ZIEttlKZEESCHE NIEUWSBODE.
No. 5984.
Zaturdag 50 Maart 1878.
54ste Jaarg'.
GEVONDEN:
AANBESTEDING.
A A N I IE S T E I) 1N G
BEKENDMAKING?
N ieuwstijdingen.
Middelburg en Zierikzee.
Doctor A. T. van der STARP
I IT BE TA LIN G
Verschijnt DINGSDAÖ, DONDERDAG en ZATDRDAG. De prp per 3 maanden is 1,30, ftaneo per post 1,60.
ADVERTENTIËN 10 Cts. per regelkunnen uiterlijk iet des MaandagsWoensdags en Vrijdags voormiddags 10 ure bezorgd worden. Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend.
Een portemonnaie, waarin drie vreemde munt
stukken terug te bekomen aan het bureau van politie
te Zierikzee,
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Zie-
rikzee zijn voornemens op Woensdag don IT
April c«. k.des namiddags te half twee uurop
het Raadhuisin het openbaar aan te besteden
a Het ONDERHOUDEN, {jo-
wlureudc cirïe achteroenvoltfoud©
>j«ronvan de klokkenspeel-
>en uurwerken dezer gemeente,
jwordende dat tydvuk gerekend
te loopen van den 1 Mei 1878
tot en met ultimo April 1881."
Do aanwpzing zal geschieden op Maandag den 8 April
eerstkomendedes voormiddags te tien uurwaartoe
de gegadigden moeten bjjeenkomen ten kantore van den
Gemeente-bouwmeester, bij wien ook inmiddels de
noodige inlichtingen te bekomen synen bjj wien het
bestek ter inzage ligt.
Zierikzee den 27 Maart 1878.
De Burgemeester en Wethouders
J. MAÜR1TSZ GANDERBEIJDEN.
De Secretaris
J. P. N. ERMERINS.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Zie-
rikzee zjjn voornemens op Woenedajj den 1 M«i
des namiddags te ll/j our, ten Raadhuize
aan te besteden
„Het VERDIEPEN van een ge
deelte der Buitenhaven."
Bestekken zijn tegen betaling van 10 cent verkrijg
baar ter Gemeente-Secretarie, en liggen ter lezing:
te Amsterdam in »het Vosje" en »het Poolschb
Koffijhuis"; te Utrecht in «den Nieuwer Bak" en to
's Gravenhage in het Züid-Hollandsche Koffijhuis".
Inlichtingen zijn te bekomen bjj den gemeente
bouwmeester.
Zierikzee den 27 Maart. 1878.
De Durqemeester en Wethouders
J. MAURITSZ GANDERHEIJDEN.
De Secretaris,
J. P. N. ERMERINS.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Zie
rikzee maken bekend
dat op de Secretarie dezer gemeente ter visio ia
gelegd een verzoekschrift met bjjlagen van MARIA
SCHOT, huisvrouw van JACOB van DIJKEwonende
in deze gemeente waarbjj vergunning wordt gevraagd
tot oprigting van eene bewanrpluutw voor
Petroleum op het erf, achter het huis staande
in de Hoofdpoortstrantplaatselijk gemerkt wjjk C
no. 597, kadastraal bekend sectie B no. 945
dat op Woensdag den 10 April a. s.te l2'/j aar
des namiddags, op het Raadhuis dezer gemeente in de
Vergaderkamer vaD het Bestuur, gelegenheid zal worden
gegeven tot het inbrengen van bezwaren tegen de
oprigting van bedoelde inrigting;
en dat zoowel de verzoekster als zjj die bezwaren
hebben in te brengen gedurende drio dagen vóór dien
tjjd op de Secretarie dezer gemeente kunnen kennis
nemen van da ter zake ingekomen schrifturen.
Ziehikzee, den 27 Maart 1878.
De Burgemeester en Wethoivlers
J. MAURITSZ GANDERHEIJDEN.
De Secretaris
J. P. N. ERMERINS.
Sng«l«wb.
Jfrawferijfe.
Zooals wij reeds in ons vorig No. meldden, is Zondag
middag bet Engelsche oorlogsfregat, Eurydice, dat van
een oefeningstogt met drie honderd jonge matrozen uit
West-lndie terugkwam nabjj Wight omgeslagen. Het
was een ouderwetsch oorlogschip zonder stoomvermo-
gen met 32 stukken en stevende met alle zeilen bg
op eenigen afstand van de kust naar Portsmouth.
Slechts twee matrozen werden gered. Wjj laten hier
korteljjks volgen hunne beschrijving van het onheil.
