onderzoek zal uitbrengen. En nu waren er nog eenige
kleine niededeelingen te doen. De commissie van
fabricage o.a. bad uitgemaakt, dat de vloer van de
raadzaal onmogelijk zakken kon, zooals de heer Van
IJsselsteyn wilde, zoodat de heeren in 't vervolg wat
minder znllen moeten rooken. De Voorzitter deelde
nog mede, dat eenige Staats- en Prov. bladen waren
ingekomen en toen gingen we verhit en vermoeid gauw
naar huis, waar de aardappelen ons wachtten, die door
het lange afstaan, 't was half twee geworden, nog
slechter waren dan ze anders al zjjn.
Terneuzen, 17 Mei. De werkstaking der dok
werkers te Gent, die weigerden om kolen te lossen
uit schepen uit Engeland komende, veroorzaakt hier
heel wat drukte, daar reeds een 7-tal schepen hier
hunne lading kolen lossen. De nieuwe lo9kade is dan
ook in gebruik genomen, ten einde in het gebrek aan
ruimte te voorzien.
Donderdag avond omstreeks 9 uur werd bij een
koopman, wonende aan de Axelsche sassing onder de
gemeente Axel, aan de deur geklopt en iemand deelde
hem mede, dat een kind van den koopmans zwager
ernstig ongesteld was. Toen de koopman de deur
opende werd bij aangegrepen en mishandeld, terwijl
de vrouw, die haar man ter hulp snelde, evenzoo mis
handeld werd en eene wond aan het hoofd bekwam,
waarna de dader zich uit de voeten maakte. De politie
legde gisteren de hand op den ver moedel jj ken dader,
dien zjj tevens verdenkt schuldig te zijn aan de andere
aanrandingen, die het vorige jaar in de buurt plaats
vonden. Hij is heden gevankelijk naar Middelburg
overgebracht.
Door bet bestuur der Chr. school te Zaamslag is
tot hoofd der op te richten tweede Chr. school in die
gemeente benoemd de heer J. Boot, thans onderwijzer
te Leiden, vroeger hoofd der le Clir. school te Zaam
slag, doch die wegens gezondheidsredenen toen ontslag
uit die betrekking moest aanvragen.
Oostburg;, 17 Mei. De invloedrijkste katholieken
van dit district zijn geheel ongenegen iets te doen voor de
herkiezing van den aftredenden afgevaardigde Glinderman,
die in een bijeenkomst van anti-revolutionaire kiezers ver
klaard heeft, vóór de invoering van den persoonlijken dienst
plicht te zijn. Populair was hij toch niet, en hij heeft
voor de suiker-accijnswet gestemd, wat hem in dit platte
landsdistrict op zichzelf reeds kwaad doet.
Zijn concurrent, de heer Ilennequin, burgemeester van
Aardenburg, is een uiterst conservatief liberaal en voor
stander van subsidieering van het bijzonder onderwijs.
Vorsterman van Oyen, de bekende redacteur van het Week
blad, heeft hem indertijd bestreden.
Glinderman valt als een baksteen.
Midcleltjurg', 19 Mei. Van verschillende kanten
wordt bericht dat het weer met Pinksteren in deze
provincie veel te wenschen overliet.
Evenals hier regende, hagelde en sneeuwde het bij
tu8schenpoozen, torwjjl het zonnetje achter grauwe
wolken verscholen bleef.
Met dit algemeen bericht meenen wij te kunnen
volstaan.
't Was hier en te Vlissingen dan ook vrjj stil. De
pleizierreizigers uit België, Zondag en Maandag per
stoomboot >Telegraai" te Vlissingen aangebracht,
hebben het slecht getroffen.
Eenmaal toch suit", schoot er niet veel meer voor
hen over dan zich maar te laten nat regenen.
Het op Zondag geopende Grand Hotel" aan de
duinen viel een gering bezoek ten deel.
Moge de natuur spoedig gaan medewerken, om het
bezoek aan veld, strand en duin wat aanlokkelijker
te maken
Benoemd bij de dd. schutterij te Middelburg tot
kapitein, mr. F. J. Sprenger, thans le luitenant; tot
len luit., P. W. H. De Kan, thaus 2e luit., en tot 2en
luit., P. S. Suteux, thans 2e luit. bjj het le bat. rust.
schutterij in Zeeland, nit welke betrekking hem tevens
eervol ontslag is verleend.
