Oostenrijk.
Weenen is Zondagnacht en Maandag door een bui
tengewoon zwaren sneeuwstorm zeer dicht in het witte
winterkleed gebuid. Met drieduizend mannen cn 24
Btoom-sneeuwploegen was men den geheelen dag aan
het wegruimen van de sneeuw in de druk bezochte
straten en 's avonds zonk men op een zoo druk punt
als de Schottenring nog tot de knieën in de sneeuw.
Spoorweg-, tram-, rytuig- en ander verkeer werd
door den toestand van de wegen zeer belemmerd of
geheel gestremd.
Maar een groot aantal mannen zonder werk o.a.
de werkstakende paarlemoer-arbeiders kunnen wat
verdienen door deze werkverschaffing uit hooger sfeer.
Nederland.
's Gravenliage 5 Dec. Een commis9ionnair
in effecten, vroeger lid van den gemeenteraad teTho-
lenstond heden voor het gerechtshof alhier terecht
wegens verduistering. Een en twintig jaar geledeo was
hy hulponderwijzer geweest, had zich aan het effec
tenvak gewijd, was agent van eene levensverzekering- en
brandaasurantie-maatschappy geworden en genoot het
algemeen vertrouwen.
Tien misdreven van verduistering werden hem ten
laste gelegd. Van het eerste echter was hy door de
rechtbank te Zierikzee vrygesproken, en voor de overige
veroordeeld tot eene gevangenisstraf van 2 jaar en 6
maanden.
Het O. M. en beklaagde beiden, waren van dit vonnis
in appèl gekomen.
De adv.-gen. mr. Telders eischte by uitvoerig toe
gelicht requisitoir vernietiging van het vonnis a quo
en veroordeeling van den bekl. wegens tien misdryven
van verduistering, tot een gevangenisstraf van 2 jaar
en 6 maanden.
Mr. Pabst, als verdediger optredende, beweerde in
overeenstemming met de rechtbank te Zierikzeedat
het eerste feit niet als bewezen kan worden beschouwd;
en voor het geheel vroeg hy ontslag van rechtsver
volging, omdat er vooreerst, naar zyne meening, geen
opzet bewezen was, en dan verduistering van vervang
bare zaken, zooals in casu, niet mogelijk was.
Uitspraak 19 December.
'ts Griivenliago, 5 Dec. In de Eerste Kamer
werd heden het debat over de schoolwetherziening
voortgezet. De heer Vlielander Hein bestreed het be
ginsel om recht op subsidie uitsluitend te geven aan
besturen van vereenigingen, die rechtspersoonlijkheid
hebben, doch op wier samenstelling de regeering geen
invloed kan uitoefenen. Hy betoogde dat daardoor
velen, die het behoeven, zullen uitgesloten worden,
terwyl iedere drie personen door een papieren forma
liteit rechtspersoonlykheid kunnen verkrygen en dus
recht op subsidie.
De degelijkheids waarborg is niet te verkrygen; men
had regelen moeten stellenwaarnaar de besturen
zouden moeten zyn samengesteld. Het ontwerp is een
wissel, die de nationale eenheid verbreekt en minstens
twee provinciën over de bergen brengt.
De heer Van Nagell van Ampsen heeft groote be
zwaren tegen het ontwerp, maar zal er voor stemmen
als de regeering ten duidelijkste verklaarttot hiertoe
en niet verder.
De heer Kappeyne behandelde uitvoerig de grond
wettelijke kwestie. Uitvoerig betoogde hy ongrond
wettigheid der subsidie aan het confessioneel ouderwys
en ontkende dat Thorbecke een onbepaald voorstander
was van subsidie.
De spreker verwachtte geen einde van den school
strijd, zoolang niet de school onder het kerkeljjk gezag
gebracht is, in verband met den stryd van beginselen
tusschen de katholieken en de protestanten en by den
agitatiegeest der anti-revolutionairen.
Bovendien verklaarde hy zich voor nieuwe finale
hervormingen. Het einde van den schoolstrijd is niet
noodig. Men kent veel te weinig de sociale toestanden
voor dergelijke hervormingen.