Na veilig den Atlantischen Oceaan te zjjn overge
trokken was het schip op een paar uur afstand van
de haven. De barometer voorspelde slecht weer, maar
de wind kwam van het land, er was dus geen govaar
op lager wal geworpen te worden en met een drie
honderd geoefende mannen aan boord waagde de
kapitein hotmeer zeil te voeren dan voorzigtig was,
om nog vóór donker voor anker te komen. Elk denk
beeld van gevaar op een effen zee, even bezuiden het
eiland Wightschijntwanneer men van een langen
wintertogt over den Oceaan terugkomt, zeker verwjjderd
en men maakt onwillekeurig een weinig meer spoed
want zoo ah de matrozen zeggen the girls at home
have got hold of the tow-rope
Do kapitein Marcus Harezelf stond op het dek,
welligl blijde dat bij bg de opkomende buijuist bg
het binnenloopen van de haven de kans had om te
toonen welke vlugge matrozen bij op den oefeningstogt
gevormd had. Toer. de eerste windstoot kwam, gaf bjj
last aan den bootsman om alle hens op het dek te roepen
Om zeil in te nemen de schrille fluit van den boots
man weerklonkde manschappen, die schier allen tus-
scheDdeks de godsdienstoefening bjjwoonden, stormden
naar bovendoch het was te laat de bui had
met woest geweld in de zeilen geslagen ongelukkig
braken de masten niet, en was er geen fcjjd om ze om
te kappen over bakboord belde het schip omhet
water stroomde met donderend geraas door de geschut
poorten naar binnen, en na vjjf minuten zonk het fregat
met volle zeilen in de diepte.
«Ik stond naast denk apitein deelde een der geredde
mede. «Ieder zorge voor zich zelf," commandeerde hg,
doch hg zelf bleef rustig staan. Hjj had beat een po
ging kunnen doen om zich te redden, door even ah ik
met een reddingboei overboord te spriDgen doch hy
wilde zjjn schip niet verlaten en zonk er mede. Het
laatste wat ik zag, was mgn kapitein, die roerloos
op zjjn post stond. Het 9chip giDg geheel op zjjde
kiel kwam boven en na enkele minuten ging het om
laag, met den voorsteven het eerst. Ik bond mg vast
aan een reddingboei en sproog van de kiel eer het schip
zonk. Wij en een paar anderen werden in de diepte
gezogen door don maalstroom, welke bot schip al zin
kend veroorzaakte, doch ik kwam, toen ik Juist op het
punt was te verdrinken weer boven. Dryrende en
zwemmende bleef ik een uur en twintig minuten in het
water. Ik scheen de kilheid ran bet ijskoude water
niet te voelen, doch toen ik op het dek van den schoe
ner, die mij rédde, stapte, verloor ik het bewustzijn."
Dj weduwe van den componist Rossini, die Vrjjdag
in acht-en-zeventigjarigen ouderdom is overleden, heeft
ongeveer twee millioen fr. nagelaten. Haar zuster, die
bjjna 85 jaar is, ontvangt daarvan 50,000 fr., haar
neef 25,000 fr. en haar kamenier en andere dienstbodon
elk een matige lgfrente. Het overige heeft zy ver
maakt aan het armbestuur te Pary9, onder bediDg, dat
bet binnen vjjf jaren een gesticht moet doen verrjjzen,
waar afgeleofde zaDgers, Franachen en Italianen, tullen
verzorgd worden.
Te Plaiaanco (dep. Ger») heeft een bloedig drama
plaats gehad. Zekere Courtade, een gedecoreerd oud
militair, had een geschil met zjjn huisheer orer eeaige
reparation. De vrederegter, wiens hulp men bad inge-
roepen om de kwestie te beslechten, begaf zich met
oen griffier en een deurwaarder naar de wooing van
genoemden Courtade, om daar de zaken in oogenschonw
te kannen nomen. Toen het onderzoek was afgeloopen,
veroordeelde de vrederegter Courtade tot het betalen
van de voor do herstellingon benoodigde som.
Toen Courtade dit boorde, riep hg woedend: »Ha!
spreekt men zoo regtDaarna greep hy een revolver
on schoot don huisbaas en diens vrouw neder. Daarna
doorschoot lig den vrederegter en verwondde den deur
waarder dien hg met een tweede schot ook doodde,
i Toen dit afgeloopen wasoverzag hy een oogenbltk
hot bloedig tooneel en schoot toen zichzelf door het
hoofd.
Volgens »le Temoignago" is de katholieke gemeente
van Creaay, ia bet dep. Haute Marne, 400 leden groot,
in haar geheel tot de ProtestantBcho kerk overgegaan.
iDuüscklanï>.
De Bonner-Zeitung berigt, dat do officier der regt bank
te Neuwied, dezer dagen onverwacht een bezoek beeft
afgelegd in d6 woning van een molenaar, wiens nicht
beweerde te zjjn «gestigmatiseerd." Sedert geraimen
tjjd werd zjj door bonderden van eenvoudige zielen, uit
een wjjden omtrekdagelijks in bedevaart bezocht.
Nadat de nicht en de overige buisgenooten eon verboor
haddon ondergaan zjjn de molenaar en de nicht ge
vankelijk naar Neuwied gevoerd.
De zoogenaamde wonderdadige plekken, aan handen
enz., had de nicht met behulp van anderen doen ont
staan door de opperhuid op de bedoelde plekken af
te schaven.