Wissenlterlie. Het bericht in de M. Cl., als
zou zekere F. de V. ernstig gewond zijn door het
vallen van een blok bij het heischen van steen uit
een schip voor Vliete-polder, is zeer overdreven, daar
genoemde geen letsel van eenig belang bekwam.
Het ongeval had echter erg bunnen zijn, vandaar dat
het aanwezig zjjn van goed materieel op die schepen
zeer wenscheljjk is.
Goes, 16 Mei. Slechts 13 leden vereerden de bij
eenkomst van burgemeesters en secretarissen op de
beide Bevelanden met hunne tegenwoordigheid. Eenige
woorden van hartelijke erkentelijkheid werden gewfd
aan de nagedachtenis van wjjlen den heer J. H. Bybau,
een der oprichters en eersten voorzitter der vereeniging.
Niettegenstaande de vereeniging ook naar buiten een
goeden naam heeft, bljjtt het aantal leden stationnair,
n.l. 73. Is dit ledental nog voor vermeerdering vatbaar,
in veel sterker mate is dit het geval met het aantal,
dat de vergaderingen bijwoont. Het is toch bekend
genoeg, dat op iedere bijeenkomst zaken worden be
sproken, belangrijk voor elk der leden.
De aftredende bestuursleden, de heeren J. Vreeke en
Z. D. v. d. Bilt La Motthe, werden met bijkans eenparige
stemmen herkozen. De rekeniDg werd in ontvang op
200,47® en in uitgaaf op 135,35 goedgekeurd.
Door het bestuur zullen adressen aan Gedep. Staten
gezonden worden tot herziening der tractemeotea van
burgemeesters en secretarissen, en tot intrekking der
bepaling, dat als de burgemeester tevens secretaris is,
deze slechts s/3 van het tractement van laatstgenoemde
brjjgt.
Zooals gemeld is, zal de zomervergadering gehouden
worden te Bergen op Zoom en wel op 25 Juni.
De liberale kiesvereeniging »Goes" stelde met
algemeene stemmen tot candidaat den heer J. H. C.
Hcjjse, lid van Gedep. Staten, te Zierikzee. Daar dit
ook het geval is geweest te Kolijnsplaat, kan de stem
ming te Wissekerke geen invloed meer uitoefenen,
zoodat de heer Hejjse definitief candidaat is der liberalen
in dit district.
Genoemde heer is bereid bevonden de candidatuur
aan te nemen, maar heeft zich tot zijn leedwezen ge
noopt gezien, wegens gezondheidsredenen, voor eene
overkomst te bedanken.
We kennen den heer Hejjse nog van eene voorgaande
verkiezing, en meenen dat zijn optreden hier volstrekt
niet noodig is om zijn succes te verhoogeu. Men weet
wat men aan den heer Heijse heeft, en wat men van
hem te verwachten heeft iets, waar nog al uit
zonderingen op zijn.
De af deeling Tholen van de liberale kiesvereeniging
als zoodanig schjjnt op jeugdigen leeftijd het tijdelijke
met het eeuwige verwisseld te hebben.
Zouden op het eilaud Tholen geen mannen gebonden
worden, bereid (bekwaam er toe zjjn er velen), maar
bereid om de weder-oprichting te beproeven eener
kicsvereenigiog, dio het geheele eiland omvat? Noodig
is dit zeker en aaD het nut zal men wel niet twjjfelen.
De verspreide liberalen loopen anders, evenals de
traditioneele verdwaalde schapen, licht gevaar eene
gemakkeljjke prooi te worden van defirmaRome Dordt.
Zullen de Tholenaars achterbleven in het geven van
de voorkeur aan een afgevaardigde, die reeds sedert
eene reeks van jaren bekend is met al hunne nooden
en behoeften, boven een zoodanige, wiens bekendheid
met onze provincie uit den aard der zaak al heel
beperkt is?
Komt dan, de hand aan het werk geslagen; geen
zelfverwjjt zal u dan kunnen treffen, omdat gjj gedaan
zult hebben, wat uw hand vond om te doen.
Of zé geljjk heeft die vrouwenbond tot verhooging
van het zedeljjk peil van dienstmeiden en meisjes.
Verbeeld je, daar had het bestuur der vrijmetselaars
loge de boosaardigheid een lokaal kosteloos aan te
bieden voor het bekende doel. Kan het boosaardiger?!
