25sleJaarg
Si). 2619.
Donderdag 29 Julij 1869.
Nieuwstijdingen.
ZlEttlkZEESCHü NIEIIWSBO i# r.
Men abonneert zieli:
In Nederland bij de Uitgevers
DE LOOZE WAALE.
Hoek van de SchuilhavenBNo. 94,
en bij alle Boekhandelaren en Postdirecteuren.
In Noord-Amerika bij J. QU1NTUS, te Grand Rapids, Staat Michigan.
Brieven eu Ingezondene Stukken, franco.
Al>ii i* oin oii ts-Prijs:
Voor 3 maanden 1,30.
Franco per post, in Nederland- 1,60.
Voor Noord-Amerika, franco New-\ork - 3,90.
Dingsdag, Donderdag en Zaturdag.
A<1 vertontiën:
10 cent per gewone regel.
GROOTE LETTERS worden naar hlaatsruime berekend.
Advertentie» voor den werkenden stand a 30 Cents.
Bekendmakingen van ondertrouwd of huwelijk ii 40 Cents;
dito van 25- of SOjarige Echtvereeniging i\ 50 Cents ?i contant
(til franco aan het Bureau.
De inzending dor Advertcntiën kan geschieden tot
Maandag, Woensdag c.n Vrijdag, des voormiddags 10 nre.
De stand van de koloniale kwestie.
Sedert 1802 wordt in Nederland de vraag behandeld:
behoort men onze bezittingen in Nederlandsch-Indie
Java bovenalte exploiteeren om er zooveel doenlijk
direct voordeel voor den staat uit te halen dan wel
door geleidelijke ontwikkeling tot vermeerdering van
welvaart zoeken te brengen opdat handel en nijverheid
in ruime mate kunnen bloeien De Oost-Indische
Compagniein den geest van dien tijdwas een handels
lichaam. Toen zij territoriaal bezit verkreegbehan
delde zij de zaken als een koopmanniet als eon
souverein. Zij wilde halen wat er te halen viel. De
gevolgen bleven niet achterwege. Hot door de inlandsche
Vorsten en grooten slecht geregeerde volk kwam niet
tot ontwikkeling en terwijl de souvereine uitgaven door
uitbreiding van gebied steeds toenamen, verminderden
eer de handelswinsten dan dat zij grooter werden te
korten ontstonden eu de Compagnie stortte ineen. Toen
rees bij de republiek de vraag: moeten wij niet een
ander regeerstelsel volgen Dirk van IJogendorp en
anderen antwoordden volmondig toestemmend.
Bij de weder-inbezitneming der Oost-Indische bezit
tingen begreep de kundige Elout, dat Java zichzelf
moeilijk zou ontwikkelen. Zoo het grondbezit en grond
eigendom niet onwrikbaar vaststaan in eene maatschappij,
is dat ondenkbaar, temeer wanneer heerediensten voor
den lande en de hoofden den landbouwer niet vrij laten
beschikken over tijd en arbeid. Wel had het Engelsch
tusschenbestuur een grooten slag geslagen en een tijdperk
van vrijheid van bewegingalsmede verzekering van
de rechten op den grond, pogen in het leven te roepen.
Maar men was overjjld te werk gegaan en had den
tijd niet gehad het liberale systeem behoorlijk door
te voeren. Commissarissen-Generaal wilden op dien
grondslag voortbouwen. Ongelukkig werd aan van der
Capellen het bestuur opgedragen. Men heeft de goede
hoedanigheden van dien staatsdienaar dikwijls te veel
vooropgezet. Zjjn praalzuchten gemis aan energie deden
het vrijzinnige systeem onuitgevoerd blijven. De Indische
huishouding werd op veel te weelflerigen voet ingericht.
Ue landvoogd miste de geestkracht van een Daende/.s
en Baffles. De zuurdeesem van het exploitatiestelsel
dat in 'den Indiër een „lui naturel" zag alleen goed
om door dwang spoedig fortuin aau de heeren en meesters
te verschaffenkwam weder bij velen boven. Men be
lemmerde onder meer de Europeesche landhuurders in
de Vorstenlanden en wekte daar eene ontevredenheid
op, die Diepo Negoro tot opstand wist aan te blazen.
