op na. Luidens de berichten, moeten er onder de ge
contracteerde bieten nog al enkele exemplaren van een
vreemde soort, z. g. «Rijkmakers" voorkomeD. Vol
doende controle bestaande, is men benieuwd, hoe het
met deze zal afloopen.
Naar aardappelen en uien is wel veel vraag, doch
er schjjnt nog weinig lust tot verkoop te bestaan.
Zierilcsece, 11 Oct. Door de arrondissements
rechtbank werden heden veroordeeld:
lo. W. van der H,, arbeider te Renesse, wegens
diefstal, tot 1 maand gevangenisstraf;
2o. M. E. P. weduwe J. v. D. en A. de R., huis
vrouw van J. W., wegens strooperij door twee ver-
eenigde personen, ieder tot 1 boete of 2 dagen
hechtenis;
So. J. G. v. T., arbeider te St. Maartensdijk, in
hooger beroep, wegens jachtovertreding, tot 3 boete,
subs. 2 dagen hechtenis.
In een paar zaken werd de uitspraak uitgesteld.
Geslaagd voor het eerste natuurkundig examen
te Utrecht de beer W. Bal van Zierikzee.
Bij Kon. besluit van 9 Oct. is benoemd tot
kantonrechter té Schoonhoven, mr. J. K. van Weel,
thans griffier bjj het kantongerecht te Oud-Beierland.
-r- Acte-examens in Zeeland. Aan deze examens, die
Dinsdag zjjn begonnen, werd deelgenomen door acht
vrouwelijke en acht mannelijke candidates
Van de vrouwelijke werd er 1 afgewezen en slaagden
er 7, n.l. de dames M. C. van den Ende van Wol-
faartsdjjk, L. M. van Gorcom van Middelburg, M. M.
Njjsse van Goes, S. A. Visser van Koudekerke, A. C.
Deurloo van Oud-Vosmeer, C. C. van 't Hof van Tholen
en C. J. C. Worrell van Middelburg.
Van de mannelijke candidaten werden er 4 afgewezen
en slaagden de vier volgende heerenA. Boot van
Zierikzee, A. Cevaal van Ritthem, M. Griep van Schore
en C. de Jonge van Stavenisse.
De examens worden voortgezet.
Het volgende Prov. Blad (No. 107), is door den
fung. Commissaris des Konings aan de Burgemeesters
in Zeeland verzonden
Opnieuw is gebleken, dat de trichinenziekte te Goes
niet als uitgeroeid kan worden beschouwd, daar een
onlangs te dier plaatse geslacht varken door die ziekte
aangetast is bevonden.
Ik meen U daarom met nadruk te moeten wjjzen
op het grooie gevaar voor hare overbrenging naar Uwe
gemeente, wanneer door haar aangetaste varkens in
Uwe gemeente ingevoerd en in comsumtie gebracht
mochten worden.
Ook met het oog op den naderenden slachttjjd, vestig
ik daarom andermaal Uwe aandacht op de bij mijne
circulaire van 16 November 1888 (Provinciaal blad
No. 99) aanbevolen maatregelen. Mocht tegen de in
voering van eene verplichte keuring voor alle varkens
en varkensvleesch overwegend bezwaar bestaan, in
elk geval zou toch een onderzoek op trichinen voor
geschreven kunnen worden voor varkens en varkens-
vleesch, ter comsumtie van buiten de gemeente
ingevoerd.
Gelieft voorts de ingezetenen bjj publicatie te waar
schuwen tegen het gebruik van rauw of halfgaar
varkensvleesch en de houders van varkens er op te
wjjzen, dat van hunnentwege tot bestrjjding der ziekte
kan worden medegewerkt, door aan de dieren geen
dierljjken afval te verstrekken, de varkenshokken en
mestvaalten zindeljjk te houden en alle ongedierte,
als ratten, muizen, bunzingen, enz., zooveel mogeljjk
op te vangen en te vernietigen.
