ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE.
[\o. 5682. Dingsdag 11 April 1876.
52steJaarg.
Verschijnt DINGSDAG, DONDERDAG en ZATUKDAG. De prjjs per 8 maanden iB 1,80, franco per poBt 1,60.
ADVERTENTIËN 10 Cts. per regel, kunnen uiterljjk tot des MaandagB, Woensdags en Vrijdags voorxniddags 10 ure bezorgd worden.
A AN BESTEDING.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van 'Zie-
rikzee zullen, op Woensdag; «Ion 19 April
e. 1«.des namiddags to ll/2 uur, ten Raadhuizo,
AANBESTEDEN
In één perceel:
1°. het AFBREKEN van den STEENENBEER, en
2°. het AFBREKEN van het houten gedeelte der
WESTBRUG en het MAKEN van een
aarden E AND HOOFD met iioee VLEUGEL
MUREN, met het doen van andere daar
mede in verhand slaande WERKEN.
Do lokale aanwjjzing zal plaats hebben op W eens-
«las 1 '-i April o. lc., de3 namiddags te
twee uur, waartoe de gegadigden moeten bijeenkomen ton
kantore van den Gemeente-bouwmeester, bij wien ook
inmiddels de nocdige inlichtingen te bekomen zijn.
Bestekken zjjn verkrijgbaar ter Gemeente-Secretarie,
tegen betaling van 20 Cent.
Zierikzeb, den 7 April 1876.
De Burgemeester en Wethouders
v. CITTER8.
De Secretaris,
J.P. N. ERMERINS.
Het wetsvoorstel-Moens.
De heor Moens heeft zjju woord ingelost. By de
begrootings-discussie in December jl. had hp verklaard,
dat hy het vaste voornomen" had om, mogt de heer
Heemskerk geen ontworp tot herziening der wet van
1857 in te dienen, vóór de heropening der zitting in
February het initiatief te nemen tot wijziging van het
geen, naar zjjne overtuiging, geen langer uitstel gedoogde.
Was het wel thans het juiste tijdstip dit wetsvoor
stel in te dienen? Door sommigen wordt dit betwist
De Kamer was geheel van het hooger ondorwijs
vervuld en gevoelde zich verlicht, dat het lager een
oogenblik van de agenda was afgenomen. Paschen was
in 't verschiet. Na Paschen kan de heer Heemskerk
zijn ontwerp indienenen dan zal de Kamer aan het
regerings-ontwerp zeker weer de prioriteit geven, even
als dit ten vorigen jare met de spoorweg-ontwerpen
hot geval wastoen het ontwerp Kappeyno moest
achterstaan bjj het regerings-ontwerp, dat later kwam.
Maar zjjdie zóó oordeelden, zagen voorbjj dat het
ontwerp van den heer MoenB nog vóór Puschen in do
afdeelingen kon worden onderzocht en dat over dat
ontwerp dus reeds verslag kon zjjn uitgebragt vóór het
regerings-ontwerp bij de Kamor inkwam De heer Moens
zou zich haasten dit verslag te beantwoorden en zoo
kon dit ontwerp reeds na het Paasch-reces onmiddeljjk
aan de orde worden gesteld.
Dit zou een groot voordeel z|jn geweest, want het ont
werp van d. h. Moens ia van beperkten aard. Het heeft
met voordacht al de voetangels en klemmen ontweken.
Het bemoeit zich niet met »de ondcrwjjs-quaeftio"
hot laat de mededinging tuascben openbaar en bijzonder
onderwys rnstop; het treedt niet in de »conscientie-
vraag."
Het regelt datgenewaaraanvolgens allo partyen
de dringondste behoefte bestaathet zoekt steun niet
alleen bjj de liberalemaar bjj alle rigtingenhet wil
verbetering van hot openbaar onderwys, niets meer en
niets minder. Het wil do meest tastbaremeest hin
derlijke gebreken van de wet van 1857 herstellen.
Waarin die gebroken bestaan, wien is dit on hekend?