De heer Kappeyne meende ten slotte, dat de regee
ring in haar stelsel verplicht was een grondwetsher
ziening voor te stellen, ook om de kiezers uitspraak
te laten doen over de subsidieering van de contessio-
neele school. By de jongste verkiezingen is dit niet
heslist.
Dit ontwerp zal het Zuiden onbewoonbaar maken
voor anderen dan voorstanders der confessioneele school
en het graf graven voor de anti-revolutionaire party,
die steeds voorstond een nationale school met den
by bel. Door deze wet neemt de anti-revolutionaire
party, de fiere zonen der geuzen, den bedelmantel aan.
Tweede Kamer. Hoofdstuk Koloniën der Staatsbe-
grooting is tianjfonoiiieix zonder hoofdeljjke
stemming; het debat over Hoofdst. Buitenlandsche
Zaken is aangevangen.
In zyn antwoord op het voorloopig verslag der
Tweede Kamer over de begrooting voor Waterstaat,
stelt de Minister o.a. in uitzicht: herziening der ont
eigeningswet; regeling van overzetveeren; verandering
van het model der postbladen; verhooging van het
maximum gewicht der met een halve cent port belaste
couranten en verbetering der positie van de telegrafisten.
Rotterdam, 4 Dec. Gisteren avond is er al
hier weer een vergadering van werkstakende metaal
werkers gehouden. Er werd besloten in de werkstaking
te volharden. Verschillende giften waren ingekomen,
o. a. 50 franken van de Antwerpensche sigarenmakers,
uit Amsterdam 25 en f 13,50 van de Labourers Union
voor zaalhuur.
's Hertogenbosch, 3 Dec. Het gerechtshof
alhier heeft heden uitspraak gedaan in de zaak van
den heer J. F. de Booy, fabrikant eD lid van den
gemeenteraad, wonende te Breda, tegen den heer mr.
W. Alberda, vroeger officier van justitie, wonende te
Ginneken. De heer De Booy vorderde van den heer
Alberda eene som van 10.000 (zegge tienduizend
gulden), omdat deze een voor eeistgenoemde beleedigend
artikel had geschreven in een te Breda verschynend
dagblad. Het gerechtshof bevestigde bet vonnis der
rechtbank te Breda, waarby de heer mr. W. Alberda
werd veroordeeld tot betaling aan den heer J. F. de
Booy eener som van 10 (zegge tien gulden), en ver
oordeelde den heer De Booy om al de proceskosten te
betalen, door den heer mr. Alberda voor het hof te
's Bosch gemaakt, ten bedrage van één honderd twaalf
gulden 41l/s cent.
Bergen op Zoom, 4 Dec. In de gisteren
avond alhier gehouden vergadering van de kat h. kies-
vereeniging in de districten Breda, Bergen op Zoom
en Oosterhout" is tot candidaat geproclameerd voor
de Prov. Staten de heer J. Asselbergs.
Terueuzen, 4 December. In de gisteren ge
houden raadsvergadering kwam in de le plaats aan
de orde: de benoeming van eene onderwijzeres aan
school B. De voordracht, die ditmaal slechts aan in
gewijden bekend was, bestond uit de dames Bronswyk
te Nieuwland, Henry te Aardenburg en Monjé te
Duivendyke. Was de vorige maal de voordracht door
den arrondisBements-schoolopziener uitgebreid, thans
kon hy zich met de voordracht volkomen vereenigen
en de raad benoemde nu daaruit mej. Henry te Aarden
burg met 7 stemmen, tegen 2 op mej. Bronswyk;
terwyl twee leden afwezig waren; tot leden van het
burgerlyk armbestuur werden herbenoemd de heeren
J. Wieland en J. v. d. Bee; tot leden der plaatselijke
schoolcommissie, de periodiek aftredende leden Joz.
