I IKIk/I ISI IfI NIEUWSBODE
No. 2059.
Zuturdag 21 Augustus 1809.
26sle Jaarg*.
Nieuwstijdingen.
31 en abonneert zich:
In Nederland bij de Uitgevers
DE LOOZE WAALE.
Hoek van de SbhuithavenB, No. 94,
eu bij alle Boekhandelaren en Postdirecteuren.
In Noord-Amerika bij J. QUINTUS, te Grand Rapids, .Staal Michigan,
lïrièven en Ingezondene Stukken franco.
Aboin» on ts-Pr ij
Voor 3 maanden1,30.
Franco per post, in Nederland- 1,G0.
Voor Noord-Amerika, franco New-York -3,90.
V oi*j»ol* ij it t:
Dingsdag, Donderdag en Zatnrdag.
A. <1 v o i" t o ïi t i o ii
10 cent per gewone regel.
GllüOTE LETTERS worden naar plaatsruimte berekend.
Advcrtentiëu voor den werkenden stand ii 30 Cents.
Bekendmakingen van ondertrouw of huwelijk n 40 Cents;
dito van 25- of SOjarige Eehtvereenigiug u 50 Cents h contant
eu franco aan het Bureau.
De inzending der Advcrtentiëu kan geschieden tot
Maandag, Woensdag en Vrijdag, des voormiddags 10 ure.
Op het Postkantoor te Zierikzee zijn over de eerste
elft der maand Julij onderstaande brieven bezorgd,
eadresseerd aan personenwier namen ter plaats van
estemming onbekend zijn als
een aan T. KRLJSZER te Noórdwèlle.
y, L. J. JANSEN te Deventer.
LOUISA SUIKERBUIK te Zevenhuizen.
Van het hulpkantoor te Haamstede
een aan S. SLAGER to Nieuwerkerk.
Yan het hulpkantoor te Ouwerkerk
een aan G. MERTENS te Bergen-op-Zoom.
tegeling van de suikercultuur op Java.
i.
Het teelen van suikerriet en het verwerken van het
p geschiedt sedert zeer lang op Java. In de dagen
,n de Oost-Indische Compagnie verhuurde men tot dat
iel in Cheribon en elders aan Chineezen de gronden
,n geheele dorpen en de menschendie daarop woon-
•n. Ondanks voorschotten van de Compagnie ging hef
drijf echter achteruit. Het hief zich een weinig op
|der het bestuur tot 1830. De heer van den Boscli zag
dat de suikercultuur op Java eene rijke bron van
ilvaart kon worden wanneer men die op groote schaal
eef. Hij spoorde menschen opdie eene fabriek wilden
uwen ten einde het riet (dat, als het rijp is, spoedig
;geperst dient te worden) te koken en te verwerken,
j beval dat de Javaandie volgens de overoude ge-
lonte een vijfde gedeelte van zjjn oogst aan rjjstgewas,
belasting 'aan den staat moet opbrengenin plaats
arvan een vijfde gedeelte van zijn grond met suiker-
t zou beplanten. Zoo legde hij den grond tot eene
i' zwaarste dwangcultures, die op Java ingevoerd zijn.
•n hield .zich volstrekt niet aan de bepaling dat een
fde van den grond van de daartoe aangewezen dorpen
or de Regeering in cultuur gebracht zoude worden,
n stoorde zich niet aan eigendomsrecht en verbrandde
Cheribon bewijzen daarvan om aaneengeschakelde
reinen voor de riettuinen te gebruiken. Men dwong
Javaan somtijds riet te planten op gronden die
li-voor niet deugden. Men betaalde hem niet voor zijn
rkmaar gaf hem eene belooning, die overal laag
smaar hier en daar tot een paar centen per dag
tidewant men berekende de uitkeering naar de
•veelheid suiker, die de fabriekant uit het riet kookte,
n kende de stoom voor de fabrieken nog niet en
akte destijds niet de helft van den suiker, die tegen-
ordig door verbetering van de fabriekatie ver
gen wordt. De proefnemingen zijn door den inlander
Java betaald. Men dwong den Javaan het riet te
den te vervoeren en in de fabriek te verwerken,
potter, en ander aarden gereedschap te bakkendie
fabriekant noodig had het hout te vellen voor den
cuw van fabrieken en zelfs om te stoken, waardoor
vi;.-nemcnts-bossclien op de schandelijkste wijze*zijn
ield. Men nam voor de fabrieken het water, dat
inlander niet missen kan om zijn grond met rijst
beplanten. Daar de suiker alleen verkregen kan
den op gronden, die de beste rijstsoorten opleveren,
de invloed van deze cultuur noodlottig voor den rijst-
w. Men heeftde gronden toch gedurende 1 '/2 jaar voor
aikercultuur noodig en de bevolking moest dus op do
it goede terreinen snel wassend maar niet zoo rijk
*ewas planten, om in haar onderhoud te voorzien.