De 11e jaarcollecte voor de scholen met den
Bjjbel bracht op te Groede met Breskens 148,60 en
te Bruinisse 132,02.
Omtrent het vaartuig van schipper Boogerd te
Tholen, dat Maandag van zjjn anker gestormd is en
Dinsdag vermoed werd óf te Stavenisse óf gezonken
te zjjn, meldt men thans dat het, Dinsdagmorgen
vlot gekomen, te Werkingen tegen den zeedjjk gedreven
en Woensdag aldaar in de haven gebracht is. Het
werd aldus in 't Zuiden gezocht en in 't Noorden ge
vonden, doch 't moet in elk geval sterk gebouwd zjjn
om zooveel ongemakken te kunnen verduren.
Dezen zomer werd te Hulst een stukje tuingrond,
ter grootte van 4 A. 20 cA. of in oude Gentsche maat
35 Roeden, bezaaid met beetwortelen, van het zaad
van de »Rjjkmaker", geleverd door den heer F. van
Waesberghe aldaar, vertegenwoordiger van den heer
D. J. van der Have te Kapelle bij Goes.
Bij eene uiterst flinke bewerking de grond werd
zeer diep omgespit en de bieten achtmaal van onkruid
gezuiverd, waardoor de lucht steeds genoegzaam tot
ontwikkeling van den wortel, de aarde kon indringen,
heeft men bij rooiing 6000 KG. bieten gewonnen.
Een monster hiervan werd naar de fabriek ter onder
zoek opgezonden, waarna dezelve a 12,— per 1000
KG. werden verkocht.
Wie heeft niet dikwjjls met het grootste genoegen
gebruik gemaakt van de heerljjke reukwaters, ver
vaardigd door den heer J. C. Boldoot te Amsterdam.
Dit getal is wederom met één vermeerderd, n. 1. door
boschviooltjes."". Het verfrisschende bouquet van dit
reukwater heeft aanleiding gegeven dat de firma
J. C. Boldoot op de wereldtentoonstelling te Parjjs
met de gouden medaille werd bekroond. Er waren
niet minder dan 261 inzenders van reukwerken en
daaronder zjjn slechts 12 gouden medailles toegekend.
Wjj verwjjzen onze lezers naar de in dit numer voor
komende advertentie.
De bekende socialist Van der Stadt, uit Koog a/d.
Zaan, die 27 Sept. 11. uit de gevangenis te Utrecht
werd ontslagen, zal zich vestigen te Vlissingen, waar
hjj tot machinist is aangesteld.
Volgens in dit nummer voorkomende advertentie
is aan de firma van Duiken, Weiland Co. te
Rotterdam, op de Wereld-Tentoonstelling te Parjjs
1889, bet Eere-Diploma toegekend, als eenige hoogste
onderscheiding aan Nederlandsche distillateurs.
KERKNIEUWS.
Predikbeurt Chr. Ger. Gem. St.-Domusstr.
Zondag 13 October 1889
's Morgens 10 uur: De Heer F. C. v. DORP, beroepen
Predikant te Laar.
's Avonds 6 uur Idem.
De manneljjke lidmaten der christelijk gereformeerde
gemeente te Goes hebben besloten in eene Dinsdag
avond gehouden vergadering, tot het bouwen eener
nieuwe pastorie op de plaats waar tbaos de oude staat.
De begrooting daarvaD bedraagt f 6000.
Door het provinciaal kerkbestuur van Zeeland is
aan den heer S. van Hoek, pred. te Kapelle (cl. Goes),
op verzoek eervol emeritaat verleend tegen 1°. No
vember e. k.
Bedankt voor Brielle door F. J. Heineman te Al-
blasserdam.
VKRKOOPINGEN, enz.