Oorlogen op de buitenbezittingen, Sumatra en Borneo
vooral, kwamen er bij. Het moederland moest bij
springen.
Du Bus de Ghisignies werd gezonden om te bezuinigen.
Hij deed dat, maar de wanorde was groot. Intusschen
zag hij in dat de sedert eeuwen verdrukte Javaan
opeengehoopt in zijne dorpenzonder onderwijs en
door de hoofden geplukt wordende, niet licht meer
dan de noodige rijst zou planten. Europeesch kapitaal
en Europeesche energie waren noodig om leven en
beweging in de machine te brengen. Zijn plan van
kolonisatie strekte niet om den westerling als emigrant
den grond te doen bebouwen, maar oin kapitaal naar
Indie te trekken. Hij wilde woeste gronden in cultuur
doen brengen aan den Europeaan af te staan dat
zou bevolking lokken nu over een gedeelte des lands
opgehoopt. Die bevolking zou geld verdienen, welvarend
worden producten voor de Europeesche marktboeren
en doordien zij zich van elders verplaatst had ruim
baan geven aan de overgeblevenendiedoor het
gegeven voorbeeld getrokkenmeer zouden werken en
beter loon bedingen. Welvaart zou behoefte scheppen
en onze handel vermeerderen. Dat systeem had geen
tijd om te werken. Nederland had geld noodig en was
in grooten finantieelen nood geraakt. De Belgische
opstand en het stelsel van volharding van Willem I
voltooiden de verwarring in de geldzaken.
Van den Bosch werd uit West-Indie naar de Oost
gezonden. Hij had in last spoedig de productieve
krachten des lands te ontwikkelen. Hij noodzaakte den
inlander op zijn grond voor lagen prijs meer koffie
suikerindigo peper en wat niet al te planten. Het
monopolie- en consignatiestelsel bezorgde vrachten aan
onze beschermde reederijen. Die producten gaven eenige
winst. De Handelmaatschappij begon geld te winnen.
Makelaars en andere begunstigden voeren er wel bij.
Indie's handel en onze eigen handel gingen echter
achteruit. Baud zag bovendien in dat zulk een stelsel
Java zou verarmen. Hij drong op matiging aan en
van den Bosch zelf erkende later, dat zijn dwaugstelsel
slechts een tijdelijk expedient was geweest om onze
schatkist te vullen. Ongetwijfeld zou het cultuurstelsel
spoedig ineengestort zijn zoo na 1848 niet alle voor
werpen in prijs gerezen waren. Dien ten gevolge hebben
wij tot heden meer bepaald op de koffie een paar
hónderd milioen verdiend. De meeste overige cultures
gaven verlies of weinig winst. De suiker levert nu 5
a 6 milioen per jaar op, nadat men er aanvankelijk op
verloren heeft. De contractanten, eerst sterk begunstigde
suikerlordszoodat een ergerlijk misbruik van weg
schenking der contracten ontstondklagen evenv
sedert langdat zij zooveel niet kunnen opbrengf
nu men de bevolking wat ontlast heeft van hetgeen zij
kosteloos voor de suikerkuituur gedwongen was te doen.
De liberale richting voert sedert 1848 strijd tegen het
dwang- en monopoliestelsel. Veel is verbeterd maar
stuksgewijze en in het klein. Nog slechts twee cultures
worden door de regeering gedreven. De heerediensten
zijn verminderd. Men zuigt niet enkel uit om onze
schatkist te vullen, maar denkt ook aan groote werken
tot ontwikkeling des lands. De uitgaven zijn in 15
jaren ontzachlijk geklommen. Er is een begin van
onderwijs voor den inlander hoe gering ook. Maar de
groote vraagpunten bleven onopgelost. De Europeaan
durft nog geen kapitaal in een bodem steken, waarop
hij geen gevestigd recht kan krijgen. Politieke strijd
veroorzaakte zelfs dat men kapitaal terugneemt, nu
de effecten ons G en 7 percentzonder zorg of
moeite, geven. De Javaansche maatschappij is door
dwangarbeid niet meer ontwikkeld dan weleer. Zij heeft
nogtans gezien wat men kan verdienen als men werkt;
maarzij plukte daarvan niet d e vruchten. De bevolking
blijft opeengehoopt en eenige millioenen bunders liggen
onbebouwd. De prikkeleigendom, bestaat voor velen
niet, ofschoon men het onbeschreven en onzekere bezit
onderling verhandelt en er al de rechten van een eigenaar
op oefent. Dat recht is echter ongewis. Wee dengeen
die dit recht evenwel zou willen vernietigen. Al wat
men zegt van de loszinnigheid van den Javaan, om zijn
grou het erf der vaderenvoor een appel en een ei
te verkwanselen, bewijst dat men den Javaan niet kent.