Europeesch en Inlandsch bestuur bemoeide zich
al wat cultuur wasook met den zaaitijd van rijst
oo leerde de landbouwer op Java alles op bevel
ntah) doen en ontwende zich aan eigen initiatief,
moest de menschendie men in een dorp of vlek
*rond ontnomen had toch een ander stuk geven
oo begunstigde de suikercultuur het communaal
en de periodieke verdeeling van den grond. Men
u kunnen nagaanwelk een zegen die tak van
ultuurstelsel voor Java is geweest.
<i den Bosch, kon aanvankelijk geen menschen
n, die suikerfabrieken wilden oprichten. Men kende
de zaak niet. Het Gouvernement dwong dus aan dezen
en genen een contract op en gaf kolossale rentelooze
voorschotten om fabrieken te bouwen en machines te
koopen. Men gaf te hoogen prijs voor de verkregen
suiker. De verkoop leverde voor de Regeering aan
vankelijk groote verliezen op. Maar toen de fabriekatie
hare eerste periode had doorgeworsteld en de contrac
tanten rijk werden ten koste van bevolkiug en schatkist,
kwamen er meer liefhebbers. Een suikercontract was
eene gunst en er werd schandelijk mede geknoeid.
Die guide dagen zijn voor velen voorbij. Toen na
1848 openbaarheid ontstondtoen de prijzen van alle
producten rezen en op de suiker veel verdiend werd
ontstond eene enorme speculatie in suikercontracteu.
Maar de Regeering wilde eenerzijds haar deel hebben
in de winst en breidde hare eischen langzamerhand uit,
met inkrimping van voordeelen zoodat ten slotte de
heer Bochussen in 1860 eene regeling maaktedien
men een strop om den hals der fabriekanten heeft
genoemd. Zij moeten twee derde van alle suiker, goede
kwaliteit, aan de Regeering tegen fabrieksprijs afstaan.
Aan de andere zijde werd de druk van de bevolking
eenigermate verminderd. De betaling werd verhoogd
langzamerhand werd verlangd dat al wat niet tot het
landbouwbedrijf behoordedoor vrijwillige arbeiders
werd verricht. De fabriekanten begonnen te klagen
dat men de bevolking onthief en de schatkist vulde,
maar dat zij een zondenbok werden en in 1863 kwam de
heer Fransen van de Putte aan enkele grieven te gemoet.
De toestand is thans deze dat de Javaan waar de
grond rijk en de fabriekatie goed iseene redelijke
belooning ontvangt. Hij heeft geleerd, als was de'les
duur, dat suikerriet planten eene voordeelige zaak kan
zijn. Het Gouvernement wint op den verkoop van
ongeveer een milioen pilcols suiker, vijf milioen guldens
per jaar. Er zijn 40,000 bouwselk van 500 vierkante
roeden met suikerriet beplant. Java produceert per
jaar gemiddeld 120 milioen kilogram suiker. Vele
fabriekanten klagen evenwel en slechts enkelen doen
nog groote zaken. Maar de gedwongen cultuur heeft
voor den rijstbouw enorme nadeelen.