De eerste proeve om levend rundvee uitN.-Ame
rika naar Dnitschland in te voerpn, zal over een paar
weken bewerkstelligd zjjn. De Voreeniging voor den
uitvoer van vee te Tönningen nl. hoeft een zaakgelas
tigde naar N.-Amerikn gezonden, en wel naar Chicago,
om in loco na to gaan of 't zaak zou zjjn van daar
jong vee over te brengen. Bljjkens oen telegram van
bedoelden persoon heeft hg 400 stuks jong vee aange
kocht en is de stoomboot der Vereeniging, die in de
haven van Hamburg ligt, dadeljjk naar New-York ver
trokken, om de eerste verzending naar Tönningen over
te brengen.
De erwtenkevor heëft zicb in een dorp nabjj Ber-
Ijjn in sterke mate vertoond. De kever is 4 mm lang
en 2 mm. breed, is zwart van kleur en op den rug geel
gevlekt. Oppervlakkig bezien schjjnt de erwt volko
men gaaf, behalve dat ergens een plekje is dat als een
zweertje uitziet. Zoodra men op die plek de oppervlakte
heeft afgeschaafd, kruipt de kever naar buiten en bljjft
de erwt als een ledig hulsel achter Een groot aantal
van die kevers zjjn dezer dagen bjj het Pruisische
Ministerie van landbouw ontvangen.
Engeland verliest door dit ontzettend onheil tusechen
de 300 en 400 knappe jonge zeelieden en een dertigtal
officieren ter zee, en van de genie, welke laatste als
passagiers van Bermuda kwamen.
Londen 28 Maart. De «Daily Telegraph" meldt:
Het kabinet heeft gisteren beraadslaagd over het Dings- j
dagavond ontvangen antwoord van Rusland. Prins Gort- j
schakoff wjjst het Britsche voorstel af; hjj geeft aan
lord Derby de verzekering, dat hij ten volle Engeland's j
wen9ch billijkt om de bepalingen van het vredesverdrag
op het congres ter sprake te brengen maar verklaart j
tevens dat Rusland zich zjjn veto moot voorbehouden I
op die bepalingenwelke het beschouwt als buiten
de bevoegdheid der Europeesche mogendheden.
De «Daily Telegraph" en de «Times" twjjfelen zeer
aan het tot standkomen van het congres.
London 28 Maart. Er is haastig een kabinets
raad belegd. De Ministers zjjn thans bjjeen onder
voorzitterschap van lord Beaconsfield.
In bet Hoogerhuis zeide lord Beaconsfield
«Daar het tot stand komen van het Congres niet
meer te verwachten ishet evenwigt aan de Middel-
landsche Zee zoozeer verbroken is en de hoop, dat dit
evenwigt door hot Congres zou worden hersteld geheel
scbynt te zjjn vervlogen was het de pligt der Regering
stappen te beramen om het onheil te keeren of te ver-
minderen. In het belang van den vrede, ter behoor-
lyke bescherming van het Britsche Ryk, werd last j
gegeven de reserves op te roepen."
Leiden 20 Maart. Onder de afwisselingen, die
wjj in onze anders zoo etille stad hebben dragen de
studenten althans sommigen hunner, veel bjj.
Dit was ook heden morgen omstreeks zes ure het
geval. Een zestal fdier heeren kwamen uit een harem
en hadden een paar dames bjj zicb. Doch dit was
niet alles: de een had een peluw op zjjn schouder,
de ander een wollen deken als doek omgeslagen, een
derde een sprei, een vierde was belast met de kussens
en met dat rommeltje belden zjj een pbotograaf op
om een (jfroep te maken. De optogt naar bet atelier
was koddig en hoewel bet nog vroeg was, waren toch
een massa menschen op de beendie zich daarin
vermaakten.
27 Maart. Heden morgen kwam hier een boeren-
bruiloftspartjj binnen, bestaande uit 27 rjjtuigen (til
bury's.) Het regende en hagelde vreesselykzoodat
het letterljjk geen weer was om een hond uit te jagen,
veel minder eene bruid met baar bruigom. Gewoonljjk
gaat dat bruiloftsrjjden er vrjj onhandig naar toe en
niet zelden is het, dat de binid de leidsels in handen
heeftten teeken dat ook zjj een deel van het boeren-
bedrjjf op zich neemt. Dit was ook hier het geval
doch wat gebeurde? Vrjj opgewonden als men is,
moet het rjjtuig waarin bruid en bruidegom zjjn ge-
zeteD over eene brug, de bruid neemt een te korte
draai, het rjjtuig breekt en ons bruidje lag met
armen en beunen in de modder te spartelen als een
schelvisch op 't drooge. 't Was vermaakljjk om to
zien. De nieuwe hoed van den bruigom ging te water
en het paard dat was big ven staan stond de bruid
aan te kjjken als wilde bet zeggen: jonge vrouw
laat gjj voortaan het bestuur maar aan andere han-
d' n over."
