o. 2681.
26sle Jaarir.
Dingsdag 12 October 1869.
m
DE LOOZE WAALE.
De toestand in Intlie.
Nieuwstijdingen.
kZEESCIIE NIEUWSBODE.
>len abonneert ziclis
In Nederland bij de Uitgevers
Hoek van de Schuithaven, B, No. 94,
en bij alle Boekhandelaren en Postdirecteuren.
Ib Noord-Aramka bij J. QUINTUS, te Grand Rapids, Staat Michigan.
Brieven en Ingczondene Stukkeu franco.
Abon neinciits-Prijs:
Voor 3 maanden
Franco per post, in Nederland- 1.60.
Voor Noord-Amorika, franco New-York - 3,90.
Ver scli ij nt:
Dingsdag, Donderdag en Zaturdag.
Advcrtentiön:
10 cent per gewone regel.
GROOTE LETTERS worden naar plaatsruimte berekend.
Advertcntiën voor den werkenden stand a 30 Cents.
Bekendmakingen van ondertrouw of huwelijk a 40 Cent9;
dito van 25- of 50jarige Eehtvereeniging ii 50 Cents a contant
en franco aan het Bureau.
De inzending der Advertcntiën kan geschieden tot
Maandag, Woensdag en Vrijdag, des voormiddags 10 ure.
I Er was een tijdtoen een bestuur in Nederlandsch
Indie bestond waarbij goede bedoelingen voorzaten en
de uitkomst allertreurigst was: wij bedoelen het be
stuur van den Gouverneur-Generaal van der Capelle.
Hij was een gentleman en tamelijk liberaal voor zijn
tijd. Maar bij miste vastheid van wil. In 1816 namen
Commissarissen-Generaal onze koloniën weder in bezit
de verordeningen waren in milden geest gesteld; vrij
heid van beweging was hoofdzaak. Weldra zag de heer
ian der Capelle zich nogtans in finantieele moeijelijk-
beden gewikkeld en men ging van den liberalen weg
af door verzwaring van de lasten der bevolking en het
jlwarsboomen van de particuliere nijverheid. Bovenal
bad de zwakheid van het bestuur invloed op den gang
■er finantien. Terwijl de uitgaven steeds toenamen
oogde de landvoogd te vergeefs orde in de zaken te
'rengen. l)e begrooting werd in Indie telkens te laat
Opgemaakt om ze vóór het begin van een dienstjaar
'en Koning ter goedkeuring voor te leggen. De reke
ningen kwamen niet al'. De heer Elout heeft dit in zijne
tiagelatene papieren duidelijk beschreven. Het opperbe
stuur drong en kreeg geen gehoor. Wat was het re-
nltaat? Men kende do uitkomsten der diensten niet;
jnen raamde later onjuist en door de verwarring in de
oeken bleek dat een batig slot op 't papier eigenlijk
fin de werkelijkheid een tekort was. De finantien in
pndie geraakten in zulk eene verwarringdat men
ïilioenen heeft betaald om in later jaren tot een effen
taat van zaken te komen en dat men nooit tot ont-
-arring van de boekhouding is gekomen. Men liqui
deerde de massa en wierp de hoeken ter zijde.
Zoo één punt vaststaatdan is het ditdat bij de
-rondwetsherziening van 1848 orde in de finantien in
et moederland en de koloniën werd geëischt. Is aan
dien wensch voldaan? Wij ontkennen dat. Nog ontbreekt
iu onze wetten dienende tot regeling van de finantieele ver
antwoording van Ministers en Gouverneur-Generaal.