Dat wij bij onze schildering niet overdrijven leert
de geheele memorie van toelichting tot een ontwerp
van wetdoor den minister van koloniën ingediend
om deze cultuur bij de wet te regelen. Hij beroept zich
daarbij op een oordeel, door wijlen den hoer J. C. Baud
zestien jaren geleden uitgebracht. Iljj schrijft:
In dat belangrijke, voor overlegging niet geschikt
stuk,'1 zoo lezen wij op bladz. 1 van de memorie
van toelichting „wordt herinnerd dat liet ook bij de
„invoering der suikercultuur in de oogmerken des
„stichters van het cultuurstelsel lag," de „adat" te i
„eerbiedigenmaar de dien overeenkomstig gelegde
„grondslagen in de praktijk onhoudbaar gevonden wer-
„den voornamelijk sedert „de toestand waarin het
„moederland in 1830 gebracht werd een toenemende
„behoefte aan verplichten arbeid deed ontstaan." En
zoo dus vat de men/orie het gebeurde na 1834 samen,
„kwam een samenstel van inrichtingen tot stand, waar-
„van men niets te veel zegt wanneer men beweert, dat
„daardoor aan de Javaanself Maatschappij een gedeeltelijk
reeds volbrachte oimventeling is voorbereiddie noch met
„de eischen der rechtvaardigheid, noch met die van het
Staatsbelang kan worden overeengebracht
De thans aangegane suikercontracten loopeu af. Zij
zijn 95 in getal een loopt tot in dit jaar, een tot in
het volgende; 33 loopen in 1871, 13 in 1872, 18 in
1873 en enkelen nog later af, zoodat de tweo laatsten
in 1882 expireeren. Men schat de waarde der fabrieken
op 30 a 40 milioen gulden. Meer en meer is de over
tuiging doorgedrongendat men den dwang en de
kunstmatige inrichting van deze cultuur moet laten
varen, wil men een einde maken aan een grof onrecht.
De ondervinding leert, dat men geen dwang noodig
heeft. Handhaving van de gedwongen suikercultuur is
onvereenigbaar met een mild en rechtvaardig bestuur,
waarbij de verzekering van de rechten van den inlander
op zijnen grond eene eerste plaats moet innemen. Het
Gouvernement behoort een gedeelte van de te groote
voordeelen los te laten wil zij de suikercultuur op
Java tot geleidelijke ontwikkeling brengen en zoo doende
langzamerhand groote inkomsten als belasting verkrijgen.
Om schokken te vermijden, zijn alle belanghebbenden
en ook de minister het met ons eensdat een over
gang noodig is. De heer Fransen van de Putte wilde
de bemoeienis van den Staat beperken tot het ter
beschikking stellen van den grond voor de fabriekanten,
gedurende 20 jaren tegen schadeloosstelling aan de
eigenaars. Voor al het overige moest de fabriekant
arbeiders tegen loon zien te krijgen. De Staat zou zich
met minder levering van suiker tcvredeu hebben moeten
stellen.
Tweeërlei plan werd daar tegenovergesteld. Het eene
is onlangs weder door den heer Millard in het Indisch
Genootschap aangeprezen. Men verlangde dat de Staat
100,000 bouws van de beste rijstvelden zou onteigenen
en die in eigendom aan de suikerfabriekanten overdoen.
Wij noemen dat plan dat de knoop eenvoudig zou
doorhakken met den heer Keuchenius in 1866landroof
ten behoeve van het overheerschende ras. Gesteld men
had de Zeeuwsche landliedengedurende meer dan 40
jaren gedwongen meekrap voor de Regeering te planten.
Wat zouden zij zeggen, als men voorstelde dat onrecht
te doen ophouden mits zij hunne beste gronden aan
de eigenaars der meestoven afstondentegen eene door
de Regeering te bepalen prijs? Is zoodanige onteigening
ten behoeve van particuliere ondernemingen al of niet te
verdedigen Al de schoonklinkende phrases van den
heer Millard beantwoorden wij met het Fransche spreek
woord vous êtes orf èvremonsieur Jossein andere
woorden: gij zijt een quasi-liberaal suikerfabriekant.