Vrjj metselaars en zedeljjke verdorvenheid gaan immers
hand aan hand?! Neen, maar wil men hot zedeljjk
gehalte tot ver boven Amsterdamsch peil verheffen,
dan mag i-r zells geen gedichte wezen aan eenige
medewerking vuu de zjjde der vijjmetselaars. Do ge
dachte alleen, dat die verworpelingen een paar maal
per jaar ouder dat zelfde dak bijeenkomen, is vol
doende om het zedeljjk peil tot het doode tjj te doen
dalen. Weg met de masons!
AIb ik lid van het bestuur van den vrouwenbond
was, zou ik van de ljjst van contribnanteu alle dames
schrappen, wier echtgeuooten vrijmetselaar zjjn. Geen
lokaal en geen penning van de raacjons, dat zou mjjne
leus zjjn.
Ongelukkigerwijze zal het bestuur zich niet aan
mjjn gratis-advies laten gelegen liggen.
Thans zal men bjjeeukomen in eene woning, die
vele jaren achtereen bewoond werd door hotelhoudsters
en houders, die bnnne schaapjes op het droge hadden
dank zij de vergunning. Zou het ook niet gevaarlijk
zijn, daar bijeen te komen? Me dunkt eene lokaliteit
waar priesters en priesteressen van B icchus bun ver-
bljjf hebben gehouden, is minstens even gevaarljjk als
eene zaal, die wel eens door de vrjj metselaars wordt
besmet.
Zou de afgebrande meelfabriek Diet als vergaderlokaal
in aanmerking kunnen komen? Deze is door de vuur
proef behoorlijk van alle zedeljjke onreinheid ontsmet.
19 Mei. Heden werd hier gehouden de 45e jaar-
lijkscbe algemeene vergadering der gewentel, vereenig.
Zeeland van het Ned. Onderwijzersgenootschap. Een
ongewoon groot aantal leden woonde de vergadering
bij, welk getal ongetwijfeld bjj gunstig weer nog grooter
geweest zou zijn. Den vreemden bezoekers word eene
malinée musicale aangeboden.
Het hoofdmoment van den dag was de voordracht
van dr. Z. Th. Diohl, die met eenige welgeslaagde proeven
uit het gebied der nieuwe natuurleer zjjne voordracht
toelichtte en opluisterde.
Op voorstel van den heer van Schelven werd besloten
een adres tot de hooge regeering te richten, teneinde
te verbrjjgen dat hoofden van scholen worden vrijgesteld
van het verplichte examen in de vrije- en orde-
oefeningen, evenals de regeeriDg dat reeds bepaald heeft
ten aanzien der hoofden van de rjjkssckolen.
Bfiiïiiisso, 19 Mei. In de heden gebonden ver
gadering van den gemeenteraad werd een verzoekschrift
behandeld van den aannemer der werken, ten einde
vrijgesteld te worden van de boete ad 660, door hem
beloopeu wegens te late oplevering van het werk.
Verschillende voorstellen daaromtrent werden besproken
en verworpen, totdat de stemmen staakten over eeu
voorstel, door een der leden gedaan, om die boete op
300 te bepalen. In een volgende vergadering zal dit
dus weder in behandeling komen.
Men heeft hier twee postduiven gevangen, die
vermoedelijk door het ongunstige weder hier heen
verdwaald waren. De een was gemerkt St. Justet 33,
maatschappjj „Onder ons," Noord-Autwerpen deaudere
66—17 Mei, 55—10 Mei, 118—3 Mei, postduif Terasche
St. Denis, 26 April 1881.
Door de liberale kiesvereeniging alhier, is iu de
beden gehouden vergadering de heer J. J. van Kerkwjjk,
bjj acclamatie, tot candidaat gestold voor de a.s. ver
kiezing van een lid der Tweede Kamer, kiesdistrict
Zierikzee.
In diezelfde vergadering deed de penningmeester
rekeniDg en verautwoordiog van zijn gehouden beheer
en -werd tot lid van het bestuur gekozen de heer Joh.
Eleubaas.
De collecte ten behoeve der maatschappjj voor
weldadigheid heeft in de gemeente Bruinisse ongeveer
13 opgebracht.
Dij koninklijk besluit van 15 Mei is, met ingang van
10 Juni 1891, benoemd tot directeur van het telegraaf
kantoor en brievengaarder, alhier, II. J. K. Buwalda, thans
in gelijke betrekking te Wemeldinge.
Burg-h, 20 Mei. Aan den lieer J. de Glopper, gewezen
brievengaarder alhier, is een pensioen verleend van f 62
's jaars.