de Feyter en Arie H. Donze; terwyl tot lid der com
missie voor de paarden-veemarkt Krjjn Dees, thans
plaatsvervangend lid, werd benoemd, terwyl in de
volgende vergadering een plaatsvervanger zal worden
gekozen. Al deze benoemingen, uitgezonderd die van
onderwijzeres, geschiedde by acclamatie. Ingevolge
art. 10 van het reglement voor de plaatselijke school
commissie bood deze commissie haar huishoudelyk
reglement aan, dat ter lezing der leden zal worden
gelegd en ingevolge art. 12 van hetzelfde reglement
de begrooting voor de plaatselyke commissie vau toe
zicht op het onderwijs, die tot een bedrag van 47,50
werd vastgesteld. Thans volgden een aantal adressen
van verschillende personen over riolen, over den toe
stand der slachtplaats enz. enz., waarvan die, welke
met de straatreiniging in verband staan, werden aan
gehouden tot de voorgenomen aanbesteding daarvan
zal hebben plaats gehad en er een gemeente-bouw
meester zal zyn benoemd, voor welke betrekking zich
een vyftigtal sollicitanten hebben aangemeld. De leve
ring van drukwerk, kantoor- en schoolbehoeften zal
voortaan in het openbaar worden aanbesteed. Voorts
besloot de raad tot het aangaan van eene geldleening
groot 5000, in obligatiën van f 500, waarvan de
aflossing zal plaats vinden by uitloling, met 500 of
meer 'sjaarlyks.
Benoemd tot gemeente geneesheer te Aksel,
waarvoor zich twee sollicitanten hadden aangemeld,
de heer Dr. Van Nooten, arts te Middelburg.
MicUlellmrg:, 5 Dec. De heer Herman Snyders,
leeraar aan de B. H. Burgerschool alhier, is te 's Gra
ven hage geslaagd voor het examen middelb. onderwijs
in staatsinrichting.
Iersoke, 3 Dec. Het aantal ontvangen telegram
men in de maand November bedraagt 1372, verzonden
240, dus verhandeld 1612.
In de Spaarbank is over hetzelfde tydvak inge
legd 630,70, uitgehaald f 206,88.
Als eene bijzonderheid kan gemeld worden, dat
verleden week alhier een varken geslacht is van ruim
300 K.G.
Als een bewijs van de groote hoeveelheid oesters,
die dezen winter verzonden worden, kan wel dienen
dat alleen van het station Kruiningen gedurende de
afgeloopene maand verzonden werden 4663 vaten, tegen
3006 vaten, gedurende diezelfde maand van het vorige
jaar.
Tliolen, 5 Dec. De kinderen der Bewaarschool
hadden heden wederom een ware feestdag. De pogingen
door de dames van Stapele en Augustyn aangewend
ter verzameling van eenige gelden, was goed geslaagd.
Alzoo was men in de gelegenheid hedeu aan de
kleinen eenige versnaperingen uit te reiken, bestaande
uit broodjes met vleesch, krentenbroodjes en St.Nicolaas-
gebak, waarby elk nog een prentenboekje of een
prent daarbjj kreeg, terwyl aan de 30 behoeftigste
kinderen nog een pakje kleedingstukken werd verschaft.
De van vreugde stralende gezichtjes en het gejubel
der kinderen was de schoonste voldoening voor degenen,
die aan dit feest hebben medegewerkt, die ook den
dank der ouders wordt toegebracht.
Stavenisse. Volgens den alhier vanwege het
K. N. M. Instituut te Utrecht geplaatsten regenmeter,
is alhier in November 11. gevallen 61 m.M. regen, wat
voor den polder Stavenisse maakt 4,507,900 H.L. water,
verkregen in 12 aftappingen. De grootste hoeveelheid
viel den 28sten dier maand, zijnde 12 m.M. De hoogste
barometerstand in genoemd tijdperk was 78,2, de laagste
74,7 c.M.
Bruiuisse, 4 Dec. Tot wethouder is door den
gemeenteraad gekozen de beer Z. Hoogerbeide, ter
vervanging van den heer J. Elenbaas, overleden.
Ziex-ilczee, 3 Dec. Dank zy bet meer kalme
weder der laatste dagen, is het nu mogelyk geweest
den omvang van den aan het Westbavenboofd plaats
gehad hebbenden val te bepalen. Uit de gedane pei
lingen is gebleken, dat waar in October j.l. 5 dM.
diepte werd gepeild, nu in raai II pl.m. 22 M., in raai
V pl.m. 27 M. en in raai VI pl.m. 21 M. staat, terwyl
op de lyn van 10 M. diepte in October thans respec
tievelijk 23—29 en 21 M. staat.