Zjj bestaan hoofdzakelijk in art 5, art. 12, art. 19,
art. 32 en art. 33 der wet. De wet van 1857 was
vergeleken by do wet van 1806een belangrijke stap
vooruit. Maar toch was zjj niet in overeenstemming
reeds toen mot do eischen van den tydtoch was de
wetgever niet genoegzaam doordrongen van het heilige
van dit volksbelang. Hjj sloeg te veel acht op bestaande
toestandenmaar tastte te weinig door om in die toe
standen grondige verbetering te breDgen.
De wot van 1857 iswat hare hoofdpunten botreft,
thans geheel vorouderd. Aan do algemeone bewoging,
die in het land is ontstaan tot verbetering van het
volksonderwijskan Diet langer weerstand worden
geboden. Ons volksonderwijs eischt intellectueel en
materieeldringende versterking. Is de volkomenheid
nooit te bereikennaar een meer volkomen toestand
moet ijverig worden gestreefd.
Om bohoorljjk onderwys te geven zal het wel een
eersto vereischte zjjn dat de onderwjjzor zjj bekwaam,
dat hjj zjjn vak verstaat. De wet van 1857 orkent eon
genus onderwijzers, die voor hunne roeping niet bekwaam
zjjn. Thans wordt een groot deel van het onderwijs
gegeven door kweekelingen die zelve nog ter schole
moesten gaan die than9 jaren achtereen naar het
heetonderwys geven, om daarna, als zij hun achttiende
jaar hebben bereikt on zich aan het acte examen
moesten onderwerpenvolkomen ongeschikt bleken
voor hunne taak. Welke vruchten kon nu het onderwys
doof zulke kweekelingen gegeven, hebben afgeworpen
op het aantal leerlingenjaren achtereen aan hunne
zorg toevertrouwd De heer Moens wil dit kwaad
herstellen. Hjj wil dat jongelingen van 16 19 jaren
onderwys kunnen gevenmits zjj in het bezit zjjn van
een schriftelijk bewijs van aanvankelijke geschiktheid.
Maar, zal men vragen, zal dit eenegroote verandering
maken De hoofdonderwijzer zal zich wel haasten zoo
danig schriftelijk bewijs af te geven. De heer Moens
heeft daarvoor gezorgd Hjj wil dat het schriftelijk
bewjj9 worde afgegeven door den district-schoolopziener
in overleg met den hoofdonderwijzer der school, waarin
de kweekeling werkzaam zal zjjn of met den hoofd
onderwijzer bjj wien hjj tot dien tyd zijne opleiding
heeft genoten. Voortaan zal er dus een waarborg be
staan dat geen kweekeling onderwys gevo dan die
voor zjjne taak bekwaam en berekend is.
Is dit eeno wezenlijke verbetering, nog meeroudor-
steuning verdient de poging die de heer Moens wil
aanwenden om de schoolklassen in te krimpen. Art.
18 van onze tegenwoordige schoolwet draagt grooten-
deols de schuld van den ongunstigen toestand van ons
hedendaagsch schoolonderwijs. Er moeten eerst 71 kin
deren zjjn in eene school, alvorens de hoofdonderwijzer
wordt bijgestaan door het schoolkinddat kweekeling
wordt genoemder moeten er 101 zijü alvorens do
kweekeling plaats uiaakt voor een hulponderwijzer j
er'moeten er 151 zijn, alvorens de hoofdonderwijzer
èn door een kweekeling Ön door een hulponderwijzer
wordt bijgestaan. Stel u nu eene school voor van 499
kinderen. Dergeljjke scholen zjjn er thans. Men kan
zich voorstellendat er energie, vastberadenheid noodig
is alléén maar om in zulk eene school do orde to
houdendat het onmogelyk isdat in zulk eene
school de hoofdonderwijzer zich met ieder kind in het
bjjzonder kan bezig houdenhetgeen op eene goede
school behoort te geschieden. Welnu in zulk eeno
school is 't gansche onderwys aan 1 hoofd- en 4 hulp
onderwijzers en 1 kweekeling opgedragen. Niet fineer
dan zes personen moeten onderwys geven aan bjjkans
500 kinderen in volgepropte schoollocalen. Is het wonder,
dat men klaagt, dat de"kinderen niet veel vrucht trek
ken van dit onderwys 1. Do heer Moens wil ook hierin
afdoende verbetering brengen; hjj wil de schoolklassen
tot 40 leerlingen beperkenvan 30 tot 60 leerlingen
eeu hoofd- en éér, hulponderwijzer; voor 60 tot 120
een hoofd- en twee hulponderwijzersvan 120 tot ICO
vier hulponderwijzers. Boven dit getal wordt hy voor
elk 40 tal leerlingen of een onderdeel daarvan bijge
staan door één hulponderwijzer meer."