Maar het communaal bezit, dat in een gedeelte des
lands bestaat, geeft geen genoegzaiïien prikkel tot ont
ginning op ruime schaal. Daartoe is ook veel kapitaal
noodig. Dat kan alleen de Europeaan aanbrengen.
Onlangs vierden de Nederlanders op Java het 2'/2
eeuwfeest van onze heerschappij aldaar. Maar nog is
de vraag, die meer dan zestig jaren geleden geopperd
werd. toon de Staat en niet langer eene associatie van
kooplieden was en souverein werdniet beslist. De
Javaan gaat nog steeds gebukt ouder vele misbruiken
van een Oostersch regeerstelsel. Nog mist hij volkomen
veiligheid van persoon en goed; willekeur is veeltijds
regel. Het moederland heeft zich ontwend om door
opbrengsten in de wezenlijke behoeften van den staat
te voorzien. De staat blijft in Indie planterkoopman
speculant in koffie en suiker afhankelijk van markt
prijzen in Europa die rjjzen of dalen. Onze politieke
partijen hebben somtijds het koloniale vraagstuk tot
speeltuig genomeneene economische vraag is een
politiek wapen geworden. Daardoor viel het hervor
mingsplan van den Minister Fransen van de Puttedat
evenwel de beginselen eener gezonde politiek der toe
komst bevatte. Thorlecke is als ieder hoogbejaard man,
huiverig om de zaak in het hart aan te tasten en kreeg
twist met Fransen van de Putte. Men begint echter
dien afmattenden strijd moede te geraken. Men eischt
oplossingzij het met eenige offers. In onzen tijd van
vooruitgang en koortsachtige concurrentie der Wester-
sche volkeren hebben wij te veel te huis te doen om
dag op dag over de koloniale kwestie te handelen. De
koloniale kwestie dringt zich nogtans telkens op onweder-
staanbare wijze op. Gaan wij na hoe de tegenwoordige mi
nister het toe een einde wil trachten te brengen, nu wij we
der even ver zijn als in 1865 na 3jarigen politieleen strijd.
Namen, 25 Julij. Vrijdag namiddag ten 3 ure,
heeft er een droevig ongeval bij eene modemaakster
in de straat Bas-de-la-Place alhier plaats gehad. De
meid Maria Philippartoud 25 jaarwas bezig met
boensel gereed te maken om den planken vloer te
boenentoen eensklaps de flesch met terpentijn uit
hare handen ontsnapte en al het vocht in het vuur viel.
De vlammen grepen de kleederen aan der ongelukkige
meid, welke op een oogenblik gansch in brand stond.
Zij liep op de straat, terwijl zij verschrikkelijke kreten
slaakte, maar alvorens men haar hulp kon toebrengen,
had zij reeds zulke zware brandwonden bekomen, dat
haar leven in gevaar is.
Zaturdag-nacht is te Parijsin de werkhuizen der
algeraeene maatschappij der kleine rijtuigen, Rue Notre-
Dame-des-Cbarnps, een afgrijselijke brand uitgebarsten.
Het gansch gesticht, 12 a 15000 meters groot, stond
weldra geheel in vlam. Het werkhuis van M. Rousseau,
orgel- en pianomaker in de RueVavin werd ook aangetast.
In het eerste gesticht lagen groote stapels hout
stonden 5 a 600 rijtuigen, verder had men de zalen der
garnierders der zaalmakers der schrijnwerkersder
timmerlieden, de werven, de hangars, de dépots van
spiritussen en oliën, de bureelen enz., enz. Dit alles
stond in vlam. Men kapte de gasbuizen over en liet
de oliën en vernissen wegloopen.