Na een opootboud van een uur, reëd het bruidspaar
met een gehuurde tilbury verderdoch nu nam de
bruidegom zelf de leidsels.
Dat bet hen verder welga
Gruveiihnffe28 Maart. Het geregtshof
alhier heeft heden uitspraak gedaan in de zaak van
J. P. O., geboren to Middelburglaatst wonende te
Zierikzeebeschuldigd van: 1°. feitelijkheid tegen de
eerbaarheid van iemand van de vrouwelijke kunne, met
gewelddadigheid uitgevoerd 2°. feitelykbeid tegen de
eerbaarheid, gepleegd bg een kind van de vrouweljjke
kunne beneden de volle vjjftien jarenmet geweld
dadigheid uitgevoerd.
Het Hof heeft hem aan beide feitelijkheden 6chuldig
verklaard en tot zes jaren tuchthuisstraf veroordeeld.
Vliaüxitijren 28 Maart. Het nieuwe stoomschip
«Prinses Marie" volbragt eergisteren de reis van Queens-
boro naar Vlissingen in den zeer korten tjjd van 7 uren.
Middelburg;27 Maart. De heer J. A. W.
Daman apotheker te Rotterdamis heden door den
gemeenteraad alhier tot gemeente-apotheker benoemd.
Hjj verkreeg 13 stemmeD terwjjl 4 stemmen waren
ujtgebragt op den heer W. A. de Vroomapotheker
te Frederiksoord.
WoIfïiartHrtyI< 28 Maart. Het vergelijkend
examen voor de eerstdaags vaceerendo hoofdonderwy-
zersbetrokking alhier is voorloopig bepaald op 12 April.
ZIeril29 Maart. In het hoofdkiesdistrict
Zevenbergen zal eene nieuwe verkiezing plaats hebben
voor een lid der Tweede Kamer, op 23 April a. e.
Z. M. heeft op verzoek eervol ontslag verleend
aan den heer G. Verdoors©, als notaris te Aarden burg. 1
Met genoegen vernemen wy, dat het gunstig bo-
kende weekblad voor vronweD en meisjes »Ons Streven,"
dat onlangs zjjn 9en jaargang intradmet April e. k.
tweemaal per week zal ver6cbyncnevenwel zonder
verhooging van den prys.
Tegen een van de ergste aller menscbelijke be
zoekingen de eksteroogenplaaggeeft bet weekblad
«De Huisvrouw" het volgend recept:
Men neemt een theelepeltje vol teer en een gelyke
hoeveelheid gestampte Balpetermengt dit ter dege
dooreen, verwarmt het, smeert het op een stukje lêer
v«n een ouden handschoen en bindt het over de ek-
steroogen. Na eenige dagen zjjn deze zóó naar buiten
gekomen en zóó week geworden dat men ze gemakkelyk
uittrekken kan.
Volgens tie «Rotterdamscbe Courant" is do aan
staande gemalin van Prins Hendrik Prinses Marie Louise
Anne, den 'sten Maart 1829 geboien in 1854 gehuwd
met prins Alexis van Hessen Phijipsthalvun wien zjj
in 1861 scheidde.
Voor eenige dagen begaven zich vier prnissische
smokkelaars uit Brejjel naar Venlo om koffijboonen te
balen die zjj wilden binnensmokkelen. Te Kaldenker-
ken gekomeu met hun smokkelwagen passeerden zjj
de spoorwegiyn VenloKempen, alwaar hun twee
geëmployeerden van die Jjjn te gemoefc kwamendie
zjj voor kommiczen hielden. Hot viertal nam daarop
de vlugfcmet het ongelukkig gevolg dat een hunner,
met zyn 40 pond koffie op schouders en rug gebonden,
10 een zeer diepe e'.oot viel on met hot hoofd in den
modder zonk. Zijn kameraden, die hem op dat oogon-
blik wol vermisten dochten echter niet anders of do
vermeende kommiezen hadden hem aangehouden; doch
later niets vun de bekeuring op bun makker hoorende,
begaven zy zich wedr naar Kalden kerken ter plaatse
waar zjj de ontmoeting hiuldeu gehad en vonden ten
slotto hun ongelukkigen kameraad met het hoofd in
den modder en de üeenen in de faoogtoeen noodza
kelijk gevolg van do zwaarte der koffie, die in zakken
aan zgn bovenligchaam bevestigd was. Do ongelukkige
was een oppassend man, die euret voor de derde maal
in zjjn leven een smok keltoortje roedemnaktomaar
dat hjj duur heeft moeten boeten.
TELEGRA M.
Londen, 29 Maart.
De Minister vun Oorlog heeft in het Parlement
verklaard dat znllen worden opgeroepen 39,000 man,
die bjj het leger zullen worden ingedeeld als eene expe
ditie Daar bet buitenland vertrekt.
De Regeering beval onmiddeljjk de uitrusting van
alle Engelscb-Indiscbe troepenscbopon en heeft groote
postscbepen voor transportdienst aangekocht.