Met bekwame leerlingen beperkte klassen on vermeer
dering van het getal onderwijzers stelt de heer Moens
zich zeker niet tevreden. Andere bepalingen van zyn
voorstel hebben de strekking de tractementen en tie
opleiding dor onderwijzers te verbeteren. Een hoofd
onderwijzer zal voortaan minstens 1000oon hulpon
derwijzer met hoofdonderwjjzersacte minstenƒ800 on
zonder die acte minstens ƒ500 genieten.
Het Rjjk zal krachtiger dan tot dusver bjjstand moeten
verleenen in de bestryding van de koston voor hot
onderwys. Hot lager onderwijs thans gemeentezaak,
zal volgens hel voorstel van don heer Moens voor de
helft Rjjkszaak worden terwijl de tusschonkomst der
provincie zal komen te vervallen ea de Rykstoelage
voor die gemeentendie te zwaar zullen worden ge
drukt met een door den Koning te bepalen bedrag
zullen worden verhoogd.
Ziedaar de voornaamste veranderingen, die de heef
Moons in de wet van 1857 voorstelt. Do heer Moens
zou zich een ware burgerkroon om de slapen vlechten,
indien hot hom gelukt door zijne buitengewone be
gaafdheid de Kamer te overreden dit wetsontwerp aan
te nemen. De heer Moens deed wat zjjn pligt én als
afgevaardigde èn als inspecteur van het lager onderwys
vorderde. Maar niet alleen voor de eer van dezen uit
stekenden afgevaardigde wenschen wjj hem opregt toe,
dat hjj slage. Wjj wenschen dit het allermeest voor
het gewigtig volksbelang, dat bjj deze zaak iB betrokken.
Spreek niet van toekenning van meerdere staatBbur-
gorlyke r eg tea aan het volk, spreek niet van ernstige
bestryding der dronkenschap en andere maatschappelijke
gebreken, indien uw volk niet eerst door onderwys is
gestaafd en beschaafd, want onderwijs vaagt de nevelen
weg der bekrompenheid en loutert het hart, dat door
voorbeeld of omgeving tot kwade indrukken overhelt.
Spreokt gy van oplossing van de sociale qnestie
zoek zc nergens anders dan hier
Nieuwstijdingen.
Smettfet».
Als een staaltje van Amérikaansche gewoonten wordt
medegedeeld, dat zekere TlaVet Kilbourn, die achter slot
on grendels word geplaatst, omdat hjj weigerde een
eed af to leggen, op bevel van het Huis van Volks
vertegenwoordigers zoo weelderig gevoed wordt, dat zyn
middagmaal 15 h 20 dollars per dag kost.
©ngclanb.
XjoiultMt7 April In de bladen is een briof opon-
baar gemaakt van den Torkschen gezant alhier aan
do bankiers Dent en Palmer, inhoudendedat de En-
golicbo Bank hun de helft van de rente der leeningen
van 1854 cn 1871 zal uitkceren, mits zjj voor een zeker
bedrag bjjdragon ter amortisatie der leening van 1858
on de balans overlaten aan de Turkscho Regeering.
De genoemde bankiers hebben deze voorwaarde afge
wezen.