Door de liberale kiesvereeniging Haamstede en Burgh
is niet algemeene stemmen tot voorloopig candidaat voor
het lidmaatschap der Tweede Kamer gesteld de heer J. J.
van Kerkwijk.
Brouwersluivcu, 15 Mei. De afdeeling
BrouwerBhaven, Zonnemaire en Duivendjjke der centr.
lib. kiesvereeniging in het hoofdkiesdistrict Zierikzee
noemde met algemeene stemmen den Heere J. J. van
Kerkwjjk, aftredend lid, als voorloopigen candidaat
voor de aanstaande verkiezing van een lid voor de
Tweede Kamer der Staten Generaal, en benoemde 4
afgevaardigden ter centrale vergadering te Zierikzee
om tot het stellen vau den definitieven candidaat over
te gaan.
Onze correspondent deelt ons naar aanleiding
van het ingezonden stuk van X in den «Zierikzeeschen
Nieuwsbode" vau 11. Zaterdag mede, dat bjj geen vol
ledig verslag van de door den inzender bedoelde
vergadering om gegronde redeuen wensehte te geven,
doch slechts met de mededeeling daarvan wilde
constaleeren het feit, dat onze geachte afgevaardigde
gevolg had gegeven aan den algemeeneu wensch om
hem te hooren over de verbetering onzer gemeenschaps
middelen met den vasten wal, en daarbjj toonde gaarne
de beste verbinding zooveel mogelijk te willen voor
staan.
Ware aanvulling noodig in bet belang van de aan
staande verkiezing, dan had de inzender ook wel mogen
gewagen, van andere zaken (suikerbieten-cultuur, ver
beterde meting visschersvaartuigen enz.,) die in die
bijeenkomst ter eere van den beer van Kerkwjjk werden
aangevoerd.
Ook toonde de heer van Kerkwjjk zich lang niet zoo
onverschillig in een hem opnieuw aangeboden mandaat
als de schrjjver wel in zjjn stuk laat uitkomen.
Zierikzee, 16 Mei. Gisteren avond hield de
Liberale Kiesvereeniging alhier eene vergadering op
de bovenzaal der sociëteit >Bellevne", tot het stellen
van een candidaat voor het lidmaatschap der Tweede
Kamer in dit district; 64 personen waren tegenwoordig.
Na,het lezen van de notulen der vorige vergadering,
herinnerde de Voorzitter, Mr. J. Moolen burgh, aan het
doel dezer bijeenkomst en gaf gelegenheid tot het noemen
van candidaten. Slechts ééa naam werd genoemd, n.l.
die van het aftredend lid, de heer J. J. van Kerkwijk,
welke candidatuur door den heer Zuurdeeg met warmte
werd aanbevolen.
Tot stemming overgaande, werd de heer van Kerk
wjjk bij acclamatie gekozen.
De Voorzitter wenschte de vereeniging geluk met
deze vernieuwde keuze. Immers de heer van Kerkwjjk
had steeds getoond echt liberaal te zjjn, de belangen
van het geheele land en vooral van dit district te
bevorderen en zelfs nog in de laatste dagen eene on-
afhankeljjkheid te bezitten, die den Vólksvertegen
woordiger tot eer verstrekt. Zjjn leuze is dan ook
steeds geweest en is die nog: *het is mjj een eer U
te vertegenwoordigen, bet moet U een genoegen zjjn,
dat ik U vertegenwoordig."
Met daverend applaus werden deze woorden begroet.
De Voorzitter deelde verder mede, dat in plaats van
Dr. Zaajjer, die verhinderd was thans hier te komen,
als spreker in eene op 2 Juni a.s. te houden vergade
ring zal optreden Mr. Smeenge, lid der Tweede Kamer.
Tot afgevaardigden ter vergadering der Ceritrale
Liberale Kiesvereeniging werden benoemd de II.II.
F. W. Loewer, Jhr. A. C. ltüell, Dr. J. Helder, C. J.
v. d. Bout, J. A. Legemaat, M. Koole, J. van Schelven,
H. C. v. d. Eode, A. Buijze Mz., J. Franse, C. J. van
Zandi)k, Jb. Loewer, J. F. L. Miiller, M. C. de Crane
en P. O. Olivier.
De vergadering werd hierop gesloten, na eene op
wekking van den Voorzitter, dat elk in zjjn eigen
kring zou medewerken tot bevordering van het doel,
n.l. de verkiezing van den heer van Kerkwjjk.