Kcrlcnlouwi*.
Naar wjj vernemen, zal ds. Montijn, beroepen bjj do
Herv. gem. te Zierikzee, op Zondag 7 April a. s. des
voormiddags bevestigd worden door iK Rademaker,
pred. te 's Gravenbage, on des namiddags zijne intreê-
rede houden.
Ds. J. Uouvinpred. te Vreeland, heeft toezegging
van beroep ontvangen naar Ngbroek.
Na 9 vruchteloozo pogingen aangewend te hebben,
is het beroep, ter vervulÜDg van de sinds Mei 1876
bestaande vacature te Hoofdplaat, aangenomen door
ds. A. E. van Braambeek, pred. te Ransdorp c, a., en
bevorens te Ovczande c. a.
Bjj do aanstaande vacature te Waterlandkerkje, door
bet vertrek van ds. C. Rogge naar Haamstede, is toe
zegging van beroep gedaan aan ds. A. F. van der Scheer,
pred. te O. en N. Appelscha, en vroeger te Gapinge.
Gemengde Borlgte».
Ingezonden stukken.
Een lid van Bredero to B. wil wel een deel van zjjn
ligchaam missen om zjjn doel te bereiken, maar het
zal niet gelukken want
Avoods laat, en morgens vroeg,
Wooder gaarn in de kroeg,
Onbekwaam om zorg te dragen,
Is die man meest alle dagen.
Te C. zyn in den laatsten tjjd do jongelui nog al
matig geweest in het uitstrooyen van valsche praatjes
van jonge meisjes. Te Smt-P. uioest M. zooveel
&naps niet hebben van een futaoeulyke jongen waar
niets van te zeggen "alt, daar zjj anders in regten
zal vervolgd worden. J£en timmermansknecht en
een boerenknecht te N. D. moesten zoo niet loopen
achter Keetje en Arjaantje uit een polder, want /.y
znllen haar toch nooit kunnen krygeu. Te Sint-M.
wordt een arbeidster aangeraden, haar mond wat digt
te houden, daar er anders een slot op gemaakt wordt.
Een koopmanszoon te K. wordt verzocht naar W.
te komen om het bevrachte schip van L. voor zyuo
rekening naar zjjn woning te brengenmaar
Zjjn ouders zjjn zoo gram,
En raken van de kook,
Zjjn moeder die 't vernam,
Die sloeg hem met de pook.
Zij riep hem met geweld,
Wat heeft dat te beduiden
Die meid die heeft geen geld,
Gjj moet naar Jaan in 't Zuiden.
Te heeft een preekheer op oen nacht zeer behulp
zaam geweest in het touwtje-springenen draaide
lustig op. terwjjl de meisjes wel vjjf voet boog spron
gen. Ook een dikke boerin sproDg mede tot laat in
den nacht. Een predikant te Q. heeft verleden
Zaturdognaoht zoo feest gevierd, dat hjj Zondag niet
heeft kunnen prekenen zich ziek heeft gehouden.
Ook was zgn preek nog niet in orde. Het feest te
H. is in de beste orde afgeloopen, waartoe een ver
waande veel heeft bijgedragen, om bet feest luister
bjj te zetten. Jaapje te P. moest zulke verbeelding
niet van zich hebben met zjjne boerendochter. Ook
moest hy zijn babbeltong »tat in toom houden van een
fatsoenlijk meisje waar zekér niets van te zeggen valt.
Eene boerenmeid te W. wordt aangeraden zooveel
snaps niet te hebben, en niet deuken dat zjj een zoon
van eene weduwe in de j'fuik kan krjjgen, want die
wil niets vnn baar wetisn.
f
Ziehikzee, den 29aten Maart 1878.
Amice
Zeer gaarne voldoe ik bjj dezen aan uw verzoek, om
U een en ander mede te deelen aangaande hetgeen
Multatuli op laatstleden Dinsdag-avond, iudeCoDcertzaal
alhier optredende, ons heeft doen genieten. Inderdaad
in die bewoordingen mocht ge uw verzoek wel kenbaar
maken. Want genoten hebben zeker allen, die daar
aanwezig waren, 't Is waar, ik zal de eenige wel niet
zjjn geweest, die door sommige beweringen van den
6preker pijnlijk werd aangedaan. Maar behalve datgene,
waarmede sommige hoorders zich niet konden veree
nigen, wa9 er toch voor allen zoo ontzagcheljjk veel
schoons en goeds en ernstigs te vernemen, dat het
daverend applandissement, bg het einde der rede ge
boord, gerustelyk mocht worden beschouwd als do
tolk van innige erkentelijkheid jegens den met het
volste recht gevierdeD redenaar. Gelijk ge vermoeden
kunt, was de inhoud der rede overrjjk. Ik denk er dan
ook niet aan. om van haar een volledig overzicht te
geven gesteld dat ik daartoe in staat ware. Ik zal
slechts de hoofdzaken aanstippen, hpt volstrekt niet
onmogtiljjk achtend», dat ook zelfs die aanstipping
nog onvolledig zal zjjn. De horror vacnï, de af keer van
het ledigein verband met poëzie en wysbegeerte,
ziedaar, naar ik meen, het veel omvattende onderwerp,
dat behandeld werd. De natuur, zoo beweerde do spre
ker duldt nergens eene ledige ruimte. Waar die
ruimte ontstaatwordt ze terstond weêr aangevuld.