;Nog heeft men eene betere comptabiliteitswet in Ne
derland te wachten die noodelooze formaliteiten af
schaft. Voor Indie is eene wet tot regeling van het
beheer en de verantwoordelijkheid der koloniale geld
middelen vastgesteld zij had tot beginselvaststelling
|der jaarlijksche begrooting bij de wet. Men deed dit
niet om liet Indisch bestuur zijne vrijheid te ontne-
jmenhet tegendeel is waar. Maar men wilde vooral
iorde en geregeld afleggen van rekening en verantwoor
ding. Is dat doel bereikt? Verre van daar. Twee re
denen zijn daarvan de oorzaak. De ramingen zouden
ruim zijn, had men bedoeld, want men kon te voren
anders het bestuur in Indie belemmeren als de ver
antwoording slechts goed afgelegd werd zou men goede
controle kunnen houden. Wat deed de heer Mij er als
Minister Hij schrapte een groot cleel der som, op de
[allereerste begrooting bij de wet voor onvoorzien be-
[stemd. De Minister de Waal is op dien weg voortge
gaan. Hij schrapte en schrapte in tal van postenhij
bezuinigde echter niet en van daar eene zee van aan-
vullingswetten daar de Indische regering zich telkens
kredieten moet openen.
Maar veel erger nog is dat de heer Mijerdie geen
financier is en aan wien het altijd aan vaste beginselen
ontbrakals gouverneur-generaal belast werd met de
uitvoering der comptabiliteitswet. Zoo het vorige kabi
net lazen wij dezer dagen geen andere verkeerdheid
had gepleegd dan de benoeming van den heer Mijer
den Koning voor te dragen dan lieeffc het reeds genoeg
kwaad gesticht. Hij is een jurist, geeu financier. Van
daar dat in Indie de oude sleur blijft bestaan en er geen
orde is in de finantien. De werking der comptabiliteits
wet, bestemd om regelmaat in den gang van zaken te
brengenis ellendig geweest. Ambtenaren inlandsche
hoofden en leveranciers werden niet betaald. Was dat
de schuld der wet? Och neen, want ook in andere
opzichten hokt alles. De rekeningen van dienstjaren
voor 1867 blijven onafgesloten een grooter personeel
is in dienst gesteld om ze af te werken en kost veel
geld. De rekening over 1867 zal niet op den tijd gereed
zijn. De gouverneur-generaal maakt voorts begrootingen
op, die geene begrootingen zijn. Wil men bewijzen
Wanneer men de memorie van toelichting tot de
Indische begrooting voor 1870 inzietdan leest men
deze woorden van den Minister de Waal: „Ook deze
begrooting van Nederlandsch-Indie wordt de Vertegen
woordiging niet aangeboden op het tijdstip, als het
oogmerk der Regeering bij de behandeling der comp
tabiliteitswet genoemd. („Omstreeks de maand Maart."
Later werd daarvoor gesteld „de maand April.") Oorzaak
niervan is in de eerste plaats de vertraagde ontvangst
der Indische ontwerpen. Wegens achterlijkheid van
sommige Departementen van algemeen bestuur, het
erkend gevolg van overmaat van arbeid (die echter
evenzeer bij andere Departementen bestond)heeft de
Gouverneur-Generaal niet voldaan aan het ministerieele
voorschrift van 1867, om de begrootingstukken herwaarts
e zenden in September vóór het jaar der vaststelling.
Ge verzending der ontwerpen van cle in dit jaar vast
te stellen begrooting geschiedde bij brief van 28 Januari
.1 de ontvangst alzoo tegen het midden ^an Maart,
in de tweede plaats noopte tot latere aa. ieding de
staat waarin cle stukken ontvangen werden. Zij waren
niet ingericht (en konden het kwalijk zijn) naar het
model der begrooting van 1869; men moest ze dus nog
in dien vorm overgieten. En ramingen zoowel als toe
lichtingen droegen belemmerende blijken van over
haasting. Spoedshalve was de gebruikelijke examinatie
ter Algemeene Secretarie nagelaten. De Raad van
Nederlandsch-Indie verklaarde genoodzaakt te zijn „zich
slechts tot een vluchtig onderzoek te bepalen." Den
Gouverneur-Generaal bleef zelfs „geene gelegenheid"
over om „inzage te nemen van alle betrekkelijke be
scheiden zoodat hij „op het oordeel van den Raad
moest afgaan."