Zieriltsce©8 Oct. Ten overstaan van den
notaris Mr. J. Moolenburgh alhier, werden op heden
in de Concertzaal in 't openbaar verkocht een gedeelte
der onroerende goederen van wjjlen den heer J. van
der Vliet, en wel:
Een huis en erf in de Nieuwstraat te Zierikzee, voor
2300.
Een huis en erf in de Meelstraat aldaar, voor ƒ925.
Een pakhuis en erf in de Krepelstraat aldaar, voor
928.
Een stal, koetshuis en erf in de Hooge Molenstraat
voor 2356.
(Een schuur, erf en tuin in de Zeven-Goljjstraat,
voor 1151.
1/4 in eene meekrnpfabriek aldaar, voor 800.
30 Heet. 27 Ares 20 c.A. bouw- en weiland aldaar,'
tegen de pryzen van 445, ƒ476, jf 575, 600, ƒ675,
701, 741, ƒ775, 800 en 876 per 11 A. CS c.A.
3 Heet. 28 Ares weiland in Kerkwerve, voor 515.
10 Heet. 15 Ares 75 c.A. bouw- en weiland in Dui-
vendjjke, voor 300 en 530.
4 Heet. 38 Ares 20 c.A. bouw- en weiland te Elle-
meet, voor 510, alles per 41,68 Ares.
Een woonhuis, schuur, erf en tuin te Burgb, voor
475.
2 Heet. 23 Ares 90 c.A. weiland in Haamstede, voor
370.
Eene duinhoeve aldaar met 11 Heet. 50 Ares 55 c.A.
erf, bosch, bouw- en duingronden, voor ƒ31 per 41,68 A.
Een hoefje aldaar voor ƒ425 den hoop, en eene
duinhoeve «met 70 Heet. 02 Ares 10 c.A. erf, tuin,
boomgaard, bosch, beplant weiland, bouwland, duin
en duingronden, voor f 4500 den hoop mét 150
voor toebedingen.
Voorts nog 1 Heet. 88 Ares 90 c.A. bouwland te
Zierikzee, voor f 541 en 5 Heet. 95 Ares 80 c.A. bouw
en weiland in Duivendjjke, voor ƒ500 per 41,68 Ares.
Alles onverminderd 12 procent onkosten.
Tliolon, 10 Oct. Bjj de eerste veiling van het
huis, erf en pakhuis, behoorende aan M, Bierens, ge
houden door den notaris mr. T. A. Wagtho, is hetzelve
ingezet voor 2525, door D. van Hiele alhier.
Haagsche Brieven.
's Gravenhage, 7 October 1889.
Smart en vreugde is bet leven anders dan
een mengeling van beidej? Wij, Hagenaars, hebben
't in de laatste dagen ook wéér meer dan eens moe
ten erkennen. Nauwelijks waren de tranen gedroogd
over het verlies van den geestigen schrijver der
«Haagsche Omtrekken," wien ver van zijn vader
land een graf werd gedolven, of wij stonden om
de groeve van den braven Greeve, die als Kamer
lid wel niet bijzonder beeft uitgeblonken, maar
als mensch en kantonrechter een echte type was.