Die natuur nu, die afkeer van het ledige overal te zien
gevende is daarom een beeld der zedelyke wereld.
Deze stelling lichtte de redenaar nader toe, door
achtereenvolgens stil te, staan by het kind, by de lr.gere
cd hoogere standen der maatschappjj en bjj de vol
ken, wier geesteljjke ontwikkeling do geschiedenis ons
leert. Reeds het kind, zoo werd gezegd, ontvangt
allerlei indrukken aandoeningen gewaarwordingen.
En het zjjn natuurlyk de ouders en de onderwijzers,
die in dezen den belangrijksten invloed uitoefenen.
Evenwel ook dan, wanneer bet kind van den omgaDg
met ouders eD onderwyters is verstoken, ja zelfs wan
neer hot geheel en al van do buitenwereld is afgezon
derd, volt bet zyn geest met allerlei iudrukken. Zulks
wordt onder anderen bewezen door het bekende voor
beeld van Caspar Hauser. Reeds hier gaf de spreker
zeer geestige en behartigingswaardige wenken ten beste.
Zoo bjjv. herinnerde hg met nadruk, dat men bjj het
kind, wiens geest evenmin ledig kan zjjn als die van
den volwassen mensch. vorkoerde denkbeelden en aan-
doeniogen moet verdrjjven, door het goede denkbeelden
en aandoeningen in te storten. Ook het volk, zoo
ging do spreker verder, kan de behoefte niet onder
drukken. om den geest to vullen en to voeden. Maar j
ach. dat voedsel is menigwerf door en door ongezond
en dus verderfeljjk. En dat bet in deze nog zoo
treurig is gesteld, ie voor een niet gering deel te
wijten uan de onverschilligheid van den beschaafden
stand, die zoo dikwjjl» met bet oog op do geesteljjko
opheffing van het volk het woord van Knïn op de
lippen durft nemen: «ben ik myns broeders hoeder?"
Maar niet slechts om deze, ook om andere redenen
moest die zoogenaamd beschaafde stand den rug
krommen onder den scherpen geesel van sprekers
sntyrc. Hjj wees er toch op, koevele ontwikkelden den
geest verwaarloozen door ondegeljjke lectuur en een
rjjken schat van kostbaren tjjd vorkwisteo een schat
van tjjd, die bjjv. wordt doorgebracht in sociëteit of 1
koffijhuis en die toch, gewjjd bjjv. aan de geestelijke ont
wikkeling van vrouw en kroost, zulke rjjke vruchten zou
kunnen afwerpen. Niet het minst belangryk was zeker de I
vluchtige blik, dien de spreker wierp op den ontwikko- 1
lingsgang der volken. Aan de dringende behoefte aan
geoBtelyk voedsel bjj do natiën der wereld was in meerdere j
of mindere mate voldaan door wjjsgecren wetgevers,
dichters, godsdienetpredikers. Maar ook bg die volken
openbaarde zich weder do horror vacuï op de duidelijkste
wijze. Wanneer toch bjjv. de godsdienst der oude Grie-
ken verdwijnt., of om do geestige uitdrukking des spre
kers te gebruikendo Olympus te huur komt, dan
wordt die ledige plaats terstond ingenomen door het
Catholyci»me met zyn breede rei van heiligen, dio de
tegenhangers worden van de Olympische goden en go
dinnen. Een vertakking van het Catholycisrae is het
Protestantisme, dat echter naar sprekers meening zjjn
langsten tyd beeft gehad. Toen we op dit terreiD waren
verplaatst, kwam als van zelve de vraag ter sprake:
welk geesteljjk voedsel verlangt hot thans levend ge
slacht? En bjj do beantwoording van die vraag werd
0. a. ook do aandacht gevestigd op het spiritisme, dat,
hoewel in bescherming genomen zelfs door eene Me
vrouw van Calcar, (eeno schrijfster die ook bjj den spreker
in hooge achting staat)zeer geestig werd a faire geno
men. Het laatste gedeelte der rede was de ontwikke
ling dor meening aangaande bet voedsel, dat wjj voor
onzen geest behoeven, met a. w. aangaande don weg,
dien wjj te bewandelen hebben, 0111 wyzer, beter, ge
lukkiger te worden, al te maal begrippen, die op het
zelfde neerkomen. Wjj hebben noodig, 7.00 heette het,
poëzie en wijsbegeerte. Wy allen moeten poè'eten
worden en wjjsgeeren. Wat is dat, poëet te zyn
Poëet te zjjn is schepper te wezen. Evenwel het woord
scheppen moet hier niet worden gebruikt in den zin
van iets te voorschjjn brengen uit niets. Scheppen be-
teckent bier vervormen. Do dichter nameljjk beziet
de zaken uit verschillende oogpuoteD, zoodat die zaken
voor bem als bet ware een nieuwen vorm ontvangen.