Ziedaar een huishouden als van Jan Steen roept de
oppositie en zij heeft geen ongelijk. Zulk een toestand
moet ten slotte de scliroomelijkste verwarring t.e weeg
brengen. Alles wordt onzeker. De uitgaven klimmen
echter van jaar tot jaar in Indie. Het slot zal zijn, zoo
men er geen perk aan stelt, dat de toestand van
18161823 herleeft, ten koste van onze beurs, want
zoo erg liep het toen dat er tekorten in Indie kwamen
en het moederland leeningen moest sluiten, om bij te
springen.
De natie wensc.ht bovendien hervorming en verbe
tering in Indie. De Regering ziet het heste middel
ora daartoe te komen dat men hier alleen zeer al
gemeene beginselen vaststelle en de uitvoering meer
in Tndie geschiede. Hervormen gaat altijd met uitgaven
gepaard. Kan men nu eene liberale hervorming aan een
Indisch bestuur overlaten, dat zoo slap en regelloos
met de finantien omspringt? Blijkt Mr. P. Mijer een
man van energie en beginselen te zijn, nu bij zijn doel
bereikt heeft en landvoogd is? Wat voerde hij in bijna
drie jaren uit Niets dan overpeinzen en wat geld
opsparen.
De tegenwoordige Regering wil de Indische bijdragen
tot een matig vast cijfer bepalen. Zij cijfert uit dat wij
per jaar hier te lande 4'/2 milioen uitschotten voor het
bestuur doen. De tin van Banca levert 3 a 4 milioen
per jaar op. De regeering raamt 5'/2 milioen voor 1870
en zij stelt voor 10 milioen als bijdrage aan Nederland
voor 1870 op de begrooting uit te trekken. Wij hebben
vroeger eens over de voordcelen eener vaste bijdrage
gesproken. Maar is dat systeem aan te nemen zonder
meer zelfstandigheid aan het bestuur in Indie te geven?
Dat is onmogelijk of dat beginsel valt in duigen. Wan
neer men toch in Tndie eens zegt: er is een tekort op
de ontvangsten wat, dan indien men de huishouding
van de twee deelen inéénboudt en de inkomsten het
gevolg zijn van den prijs der producten? In Britscb-
Indie moet men in elk geval eerst de som aan het
moederland wegens uitschotten verschuldigd, betalen.
Maar dan moet men ook overschotten van Indischen
dienst aan Indie laten. Dat wil de Minister niet uit
maken. Zoo zou men tot een halfslachtig stelsel komen.
Het eenige middel om eene vaste bijdrage vast te stellen,
is: dat Indie zijne eigene finantien hebbe. Dat kan alleen
geschieden, als men het bestuur meer zelfstandigheid geeft.
Wie zal nu beweren dat met het oog op den tegen-
woordigen toestand en de behoeften van de naaste
toekomst mr. P. Mijer, de man is om Indie langer te
besturen Niemand. Daarom vervult het ons met ge
noegen dat Z. M. de Koning zich in beginsel lieeft
vereenigd met het denkbeeld van de Ministers om mr. P.
Mijer terug te roepen.
Wat wij verlangen is dat men eene weldoordachte
keuze van een flink en energiek man doe. Anders ware
de terugroeping van den heer Mijer niet te recht vaar
digen.
Maar in de tweede plaatswensclien wij dat Indie
minder op het Plein en Buitenhof in den Haag gere
geerd worde. De Indische begrooting moetals eene
vaste bijdrage regel wordt, alleen in hoofdtrekken
worden goedgekeurd, even als die van Suriname en
Cura9ao, behoudens goede verantwoording. Dan zal ook
vermeden worden dat de strijd onzer politieke partijen
verwarring brengt in de Indische finantienzooals ge
schieden moet wanneer eene begrootingals die van
1868 eerst nadat de helft van het jaar verloopen is
in Indie aankomt. Zoo bovenal de Minister op het
plein alles wil blijven regelen is geene verbetering
mogelijk.