Een ontzettende ramp dompelde Woensdag do
stad Abordeen in rouw. Er was feest in een dorp aan
de overzjjdu van do rivier Dee; duizenden gingen or
heencn maakten daartoe gobruik van oen veerpont.
Telkens en telkeos werd deze pont overladen. Op
't laatst toen er ondanks de waarschuwing der veer
lieden zoetig personen in hadden plaats genomen, zonk
zjj midden in do. rivier. Ruim dertig van de zestig
menachen zjjn verdronken. Do ljjken werden door de
storke cb naar zoo gevoerd.
JStmnjjc.
JFeawfetijjlt.
Cairo, 7 April. Daar do combinatie nog niet is
tot «tand gokornen, heeft het Egyptisch Gouvernement
besloten do betaling der wissels, vervallcndo in April
cn Meidrie maanden uit te stellen mét bijbetaling
van 7 pCt. interest.
Aan oen particulier sclirjjven nit KonBtantinopel
wordt het volgende ontleendj
Do krijgstoerustingen, die de opstand in Bosnië en de j
Herzegowina noodig maakt, hebben do begrooting van
Oorlog dageljjks mot bijna 50,000 Turkscho lires of
bjjua 600,000 Hollandsche guldens doen overschrijden i
hetgeen cono som van 18 millioen per maand of van 162
millioen gedurende den opstand uitmaakt, De schatkist
is dan ook volkomen uitgeput. Do Min. van Oorlog kon
reeds lang zelfs de dringendste lcgerbehoeften niet meer
betalen en de leveranciers moeten zich met aanwijzingen
op do inkomsten dor douane te Adrianopel en Saloniki
vergenoegen Daar de meesten hunner hiertegen bezwaar
hadden, geschieden de betalingen sedert 14 dagen in graan
of andere waren. Turkjjeisin alle opzigten geruïneerd."
Mn«lri«1 4 April. De Impartial meldt, dat de
Minister van Financiën besloten heeft1°. tot conversie
der drie vervallen conpons in obligation geconsolideerde
schuld ter waarde van 50 pCt. 2°. tot het uitgeven
van twee millard aan hypotheekwezen en 3°. tot het
sluiten cener leening bij de Spaansche Bank, onder
verband van zekere directe belastingen gedurende twin
tig jaren.
In het Grand Hotel te Parijs hebben Maandag de
beide beroemdste biljartspelers van de wereld, do hecren
Vignaux, uit Toulouse, en William Sexton, uit New-
York, elkander in een carambole party van 600 punten,
in tegenwoordigheid van 600 tot 800 toeschouwers
slag geleverd. De heer Vignaux had in een hiljard-
concours te New-York een eerebeker ter waarde van
3000 franken gewonnendie zijn tegenstander hem
thans wilde afwinnen en daartegen zjjnevzyds 5000
franken inzette. De strijd had plaats op con biljart
dat de heer S xton met toestemming van den heor
Vignauxuit Amerika had medegebragt. De wedden
schappen op de spelers aangegaan bereiken een bedrag
van 30.000 franken. De party die te 9 uren begon
en 3'/, uur duurde, werd door den heer Vigcanx ge
wonnen zjjn tegenpartij had het slechts tot 468
Sunten gebragt. Eenige indrukwekkende series gaven
en strijd een dramatisch karakter. Vignaux maakte
series van 102 en 104 puntenSexton van 75 en
zolfs eene van 120 punten Verscheidene Amerikanen,
die hun landgenoot vol vertrouwen naar de kampplaats
hadden vergezeld, gingen in diepe verslagenheid heen,
toen de heer Vignaux op feestelijke wijze tot de eerste
biljartspeler der wereld werd geproclameerd.
2?UÜ0t(vl«UÏ>
Te Borlyn werd dezer dagen in tegenwoordigheid des
keizers on andere leden van het koninklyk huis eene
proef genomen met des heeren Oesberg's »vnurduik-
toestel."