Tevens is uit die peilingen gebleken, dat het gebouw,
staande op het einde van het Westhaveuhoofd, vry ge
vaarlijk staat, zoodat het vermoedeljjk raadzaam zal
worden geacht, bet door de bewoners te laten ont
ruimen. De werken, welke zullen moeten worden ver
richt om verdere rampen te voorkomen, zullen van
grooten omvang zyn en zeer aanzienlijke kosten na zich
slepen. In die kosten draagt onze gemeente voor 1j3
en het waterschap Schouwen voor a/,.
Tot dykbaas van het Waterschap Schouwen in
het district Koudekerke, is benoemd P. Iaraè'l, adsistent
waterbouwkundig ambtenaar aan den Vlietepolder
te Wissekerke, Noord-Beveland.
Tot vergrooting van de strafgevangenis te Alk
maar is een plan ontworpen. Zierikzee zal 6poedig
een nieuw huis van bewaring krygen.
Tegen 16 December a.s. is benoemd tot postbode
te Driewegen A. Bingelberg te Goes.
Van het zoo practische boekje >Gids voor inleg
gers by de Bjjkspostspaarbank en voor hen, die het
wenschen te worden", bewerkt door den heer Du Bois,
hoofdcommies ter directie dier bank, is reeds een 3de
druk verschenen. Nu er met St. Nicolaas en met Nieuw
jaar zooveel grootere en kleinere sommetjes ten ge
schenke worden gegeven, doet iedere gever een goede
daad door er den uitmuntenden Gids by te voegen; hy
zal menigeen het goede pad wyzen, dat men dan lich-
telyk zal volgen. Voor slechts 10 centen is het boekje
aan elk postkantoor te verkrygen en ook by den
boekhandelaar Meuwissen te Amsterdam. Mogen wy
spoedig een vierden druk te vermelden hebben.
Zierikzee, 6 Dec. Door de arrondissements
rechtbank zyn heden veroordeeld:
lo. M. C. G. en J. C., schaapherders te Scherpenisse,
no. 1 wegens diefstal van een geweer, tot zes maanden,
no. 2 wegens heling, tot vjjf maanden gevangenisstraf.
In deze zaak was door het O. M. gevorderd voor
ieder 6 maanden gevangenisstraf, terwyl voor no. 1
door diens verdediger tot vryspraak was geconcludeerd.
2o. C. J. K., visscher te Tholen, wegens mishande
ling, tot 15 boete of 1 maand hechtenis, terwyl de
vordering van de civiele party tot betaling van 21,80
werd afgewezen.
3o. J. van V. te Eikerzee, wegens mishandeling, tot
1 15 boete of 1 maand hechtenis. In deze beide zaken
was door den officier van justitie gevorderd 2 maanden
gevangenisstraf, terwyl door den verdediger voor onder
no. 2 was geconcludeerd tot oplegging eener geldboete
en ontzegging van den eisch van de civiele, party, en
voor onder no. 3 tot vrjjspraak.
4o. C. D. te Bergen op Zoom, wegens diefstal van
vrouwenrokken, by verstek, tot 1 maand gevangenis
straf.
5o. L. G. van der S., voerman te Zonnemaire, wegens
wederspannigheid, tot 1 maand gevangenisstraf. (Het
vonnis, waartegen door beklaagde verzet werd aange-
teekend, werd bevestigd.)
6o. D. de V., vroeger slagersknecht te Zierikzee,
wegens vernieling, tot 4 maanden gevangenisstraf.
(Ook dit vonnis, wuartegen door beklaagde verzet was
aangeteekend, werd bevestigd.)
Benoemd tot onderwijzer aan de christelijke school
alhier de heer W. van Houte te 's Gravenhage.
Uit Dinteloord schrijft men:
By Mej. Wed. L. L. Breure alhier zyn Zaterdag 11.
van haar moerbezieboom nog rype vruchten geplukt
en er staan op dit oogenblik nog andere in bloei.