Een ander plan door een aantal belanghebbenden
handelaren en industriëelen op Java in 1866 aangeprezen
(te vinden in het Bataviaasch Handelsblad van 13 April
1866) gaf in overweging de gedwongen cultuur binnen
tien jaren tyris trapsgewijze te verminderen en den
fabriekant vrij te laten, bij geheel vrijwillige overeen
komst gronden aan te koopen die hem in eigendom
zouden worden verzekerd.
Het ontwerp van wetdat thans ingediend is spreekt
ook van iets dergelijks, maar is oneindig minder liberaal.
De minister wil nog gedurende twintig jaren het tijd
perk van overgang laten bestaan en de Javaansche
Maatschappij daarvan al de nadeelen laten ondervinden
Onder protest tegen het gepleegde onrechtwil hij het
een tijdlang bestendigen meer dan noodig is.
(Slot volgt).
Antwerpen18 Aug. Eergisteren heeft de
bediende van het huis A. Thijshandelaar in publieke
fondsen alhier het hazenpad gekozen met eene so:n
van ongeveer 80,000 franken. Deze persoongenaamd
J. Dutienne, deed sedert eenigen tijd grove verteringen,
zoodat het vermoeden thans bestaat dat hij zich aan
meerdere diefstallen heeft schuldig gemaakt. Eerst gis
teren morgen ten 10 ure ontdekte de heer Thijs den
diefstal, doordien een blad uit het register was gescheurd
hetwelk de nummers der Amerikaansche leening behelsde.
Onmiddelijk naar zijne woning zendende ontdekte men
dat hij reeds den vorigen avond ten 7 ure naar Calais
vertrokken was, om waarschijnlijk van daar paar Enge
land over te steken. Al de nummers der Amerikaansche
leening zijn per telegraaf verzonden naar al de bankiers
huizen in BelgieFrankrijkEngeland Amerika en
Duitschland, vergezeld van het portret van Dutienne, om
den aanbieder aan te houden.
AarOenburg, 17 Aug. De Rederijkerskamer
„In Minnen Groenen" alhier, heeft besloten haar tien
jarig bestaan in February 1870 op geheel eigenaardige
wijze te vieren. Zij wenscht een prijskamp te geven voor
de overige in West-Zeeuwsch-Vlaanderen gevestigde
kamers, en daarvoor drie of welligt meer prijzen uit
te loven, bestaande in geschikte Nederlandsche dicht
werken in prachtband.
De Kamer doet dit om de broederschap en overeen
stemming tusschen de kamers onderling te bevorderen.
De uitnoodigingen zullen binnen kort worden rond
gezonden.
Groede, 16 Aug. Tot hoofdonderwijzeres aan
de bewaarschool alhier, werd heden benoemd Mej. van
der Linde Kindtvan Groede.
Een onzer vrienden die Vlaanderen heeft doorreisd,
deelt ons het curieus grafschrift mede van eenen waren
patriark, te Meulebeke, omtrent het midden der XVIP,e
eeuw overledenen waarvan de geheugenis in de streek
in groote eer wordt gehouden. Het opschrift in eenen
zerk gesneden en langs binnen in den kerkmuur ge
metseld behelst in den eenvoudigen schrijftrant van
dien tijd, merkwaardige bijzonderheden in dit voorbeeld
van langlevigheidder andere eeuwen. Ziehier ten naasten
bij den inhoud van den ouden Vlaamschen tekst, in
dezen zerk gebeiteld
D. O. M. Hier voor dezen zerk ligt begraven
Jehan Cosman zoon van Adriaan die overleed den
17 Mei 1749in den ouderdom van 109 jaren zijn
haar op zijn hoofd niet grijs geworden zijnde; hij had
nog al zijne tanden en hij bezat nog al zijn verstand.
Hij was nooit bloed gelaten geweest en kreeg in zijn
90ste jaarzijn 28ste kind. Onder deze kinderen zijn
er twee pastors, een onderpastor en andere geestelijken;
hij was oom tot in den vijfden graadenz. R. I. P.