De daken, de vloeren, de muren stortten spoedig in,
zonder dat er aan blusschen te denken viel. Al wat
men doen kon, was de overige huizen vrijwaren.
Sinds jaren heeft men te Parijs zulk eene schrikke
lijke brandramp niet meer bijgewoond.
Een groot getal troepen pompiers en politie was
ter plaats. Vijf of zes personen zijn gewond, doch niet
erg. Men kent de oorzaak dezes brands niet, doch
men schat de schade op 600,000 frs.volgens andere
beloopt het wel tot 2 raillioen. Alles was verzekerd.
Een onderzoek is ingesteld.
Een dagblad van Gap meldt, dat in den nacht
van Donderdag op Vrijdag, in het hooge gedeelte van
het departement der Hooge Alpen (Savoye) en in de
omliggende strekensneeuw op het gebergte i9 gevallen.
Op den berg Geneoze lag zij tor hoogte van 30, en op
den berg Cé nis van 50 duim. Op 10 mijlen van Suza
Menwaarvan de oogst was afgemaaid
lene laag sneeuw van 10 duim.
9 24 Julij. Een slager, levens koopman in
vee, is den 10 Julij van hier met de Hnrlinger stoomboot
naar Londen vertrokken, bij zich hebbende 35 stuks vette scha
pen. De personenvan wie de schapen gekocht zijnwachtten
te vergeefs op zijne terugkomst en ook zijne vrouw zat in angst,
daar de reiziger niets van zich liet hooren. Thans heeft de
vrouw eene uitnoodiging ontvangen met. haar kind naar Londen
over te komen en alzoo blijkt liet dat deze handelaar besloten
heeft den frieschen bodem niet weder te betreden.
Werkeuflam 27 Julij. Tot leden van den Ge
meenteraad alhier zijn herkozen de HeerenJ. van den
Heuvel Verhey met 57, A. B. van Tienhoven met 56 en
W. J. van der Eist met 56 van de 57 uitgebragte geldende
stemmen. De eerste welke zijne stem uitbragtwas
Bastiaan VerdoornAz.welke zjjnen weg naar bet
Raadhuis getooid vond met verscheidene vlaggen ter
zijner eere uitgestoken, daar juist op dien dag werd feest
gevierd, zijnde het 60 jaren geleden, hij met zijne bruid
Lijntje van Drielin den echt werd verbondente
zaraen tellen zij reeds eenige maanden meer dan 167
jaren. Voorzeker wel eene bijzonderheidvelen hebben
dan ook hunne belangstelling getoond door Bruid en
Bruidegom op hartelijke wijze van hunne deelneming
te doen blijken. Ingez
Ziiérikzee28 Julij. Naar wij vernemen, zal
aanstaanden Vrijdag het derde Zomer-Concert op Park-
lust uitgevoerd worden. Het programma is zamengesteld
als volgt: 1.° Marsch, A. Piek. 2.u Marienbad-Galop
Labitsky. 3.° Cavatine uit «ZanettaAuber. 4.° Lied
ohne Worte, Mendelssohn. 5.° Rosainunde-Polka. 6.°
Marche Nationale Böhme. 7.° Fantaisie über Manner-
quartetten, A. Piek. 8.° Traume auf dera Ocean. Wals,
Gungl. 9.° Das Bild der RoseReichardt. 10.° Künstler
quadrille Strauss.
Negentien meisjes legden onlangs te Weenen
examen af voor den telegraafdiensten werden allen
geplaatst.
Wij vernemen, dat de minister van oorlog last heeft gege
ven, om al de miliciens der Iigting van 1868 bij de troepen
te voet, die in België nog ruim een jaar onder de wapenen
moeten blijven en daarom gedurende den oogsttijd verlof krijgen
in den loop dezer maand met groot verlof naar hunne hanrd-
steden terug te zenden. Vaderl
Als eene bijzonderheid wordt uit Wouw gemeld
dat men aan die verkiezing grijsaards van 8ü, 82 en
86 jaren zag deelnemen.