- Met het overbrengen van de verpleegden uit het
Byks-gesticht te Ommerschans naar de Bykswerk-
inrichting Veenhuizen no. 1, zal deze week een begin
worden gemaakt. Ongeveer 1100 verpleegden zyn thans
nog te Ommerschans.
De vrouwelijke verpleegden te Veenhuizen zullen
van daar vertrekken naar OegstgeeBt, by Leiden, zoodra
de militaire gevangenen van daar zjjn overgebracht
naar Leeuwarden, hetgeen op een der laatste dagen
dezer maand zal plaats hebben.
Aan don ambtenaar der Staatsspoorwegen A.
Haverkamp, te Groningen, die by bet spoorwegongeval
te Buinerwolde werd verwond, en tengevolge daarvan
thans geene werkzaamheden meer kan verrichten, wordt
met 1 Januari 1890 een pensioen van 750 per jaar
toegekend.
Te Boermond zyn gcvankeljjk binnengebracht de
twee te Lissabon aangehouden personen, verdacht van
den diefstal met braak by den bankier B. te Venloo.
Een 45jarig man, geboortig van Makkum, do
kostwinner, naar men meedeelt, zyner 78jarige moeder,
werd dezer dagen uit het huis van bewaring grafwaarts
gedragen, zonder dat een enkele vriend of bloedver
want dat lyk volgde. Om aardappellezen was de man
gestraft met 14 dagen eenzame opsluiting; nog nooit
was hy eerder met de justitie in aanraking geweest. Vóór
zijn vonnis viel, moet de ongelukkige,tegen zyne moeder
hebben gezegd: »mem, als me dat overkomt, sjog je
my net libbend wer." En het ouwe mensch heeft haar
kind niet weer levend gezien. Nadat de gevangenisdeuren
voor hem ontsloten waren geweest, werd by ziek en
in den vroegen ochtend van 23 November vond men
hem dood.
Men meldt uit Doesburg, dat H. M. Schunck,
die reeds bekende met H. Bömer schuldig te zjjn aan
den diefstal van een brandkast uit het kantoor der
firma Van Hengel en Lensvelt, tbuns de juiste plaats
heeft aangewezen waar die kast in den IJsel is ver
borgen.
KERKNIEUWS.
Bedankt voor het beroep naar Vlissingen door ds.
A. Guldenarm te Alkmaar.
Bedankt voor Wilhelminadorp door den heer E.
Syperda, candidaat te Sneek.
Bedankt voor het beroep naar Kerkwerve door
den cand. K. Loggers Jr. te Goes.
Beroepen te Kattendyke de heer J. P. Miedema,
cand. te Bolsward.
Het Prov. Kerkbestuur van Zuid-Holland heeft
het adres van 637 personen uit Sliedrecht, in zake
bespoediging van de overeenkomst van dr. J. W.
Lieftinck, ter zjjde gelegd.
Tot notabelen der Herv. Gem. te Sirjansland
zjjn gekozen D. Fluit en M. van der Maas.
Gemengde Berichten.
Antwoord op de advertentie uit de gemeente B.: Een
gezelschap kan, evenals een mud erwten, uitgelezen zijn.
Een dankbaar drinkebroer. De omnibuskoetsier George
Chapman, te Londen, kreeg dezer dagen van een notaris
de mededeeling, dat een oude heer overleden was en hem
tachtigduizend gulden had vermaakt. Chapman had dien
ouden heer in geen drie jaar meer gezien. Vroeger kwam
hij geregeld in een tapperij in een der voorsteden en
nam dan steeds op zich om den ouden heer, als deze
zich een roes had gedronken, behouden en wel thuis te
brengen. Aan een kerk in de wijk waar hij woonde, ver
maakte de borreltjes-liefhebber honderdduizend gulden.
Niet te benijden. Een Fransch geleerde heeft onlangs
het lot der gekroonde hoofden van alle tijden, tot het voor
werp zijner studie gemaakt. Hij vond, dat er tot heden
2540 keizers en koningen over 64 natiën hebben geregeerd. Van
deze werden 300 van den troon gedreven, 64 deden afstand
van den troon, 34 doodden zich zeiven, 12 werden krank
zinnig, 100 vielen in den strijd, 123 werden opgesloten,
25 stierven als martelaars, 150 werden vermoord en 108
werden bij rechterlijk vonnis ter dood gebracht. Dat
rundvleesch dikwijls met paardenvleesch wordt vervalscht,
is een feit, dat wel valt te betreuren, niet te ontkennen.
