Lering trekken uit de geschiedenis
Jubileumrede
ZLM-voorzitter H.C. van der Maas tijdens herdenkingsbijeenkomst:
Op deze pagina de jubi
leumrede die ZLM-voor
zitter H.C. van der Maas
uitsprak tijdens de herden
kingsbijeenkomst, die
dinsdag in aanwezig
heid van H.M. de Koningin
in de Grote Kerk te Goes
werd gehouden
VRIJDAG 3 SEPTEMBER 1993
Majesteit,
Vanaf 1843 tot heden heeft de ZLM
onafgebroken onder Hoge Bescher
ming gestaan van alle opeenvolgen
de regerende vorsten en vorstinnen
van het Huis van Oranje. Wij be
schouwen het als een bijzonder gro
te eer, Majesteit, dat U hier in de
Grote Kerk in onze vestigingsplaats
Goes, met ons aanwezig kunt en
wilt zijn, om gezamenlijk anderhalve
eeuw ZLM te herdenken; om stil te
staan bij het feit dat zich (alleen on
derbroken door de periode van de
tweede Wereldoorlog) gedurende
anderhalve eeuw in deze regio een
opgaande lijn van gestructureerde
landbouw - en dus ook plattelands-
belangenbehartiging heeft ont
wikkeld.
Wij zijn dankbaar voor Uw aanwe
zigheid hier temidden van Zeeuwse
en Brabantse boeren en tuinders en
hun genodigden. Boeren en tuinders
die vandaag het verleden willen me
moreren. Maar vooral ook boeren en
tuinders die zich vanuit dat histo
risch perspectief willen richten op
de toekomst. Op de toekomst van
hun gezinnen en van hun bedrijven,
en (daarvan afgeleid) op de toe
komst van hun georganiseerde en
maatschappelijke verbanden in hun
werk en leefgebied. Uw aanwezig
heid, hier vandaag, Majesteit geeft
glans aan de hechte band, die wij in
deze gewesten immer voelden en
voelen met ons vorstenhuis.
Voor ons jubileumjaar hebben wij
gekozen voor het thema "Werken
aan Morgen". We hebben aa. aan
dit thema gestalte gegeven middels
onze grote driedaagse ZLM-
Landbouw Manifestatie die we
twee maanden geleden gehouden
hebben. Middels andere aktiviteiten
is en wordt aan dit thema nog ver
der inhoud gegeven. "Werken aan
Morgen" betekent lering trekken uit
het verleden en "Werken aan Mor
gen" is een voortdurend proces van
verandering en aanpassing. Veran
dering en aanpassing manifesteren
zich als een doorlopende leidraad in
de geschiedenis van de land- en
tuinbouw, en dus in de geschiedenis
van de ZLM. Goede en slechte tij
den hebben elkaar met welhaast
mathematische regelmaat afgewis
seld. Tijden van betrekkelijke boe-
renwelvaart werden (soms
langdurig) onderbroken door crisis
perioden die diepe wonden sloegen
in de boeren-
bestaansmogelijkheden en in de
plattelandssamenleving.
De ZLM is in en uit de landbouwcri
sis van de 30er en 40er jaren in de
vorige eeuw geboren. Toenmalige
notabelen en landheren met belan
gen in - en woonachtig in de ver
pauperende landelijke gebieden
herkenden en erkenden de verande
rende sociale en economische om
standigheden en ze beseften dat
voor de noodzakelijke aanpassingen
in de voor het platteland bepalende
land- en tuinbouw, structurele sa
menwerking, alsmede voorlichting
en begeleiding nodig waren. Initia
tieven tot het oprichten en inrichten
van een regionale landbouwbelan
genorganisatie werden dan ook on
dernomen.
Niet onvermeld in dit verband mag
blijven, dat het feit, dat Koning Wil
lem II de initiatiefnemers on
dersteunde in hun streven naar een
concrete landbouworganisatiestruc
tuur, mede een forse aanzet gege
ven heeft aan de totstandkoming
van de ZLM. Die steun van ons ko
ningshuis was niet alleen moreel,
maar soms ook heel praktisch. In
1851 deed koning Willem III tijdens
zijn bezoek aan de ZLM Landbouw
tentoonstelling te Goes een fok-
hengst cadeau met de wel zeer
boervriendelijke naam "The farmers
friend" (en als aandenken gaf de
koning ook nog een zweep, waar
Minister Bukman (links) en ZLM-voorzitter Van der Maas begeleiden de Koningin naar haar zitplaats in
de Grote Kerk.
men in Zierikzee om zou ringrijden).