Op zijn droog-komiscben toon en zonder een spier
in 't gelaat te vertrekken, kon bij vaak zijn men-
schen op hun plaats zetten. Als een of andere
zaakwaarnemer op het kantongerecht, die eens
wilde toonen net zoo goed als de beste advocaat
zijn zaakjes te kennen, Latijn of Fransch stond te
radbraken, kon Greeve, na hem eerst een tijdlang
te hebben laten uitspreken, zoo leukjes opmerken
»ik wenscb Mjjnheer mede te deelen dat ik ook
Hollanscb versta," of wel als een andere hem wat
te erg schreeuwde naar zijn zin: »u vergist u als
u meent dat ik doof ben," alles natuurlijk tot
groote hilariteit van de trouwe bezoekers van de
kantongereebtszittingen. Strikt rechtvaardig en
streng was hij eebter bereid om de meeste hulp
vaardigheid te betoonen, en dat zal zeker ook wel
de reden zijn geweest dat buiten de autoriteiten
en ambtsvrienden, zoovele eenvoudige lieden, goede
burgers, op het kerkhof stonden geschaard. Men
kon een speld booren vallen, toen de kist in de
kuil neórdaalde. Jammer, dat toen juist de plechtige
aandacht werd afgeleid door het trompetgeschal van
een troepje cavaleristen. Men moet weten, dat in
den Haag de voornaamste kerkhoven gelegen zijn
binnen een op vrij dichten afstand door kazernen
omgeven terrein. Juist in den voormiddag wordt
er geëxerceerd en gemanoeuvreerd in en bij de
kazernen en de trompetten staan niet stil, zoodat
men op de kerkhoven nooit zeker is dat een vroolijk
deuntje niet eensklaps de bedroefde gezichten uit
den plooi brengt. Dat zulk een toestand vaak er-
genis wekt, behoeft geen betoog.
Maar niet alleen de dooden geven reden tot
smart. Daar hebt ge bjjv. ons nieuw Casino-gebouw
in de Wagenstraat, dat dezer dagen zou worden
geopend. De pachter is zonder betaling van den
eersten pachttermjjn verdwenen, en daar zitten nu
niet alleen de aandeelhouders van het gebouw in
zak en asche, maar ook vele leveranciers, die zich
gehaast hadden het gebouw van binnen en buiten
op te knappen. Ook voor de tooneelgezelschappen
en vereenigingen, die contracten hadden gesloten
om het tooneel of de zaal te komen bezetten, is
het hoogst onaangenaam en een groot verlies.
Want, het Gebouw voor Kunsten en Wetenschap
pen is nu niet zoo dadelijk bereid om zijne, zoo
even ter wille van het nieuwe gebouw, door die
gezelschappen geminachte zalen, terstond weör aan
hen af te staan. Buitendien gaat dit zoo gemak
kelijk niet, want deze zijn opnieuw verhuurd. Al
zal het Casinogebouw waarschijnlijk toch wel ge
opend worden, een knak heeft bet toch reeds beet
en zal het moeielijk te boven komen.
Ik zeide, dat de zalen van het Gebouw wel weör
verhuurd zullen zijn. Niet zonder reden. Er wordt
op dit oogenblik toch zooveel schoons en welluidends
voorbereid, dat men in de maand November voor
een hoogst moeielijke keus zal komen te staan.
Alle muziekdirecteuren zijn aan den gang. Terwijl
Richard Hol de Diligentia-concerten voorbereid en
een uitvoering van Philips van Artevelde, voor
de zangvereeniging Cecilia, is Samuel De LaDge
aan 't instudeeren van zijn nieuw oratorium «Moses",
dat op het aanstaande concert van de Haagsche
afdeeling van Toonkunst zal worden «gemaakt"
en, of dat zware werk niet genoeg inspanning
kostte, is onze Nicolaï bezig de koorrepetities te
leiden van Benoit's oratorium »De Rijn," waarin
Blauwaert en Rogmans o. a. solopartijen zullen
vervullen en dat moet dienen om de Antwerpsche
ongelukkigen nog wat hulp te verschaffen. Heeft
men officieus doen verluiden dat er reeds genoeg
ontvangen was, officieel wordt dit ontkend en dus
gaan onze zangers en zangeressen er maar flink
op los. Den eenen avond zingen zij want al
is de stad den Haag groot, het zingend element
is er beperkt en meerendeels zijn het dezelfde dames
en heeren die meödoen van de «sprinkhanen
in Egypteland" en den anderen avond varen zij
als studenten of nimfen op den «Rijn"; altoos
even maatvast, altoos even smetloos rein, zou ik
haast zeggen, als niet zoo vaak een onzuiver
nootje werd uitgegalmd, die noodwendig de tusschen-
komst van den dirigent vereischt. Laten wij onze
koristen, die met zooveel toewijding en ambitie ar
beiden, echter niet te hard vallenbij de uitvoeringen
is er meestal niet dan lof voor hen te spreken.