«Uit een overvloed van verschijnselen de kern te gry-
pen, die te ontdoen vaD al het bjjkomende en toeval
lige, haar tastbaar te maken in een vorm, die aan de
eischen der waarheid niet to kort doet, ziedaar bet werk
van den dichter". En wat is wysbegeerte? Wysbe
geerte is de begeerte om wjjs te zyn, de begeerte om
den waren aard der dingen te kennen. De spreker
eindigde met eene rondborstige verklaring ten opzichte
der godsdienst. De godsdienst bestond voor hem niet
meer. Aan bet bestaan van ceD persoonljjk God kon
bjj niet gelooven. Maar de eigenschappen, die de ge-
loovigen aan hun God toekennen, kende hy in zekeren
ain toe aan de natuur.
Ziehier een dorre, een zeer dorre Bcbets van sprekers
gedaebtengang. Maar ook die schets zal het U zeker
volkomen begrijpeljjk doen zjjn dat de redenaar den
ganachcn avond werd aangeboord mot onverdeelde
aandacht, de redenaar, die in weerwil van den rjjkdom
zjjner denkbeelden niet verward wa9die op echt
humoristische wjjze ernst en scherts wist te vereenigen
die schitterde door eenvoud en oorspronkelijkheid
dio naar rajjne bescheiden© meening door zijn eigon
voorbeeld de waarheid staafde der spreekwyzebet is
het hart dat welsprekend maakt. Maar hebt. ge dan
niets aan te merken zoo vraagt ge zonder twijfel.
Zeer zeker. Menige bewering heb ik geboorddie
om niet sterker te spreken onjuist was. Byv. dat
de te huur gezette Olympus terstond door de heiligen
van het Catbolycisme is betrokken, met a. w. ilat de
verdwjjning der Grieksche godsdienst zeer spoedig is
opgevolgd door de beiligenvereering bjj de Catho-
lieken is met de geschiedenis in strjjd dat we van
de 011de godsdienstenuitge7,onderd die van Israël
Griekenland en Romeweinig of niets weten wordt
duidelijk weerlegd döor de werken van den hoogleeraar
Tiele en andere vaderlandsche godgeleerden die de
oude Oostersche godsdiensten hebben beschrevendat
het Hebreeuwscho woord «Beresjietniet beteekent
«schiepmaar wel «in den beginne dat weet. zelfs
de eenvoudigste leerling eener Israëlitische school.
Bovenal moet ik protest aanteekenen tegen Multatuli's
ongunstig oordeel over de poëzie in de engerein de
meer gewone beteekenis des woordseen oordeel, dat
wellicht in strjjd met zyn eigen begeerte blindelings
zal worden overgenomen door velen die het verder
hebben gebracht in de kunBt, om hem roe te juichen
dan om hem te begrijpen. Ook dit nog, om niet meer
te noemen: Multatuli haalde medelijdend de schouders
op over den wjjsgeer Kantniets anders vaD hem ge
tuigende. dan dat hjj was een onbegrypelyk man. Zie
door zulk eene handolwyze brengt men misschien een
glimlach op bet gelaat van velen die nooit een
boek over de geschiedenis dei wysbegeerte hebben
ingezien maar tegeljjkertjjd maakt men zich belacheljjk
in het oog van allen die Kant kennen. Maar ik heb
niet slechts beweringen gehoord die opjui9t waren
neeD, ook dezulke, ik zeide het reeds, die my en velen
met mjj pijnlijk hebben aangedaan. Natuurlyk denk
ik hier het eerst aan Multatuli's uitspraak over het
recht der godsdienst. Versta mjj echter welGe
kwetst in de gewone beteekenis des woordsdat
heeft de spreker mij niet. En ofschoon ik bem wel
den raad zou willen gevenin het vervolg bjj
het bespreken dier belangrijke quaestie voorzichtiger
te zijn in de keuze zijner woordeD, meen ik voor mg
geen recht te hebben, hem te beschuldigen van oneer
biedigheid jegens de overtuiging van andersdenkenden.
Het was den spreker ook te doen, om rond voor zgn
meening uit te komen. En die oprechtheid maakte
aanspraak op waardeering Maar juist toen hy zjjDe
meening over de godsdienst in het licht stelde, rees bg
mg de gedachte ophoe jammer dat een man van
zooveel waarheidszinzooveel moed, zooveel zeggings
kracht, zooveel kennis, zooveel talenten, de Christelijke
godsdienst heeft vaarwel gezegd die godsdienstdie
niets anderB beoogt, dan het beste in den mensch tot
hooger ontwikkeling te brengen. Nog iets ligt me op
bet hart. Dat men andersdenkenden bestrjjdtis ge
oorloofd, is plichtmatig. Maar dat men andersdenkenden
in een ongunstig daglicht stelt, zonder zijne bewering
te bewyzen, dat achten we ten oenenmale ongeoorloofd.