Door een toeval is aan het licht gekomen, dat van Gol-
chester al sedert langen tijd honderden kisten paarden
vleesch naar Antwerpen worden verzonden, om aldaar tot
hooggeroemd rundvleesch-extract te worden verwerkt.
In de model De begrooting voor 1889/90 van Italië sluit
met een kwaad slot van 234 millioen. De ministers van
oorlog en marine zullen wel weten waar het grootste deel
van dat geld blijft. Mientje met haar neuzevel kent
haar klompje wel, maar als zij 's avonds zoo in het donker
blijft loopen, kan zij het wel eens duur moeten bekoopen.
Pharao te B. moest zooveel niet op Deli loopen, ook
dat kan verkeerd uitkomen. Maria te Tholen doet alle
mogelijke moeite om een cadeautje kwijt te raken, maar
het wil maar niet gelukken. Wel, wel, zegt Antiek te
Baarveld, daar heb ik den ouden eens aan de blaaspijp
laten ruiken, verheel je, daar kwam hij Zondag doornat te
huis. Hoe zal het nu bij de verkiezing voor hem afloopen 7
zegt moeder.
Iiigezomlen Stukken.
Mijnheer de Redacteur
Waarschijnlijk zal het lot der Schoolwet reeds
in onze Eerste Kamer beslist zyn, als deze regelen
(welker plaatsing ik bij deze verzoek) in uw
blad zullen verschijnen. In ieder geval zou een
bescheiden artikeltje als het mijne toch wel geen
invloed oefenen op de stemmen in dat hooge
Staatslichaam.
Toch wenschte ik nog een paar bedenkingen
in het midden te breugen tegen het hoofdartikel
»De Eerste Kamer en de Novemberbeweging" in
drie opvolgende gedeelten geplaatst in Nos. 5777-79
van de »Zierikzeesche Nieuwsbode". Ze kunnen,
hoe de beslissing ook moge vallen, nog eenige
overweging verdienen.
Die bedenkingen betreffen niet de in het 1ste
gedeelte voorkomende vergelijking van de thans
plaats gehad hebbende Novemberbeweging met de
gelijksoortige bewegingen in 1853 en 1876, als
zou, namelijk, de eerstgemelde geheel spontaan
en vrijwillig ontstaan zijn, de beide andere door
opdrijving en dwang; daar, hoezeer ik mij geens
zins met die voorstelling kan vereenigen, het
toch bezwaarlijk zou gaan omtrent het meer of
min spontane en vrijwillige dier drie bewegingen
stellige bewijzen te leveren.
Zy betreffen ook niet de bewering dat de aan
neming der nieuwe Schoolwet een ramp zou zijn
voor bet land en de liberale partij, daar, hoezeer
ik wel kan aannemen, dat zij een ramp voor de
liberale partij zou zijn, het een omvangrijk be
toog zou behoeven om te doen uitkomen, dat
het belang der liberale partij en dat van het
land niet één zijn; daargelaten, dat iedere partij
met gelijk recht, hetzelfde zou kunnen beweren
ten opzichte van de niet-aanneming en iedereen
genoegzaam weet, dat dergelijke partij-beweringen,
als zynde uitspraken in eigene zaak, niet veel
gewicht bezitten.
Zij betreffen ook niet de bewering, dat het
openbaar schoolonderwijs verre verkieslijk is boven
het bijzondere, omdat, ofschoon ik die bewering
volstrekt niet kan toegeven, zonder daarom het
eerste in het minst gering te schatten, er toch,
zooals zich uit het verschil in de plaatselijke
omstandigheden gemakkelijk laat verklaren, geene
voldoende statistieke gegevens zijn om met grond
de onjuistheid of het tegendeel der bewering te
kunnen staven; terwijl van de toekomst voorals
nog niets te zeggen valt dan bloote gissingen.