De raad dier gemeente telt vijf leden die, door el
kander genomen80 jaar oud zijn en zeer geregeld
aan alle beraadslagingen deelnemen; eendier leden
tevens wethouder, heeft bijna 50 jaren zitting in de
gemeenteraad en ziet eerstdaags met belangstelling de
viering van zijn jubbelfeest te gemoet.
Uit het voormalig 4de district schrijft men ons:
Onze verwachting aangaande een betere regeling van
het brievenvervoer waarvan sprake in het vroegere
berigt aangaande deze zaak is niet teleurgesteld ge
worden. Vroeger toch bleven de brieven voor Groede
en Nieuwvliet van 4 a 5 uren 's middags te Breskens
liggen tot den volgenden morgen te 7 uren. Thans
zullen we ook (behalve des morgens) onze brieven des
avonds na aankomst der boot ontvangen. De verdere
regeling is dus onbekend.
Z. M. de Koning heeft aan 37 gevangenen die
krachtdadige hulp verleend hebben bij den brand in het
huis van correctie te Hoorn, op 19 Mei jl.vermindering
van straf verleend.
Naar men verneemt, is bij den Raad van State
aanhangig gemaakt een wetsontwerp omtrent de Ban
ken van leening.
Onder Schoterland in Friesland geraakten Dings
dag 11. twee arbeiders aan het stoeijen in de nabijheid
van een pas gescherpte zeis; een van hen sloeg met
den voet in de zeis, waardoor de spieren geheel werden
doorgesneden en zulk een geweldig bloedverlies plaats
had, dat de man, hoewel men spoedig geneeskundige
hulp heeft ingeroepenreeds in den avond aan de
gevolgen overleed.
De ongelukkige ex-keizerin van Mexico bevond
zich voor eenigen tijd te Spa. Op zekeren dag drong
zij er zoo om aan de roulette te gaan spelen, dat men
haar er niet van kon terug brengen. Toen zij ten laatste
aan de tafel gezeten was legde zij een goudstuk op
n°. 19. (De keizer, haar gemaal, werd den 19den
gefusilleerd.) Het rad werd in beweging gebracht en
zij won. Met een melancholiek lachje nam zij liet geld
op en verliet kalm de zaal. Weldra ontmoette zjj een
arme; de Keizerin gaf' hem het geld, terwijl zij hem
toevoegde: „Bid voor hem." Zooals bekend is spreekt
de ongelukkige vorstin nimmer den naam van Maxi-
miliaan uit.
Zie bier een nieuw en zeer wonderlijk geneesmiddel
voor brandwondenbij toeval ontdekt door een werk
man. Die man, vernisser op metaal, verbrandde zich
erg de hand, en niet wetende hoe de felle pijn te stillen,
stak hij de wonde in den vernis, die onder zijn bereik
stond. Als bij tooverslag verminderde de pijnen in
weinige dagen was de hand genezen zonder dat er een
geneesheer moest geraadpleegd worden. Al zijne gobu-
j rendie zich brandenkomen bij hem om zich te
laten genezen.
Toen, tijdens de ontploffing van het buskruid magazijn
te Mets, in Frankrijk, verleden jaar in September zoo
veel personen verbrand werdenriep men hem eu hij
verzorgde zieken, wier brandwonden in den vijfden
graad geene hoop op genezing meer lietenhij verniste
ze en zij genazen in zoo korten tijd, dat hij naar
Parijs geroepen werd, om openbare proeven te nemen.
Men gaf hem twee zieken, die hij met zijn vernis
bestreek, en liet eene wonde open, om ze te laten
genezen door het kwikzilver, de gewone remedie. De
geverniste wonden genazen zoo spoedig, dat men hem
op nieuw moest aanbieden, voor de gekwikzilverde
wonden, die niet toegingen. Thans is de zaak uitge
maakt, en de man, een Duitscher, heeft de wetenschap
belangrijke hulpmiddelen aan de hand gedaandoch
de wetenschap is dikwijls afgunstig, en "t is te vreezen
dat zij de zieken nog lang zal doen lijden, alvorens
ze te helpen door een zoo eenvoudig middel.