En dat heeft Multatuli gedaan. De modernen toch
werden gekenschetst als schipperaarseen woord, dat
zeer zeker eeno ongunstige beteekenis heeft, 't Is waar,
wjj modernen trekken ons die beschuldiging niet aan.
Want wie ter wereld kan ons het recht ontzeggen
om te luisteren naar de stem van het godsdienstig
gevoel, die te luider tot ons spreekt, naarmate we
natuur en geschiedenis beter loeren kennen 5 en toch
tegelijkertijd ook in de wetenschap der godsdienst van
dezelfde beginselen uit te gaandie worden gehul
digd in de moderne wetenschap in het algemeen
Multatuli noemde dat schipperen maar bjj bleef in
gebreke, grondeD voor deze zjjne zieDswjjze by te bren
gen. Hjjde vriend van waarheid en rechtvergat
den rechtsregel «accnsanti incumbit onus probandi
d. i.»by die beschuldigt, stave zjjne beschuldiging."
En toch in weerwil van de aanmerkingen die ik de
vrijheid nam te maken, eindig ik dit schryven in den-
zelfden geest, waarin ik het begon. Datgene waarmede
ik niet kon instemmen, heeft bet rjjke genot niet kun
nen bederven, dat het overige mjj bood. En harteljjk
wensch ik U toedat gjj zelf weldra de gelegenheid
zult hebben Multatuli te hooren. Want moge het
ook al het toppunt van dwaasheid zjjn hemzooals
velen doen, te begroeten als den profeet van deD nieu-
weren tjjd, bem die zelf getuigtdat hjj niets nieuws
verkondigtonder de geniale sprekers onzer dagen
bekleedt hy toch zeker eeDe belangryke plaats.
Geloof mjj
tt.
W. B A X.
ZEETIJDING VAIN ZIERIKZEE.
UITGEZEILD.
28 Maart. Eng. schoener The Saintkapt. J. Jewell,
van Zierikzee naar Engeland.
stoombootdienst
CORRESPONDERENDE VAN EN NAAR ZIERIKZEE
OP DEN SPOORWEG TE GOES.
Mnar t—A pril 1878.
Van MIDDELBURG
Zaturd. 30 's morg. 7,-
Zondag 31 10,
Maand.
Dinged.
Dinged.
Woened.
Dond.
Vrjj dag
1 7,-
7,-
2 's nam. 4,—
3 4,-
4 4, -
5 's morg. II,—
Van ZIERIKZEE:
Zaturd. 30 's morg. 11,— u.
Zondag 31 's nam. 2,30
Maand. 1 3,30
2 'e morg. 11,
7,—
Woened. 3
Dond. 4
Vrijdag 5
Vrjjdag 5 's r
7.-
3,30»
Prjjxcn «Ier Boter en Eijeren.
Zierikzee, 28 Maart 1878.
Boter laagste toen ƒ0,62' en hoog«te koers 0,75
per 5 Hectogrammen. Kip-Eyeren laagste koers 0,70
en hoogste koers ƒ0,80.
3l»bcrtenticn.
Ondertrouwd
Haamstede.
27 Maart 1878.
S. vak SLUIS
en
W. J. BEI JE.
Heden overleed zacht en kalm na een lang
durig maar geduldig ljjden van ruim 17 weken, myn
dierbare echtgenoot CORNELIS van PROOIJENin
den ouderdom van 66 jaar en 6 maanden. God geve
mjj en mijne kinderen hulp en sterkte, daar Zyn doen
toch enkel wyebeid is.
St. Annaland, MARIA van PROOIJEN,
25 Maart 1878. geb. Bette.
Op den 31steD Maart 1878 hoopt JANNA
KLOOTE, weduwe ran M. Franse Koekebakker,
onder Gods zegen haren 036ten geboortedng
te gedenken. Zy is thans moeder, grootmoeder cn over-
over-grootmoeder en geniet eene redeljjke gezondheid,
doch verkeert in betiarde omstandigheden.
De ondergeteekende betuigt bare ir*»ïe;o»»
dnnk voor de vele en hartelyke bnwjjzf-n van deel
neming, bjj het treurig verlies van haren geliefden Echt
genoot ondervonden.
Ziehikzee, Wed. J. A. ROCHATHenbij.
29 Maart 1878.
Voor de vele bewyzen van deelneming vooral
bjj het overlijden van myn dierbaren Echtgenoot
PIETER van den BRANDT ondervonden, betuig ik
en myne dochter onzen hnrteljJUen dank.
Wed. K. van den BRANDT—Brouwer.
is tot 3 April KIET te cousulteeren.
der redloonen *R 11'PL Eop Maandag;»
middag t,«»u 1S2 uur, ten kantore van
M. C. de CRANE ZOON.