Tot dit einde waren vier houtstapels opgerigtbe
sproeid met een centenaar petroleum. Binnen een paar
seconden stond de massa in brand en toen de vlam
uitsloegverscheen de heer Ablatröni in zyn pak. Do
lucht- en waterkra'ui werden opengedmaid en onmid
dellijk sprong het water uit duizenden gaatjes. Do
hitte was zóó groot, dat de nieuwsgierigste op 40 pas
moest blyven. Kapitein Ablströmd larentegen wandelde
heel gemoedelijk door de vlainmon; nam nu en dan
plaats om uit te rusten en toefde een kwartier in het
vuur. Men verdrong zich om hom heen, teneinde zich
te overtuigen of hjj niet gebraden en gekookt was.
Geenszins. Nogmaals herhaalde hjj de proef' en ont
deed zich daarna van het pak. Hij was volkomen on
gedeerd. De keizer getuigde, dat men het moest gezien
hebben om het kunnen gelooven.
In den omtrek van Mainz heeft in den avond
van Zondag den tweeden dezer een vreesoljjk noodweer,
vergezeld van hagel, bliksem en regen, gciieerscht.
O. u. moest bjj Alzei de trein stoppen ten gevolge van
de ophooping ran hagolsteenen. Te Heidesheim sleepten
de van de bergen stroomende watermassa'6 de wijn
stokken mede en bedekten daarmede de lager gelegen
velden. De vloed deed acht huizen instorten en brak
op twee plaatsen door den spoorwegdjjk. Uit de ruïnen
der huizen zyn reeds 8 lijken opgehaald. Nog zjjn vele
hnizen zóó beschadigd, dat zjj moeten afgebroken worden.
Zondag 11., des morgens ten 6 ure, werd te Neu-
enberg Bern en op andere plaatsen in Zwitserland
een sterke aardbeving van het Oosten naar het Westen
waargenomen Het hevigst was de schok te Neuonberg.
Voorwerpen die tegen den muur hingen vielen er
af, de klokken schudden en sloegen zelfs aan. Te
Twan liet zelfs de stadklok oen zwak geluid hooren.
Het natuurverschijnsel duurde niet langer dan twee
seconden.
^i«herit»nh.
XJrlr, 6 April. Bjj voortduring klagen onze vis-
schcrliedcn over de verregaande mishandelingendie
zjj van de Engelscbe visschers ondergaan moeten.
Wanneer zjj rustig aan de netten liggenkomen de
Engelschen en zeilen dwars door hun tuig heen, waar
door zjj niet zelden eenige honderden guldens schade
ljjden. Komen zjj digt lang9 onze visscherlieden zeilen,
dan worpen zjj hen met steenkolen of andore harde voor
werpen naar het hoofd en zoeken hen op allerlei wjjze
to benadeelen of te tergen. Het gaat zoover, dat onze
visschers niet meer by Ameland durvon visschen
omdat zich daar de Engelschen hoofdzakelijk opbonden.
Het ie dus te wenschen, dat onze Regering doortas
tende maatregelen neme om zulke gruweldaden te keer
to gaan.
Itiitwljic, 7 April. In zake do wanbetaling van
hoofdei, omslag door de paters Jezuiten alhierheeft
de Road in do vergadering van gisteren met algomeeno
stemmen besloten zjjn regten te doen handhaven. Dien
tengevolge zal bjj nadere goedkeuring vnn Ged Staten,
als gemagtigde optreden Mr. Kappeyne van de Cap-
pelloadvocaat bjj den Hoogon Raad, terwjjl als pro
cureur is gesteld de boer Mr. DoefT, te Leiden.
'riGrnvonliogc, 7 April. Blykens een heden
by het Departement van Koloniën ontvangen telegram
van d«n Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-ludié,
dd 31 Maart, is den 29sten Maart door den generaal-
majoor Wiggors van Kcrchom uit Atchin berigtdat
do gezondheidstoestand aldaar bevredigend en do cholera
stationair was. De Imam van Tjadé van wien sprake
was in het berigt, opgenomen in do Slaats-Courant
van 18 Maart is te Kotta-R&dja gekomen en heeft
do hem voorgehouden voorwaarden van onderwerping
aangonomon.