Zij betreffen ook niet, en wel allerminst, de
bewering, dat van de scholen, die onder de lei
ding van clericalen staan, niet veel goeds en
zelfs heel veel kwaads voor de schooljeugd te
wachten is; omdat ik daaromtrent van hetzelfde
gevoelen ben; hoewel de ondervinding leert, dat
de drijvers ter rechter- en ter linkerzijde, de cleri
calen en de radicalen, waar het de opleiding der
jeugd geldt, vaak terugdeinzen voor de consequenties
hunner eigene leer en er zich dus van onthouden
om aan de kinderen hunne verderfelijke leerstelsels
in te prenten. Ook bij hen gaat niet zelden, even
als bij anderen die verkeerde stelsels aankleven,
de natuur boven de leer en de liefde voor het kind
boven het belang hunner zaak.
Zij betreffen ook niet de overige beweringen,
waarin, naar ik erken, veel waars is en die met
veel talent ontwikkeld zijn, maar de ééne dier
bedenkingen betreft juist betgeen verzwegen en
onaangeroerd gelaten is.
Tegenover de liberalen met hun ijver voor de
openbare neutrale immers geen secte? school
stelt de schrijver uitsluitend de kerkelijken, ter
loops ook de socialisten, met hun streven om op
bijzondere scholen hunne eigenaardige leerstellingen
aan de schooljeugd in te prenten. Hij zwijgt
evenwel geheel, zooals trouwens alle partijen dat
doen, van eene niet onbelangrijke fractie, die noch
tot de clericale noch tot de liberale partijen en
evenmin tot de socialisten behoort: ik bedoel die
fractie of, wil men, partij, welke niets anders ver
langt dan de gelegenheid, om aan de schoolkinderen,
bij deugdelijk schoolonderwijs, eene christelijk-gods-
dienstige opleiding te geven uitsluitend overeen
komstig de leer des Bijbels en dus niet volgens de
leerstellingen van Roomschen, Modernen, Doleeren-
den of welke andere ook.
Nu weet ik wel, dat het voorbijzien dier fractie
niet uit minachting en met opzet geschiedt, maar
alleen omdat men haar niet kent en geen begrip
noch zelfs vermoeden heeft van haar bestaandoch
dit neemt niet weg, dat zij feitelijk bestaat, dat
zij een groot getal aanhangers en allerwege haar
vertakkingen heeft; dat zij zelfs in het eerste ge
deelte dezer eeuw, onder de schoolwet van 1806,
de openbare school beheerschte totdat zij daarvan
doov het drijven der Protestanscbe en Roomsche
clericalen, en later van de daartegen gekante
modernen en neutralisten is gebannen, en dat zij
nog in de laatste 30 jaren ongeveer haar uitdruk
king vindt in de, ook tbans weer helaas door
de clericalen erg geteisterde, Vereeniging voor
Christelijk-Nationaal Schoolonderwijs.
Deze fractie, of partij, kan, uit den aard der
zaak, slechts bevrediging en voldoening vinden in
scholen, die overeenkomstig het door haar beoogde
doel zijn ingericht. Zij kan die dus niet vinden in
bijzondere scholen, die onder de leiding van clericalen
staan, omdat zij niets erger schuwt dan clerica-
lismezij kan die niet vinden op bijzondere scholen
van radicalen of socialisten, hoewel deze wel altijd
klein in getal zullen zijn; zij kan die ook niet
vinden en misschien wel allerminst, op de open
bare school, omdat deze, door de omstandigheden
en de grondwet gedwongen een neutraal karakter
te bewaren, geene bestemde beginselen kan aan-
kweeken en eene jarenlange ondervinding heeft
geleerd, dat juist hare beginselen, die voor haar
eene levens-quaestie zijn, het hevigst door de onder
scheidene partijen zijn bestreden geworden, om er
hunne eigene voor in de plaats te stellen. Die strijd
tegen haar en tusschen de andere partijen onder
ling liep zelfs zoo hoog en was zoo hevig, dat de
wetgever zich verplicht heeft gezien, met verkrach
ting van het meest onschendbare beginsel, »de be
voegdheid n.l. om zijne gedachten en overtuigingen
vrijelijk uit te spreken", strenge onthouding, vooral
ten opzichte der godsdienstige overtuigingen, voor
te schrijven.
