Van zonnewendefeest tot Lichtfeest tot Kerstfeest
De kerstboom
Kerstkaarsen
Kerstfeest - Vroeger 't Feest van Zonnewende.
Een lichtpuntje in een wereld van ellende,
vol met duisternis en haat.
Komt er hoop bij de dageraad
a/s straks de zon zich zal wende??
B erstmis boor
Kerstfeest is het feest van het Christendom.
Maar lang voor onze jaartelling vierde men
rond deze tijd al feest. Men woonde in kleine
geïsoleerde nederzettingen en men bewerkte
gezamenlijk de grond en hield wat vee. De
mensen waren volkomen afhankelijk van de
natuur. Als er lange tijd achtereen geen regen
viel of juist te veel, betekende dit voor de kin
deren en ouderen (40 was toen al heel oud)
vaak de dood. Hoewel de mensen in de na
tuur leefden, hadden ze totaal geen idee van
het hoe en waarom van de dingen. Waarom
sneeuwt het en waarom verandert het water
in de winter in ijs? Men meende dat daar aller
lei onzichtbare machten mee bezig waren.
Voor warmte en tijdsberekening waren ze
aangewezen op de zon en de maan. De zon
nam een belangrijke plaats in. Niet alleen bij
de Germanen, maar ook bij de Egyptenaren,
die hun zonnegod Ra vereerden. Men nam
aan dat er een constant gevecht plaats had
tussen de goede goden - het licht - en de
kwade goden - het donker. Soms was de zon
aan de winnende hand in de lente en de zo
mer, soms was de duisternis de winnaar in de
herfst en de winter.
Zo rond 21 december leefde men in enorme
spanning of de zon ditmaal zou overwinnen of
niet. De mens wilde de zon helpen om de vij
andige geesten te verjagen, die tijdens deze
nachten vrij spel hadden. Vooral de nachten
rondom de seizoenswisseling waren extra ge
vaarlijk. Men durfde bijna niet te gaan slapen,
en maakte buiten grote vuren om de nacht zo
min mogelijk donker te doen lijken. Er werd
ook een hoop lawaai gemaakt om de geesten
te verdrijven. Nu nog worden de midwinter
feesten als Sinterklaas, Kerstavond en Oud
jaar 's avonds gevierd, sommige met een
hoop lawaai en veel licht!
Toen het Christendom opkwam 500 tot
1000 jaar na Chr. legde dit de oorspronkelijke
bevolking een ander geloof op. De natuurgo
den maakten plaats voor het geloof in één
God. Maar bepaalde gewoonten en riten ble
ken onuitroeibaar. Daarom werden ze gewoon
omgebogen en kregen deze rituelen een
Christelijke grondslag. Het Germaanse Zonne
wendefeest: het feest van de overwinning van
de warmte en licht, werd omgetoverd tot het
feest van de geboorte van Jezus, wat met
veel lichtjes gevierd wordt.
Thans is de mens niet meer zo afhankelijk van
de natuur. Men kent overal een verklaring voor
en hoeft niet meer in onzekerheid te leven. De
mens gaat zijn eigen leven indelen: men
J'plant" bepaalde dingen, zelfs geboortes.
Toch blijft de Kersttijd de tijd van bezinning.
Het lijkt alsof men nu tijd heeft om over het ei
gen leven na te denken. Misschien heeft dat
te maken met het eind van het jaar. Men gaat
zijn eigen rekening opmaken. Moet er volgend
jaar wat veranderen? Kerstfeest blijft een
wende feest.
Héél, heel erg lang gelezen, in die oeroude tijd,
werden heilige bomen met toortsen verlicht.
Dat was bij hoogtijnachten een machtig en feestelijk gezicht.
Op die manier gaf men toen aan:
de boom heeft een goddelijk bestaan.
Pas zichtbaar werd die goddelijkheid,
door het licht dat hij verspreidt.
Symbool van hun relatie tot het goede was de zon
Men plaatste afbeeldingen van goden, zoveel men kon.
Vaak met om hen heen een ring met uitstekende spaken
Het aureool rond het hoofd van Christus ontleent hier ook zijn oorsprong aan.
Evenals de heiligen, die op middeleeuwse schilderijen staan.
Allerzielen, was eigenlijk in vroeger tijden een heidens feest,
waar men toen ook al met losse kaarsen in huis in de weer is geweest.
Zowel bij de ingang van het huis, a/s op tafel verlichtte een kaars het geheel
Dat scheelde voor de geesten van de voorouders om de weg te vinden naar hun nazaten heel veel.
Als welkom diende een schaaltje met hazelnoten
Daar zullen die geesten beslist veel van hebben genoten.
Deze gewoonte verhuisde later naar het Kerstfeest en de kaars voor het middeleeuwse raam had tot
doel, de zwangere Maria en haar man Jozef de weg te wijzen als ze soms onderdak nodig zouden
hebben. Overigens geldt voor alle vormen van vuur en licht, dat het de kwade geesten afschrikt. Ze
voelen zich niet prettig bij welk soort licht dan ook. Demonen waren de wezens van de duisternis.
Ze zijn het meest actief tussen Allerzielen - 2 november - en Kerstmis.