Cwt*nv«?»li!ie?o, 8 April. De Eerste Kamer
ia bijeengeroepen tegen Dingsdag 18 April a. s.
Hot eindcijfer der definitieve oorlogsbegrooting be
draagt ƒ24,215,000, waarvan ƒ2.700,000 voor de vol-
tooying van het vostingstclsel. De Minister heeft
uitvoering gegeven aan verschillende voorstellen, aan
genomen bjj de voorloopige begrooting. Hjj deelt de
mecning dat de uitvoering der vestingwet moet gORchie-
den naar een algemeen plan van versterking voor ieder
der liniën in het bjjzonder en naar do volgorde in art.
2 der vestingwet voorgeschreven. Met een volledig plan
hoopt hjj vóór do eerstvolgende begrooting gereed te
zyn. Hjj bepaalt zich thans tot aanvragen voor uitvoe
ring van die werken waaromtrent geen verschil bestaat.
FIort<>ar<Mit>omr;li8 April. Omtrent den
moordaanslag11. Woensdag gepleegd op movr. do
Jongeerst onlangs gehuwdkunnen wjj ae volgende
bijzonderheden mededeelen
Na reeds eenige dagen hier vertoefd en in do koffie
huizen door zjjn gejaagdheid de aandacht getrokken
te hebben, begaf zich de dader, zekereSjobko Abelius,
te Groningen woonachtig, Woensdag avond naar de
woning des heeren do Jongdiezooals hy wist, niet
thuis was. Door de meid opengedaanvroeg hjj om
mevrouw te spreken aan welk verzoek werd voldaan.
Naauweljjks was deze den trap af en in don gang
of hjj lostte twee revolverschoten die echter misten
waarop mevrouw de deur uitliep en invluchtte bjj den
heer de H achtervolgd door A.die weder 2 schoten
lostte, waarvan het laatste haar trof achter het linker
oor. Nogmaals lostte hjj zjjn revolver doch zonder
verder gevolg, waarna hjj zich dood bedaard verwij
derde gevolgd door een paar burgersdiezoodra zjj
den hoofdagent Valk zagendezen met het feit in
kennis stelden, waarop A. verzocht werd naar het politie-
bureel mede te gaan. Zonder eenige aarzeling gaf hjj
den revolver af cn volgde den politic-agent naar het
bureelvan waar hjj nog denzelfden avond per rjjtuig
naar de gevangenis werd overgebragtin afwachting
dat omtrent hem nader worde beschikt.
De toestand van mevr. de Jong is zorgwekkend. De
wonde is zoowat 10 mM. diep. Gelukkig dat do lading
slechts bestond uit een percussion en de kogeltjes geljjfc
waren aan dio der flaubertpatronenanders ware de
dood zeker onmiddellijk gevolgd.
Wjj zullen hier niet vermelden do verschillende ge
ruchten, die naar aanleiding van dezen aanslag do ronde
doenhet aan den regtcr overlatende ten deze het ware
van het valsche te onderscheiden. Zooveel schjjnt zeker,
dat do daad met een vroegere liefdegeschiedenis in ver
band staat en do dader gehandeld heeft met zyn volle
bewustzjjn. Twee maanden geledenmoet hjj per brief
geld gevraagd hebben onder bedreigingenzonder be
paald te vermelden, wat hjj voorhad.
Het onderzoek der justitie is reeds in gang.
Biorvllet, 7 April. In deze gemeonto hebben
een paar gevallen van kinderziekte zich voorgedaan.
Gelukkig heeft die gevreesde ziekte nog geen verderen
voortgang gemaakt sedert den laten dezer maand.
Aannemer van den nieuwen steenweg in deze
gemeente tot aansluiting met IJzendjjke is geworden
de heer Willens te Assenede in Belgie, voor de in
schrijvingssom, circa ƒ15,500.
I3iitli, 6 April. Heden middag kwam een bin
nenvaartuig (Otfer8cliip do Jonge Leeuw) van Ant
werpen naar do Ruhr bestemd met eeno lading rogge,
in hot Nauw van Bath in aanvaring met een schoener.