Een dubbele moord, te Wood-Green gepleegd door
een timmerman op eene ongehuwde vrouw met wie hij
leefdeen een koopman die hij verdacht van haar
het hof te maken wordt door de Engelsche bladen
medegedeeld.
De moordenaarHenson genaamdloste eerst een
schot op de vrouw en verbrijzelde daarop haar her
senpan met de kolf van het geweerdaarna zocht hij
den vermeenden minnaaren doodde hem op de zelfde
wijze met een hevigen slag op het hoofd. Een poging
om zich zeiven met een mes van het leven te beroo-
ven mislukte door de tusschonkomst der politie.
De Civitia Catolicaliet orgaan der Je/uiten, maakt don
volgenden eed bekend, die door tal van* priesters en leeken
afgelegd wordt:
Heilige Prins der Apostelen, St. Petrus! Ik N. N., gc-
dro.ven door het verlangen ora U en iu U, Uwen opvolgers
op den Aposlolischen Stoelals offer van bijzondere verknocht
heid (devotie) te brengen, wat én voor U én voor de k«-rk
eene vergoeding moge zijn voor de grieven den Heiligen Stoel
tc Rome aangedaan: en mij willende verbinden om U te eeren
zweer ik N. N., te gelooveu en te belijden, zoo noodig ten
koste van mijn leven, bet reeds algemeen aangenomen dogma,
dat leert, dat de paus onfeilbaar is, wanneer hij, in zijne
hoedanigheid of zooals men dit noemt ex cathedravoorschrijft
wat wij hebben te gelooven in zake van geloof en zedelijk
heid, en dat dientengevolge zijne dogmatische besluiten voor
geene wijziging vatbaar zijn, en ons geweten binden zelfs vóór
dat zij toestemming der kerk ontvangen hebben."
Nog wordt van Rome gemeld, dat de burggraaf d'Argy, kolonel
van het vrijwilligerskorps van Antibes, naar Frankrijk is te
ruggekeerd, en misschien niet weer zal komen. Als aanleiding
daartoe wordt opgegeven, dat het bedoelde korps bijna geen
andere Franschen telt, dan de officieren. Ook de overige
korpsen van vreemde vrijwilligers hemen volgens de corresponden
tie, hoe langer hoe meer af, niet zoo zeer door desertic, als
wel door het nfloopen van verbintenissendie niet vernieuwd
worden. Als oorzaak daarvan wordt de weerzin aangegeven,
welken de dienst in 't pauselijk leger inboezemt. De meerder
heid van het korps d'élite zou thans uit Nederlanders bestaan
ten getale van ongeveer 2000, waaronder geen enkele zou
wezen geschikt om tot officier te worden aangesteld.
De Figaro meldtdat den 5 dezer de scheeps
timmerwerven te Bordeaux zijn afgebrandde schade
wordt op 1,000,000 francs begroot.
Uit den overvloed van verhalen die aangaande
den te Pantin gepleegden moord nog immer de Fran-
sche dagbladen opvullen en welke thans voor het
raeerendeel betrekking hebben op verdachte personen
wier uiterlijk min of meer met dat van Tropmann of
met het signalement van Jean Kinck overeenkwamen,
en die in de omstreken van SoultzBollwillerCernay
en Guebwiller gezien zijn in de dagen waarop men
vermoedtdat Jean Kinck moet vermoord zijnis
welligt het volgende van eenige beteekenis. Het droog
leggen der vijvers te Guebwiller heeft nog tot geene
ontdekking hoegenaamd geleid. Men heeft echter een
brief gevonden van Tropmann aan Jean Kinck waarin
deze wordt uitgenoodigd zich den 25sten Augustus
te Bollwiller te bevinden waar Tropmann hem aan
het spoorweg-station zou opwachten. Tropmann schijnt
te begrijpen, dat hetgeen thans bij de justitie bekend
is de onderstelling onmogelijk maakt, dat Jean of
Gustave Kinck de hand in den moord zouden gehad
hebben en datindien hij zich in het minst bloot gaf
dit de taak der justitie gemakkelijker zou maken; hij
antwoord althans te nauwernood op de tot hem ge-
rigte vragen.