De zeldzame eeuwelingen onzer dagen geven gewis
het voorbeeld niet meer van zoo eene kloeke langle
vendheid.
Oo^ssoiiItuvês-, 19 Aug In deze week is in eene
sloot onder Oostsouburgdoor den gemeenteveldwach
ter, het lijk gevonden van eene vrouw, die sedert
eenige dagen uit het armhuis alhier vermist was. Zij leed
aan verstandsverbijstering en heeft door verdrinking
een einde aan haar leven gemaakt.
16 Aug. Heden heeft ten raadhuize
alhier bij enkele inschrijving de aanbesteding plaats gehad,
van het maken van eenige werken nabij den ouden Arne-
muidschen weg, in verband met de verandering van het
rioolstesel dezer gemeentebestaande in: 1°. Den onder
bouw van een basculebrug: 2°. Het bouwen van een
ververschingsduiker en 3°. Het aanleggen van een gemet-
selden vergaarbak met afvoerriool enz. Voor deze werken
was het minst ingeschreven door J. Elenbaas te Bruinnisse,
voor ƒ20,975.
JEllojiieot, 20 Aug. Als eene bijzonderheid kun
nen wij mededeelendat C. den Boer en M. van Zuijen
alhier, welke 59 jaren gehuwd zijn, het voorregt heden
mogten smaken te beleven dat hun jongste zoon het
25-jarig huwelijksfeest vierde.
Zierïlixoc, 20 Aug. De miliciens, die dit jaar bij
de troepen te paard (regementen huzaren, veld- en rij
dende artillerie) waren ingedeeld en daarna met verlof
zijn vertrokken zullen naar wij vernemen met primo
Oct. aanstaande, i werkelijke dienst worden geroepen
om gekleed en geoefend te worden.
Omtrent de inrigting van het srhutterskamp ont-
leenen wij de volgende bijzonderheden aan het Utrecht-
sche dagblad
Er zijn twee honderd en twintig tenten aanwezig.
Naast het veldstuk, hetwelk iederen dag het begin en
het einde van den wedstrijd door een schot zal bekend
maken, is de veld wacht gelegen welker vijftig soldaten
de posten moeten bezetten. De teut des konings, om
ringd door bloemen en oranjeboomenis omgeven door
twee rijen tenten, bestemd voor de prinsenhoofdoffi
cieren en leden van het centraal comité. Rechts van
de vorstelijke tenten zijn in verschillende anderen de
koninklijke smeden en bedienden gelegerd, terwijl te
vens een houten keuken in gereedheid is gebragt. Achter
de twee rijen tenten der vorstelijke familie en dér
hoofdofficieren staan twee andere rijen voor officieren
en bestuursleden van verschillende weerbaarheidsver-
eenigingen. Ter rechterzijde bevinden zich de wapen
borden van Gelderland, Overijsel, Drenthe, Friesland
en Groningenter linkerzijde die van Utrecht, Noord
en Zuid-Holland, Noord-Braband en Zeeland, ter aan
duiding dat in de daarachter gelegen tenten de korpsen
dier provinciën zich bevinden. Dit eerste gedeelte wordt
door een drietal straten doorsneden, de Utrechtsche
de Noord-, en de Zuid-Hollandsche. Een zeer breede
weg door het midden van het kamp draagt den naam
van Kampstraatals centraal-allée tusschen de beide
kampvleugels. Aan het einde dezer straat bemerkt men
rechts hot post- en het telegraafbureauen links de hos
pitaal-tentenaangeduid door de witte vlag met het
roode kruis; voorts een groote muziektent en twee
restauratietenten. In eene andere tent zijn al de ge
schenken tentoongesteld; daarnaast bevindt zich een
tabakstent va,n den heer Hommes uit Utrecht, en daar
over een conversatie- en vergaderingstent voor het
comité en de regelingscommissie. Een paar iets verder
opgeslagen tenten zijn bestemd voor den luitenant 1ste
klasse J. E Cornelissen en voor den adsistent van den
secretaris: de eerste dezer is gevuld met galvanische
batterijen en werktuigen, waarmede genoemde luitenant
proeven wil doen.