Voegt men bij al dit muzikaal genot nu nog
de Duitscbe, Franscbe en (als bet Casino niet
tegenstribbelt) de Hollandsche opera, een legio van
gewone concerten, uitvoeringen enzoovoorts, dan mag
men gerust zeggen dat de muziekliefhebber reeds
bijna eiken avond van den winter gevuld beeft.
Winter, want, al weör een reden tot smart,
de Kurbausmuzikanten zijn met 1 October als de
zwaluwen weggevlogen, ons enkel overlatende het
barre strand en bet slijk dat uit de terstond gé-
opende sluizen van het ververscbingskanaal de zee
in, en volgens stokvaste overtuigingen van som
migen ook het strand op wordt geloosd. De oude
strijd over het gevaar van spuien in den zomer
zal dus weör opleven en dezen winter zullen er
harde woorden vallen over de geloofwaardigheid en
de juistheid van de rapporten van deskundigen.
Maar vóór dien strijd wacht ons nog een andere
strijd, die over de Schoolwet in de Eerste Kamer,
die 21 October bijeenkomt en óf in 't laatst van
deze öf in 't begin van de volgende maand het
ontwerp zal behandelen. Of het artikeldat een
Tweede Kamerlid zoo pas in de Vragen des Tijds
tegen het ontwerp heeft geschreven, invloed zal
uitoefenen op de beslissing, durf ik niet beslissen,
maar dat hij helder en juist heeft aangetoond
waar 't op staat, houd ik voor zeker. Er zijn trouwens
liberale voorstanders van 't ontwerp, die verklaren
ook wel te gelooven dat het openbaar onderwijs
op weg is totaal te worden gedood, maar, zeggen
zij: wat schade, het heeft toch uitgediend, zoodra
het bijzonder onderwijs goed is ingericht! Ja, zoo
dra het bijzonder onderwijs aan alle eischen voldoen
mocht, maar wanneer zal dat gebeuren? Denkt
men dan werkelijk dat er reden zal zijn om het
bijz. onderw. goed in te richten en te honden als
de concurrentie van bet openbaar onderwijs ver
dwenen is? Leert dat de ervaring elders en ook
in ons eigen land En dat bet openb. onderwijs
ten doode is gedoemd door dit ontwerp, kan men
daaraan nog twijfelen Is het stelsel dan niet dezer
weteenerzijds te beknibbelen op de subsidiën voor
het openbaar onderwijs en die afhankelijk te stellen
van de heffing, zij 't ook van een laag schoolgeld;
en anderzijds het bijzonder onderwijs te beschenken
met subsidiën, met volkomen vrijheid voor dit om
al dan niet schoolgeld te heffen? Is dat gelijk
stelling of is dat bevoorrechting van bet bijzonder
onderwijs? Het spreekt van zelf dat het Rijks
subsidie voor de bijzondere scholen zal worden
gebruikt om het schoolgeld te verminderen of af
te schaffen en dan staat de bijzondere school vrij
en voordeelig tegenover het openbare, waarop de
erfdienstbaarheid van scboolgeldheffingrust. Waarlijk
er is reden voor hen, die het openbaar onderwijs
voorstaan als de ware uitdrukking van volksbe
schaving, om te smarten en te treuren. Doch nu
de liberale partij in de Tweede Kamer is gesplitst,
zal hetzelfde verschijnsel zich ook wel in de Eerste
Kamer openbaren.
Om van een andere zaak te spreken, opmerking
verdient de oprichting van een anti-opinm-bond.