ITet bekwam een gevaarlijk lok en zou zeker gezonken
zjjnindien de gezagvoerder het niet op don oever
h.id kannen staren. Het lek wordt hersteld en men
zal trachten hier heen te komen om over te laden.
De naam van den schoener is onbekend.
Middelburg, 8 April. Onze verdienstelijke
hoboïst, de heer A. Hemnes, die sinds 1871 als
directeur aan het hoofd stond der door de Vereeniging
»Uit het volk, voor het volk" in het leven geroepen
Volks-zangvereenigingheeftom voor hem overwe
gende redenenzijn eervol ontslag gewaagd en ge
kregen tot spijt der ledendie hem als bekwaam en
welwillend dirigent ware .hoogachting toedroegen.
In zijne plaats heeft thans de heer D. W. Louis,
hulponderwijzer hier ter stedezich met de leiding
der zanglessen belast. De nieuwe directeur heeft
naast de Zangvereeniging een nieuwen cursus in de
theorie van den zang geopenddie Maandag 10 dezer
met een getal van twee en dertig leden geopend
wordt. Elke poging, die wordt aangewend om ons
volksgezang te verbeterenverdient ongetwijfeld aller
svmpathie. Van harte hopen wij dan ookdat onze
Volks-zangvereeniging ruime deelneming en vermeer
derde belangstelling moge ondervinden en ook an
deren ten spoorslag zij om zich in den zang te
bekwamen
10 April. Mr. J. P. v. d. Bilt, oud raadsheer
iu het Hof van Zeeland, werd heden al6 kantonregter
alhier geïnstalleerd.
Heden vertrok van hier in ballast naar Indië bet
driemastschip Kortenaarkapt. Hasselman.
Zierilczeo8 April. De derde landbouwkun
dige lezing van den heer Marlet werd heden in het
Huis van Nas«au alhier gehouden.
Ingevolge zjjne vroeger gedane mededeeling zou de
Spreker thans behandelen het wateren den invloed
daarvan op het leven van plant en dier.
Hoewel het water geen oigenljjk planten voedsel is
zoo is het toch onmisbaar voor het leven vau de plant. Het
vrator bestaat uit twee elementennl. zuurstof en
waterstof, en komt voor in vasten en in vloeibaren
vorm, in lucht- en gasvorm. Tot den overgang van
vasten in vloeibaren vormen van lacht- in gasvorm
is warmte noodig. Maar by dien overgang hebben
verschijnselen plaatsdie van het grootste belang zyn
voor den landbouw. Wanneer het water bevriest, zet
het uit; dit wordt bewezen door het springen van
kannen enz. in don winterzoodatwanneer het
water in den grond bevriestdezelve veel fijner wordt
verdeeldde lucht daar alzoo beter indringen kan en
de landen daardoor vruchtbaarder worden. Daarom is
het ploegen in het najaar zoo hoogst nuttig dan kan
de vorst dieper in den bodem doordringenwelke
daardoor fijner wordt.
Staand water op landerjjen al is het zelfs gedurende
korten tyd, werkt hoogst nadeelig. Dit water ondergaat
dan verdamping waardoor warmte onttrokken wordt
aan den gronddie daaraan zoo groote behoefte heeft.
Vandaar dat natte landen ook koude landen zyn en
de cultuur daarop altyd nadecligo resultaten ojilevert.
Het staand water wordt veelal veroorzaakt doordien
onder de bovenste aardlaag een vastere bodem wordt
gevondenwaardoor het water niet kan wegzakken
die bodem bevat veelal ijzerlagen blykbaar aan de
roestkleur. Omwerken van dien grond is meestentijds niet
voldoende, dewyl zich na eenige jaren op nieuw de vaste
bodem vertoontdroogleggen of draineren dier gronden
is het beste middeldoordien daardoor niet alleen het
water wordt afgevoerd, maar ook de lucht kan door
dringen waardoor de ijzerlagen worden opgelost cn
alzoo met het water wegvloeüen.