Volgens tijdingen uit Madrid wint de republikein-
sche beweging veld.
Het Gouvernement verheelt den waren staat van
zaken.
Alles hangt er van af of het leger het Gouvernement
getrouw zal blijven.
De insurgenten hebben gezamenlijk besloten om de
stad Madrid op verschillende punten aan te vallen.
8 Oct. In den nacht tusschen'4
en 5 dezerhad tusschen Rotliam en Heerlenbeide in
deze nabijheidde volgende verschrikkelijke moord
plaats. Twee personen Moonen en Hamaekens had
den den avond in eene herberg doorgebragt en aldaar
te veel gedronken. Hunnen weg vervolgende met een
paard en karaan Hamaekers toebehoorendeont
stond er tusschen hen twistdoordien het paard door
vermoeidheid en ruoeijelijkheid van den weg niet meer
voort kon en Hamaekers in zijn dronkenschap dit toe
schreef aan net onbeduidende gewigt van een kruiwa
gen van Moonen die op de kar lag. Deze twist liep
weldra zoo hoog dat Hamaekers in zijne woede zijn
medgezel vermoordde. Den volgenden morgen vondt
men het lijk naast de kar liggen ontzettend mishan
deld zoodat het bijna onkenbaar was. De woede van
den moordenaar moet buitenmate groot geweest zijn,
indien men nagaat dat de schedel verpletterd was
het linkerbeen en de armen gebroken waren, de oogen
uit de kisten hangen en de linkerwang geheel ver
scheurd was, zoodat het geheel een verschrikkelijk
gezigt opleverde. De dader is reeds gevat en in het
liuis van bewaring alhier binnengebragt. Ingez.
Leeuwarden6 Oct. Volgers een in de Prov.
Friesc/ie Cl. van lieden voorkomend ingezonden s'.uk van den
heer Y. van der Meulen, zou door den Minister van Binneti-
landsche Zaken concessie zijn verleend aan Jhr. Teding van
Berkhout lot hel aanhechten van Ameland aan den vasten wal
met, het doel van successieve inpoldering en drongmukng van
de geheele Fricsche Wadden, en zou men eerstdaags de in
diening van een wetsontwerp daarvoor bij de Tweede Kamer
mogen tegemoet zien. Er wordt verder bijgevoegd, dat de
benoodigde gelden voor deze grootschc onderneming reeds aan
wezig zijn.
IVXoppol7 Oct. Heden avond, omstreeks 5*/2 ure,
had alhier een droevig voorval plaats. De landman 11. K.,
met zijne vrouw en schoonbroeder keerde van een bezoek
bij de zii9tcr der laatstbedoelde», die weduwe zijnde, thans
weder onder de geboden staat en zich weer in 't huwelijk
denkt te begevenhuiswaartshet paard geraakte door de
spoorfluit van den Fricschen trein op hol en in de Sinildcr-
hoofdvaart; levens in zijn val wagen en al medeslepende. Een
droevig tooneel had hierop plaats. De aansnellende landlieden
die mede van de markt kwamenzagen het treurige van den
toestand en 't groot gevaar, waarop men dadelijk met alle
kracht aanving om te helpen. Eerst na vele en grÜOte moeite
kreeg men paard cn wagen aan walde pas9agier9die uit
het voertuig waren gestort, werden daarop na groote inspan
ning opgehaald doch de vrouw was helaas eeu lijk. De
man, zwaar gekwetst, hoopt men nog in 't leven te behou
den; terwijl de zwager, die op den wagen was geklommen,
in tamelijkcn toestand verkeert. Vrceselijk was liet oogenblik
toen de familie aan kwam snellen en gewaar werd, wat er
was voorgevallen.
Meppol9 Oct. Naar men verneemt wordt in
sommige gemeenten onzer noordelijke provinciën als
voorbehoedmiddel tegen klauwziekte en tongblaar on
der het rundvee met vrucht gebruik gemaakt van een
oud middel namelijk aderlating.