Nu de Minister van Koloniën stilzit, heeft de heer
Jhr. Mr. W. Elout van Soeterwoude het initiatief
genomen om de oogen van zijne landgenooten te
doen opengaan voor de ellendige gevolgen van de
opiumpacht. Voorshands is de bedoeling om te
streven naar opheffing van het bestaande stelsel
van pacht, dat het gebruik in de hand werkt en
den smokkelhandel doet toenemen. Niet minder
dan 32 mannen van aanzien en gewicht hebben
met den heer Elout een circulaire gericht om aan
te sporen tot het lidmaatschap van dezen hond.
Slechts f 1,is de contributie, omdat de Bond
minder geldelijken dan zedelijken steun noodig heeft,
dien hij zeker zal verwerven. Morgen, Dinsdag
avond zal, dezelfde heer Elout in het Indisch
Genootschap de kwestie behandelen, en het is te
verwachten dat weör op zulk een krachtige wijze
een stoot wordt gegeven tot eene beweging van
zoo hoog zedelijke natuur, èn de Regeering hier
èn de Indische Regeering zich verplicht zullen
gevoelen niet langer le overwegen, om te handelen
ten einde het voor Indië en zijn bewoners zoo na-
deelig opium-misbruik te keeren.
Gltick af! mag men deze onderneming toeroepen.
Walchersche Brieven.
Middelburg, 10 October 1889.
Het badseizoen voor Vlissingen is dus wtêr voorby
en het is aan duinen en strand weêr stil als tevoren,
toen Vlissingen nog geen badplaats was. 't Is treurig,
dat nog niemand den moed heeft gehad om op de
duinen eenige villa's of ontspanningsgelegenheden te
bouwen, 't zou er 's zomers al veel drukker zijndan
het nu is geweest. Men mist er nog letterlijk van
alles. Niets aantrekkelijks is er dan hetgeen men
overal elders misthet schoone strand en het keer-
ljjke afwisselende zeegezicht. Wel is het Grand Hotel
eene flinke gelegenheid voor logies en amusement en
toch.... er komen weinig mcnschen. Het stedelijk
badhuis, oneindig schooner gelegen, i3 een bouwvallig
gebouw, dat er niets sierljjk uitziet en waarvan tim
merman metselaarstukadoor en schilder al veel te
lang weggelaten zjjn om te herstellen, wat herstelling
behoeft. Bij gelegenheid krjjgen de bezoekers het
plafond eens op hun hoofd, 't Is wel jammer. Waarom
gaat de gemeente Vlissingen niet voor in het geven
van bewijzen, dat zjj vertrouwen heeft in de opkomst
en den bloei harer stad als badplaats. Wil de ge
meente Vlissingen als badplaats vooruitgaanen zij
kan datdan moet de Gemeenteraadzoo hoorde ik
iemand zeggen, een kloek besluit nemen, nl. een paar
ton leenen, zelf eenige villa's op de duinen bouwen
een inrichting stichten als Musus Sacrum te Arnhem.
bekend staat als «de Salemsche hekserij." De En-
gelsche wetten, waarmede die van Massachusetts
overeenkwamen, spraken het doodvonnis uit over
heksen. In 1648 was er te Boston eene vrouw
onder deze wet ter dood gebracht geworden. Maar
geene anderen hadden tot dusverre de doodstraf
ondergaan.
«Nu begon de dwaasheid in -Salem. In het
vooijaar van 1692 werden er verscheidene per
sonen aangegrepen door nooit gekende zenuwtoe
vallen en krampachtige sidderingen, die toegeschreven
worden aan de kwaadwilligheid van de een of
andere heks. Eene Indiaansche dienstmaagd werd
nu zoo lang gegeeseld, tot dat zij bekende de
heks te zijn.
«De kolonie was nu in een toestand van alge-
meene opgewondenheid. Samuel Parris, predikant
te Salem, de Eerw. Cotton Mather, een geleerd
theoloog, goeverneur Phipps en andere invloedrjjke
lieden, moedigden het geloof in hekserij en den
wenscb voor de doodstraf aan. Er werd eene
speciale rechtbank ingesteld voor het behandelen
van heksenprocessen.