Door de liberale kiesvereeniging »Ellemeet en
Elkerzce" is in hare vergadering van 15 Mei j 1. met
algemeene Btemmen als voorloopig cnudidaat der
Tweede Kamer gesteld: de beer J. J. van Kerkwijk,
terwijl als «fgevaardigden r.anr de Algemcer.e Ver
gadering te Zierikzee zjjn benoemd de heeren A. v. d.
Wejjde, M. T, v, d. Bont on J. Du Claux.
Voor do vacante betrekking van onderwjjzeres
aan de O. L. school te Overslag op een jaarwedde
van ƒ450, heeft zich geen enkele sollicitant aangemeld.
De navolgende advertentie kwam dezer dagen in
het N. v. d. D. voor:
«Dames en heeren! Een jongeling en eeu meisje, uit
zeer netten stand, doch zooder fortuin, die elkander
liefhebbeu, zien hun geluk bedreigd, doordat de vader
van het meisje haar wil uithuweljjken met een ge
fortuneerd persoon. Tot wanhoop gedreven, trachten
zij nu door deze advertentie een kapitaaltje bijeen te
krjjgeu, om spoedig te kunnen huwen. Zjj doen een
beroep op uwe mildheid (vooral van hen die weten
wat lit-fdo is) en wachten gaarne geldzendingen, groot
en klein, per brief in, onder mottoVan iedere
zending zal dankbaar bericht van ontvangst gegeven
worden"
Zierikzee, 19 Mei. In de vorige week werd de
hier bestaande mannen-zangvereeniging sLuctor et Emergo"
ontbonden. Reeds sedert eenige jaren was deze vereeniging
kwijnende en de volhardende pogingen van enkele begaafde
oud-gasten waren niet in staat om haar op den duur in
have vroegere waarde staande te houden.
Jammer is het, dat dit gezelschap, in 1860 opgericht en
dat werkelijk zulke goede tijdperken heeft gehad in eene
stad als de onze, tot dezen stap heeft moeten overgaan.
Gaan wij de geschiedenis van ons muzikaal leven hier
ter stede na, dan hebben vele gemengde zangvereenigingen,
de eene voor, de andere na, het moeten alleggen wegens
gebrek aan medewerking of verilauwden ijver; het Mannen
koor echter hield zich lang staande, doch ook thans behoort
het tot de geschiedenis en men zou dan ook bijna de
getuigenis moeten afleggen dat de zangvereenigingen, met
hoeveel beleid ook opgericht en met hoeveel kracht ook
gesteund, bij hun ontstaan reeds de kiem der ontbinding
met zich dragen.
De oorzaak daarvan ligt wel eenigszins voor de hand.
Al moge men begaafd zijn met muzikaal gevoel en een
goed stemgeluid, dan heeft men daarom toch nog geen
muzikale kennis. Wel zijn de twee eerstgenoemde gegevens
de vereischte factoren om in een zangvereeniging van nut
te zijn, doch dit is niet alles: Zingen, d. i. te zeggen zingen
op het gehoor alleen af, is niet voldoende, men moet weten
wat men zingt en met wetenschap zijne partij kunnen be-
oordeelen; en bij velen, die lid eener zangvereeniging zijn,
ontbreekt liet daaraan, ja zelfs aan de eenvoudigste kennis
der noten.
Kan het anders dan dat eene vereeniging, waarvan de
meeste leden de allernoodzakelijkste kennis missen, die
juist de ambitie aankweekt, een wankelenden grondslag
heeft, en is liet dan te verwonderen dat zij niet van duur
is? Immers neen!
Maar wat is er te doen om dien toestand te verbeteren?
Niets anders, dan dat leden van zangvereenigingen dan
zoogenaamd «notenwijs" worden, intervallen leeren zingen
en daarna, als zij notenwijs zijn en intervallen kunnen
zingen, lichte zangstukken bestudeeren (te zware nummers
worden op den duur zoowel voor leden als directeur ver
velend en afmattend). Langzamerhand komt men dan tot
ontwikkeling. Het instampen van partijen is slechts half
werk of nog erger.
Weinig zijn de pogingen hier aangewend om in de
bedoelde richting van eene zangvereeniging levensvatbaarheid
te verschaffen en toch zou dit juist de goede richting zijn
en dit schijnt dan ook de heer Joh. F. A. Theewis, muziek
onderwijzer en hier alom van gunstige zijde bekend, te
hebben begrepen.