9 Oct. De dader van de jl. Zondag
namiddag te Brigdamme op eene boerendochter gepleegde
mishandeling is Dinsdag avond door den brigadier-majoor
des rijksveldwaeht ontdekthij is de zoon van den land
bouwer by wien het meisje in dienst was, en heeft zijne
schuld voorloopig reeds bekend. Kwaadaardigheid over
de afwijzing zijner aanzoeken tot verkeering niet het
meisje wordt als de aanleiding genoemd. Niettegen
staande de mishandeling ernstig was is de toestand van
het meisje niet zeer bedenkelijk, zooals wij bij de mede-
deeling van het gebeurde meldden maar integendeel
zonder gevaar
Drie a vier maanden geleden is door eenige hoofd
ingelanden van den polder Walcheren een adres gerigt
aan Z. M. den koning, waarin zjj te kennen gaven, dat
sedert lang reikhalzend is uitgezien naar hervorming in
het beheer der polderaangelegenheden daar bij de tegen
woordige regeling volgens verouderde Fransche regle
menten aan ingelanden alle recht tot medewerking aan
dat beheer onthouden is. De ingelanden zijn echter
overtuigd dat de voldoening aan hunne wenscbeu moet
worden uitgesteld totdat de herziening der Zeeuwsclie
polderreglementen kan worden bij de hand genomen.
Thans schijnt dat oogenblik te naderen en geen polder
zal in zijn bestuursaangelegenheden meer wijziging te
gemoet gaan dan Walcheren. Vooral met het oog hierop
meenden zij er dan ook op te mogen aandringendat de
opengevallen plaats van president van het polderbestuur
van Walcheren moge vervuld worden door een bekwa
men man, die de noodzakkelijke hervormingen kan en wil
helpen tot stand brengen en van wien men vertrouwen
mag dat de steun der ingelanden hem daarbij niet zal
ontbreken.
Als antwoord op dit adres is dezer dagen bericht ont
vangen van den commissaris des konings in Zeeland, dat
volgens schrijven van den Minister van binnenlandsche
zaken, deze, als daartoe door den koning gemagtigd,
berust in het voorloopig onvervuld laten der betrekking
van president bij de centrale directie van Walcheren en
wel in de verwachting dat eene reorganisatie in het be
heer van Walcheren spoedig zal worden ter hand ge
nomen.
Borssele, 6 Oct. Door den gemeenteraad is heden,
uit een drietal, tot hoofdonderwijzer aan de vacerende
openbare lagere school alhier, benoemd Adriaan de
Priesteroud 25 jaren, hulponderwijzer te Arneiuuiden,
sedert April dezes jaavs acte als hoofdonderwijzer be
zittende.
11 Oct. Door de jnry der tentoon
stelling in het Paleis van volksvlijt te Amsterdam
zijn aan de volgende inzenders uit Zeeland onderschei
dingen toegekend
Een medaille 2de klasse is toegewezen aan Mr. M. J.
de Witt Hamer, te Goes, (statuten).
medailles 3de klasse zyn toegekend aanJoh. van
den Berge, te Colynsplaat, (werktuigen gebruikt tot
meekrap-cultuur); wed. J. C. Massee en zoon te Goes,
(landbouwwerktuigen); Gebr. Peek, te Middelburg, (ko-
j per en blikwerk)Werkmans-vereeniging te Middel
burg, (verslagen); C. A. H. Billerbeck, te Middelburg
(ledikanten)
Eervolle vermeldingen aan: J. A. van den Broeke,
te Ritthera, (walchersche tweewielskar)wed. M. W.
Hildernisse en zoon te Middelburg, (vruchtenwijn),
J. M. Knaap, te Zierikzee, (oliën voor uurwerken).
De Heer Mr. M. J. de Witt. Hamer te Goeszal
optreden als verslaggever van de Nieuwe Rotterd. Cou
rant bij de opening van het Suez-kanaal,