Het eenige alzoo wat haar overschiet is het
stichten van bijzondere scholen, waarin de kinderen
door geschikte en opzettelijk daartoe gevormde
onderwijzers overeenkomstig haar overtuigingen en
bedoelingen worden onderwezen en opgeleid.
Hoe overwegend groot de invloed van het school
onderwijs en de schoolopvoeding op het kind is,
weet de schrijver der hoofdartikelen-en zijne partij
even goed als al de andere partijen het weten. Van
waar anders die onderlinge, onvermoeide wedijver
om zich, zooals men het kan noemen, »van het kind
meester te maken." »Geef mij het kind", zeide
meer dan een menschen kenner, en ik lever u de
toekomst van het land."
Wie dan ook onpartijdig wil oordeelen, zal moeten
erkennen, dat het althans van deze fractie (welker
waarde of onwaarde, zoo op zichzelve als voor het
land, ik ter waardeering aan ieders geweten overlaat)
geen ongepast drijven is en geen onedele of vijandige
beweegredenen zijn, als zij, bij de hooge eischen van
het schoolonderwijs gesteld, voor hare inrichtingen
eenige tegemoetkoming van Staatswege verlangt
en zelf meent daarop eenig recht te hebben.
Van die fractie zal men althans geen vijandigen
zin tegen de openbare school en evenmin tegen de
bijzondere scholen van andersdenkenden, noch eene
onbetamelijke, opgezweepte concurrentie te wachten
hebbenomdat zy gaarne aan anderen de vrijheid
gunt, die voor haar zelve de eerste en voornaamste
levensvoorwaarde is, en zij die vrijheid aan allen
durft schenken, in het besef van de onwankelbaarheid
en onvernietigbaarheid harer beginselen en over
tuigingen.
Wel is waar zal, bij de volkomene gelijkheid van
alle burgers voor de wet, de ondersteuning, die
aan haar verleend mocht worden, ook in gelijke
mate ten goede komen aan de clericale partijen en
zelfs aan de socialisten; maar hieraan is niet te
veranderen. Meent men de laatstgemelden te mogen
vergelijken bij onkruid, dan bedenke men, dat wat
bevorderlijk is aan den wasdom der tarwe dit tevens
is aan den groei van het eerste. Of zou men het
beter achten de tarwe te laten verdorren, opdat
tevens het onkruid kwijne.
Buitendien is door den schrijver in het 2e gedeelte
terecht opgemerkt, dat de clericalen by doorgaans
mindere eischen wat het onderwijs betreft, steeds
genoeg geld voor hunne schoolinrichtingen kunnen
vindenzoodat het doel om deze te doen verkwijnen
toch zou falen.
Het moet toch maar erkend worden, dat zij, die
voor eene eigene zaak ijveren, in den regel meer
bijval en opoffering vinden, dan zij, wien het om
hoogere belangen en het individueele of maat
schappelijke welzijn te doen is.
Ter wille alzoo van de bedoelde fractie, die wel
is waar veel lauwe en onverschillige, maar toch ook
veel warme, zelfverloochenende en verdienstelijke
aanhangers telt, acht ik het wenschelijk dat de
nieuwe schoolwet in het Staatsblad moge verschijnen
en daardoor eene schoolopleiding bestendigd en
bevorderd worde, welke in de eerste helft dezer
eeuw vele goede vruchten heeft gedragen.
Mocht de wet worden aangenomen, dan zal die
fractie er zich dankbaar in verheugenzonder even
wel met de clericale en antirevolutionaire heet
hoofden op ongepaste wijze victorie te kraaien.
Mocht zy daarentegen worden verworpen, dan zal'
zij er zich, hoewel teleurgesteld en gekrenkt, toch
als goeden burgers betaamt aan onderwerpen
zonder zucht naar wraak of rancune en in de hoop
op betere tyden.
Dit leidt my als van zelf tot mijne tweede be
denking, die gericht is tegen het slot van bet
le gedeelte, luidende: Of denkt men, dat de liberale
partij zich zal neörleggen bij eene wet als deze,
welke door haar als eene aanranding van de Grond-