«Nu scheen bet volk dol geworden te zijn.
Beschuldigingen werden ingebracht tegen de eer
zaamste en onschuldigste personen. De verhooren
waren eenvoudig voor den vorm, de veroordeeling
was dikwijls reeds te voren besloten. Een pre
dikant, met name George Burroughs, werd ge
hangen. Gilles Corey bespotte het denkbeeld van
hekserij en werd gevangen genomen. Toen hij
de nutteloosheid van zelfverdediging bespeurde,
weigerde hij te pleiten en werd ter dood gebracht.
«Van af Juni tot September was het gerechts
hof druk bezig. Twintig menschen waren ter
dood gebracht geworden, een predikant en dertien
vrouwen. Honderd en vijftig gevangenen vulden
de kerkers. Velen hadden, gedwoDgen door de
pijnbank, de valeche bekentenis afgelegd, dat zij
hekserij bedreven hadden. Tal van personen
werden beschuldigd. Do razernij was ten hoogsten
top gestegen.
«Maar de betere geest des volks herleefde ten
laatste. Er volgde eene reactie en het dwaze,
bloedige werk hield op. De wetgevende verga
dering kwam in October bijeen en de speciale
rechtbank tot het behandelen van heksenprocessen
werd opgeheven. De gevangenen werden in vrij
heid gesteld en er hadden geene andere terecht
stellingen plaats, ofschoon in het volgende jaar
nog eenige personen beschuldigd en veroordeeld
werden.
«Velen dergenen, die deel hadden genomen aan
deze handelingen, erkenden nadien hunne dwaling.
Maar Cotton Mather bleef er even sterk in ge
looven als vroeger. Hij gaf een verhaal uit van
de Salemsche hekserij, onder den titel van Wonders
der onzichtbare Wereld", en er waren hoogge
plaatste mannendie nog met hem instemden.
Maar nadat het volk van zijne verblinding was
hekomen, konden zij het niet langer bedriegen.
De dwaasheid had uilgewoed, ofschoon zij een
leelijken smet achterliet op den roemrijken naam
van Massachusetts."
Wanneer wij de leefwijze der Amerikaansche
kolonisten van honderd jaar geleden vergelijken
met de tegenwoordige levensmanier des volks,
dan valt ons een zeer groot verschil op. Thans
bezitten de Vereenigde Staten alle gemakken en
weelde-artikelenwaarop ook Europa boogt, in
den ruimsten overvloed, terwijl zij zelfs vele fa
brikaten uitvoeren. Om echter een denkbeeld
te kunnen vormen van de eenvoudigheid der zeden
en de afwezigheid aller weelde ten tijde van het
begin van den onafhankelijkheids-oorlog tegen
Engeland in 1775, diene het volgende uittreksel
uit het meergenoemde historische werk:
«Wetten, die de loonen regelden en den prijs
van verschillende artikelen en kleedingstukken
vaststeldenwerden in alle koloniën uitgevaar
digd, in overeenstemming met de denkbeelden dier
tijdenmaar de noordelijke koloniën hielden stren
ger toezicht op de zeden dan de zuidelijke. Het
rooken van tabak in het openbaar en ook door
minderjarigen werd in Nieuw-Engeland en in
Pennsylvania verboden, terwijl het onverhinderd
werd gebruikt in New-York en in bet zuiden. Ver
makelijkheden werden in Nieuw-Engeland slechts
ingevoerd onder protest van het bejaarde en be
stendige gedeelte der bevolking, terwijl in het zuiden
allen er deel aan namen. Maar de meeste koloniën
vaardigden gestrenge wetten uit ten opzichte der
Zondagsviering en het kerkgaan. De scband- en
geeselpaal waren gewone middelen van strafoefe
ning en zeer vele misdrijven werden met den dood
gestraft.