In de Haydock kolenmijnen nabij St.-Helens heeft
dezer dagen op nieuw eene vreeselijke ontploffing plaats
gehad. De mijn werd sedert tien jaren bewerkten men
was zoo doende gekomen op eene diepte van 260 meters.
Gelukkig waren er op het oogenblik dat het ongeluk
plaats greep slechts een honderdtal mijnwerkers in de
diepte afgedaald, waarvan er evenwel 26 bezweken.
In het vorige jaar had in dezelfde mijn eene ont
ploffing plaats, waardoor mede een aantal brave mijn
werkers ten grave werd gesleept.
De jaarboeken van de speelbanken Ie Homburg, Wiesbaden
Ems, enz. zijn ieder jaar opgevuld met zoovele verschrikkelijke,
het zedelijk gevoel diep kwetsende gebeurtenissendat te midden
van een veld vol distelen eensklap eene roos schijnt te ontluiken
als men in de geschiedenis der groene tafel hoort vnn een der
menschhcid eere aandoend voorvalzooals het volgende:
Toen de vorst von N.... de leeszaal van het badhuis te Eins
binnentrad, zag hij een goudstuk bij den poot van een stoel
liggen. l)e kamer was leeg, en daar cr geen kans bestond den
eigenaar op te sporen, nam de vorst liet goudstuk en ging
daarmee naar de speelzaal, zeggende: liet toeval speelde mij
dit geld in handen, daarom laat ik het aan het toeval over
wal het er mee doen wil. Hij zette het goudstuk op een num
mer der roulette en binnen een paar minuten was dat ééne
stuk tot een rol gouds aangegroeid, welke spoedig plaats maakte
voor verscheidene banknoten. De vorst verstond bij het spelen
de groole kunst van te kunnenophouden. Hij streek de
de winst op en ging weer naar de leeszaal. Nu vond hij daar
een jongen man in fatsoenlijke kleeding, die angstig naar iets
scheen te zoeken. Hebt ge hier soms wal verlorenmijnheer?
vroeg de vorst. Ik mis een goudstuk en geloof liet hier verloren
te hebben, was het antwoord. Ik heb het gevonden, antwoordde
de vorst, maar het is mijn schuld niet, dat de roulette het
gond tot papier veranderd heeft. Mocht u soms dit niet aan
genaam zijn, dan verschaft de speelkamer de gelegenheid om
de verandering weer op nieuw te beginnen en misschien deze
banknoten tot nog geringer som dan de oorspronkelijke terug
te brengen. Hierop gaf hij den eigenaar van het goudstuk die
een arme candidnnt in de godgeleerdheid was vier banknoten
ieder ter waarde van duizend thaler, en verwijderde zich zoo
snel, dat de jonge man geen tijd had om van zijne verbazing
te bekomen en voor de onverwacht verkregene sorn te bedanken.
De jonge theologant was met weinige apnarduiten naar Eins
gekomen om daar genezing voor zijne door aanhoudende stu
diën aangedane borst te zoeken.
Hoewel er onder deze omstandigheden weinig vrees bestond
dat hij spelen zou, zoo had toch zijne moeder van hem de
belofte gcëischt van de speelkamer niet te zullen betreden.
Hij had zijn belofte gehouden, zijne herstelling was voltooid
en hel verlies van het goudstuk was daarom zoo groot voor
hem, omdat het een deel van de reiskosten dekken moest.
Hij gevoelde volstrek geen lust om de ontvangen som iveêr
tot de oorspronkelijke gedaante te doen weêrkecren.
Mij bracht zijne moeder het geld en kon met gerust gewe
ten zeggen dat hij getrouw aan zijn woord, niet gespeeld, maar
toch gewonnen had.
De Internationale Tentoonstelling te Amsterdam is op
20, 21 en 22 Julij bezocht door respective!ijk 2797, 4301
en 5962 personen.
Op genoemde tentoonstelling bevindt zich een schrijfboek
van een negenjarigen knaap op de school van den heer Mnassen,
die, geheel lam, geleerd heeft met den mond zeer duidelijk
te schrijven. Het is inderdaad een treffend en leerzaam voorbeeld
van hetgeen inspanning vermag.
