oogenblikken daarna overleed hjj in de consistorie
kamer.
Zierikzee, 7 Dec. Heden had alhier de open
bare verpachting voor 7 jaren plaats van Gemeente
eigendommen, bestaande in landerijen, viBchwaters,
grachten enz. De totale uitslag dezer verpachting
deelen wjj in ons volgend No. mede, doch kunnen
voorshands wel zeggen dat de pachtsom hooger is dan
in 1885.
KERKNIEUWS.
Ds. A. B. ter Haar Romany, predikant bjj de Ned.
Herv. gemeente te Middelburg, is beroepen naar Gouda.
Bedankt voor het beroep naar Sir-Jansland door
den heer J. A. van Leeuwen, die het beroep naar de
gem. Angerlo (Geld.) heeft aangenomen.
De Heraut meldt
Naar we vernameD, is de poging bjj de christeljjke
gereformeerde kerken om zich los te maken van het
reglement van 1869, bjjna nergens op moeiljjkheden
gestuit.
Zeer binnenkort zal dan ook de kennisgeving aan
de regeering kunnen uitgaan, dat de Dordache kerken-
ordiog van 1619 voor dat reglement in plaats is ge
komen en zoodra deze kennisgeving blgbt geen bezwaar
bij de regeering te ontmoeten, kan het moeieljjke en
ingewikkelde werk, om de akte van vereeniging (met
de doleerende kerk) op te maken een aanvang nemen.
KECHTSZAKEN.
Het gerechtshof te 's Hertogenbosch heeft in hooger
beroep een bakker te Maastricht, ter zake van ver-
valsching van eetwaren, in casu vermenging van brood,
bestemd voor de gevangenen in het huis van bewaring
te Maastricht, met aardappelen, veroordeeld tot 14
dagen gevangenisstraf. De rechtbank te Maastricht
had hem 10 dagen gevangenisstraf opgelegd.
Naar zich al meer en meer bevestigt, zou de
Regeering niet voornemens zjjn in hooger beroep te
komen tegen het vonnis der rechtbank te Utrecht in
zake de procedure van den Staat contra de Rjjnspoorweg-
maatschappjj in de bekende leges-quaestie.
De Regeering zou nameljjk vreezen, dat, indien
zy de procedure in hoogste ressort verloor, belang
hebbenden van den lande de gelden zouden terug
vorderen, betaald wegens onrechtmatig geheven leges,
hetgeen de Staat een verlies van millioenen zou be
rokkenen.
Het is niet onmogelijk, dat in het door de Regeering
niet in hooger beroep komen, belanghebbenden aan
leiding zullen vinden, datgene te doen, wat de Regeering
wenscht te voorkomen. Ea dan is het de vraag, of
dergeljjke houding is in het landsbelang, tenzjj het
waar is, wat men zegt, dat de vorige Regeering zich
tegenover de Rjjnspoorweg-maatschappjj heeft ver
bonden om in de uitspraak in eerste instantie te
berusten. Omtrent de juistheid van dit laatste zou
wellicht eene interpellatie in de Volksvertegenwoordiging
licht kunnen verspreiden.
Ingezonden Stukken.
Mijnheer de Redacteur I
Uit de herhaalde aanbieding dat er thans wederom
Cokes verkrjjgbaar is voor lieden buiten de gemeente,
schjjnt 0. i. te bljjken dat de aftrek hier ter stede niet
zóó groot is als men gedacht had. Wat daarvan de
reden is zal elk begrjjpen die den prjjs der Cokes
vergeljjkt met dien der Steenkolen. Is het echter niet
onverantwoordeljjk te noemen dat eene gemeente
inrichting (zij het rechtstreeks of zijdelings met de
Gasfabriek het geval), hare waar zóó hoog stelt dat
de belastingbetalende ingezetenen gel jjk worden gesteld
met die van buiten de gemeente?
ZIEKIKEEB. GEEN COKES-GEBRUIKER,