Vervolgens komt men bij de zes schietbaneninge
richt voor de verschillende afstanden van 100, 200,
300, en 400 passen, terwijl twee zich tot 600 passen
uitstrekken. De zichtbaar geplaatste opschriften „Ter
rein onveilig" waarschuwen de bezoekers hoever zij
zonder gevaar zich begeven kunnen.
Naar het Vaderland verneemt, heeft ook de Re
geering aan het hoofd der politie te Vlissingen haar
ongenoegen betuigd over de aldaar plaats gehad heb
bende behandeling van Lamb.
Id het Vaderland komt eene uitvoerige beschouwing voor
over het gebeurde ter kuste van Guinea. Hel blad legt. uit
een hoe de onjuiste tijdingen aan de Guineschc kust zelve in
de wereld zijn gekomen en van daar iu de brieven van daar
gezonden. Aan de berigten door den heer v. Sypestein ont
vangen mag men niet twijfelenook dat hij de zaak in do
Tweede Kamer ter sprake bragt is hein uit zijn standpunt niet
kwalijk te nemen al ware de wijze minder goed le keuren. De
Amste.l was met vijandelijke bedoelingen voor Commondah
de onzen hadden nog pas de krommen der negers vernield
is het dus zoo onbegrijpelijkdat de negers de schipbreuke
lingen niet als vrienden bejegenden zij behandelden ze zelfs
beter dau zc gewoonlijk gevangenen doen. Wat deden de Ne
derlanders iu den Spaanschen tijd toen zc toch walmeer beschaafd
waren dan de negers op de kust De gevangenen werden soms
gekielhaald daarna met 100 a 200 slagen afgeranseld eu dan
verdronken de negers kapten een lijk de hand af, de Nederlanders'
deden dat bij leveuden lijve; de negers bevestigden den gevangene
met een kram om den arm tegen een balk, de Nederlanders staken
de hand met een broodmes in den mn9ttotdat de patient de hand
zelf wegtrok. Er is dus geen reden om zoo over wraak te roe
pen. De kleine Am stel heeft Dixove verwoest.de Koopman met
100 man matrozen en mariniers is wel voldoende om alles in orde
te brengen. En worden er negers gevangen genomen 't is te ho
pen zegt de schr.dat onze zeelieden hen even goed behandelen
als de negers het de onzen gedaan hebben.
Zekere heer Victor Lodewijk Jacot, vau beroep'«profeet
wonende te Brighton 2 Clarendon place, deelt aan de wereld
mede, dat »hij zich genoopt gevoelt" aan de kerk mode te
deelen dat liet feit, waarvan in Matheus XXIV30 wordt ge
sproken t binnen weinige maanden zal plaats hebben. Ook deelt
genoemde profeet mede, dat er spoedig een oorlog zal uitbre
ken tnsschen Frankrijk en Oostenrijk tengevolge waarvan Turkije
uit de rij der Europeschc volkeren zal verdwijnen en tenge
volge waarvan Napoleon III zich meester zal maken van Egypte
vanwaar zich het. rijk langzamerhand over de geheele aarde
zal uitbreiden. De heer Jacot heeft dit alles gevonden in het
bock Daniël, hoofdstnk XT, vers 40, 41 cn 42.
Gemengde berigten.
Bij gelegenheid der Goessche kermis zal er te
's Gten tooneele worden gevoerdDe reizende
hoedof de verwaande dwingeland met treur- en boet
zang. Te Kloetinge zal er op eene dame gelet worden,
wat zij op Zondag zoo al verrigt. Ook 's morgens vroeg
wordt soms de dag wel goed gemaakt voor twee dagen.
Eene dame te C.die nog al een graankooper tot
kalant heeft, heeft er nog een timmerman bij genomen.
De twee boeren te N. zijn tot bekentenis gekomen
doch het is nog niet geteekend door twee pinkels. Die
pinkel? gelijken dan ook beter op den Sultan van Turkije
met zijne 500 vrouwen maar hoe laag van staat zij
ook moeren 7.jjn