Hij wenscht voor dames en heeren een cursus te openen,
zooals hij bij advertentie heeft bekend gemaakt, om te
leeren zingen van het blad, opdat ieder, die eene zangpartij
voor zich heeft, zal kunnen weten wat hij zingt.
Dit is, dunkt ons een goed begin, om eene flinke zang
vereeniging, zoowel voor mannen als voor gemengd koor,
te verkrijgen of nog bestaande te verbéteren, en gaarne
juichen wij dan ook het streven van den heer Theewis
toe, terwijl wij hopen dat het hem aan deelneming van
jonge lieden en aan den steun van allen, die het wel
meenen met de edele zangkunst, niet zal ontbreken. Mocht
hij deelneming en steun hebben, dan meenen wij dat er
nog een betere toekomst dan tot dusver voor onze Zierik-
zeesche zangvereenigingen is weggelegd.
Aanbestedingen, Verkoopingen, enz.
Goes, 16 Mei. Aan het provinciaal gebouw werd
namens Gedep. Staten aanbesteed het uitvoeren van
buitengewone herstellingen aan den oostelijken vleugel
van den provincialen steiger aan het Katsche veer.
Ingeschreven was door J. Bruggeman te Waddingsveen
voor 1665, F. Yerbrugge le Waddingsveen voor ƒ1689
en A. Foudraine te Goes voor 1709.
Ten overstaan van den Notaris Mr. J. A. Bolle werden
op 19 dezer te Noordwelle in het openbaar verkocht: Een
donkerbruin merriepaard met veulen voor 395een ISjarig
bruin merriepaard voor f 218; een Gjarig donkerbruin
merriepaard voor f 390; een 5jarig lichtbruin ruinpaard
voor f 401; een 3jarig donkerbruin ruinpaard voor f 245;
een Ijarig bruin ruinpaard voor f 140.
De koeien golden van 170 tot f 225.
KERKNIEUWS.
Bedankt voor het beroep naar de Ned. Herv. gem.
te Bruinisse, door Ds. A. J. Looijs, pred. te Delftshaven.
Beroepen bij de Ned. Ger. kerk (doleerende) te
Middelburg de heer J. J. A. Ploos van Amstel te
Reitsum; bij de Ned. Herv. gemeente te Cats de heer
II. Snel, candidaat te Utrecht en bij diezelfde ge
meente te Wilhelminadorp de heer W. Timmerman Paqui
te Utrecht.
Dezer dagen circuleerden bij de stemgerechtigde
lidmaten der Ned. Herv. gem. te Cats biljetten ter
invulling. Het doel daarvan was om te beslissen of het
benoemen van een kerkeraad en het beroepen vaneen
predikant over een tijdsverloop van tien jaren aan de
leden zou verblijven dan wel of zulks zou geschieden
door den kerkeraad. Dit voorstel is verworpen met
26 tegen 16 stemmen.
Tweetal te Yereeke: ds. A. L. Smilde te Leerdam
en ds. J. W. Wegcholaar te Dirkshom en Krabbendam.
Beroepen bjj de Herv. gem. te Kattendjjke de
heer J. M. E. Steen beek, cand. te Utrecht.
Bjj K. B. is do heer A. J. Westhoff, pred. bjj de
Herv. gem. te Amsterdam, benoemd tot predikant bjj
de Protestantsche gemeente in Ned.-Indië.
De heer A. S. Talma A. W. Lzn, predikant bjj
de Ned. Herv. gemeente te Heinenoord, beeft bet beroep
naar dezelfde gemeente te Vlissingen aangenomen.
Hierdoor is de vacature—Klomp, die in 1881 ontstaan
is, eindeljjk vervuld.
Brieven uit Botterdam.
ii.
Rotterdam, Mei 1891.