«Grooter dan dit alles, was het verschil in sla
vernij. Zij bestond in alle koloniën, maar bloeide
voornamelijk in het zuiden, waar de buitengewone
hitte der zon het voor Europeanen lastig of ge
vaarlijk maakte in het veld te arbeiden. De gemak
zucht der planters werd daardoor vermeerderd;
bet verschil in rang en stand scherper getrokken;
de instelling der slavernij kreeg er meer en meer
vasten voet. Hoewel bij het begin der omwente
ling (1775) alle noordelijke koloniën slaven bevatten,
werd daar toch de slavernij langzamerhand tegen
gegaan en ten laatste geheel afgeschaft.
«De zeden 'des volks verschilden overal. De
Engelschen, de Nederlanders en de Franschen; de
Puriteinen en de Quakers; de landbouwers in het
eene (noordelijke) gedeelte des lands en de planters
in het andere (zuidelijke) gedeelte; de inwoners
der steden en de pioniers op de grenzen; de zee
man, de koopman en de woudbewoner waren na
tuurlijk verschillend in zeden en verscheiden in
gewoonten. Er was weinig verfijndheid van zeden
onder hen. Want zelfs onder de middelklassen in
Engeland bestonden er in de achttiende eeuw, ver
geleken inet de onze, nog zoo weinig huishoudelijke
gemakken, dat wij er ons bijna geen denkbeeld
van vormen kunnen.
«De vroegere kolonist woonde in een boomstam-
menhut, die dikwijls, ter bescherming tegen de India
nen, met palissades omringd washij reed te paard
met zijne vrouw, op een vrouwenzadel gezeten, achter
zich; gebruikte geolied papier in plaats van glas
voor zijne vensterramenkleedde zich in eigen-
geweven stoffenat grof rogge- en maïsbrood, met
weinig of geen koffie of thee. Weelde-artikelen
waven zeldzaam. Diligences hingen op riemen in
plaats van op veeren en sukkelden langzaam voort
op de slechte wegen. Nieuwsbladen waren er
weinig, wegens de afwezigheid van groote steden.
Het eerste blad in Amerika was de Bostonsche
News-letter en werd opgericht in 1704. Op het
einde van den Franschen en Indiaanscben oorlog
(in 1763) werden er niet meer dan tien nieuws
bladen in de koloniën uitgegeven. Andere uitgaven
waren al even schaarscb. De kunsten en weten
schappen werden weinig beoefend. De geestelijken
waren de best opgevoede menschen en zijalsook
de wetgeleerden en geneeskundigen, werden meer
geacht in het noorden dan in het zuiden. Maar
men begon reeds met het oprichten van opvoed
kundige instellingen. Vóór de revolutie uitbarstte
waren er negen inrichtingen voor hooger onderwijs
door de koloniën verspreid. De eerste geneeskun
dige school werd in 1764 te Philadelphia opgericht.
«De industrie beteekende, ten tijde der Omwen
teling, niet veel. Dit werd voornamelijk veroorzaakt
door de verbodsbepalingen, die het naijverige
Engeland er tegen uitvaardigde. De weinige nijver
heid, die er uitgeoefend werd, was voornamelijk
bepaald tot Nieuw-Engeland. De scheepsbouw was
een belangrijke tak van nijverheid. Kustvaarders
hielden de handelsgemeenschap op tusschen de
koloniën en vervoerden passagiers van de eene tot
de andere plaats langs de kust. Er werd ook een
weinig handel gedreven met vreemde havens. New-
York, Philadelphia en Boston waren de middel
punten van den handel, maar ten tijde der Omwen
teling vertegenwoordigde de uitvoer der koloniën
slecht9 eene waarde van omstreeks acht-en-veertig
millioen gulden, terwijl de invoerhandel omtrent
twee-en-veertig millioen gulden bedroeg.
Wordt vervolgd.