De Christelijke burgemeester van Londen vaardigde in 1416 een decreet uit waarin stond, dat alle
huizen van die stad een lantaren aan hun gevel moesten hebben, met elke avond een nieuwe kaars
erin, van Allerzielen tot Kerst! Dit had niets met verlichting te maken, want ook na Kerst is het nog
donker, maar alles met geestverdrijven.
Kerstfeest wordt over de gehele we
reld gevierd. Het schept een sfeer
van verbondenheid. Dit gaat zelfs
zover dat tijdens oorlogen de wa
pens die dagen worden neergelegd
om elkaar de kans te geven dit feest
te vieren. De aarde leeft dan in een
sfeer van hoop en verwachting.
Is dat nu geen mooi moment om
van het Kerstfeest weer opnieuw
een "Wendefeest" te maken. Waar
om is het in deze dagen wel moge
lijk met elkaar in vrede te leven en
de rest van het jaar niet? Laten we
in 1993 op dit punt tot een omkeer
komen.
Vrede op aarde en in de mensen
een welbehagen!!!
q»* s».ji a*ü> c** ar^
Je staat er eigenlijk nooit zo bij stil.
Het is nu eenmaal traditie en als het
weer tegen Kerst aanloopt is het bij
na vanzelfsprekend een kerstboom
in huis te halen. Zeker als er nog
kinderen thuis zijn. Deze boom
wordt dan versierd met allerlei
prachtig schitterende en glinsterende
versiersels, zoals kerstballen, slin
gers, klokjes, kerstmannetjes en
wat dies meer zij. Natuurlijk verlicht
met kaarsjes, al of niet elektrisch.
Welnu, dit feestelijk gebeuren is het
alleroudste ritueel dat de mensheid
kent. U zult zich misschien afvragen
waarom versierde men nu juist een
boom? Een boom was n.l. in de oer
tijd goddelijk, hij had een ziel en was
het symbool van het zich steeds
vernieuwende leven. De meest heili
ge boom was de eik. In veel sagen
en mythen speelt de boom een gro
te rol in het leven van die mensen:
ze fungeerde daarbij vaak als ont
moetingsplaats. Aan deze boomver
eniging kwam een eind doordat de
Christelijke Kerk dit verbood. Uit
angst dat het omzagen van deze bo
men teveel tegenstand zou oproe
pen onder de mensen werden er
door priesters Jezus- of Mariabeel
den opgespijkerd. In katholieke stre
ken heeft u beslist wel eens een
kruisbeeld of beeld van Maria aan
de kant van de weg zien staan.
Hoogstwaarschijnlijk stond daar in
vroeger eeuwen een heilige boom,
die is "verchristelijkt". De boom is
nu dood, maar de traditie van een
beeld op die plaats is gebleven.
In relatie tot onze kerstboom staat
het feit, dat men vroeger tegen de
tijd van zonnewende (21 december)
kale vruchtbomen bij het huis ver
sierde. Men deed dit met lapjes van
gekleurde stof, met van stro ge
maakte bloemen, noten, appels en
koeken in de vorm van een kerst
kransje als offer voor de goden. Een
appel staat voor goddelijk, schoon
heid en eeuwige jeugd.
Opvallend was dat men vroeger
vooral de buitenkant van het huis
versierde. Tegenwoordig komt dit bij
ons ook steeds meer in zwang, zo
als de kerstkrans van groen aan de
voordeur, de verlichte kerstboom in
de tuin of op het terras. Zelfs op het
balkon van een flat ziet men steeds
vaker een kerstboom branden.
In die oude tijden gebruikte men
hiervoor groene takken rondge
draaid in de vorm van een rad: het
symbool van de weg, die de zon
rond de aarde aflegde. Deze kransen
«.waren vaak gemaakt van hulst en
oucl WoUai-jcta K«.r4;boo»vi
klimop, deze planten zouden ons te
gen hekserij beschermen. Vandaar
misschien onze groene gevels met
klimop?
Tweeledig doel
Onze traditionele kerstkleuren zijn
afgeleid van die appels en dat win
tergroen. Het versieren van huis en
bomen had een tweeledig doel:
1. Boze geesten, die tegen de zon
streden om de tuin te leiden. Als
die langskwamen op weg naar
de strijd die gevoerd moest wor
den om de zon in zijn baan te
houden, moesten ze denken dat
ze al te laat waren, dat het al len
te was. Vandaar al dat groen en
kleurige bomen die "bloeiden".
2. De mens een hart onder de riem
te steken: het was nu wel koud
en donker, maar het zou allemaal
weer beter worden.
Het natuurfeest van vroeger - oor
spronkelijk buiten gehouden - bij
grote open vuren is thans naar bin
nen verplaatst.
Omdat de Christelijke kerk dat ritue
le versieren en offeren aan de hei
dense goden verbood. Uit
praktische overwegingen werd voor
binnen een spar gebruikt. Ziehier
onze kerstboom anno 1993. De ver
siersels van destijds: appels, noten
en kransjes werden in de vorige
eeuw vervangen door de ons wel
bekende zilver en gouden ballen en
slingers.