Het is langen tijd geleden, dat ik den eersten brief
in dit blad schreef, zoodat ik mij verplicht gevoel
tegenover den lezer eenige verontschuldiging aan te
voeren. Rotterdam toch is groot genoeg om er elke
week des vereischt heel wat nieuws uit mede te
deelen, maar als de briefschrijver de pen niet kan
voeren, baat alle mogelijke nieuws-overvloed niet. En
dit is met mij het geval geweest. Ondanks de strenge
koude, ben ik het offer geweest van die geheimzinnige
ziekte, de malaria of moeraskoorts, die u soms in
eens overvalt en duchtig beetpakt, om dan plotseling
te verdwijnen. Ik zelf ben vroeger van een laag naar
een hoog en frisch gedeelte der stad verhuisd, om de
malaria te ontloopen, maar het is ook mij, als zoo
velen, gebleken, dat dit ontloopen zoo gemakkelijk niet
gaat. Ik zou eene dame kunnen noemen, de echt-
genoote van een geneesheer, die in deze stad steeds
aan malaria lijdt. Alleen als zij in hare geboorteplaats
(in Duitschland) vertoeft, blijft zij vrij. Men zou dat
in eene stad als Rotterdam, met zooveel frisch water,
niet verwachten, maar men moet daarbij vooral niet
vergeten, dat er in de laatste 25 jaren eene ontzag
lijke grondverplaatsing om de oude stad heeft plaats
gehad en dat steeds in zeer lagen grond.
Nog een andere hoogst onwelkome gast is na afloop
van den kouden winter onze stad komen bezoeken: de
influenza. Wel heeft hij niet zoovele offers gevergd
als het vorige jaar en houdt hij hier niet op zijn
Amerikaansch, dus op heele groote schaal, huis, maar
heel geniepig en in stilte doet hij heel wat kwaad.
Een aantal longontstekingen en ook eenige gevallen
van slaapziekte (nona) zijn in zijn gevolg meegekomen.
Onder de paarden in deze stad heeft deze ziekte vooral
geducht huisgehouden. Alleen het sleepersvervoer houdt
hier ter sede 2000 paarden bezig, zoodat met de
paarden van particulieren, van stalhouders en van de
Tramwegmaatschappij alhier, een zeer groot aantal
paarden gevonden worden. De influenza heeft onder
deze nuttige dieren de vreemdste verschijnselen te
voorschijn geroepen. Plotseling bijvoorbeeld weigerden
de achter- of voorpooten den dienst, of viel een paard,
dat schijnbaar gezond en wel stond te eten, plat op
den grond. De meeste gevallen zijn door de hulp van
de bekwame veeartsen alhier wel geweken, doch er
zijn ook dikwijls groote verliezen geleden. In vele ge
vallen door de schuld van hardvochtige en onverstan
dige eigenaars, die hunne paarden met eene koorts
van 4'1° toch aan het werk lieten.
Het is merkwaardig, dat juist bij de Tramweg
maatschappij geene verliezen zijn geleden. Dit is een
gevolg van de groote zorg, welke men daar aan de
paarden wijdt. Een paard, dat slechts ééns zijn voeder
laat staan, wordt terstond buiten het werk gehouden
en door den veearts nagegaan. Het goede gevolg van
deze zorg heeft zich nu in de jongste epidemie weder
geopenbaard. Ik vermeld dit feit te liever, omdat er
wel eens wordt gezegd, dat de paarden van de Rot-
terdamsche Tram niet zoo'n goed figuur maken als
die b.v. van de Tram le Arasterdam. Dit moot als
juist erkend worden, maar ik geloof, dat hier de
schijn bedriegt. De paarden der Amsterdamsche Tram
worden vetter gehouden (en dit is door eene bepaalde
voeding nogal gemakkelijk te bereiken) en zien er
daardoor oogelijker uit, maar hun gemiddelde levens
duur is korter. Het is niet in het voordeel van een
trekpaard het een heel gewicht aan vet te laten mee
dragen, ook in het warme jaargetijde.
Een profeet heeft onlangs een vizioen gehad, hoe
Rotterdam er op het laatst van de 20e eeuw wel
zou uitzien en voorspelde, onder meer, dat dan elec-
trische Trams de stad zouden doorkruisen. Ik voor mij
vind al die voorspellingen, hoe het er over eene eeuw
zal uitzien, dus op een tijdstip, waarop niemand van
het thans levend geslacht het daglicht nog zal aan
schouwen, wel wat al te gemakkelijk. Ik zou het
aardiger vinden, om eens eene voorspelling te lezen,
die in het laatst van de 18e eeuw is gedaan, omtrent
den toestand van dit oogenblik. Men kan zich zoo
voorstellen, dat een profeet in het einde van de '18e
eeuw, onder den indruk van de groote gebeurtenissen
toen ter tijde in Europa, eene heel andere maat
schappij zou geteekend hebben, dan wij thans kennen.