Doch niet alleen het staand water is nadeelig voor
de plantook het langzaam zakken daarvan heeft
een ongunstigen invloed. De planten mogen geen last
hebben van het water.
Men meene niet dat de- bodem te droog zal worden
de bodem ban hot water zelf vast honden. By magere
zandgrond kan men dit vorhoogen door stalmest of
slootaardeom het humus-gehalte en do vochthoudend-
hoid te vermeerderenzware grondenal zjjn die ont
waterd zullen niet droog worden omd.it de klei meer
het water bewaart. Daarenbovenwanneer er te veel
water io den bodem iewordt dit door de piauten
opgetrokken op dezelfde wjjze als dit bjj onze lampen,
bjj het vloeipapier enz. plaats hoeft. Een fijn verdeelde
bodem nl. die goed bewerkt iszal vooral niet spoe
dig uitdroogenomdat die het water ook uit don
dampkring des te spoediger opneemt. En dat de plant
aan water behoefte heeftdat het onmisbaar is voor
de sappenstrooming en alzoo het bloed der plant kan
genoemd wordendit leidde Spreker tot de vraag
waarom er bjj den landbouw ook geen besproejjings-
werbtuigen gebruikt worden en wel van water-afvoer
maar niet van aanvoer gesproken wordt. Daarom wilde
hjjdat men meester werd over het water en hot
regelde naar de behoeften der wei- of bouwlanden.
Heeft het water grootcn invloed op het loven der
plant, niet minder, zeide Spreker, ook op dat der
dieren. Hierby wees hij op den slechten toestand der
drinkputtenzoodat vooral het rundvee doorgaans
water krijgt dat met rottende stoffen is verpest, omdat
die putten doorgaans in de nabyheid der mestvaalten
geplaatst zyn. Bjj do menscheljjke geneeskunde heeft
men met feiten bewezen dat slecht drinkwater ziekten
do n ontstaan of bevordert, waarom dan aan het flier
dat gegeven Wie weet waaraan de oorzaak dor epi-
demiën bjj de dieren is toe te schryvon. Spreker drong
daarom aan op verbfetering der putten, terwijl hy als
eenvoudig middel om het water te zuiveren zoutzuui-
jjzer aanbevaldat in elke apotheek te verkrygen en
zeer goedkoop is. Slechts 2 a 3 druppels op een emuier
zijn noodig om do rottende bestanddeelen in het water
te doen neêrslaan.
Na de pauze sprak de heer Marlet over do middelen
om het water in den "bodem te regelen naar de behoefte
die deze daaraan heeft. Deze zyn1°. afvoer van over
tollig water en 2°. aanvoer daarvan in massa of van
de soort waaraan men behoefte heeft.
Als beste middel om het overtollig water aftevoeren,
prees Spreker het draineren aan, omdat daardoor niet
alleen het water wordt afgevoerd, maar ook lucht wordt
aangevoerd, vnn welk laatste hjj reeds vroeger de gun
stige werking had aangetoond. Door het draineren
wint men ook grond, daar thans door de greppels
oneindig veel grond verloren gaataaneenliggii g van
landen geeft daarenboven nog veel gemak in het gebruik
van werktuigen en bespaart, daarbjj ook veel tyd. Het
draineren geeft ook do mogelijkheid om het werk te
doen naar omstandigheden, doordien men vroeger en
later in het jaar het land kan bearbeiden. Het draineren
moet evenwel geschieden met inachtneming van den
aard der gronden en op waterpeil. Op de vraag hoe
moet dat peil zjjn, geven grond en gewas een verschil
lend antwoord, doch op gezonde grond kan hot niet
te laag zyn, doordien de wortel dan dieper kan door
dringen en alzoo nog dit voordeel geeft dat de plant
minder plaats inneemt.
Voor waterafvoer wees Spreker op het groote nut
der Stoombemaling on waar dit voor kleine polders te
bezwarend is, daar raadde hjj aaneensluiting aan, waar
toe men alle kleingeestige najjver tusschon do verschil-