Aan de ontzaglijke omwentelingen op industrieel en
wetenschappelijk gebied zou die profeet zelfs niet hebben
kunnen denken. En als men nu dus profeteert, dat
over eene eeuw de paardentrams voor electrische trams
zullen plaats gemaakt hebben, dan zou ik wel willen
opmerken, dat het totaal onmogelijk is, zelfs te schatten
welke vorderingen de practische wetenschap nog in
eene eeuw zal maken.
Maar dit meen ik toch wel te mogen vaststellen,
dat hoe langer hoe meer in de nijverheid de spier
kracht zal worden vervangen door mechanische of
scheikundige kracht en dat het toepassen van elec
trische beweegkracht op tramwagens al zeer spoedig
zal geschieden. Dit hangt alleen maar af van eene
goedkoopere voortbrenging van de electriciteit en op
dien weg zijn reeds groote stappen gedaan.
Wie tien jaren geleden zou gezegd hebben, dat de
gemeente Rotterdam een fabriek tot voortbrenging
van electrische stroomen voor verlichting en voor
krachtoverbrenging zal oprichten, zou niet geloofd zijn.
En toch is het zoo.
Ik herinner het uiij nog als gisteren. Er was een
hevige strijd ontstaan over de vaag, of de gemeente
de nieuwe gasfabriek zou aankoopen en de zoogenaamde
«Engelsche gasfabriek" zou opgeheven worden. Er was
toen ook sprake van de toekomst van het electrisch
licht. Het bericht van Edison's ontdekking van de
gloeilamp, had iedereen in spanning gebracht, zoodat,
men zal het zich in Zeeland nog wel herinneren, zelfs
de meekrap snel in de hoogte ging, omdat men ver
wachtte, dat de gasfabricatie zou vervallen en dus
ook de kunstmatige bereiding van aniline.
Toen in dien tijd kwam een bekend Haagsch na
tuurkundige hier op een avond in de Doelezaal, om
ons kennis te doen maken met het electrisch gloei-
licht. De leden van het stedelijk bestuur en een aan
zienlijk publiek, ook de directeur van de oude gasfabriek
was tegenwoordig. Met bewondering aanschouwde men
hoe, door op een knopje te drukken, de spreker de
kronen in de zaal, die voor die gelegenheid van gloei
lampjes voorzien waren, uitdoofde en ontstak, hoe de
lampen een helder licht verspreidden zonder eenige
warmte van beteekenis. Men had echter nog zoo
weinig geloof in de practische toepassing, dat de
meerderheid van den gemeenteraad besloot de oude
gasfabriek aan te koopen en eene hoogst kostbare groote
nieuwe gasfabriek te bouwen. Vooral de directeur van
de oude gasfabriek, thans het hoofd der gemeentelijke
fabrieken, die toch een hoogst bekwaam natuurkundige
is, dacht al zeer min over de practische bruikbaarheid
van het electrisch licht. Hij vond dat wel aardig
voor eene demonstratie op eene lezing, maar om eene
stad te verlichten! En nu!
Onlangs heeft het gemeentebestuur drie hoofd
ambtenaren, de directeuren der gemeentewerken, dor
handelsinstellingen op Fijenoord en van de gasfabrieken,
naar het buitenland gezonden, om de toepassing van
de electriciteit in het buitenland na te gaan. Die
commissie heeft bezocht Parijs, Londen, Berljjn, Barmen,
Elberfeld, Keulen, Neurenberg, Dessau, Lucern, Zurich,
Milaan en heeft in die plaatsen de toepassing der
electriciteit met zorg nagegaan. En wat is nu hare
conclusie?
»Dat het vraagstuk der electrische verlichting thans
zóóver is opgelost, dat er geen aanleiding bestaat, om
langer te wachten mot de oprichting van centraal-
stations."
liet gevolg zal dan ook zijn, dat op het terrein
van de gemeente-gasfabriek een groot electrisch station
zal opgericht worden, vanwaar twee kabels den elec-
trischen stroom zullen voeren naar vijf onderstations,
waar de electriciteit in accumulatoren zal worden ver
zameld, terwijl op Fijenoord de electriciteit zal worden
aangewend om de handelskranen te bewegen. Dit
laatste zal nog wel eens als proef geschieden, maar
er valt niet aan te twijfelen of deze zal slagen. Mij
dunkt, dat dit in een tijd van tien jaren nogal een
vooruitgang is.
Men kan veilig beweren, dat vooreerst de gasver
lichting cr niet minder door zal worden, omdat men
weet, dat het electrisch licht nog meer kost, Dq