In 1948 stelde koningin Wilhelmina
een bedrag beschikbaar voor de
aankoop van pinken voor zwaar ge
dupeerde veehouders op Walche
ren. In 1954 kwam koningin Juliana
kijken hoe het met de nakomelingen
ging.
Terugslag
De wereldomvattende landbouwcri
sis in de 80er en 90er jaren van de
vorige eeuw gaf na een periode van
bloei een enorme terugslag. De ZLM
overleefde die slechte tijden; heel
veel boeren niet! Aanpassing en
versterking van de concurrentiepo
sitie in nationaal en internationaal
verband waren voor onze organisa
tie (ook toen) de leidende doelstel
lingen. Door het schokeffect van de
crisis groeide de bewustwording dat
(ten behoeve van de per definitie
ambachtelijk en individueel opere
rende boeren en tuinders) nieuwe
structuren nodig waren om de con
currentiepositie van de sector als
geheel te kunnen versterken. Nieu
we structuren voor de ontwikkeling
en overdracht van kennis op het ge
bied van teelt en produktiemogelijk-
heden en technieken; en nieuwe
structuren om de krachten van de
primaire producenten te bundelen
met betrekking tot afzet en ver
werking.
De ZLM nam initiatieven en gaf (als
eerste) vanuit Brabant mede gestal
te aan de contouren van het sinds
dien beproefde en roemruchte
"onderwijs voorlichting en onder
zoek" - drieluik; èn de ZLM was ak-
tief betrokken bij - en stimuleerde de
oprichting van aan- en verkoopcoö
peraties, zuivelcoöperaties en sui
kerfabrieken in Zuid
West-Nederland. "Samen Sterker"
werd voor de ZLM en haar leden
meer en meer een "welbegrepen ei
gen belang" (zoals de eerste in ons
land in Aardenburg opgerichte land
bouwcoöperatie ook heette). Als
we hier aan toevoegen het feit dat
de overheid meer en meer het
nationaal-economisch belang van
een sterke stabiele landbouwbe-
drijfstak ging onderkennen en dat
tot uitdrukking bracht door daad
werkelijk voorwaardenscheppende
beleid te initiëren kunnen we stellen
dat rond de eeuw-wisseling een we
zenlijke omslag in onze landbouw-
geschiedenis heeft plaatsgevonden.
Dankzij krachtenbundeling en een
positief gericht landbouwbeleid ont
wikkelde de sector zich daarna door
de jaren heen tot de huidige omvang
en betekenis; tot het hedendaagse
Nederlandse "agribusiness-
complex". Een agribusiness-
complex met een meer dan
substantiële positieve bijdrage aan
de handelsbalans en met een ver
houdingsgewijs groot aandeel in de
nationale werkgelegenheid.
De brede en totale economische cri
sis in de 30-er jaren van deze eeuw
bracht weliswaar ook de land- en
tuinbouw wederom in een dal; maar
nieuw en kenmerkend was, dat, an
ders dan in het verleden, de over
heid doelbewust en doelgericht
steun verleende om zodoende de
meerderheid van de agrarische pro
ducenten voor te grote debacles te
behoeden.
Dit overheidsbeleid werd in de we
deropbouwperiode na de tweede
wereldoorlog in de vorm van markt
en prijsgaranties voortgezet. De vei
ligstelling van de voedsel- en
grondstoffenproduktie kreeg de
hoogste prioriteit. Eerst op nationaal
niveau en later (in EG-verband) op
Europese schaal. In deze groeiperio
de nam de ZLM een aantal initiatie
ven om de dienstverlening voor haar
leden te versterken en te verdiepen.
In de vijftiger jaren vond de oprich
ting plaóts van de "Onderlinge Ver-
zekerings Maatschappij" en werd
het in 1923 gestichte "lanbdbouw-
boekhoudbureau" aanzienlijk uitge
breid. In de 60-er jaren kreeg een
apart "Grond Pacht en Taxatiebu
reau" gestalte. Vandaag de dag drie
zelfstandig opererende ZLM-
dochters die samen met de moeder
organisatie een cluster vormen die
inhoud geeft aan onze centrale
doelstelling; dat is een optimale be
langenbehartiging en dienstverle
ning voor en aan boeren en
tuinders.
Stabiele factor
Terugblikkend, Majesteit, dames en
heren, denk ik dat ik mag stellen,
dat onze organisatie die doelstelling
altijd waar heeft kunnen maken. De
ZLM was gedurende 150 jaar (in
goede- en in slechte tijden) een sta
biele factor. Niet alleen voor de le
den. Ook extern was de ZLM door
brede maatschappelijke verant
woordelijkheid te tonen, sterk me
debepalend en richtinggevend voor
de gehele samenleving in onze re
gio. Dat betekent overigens niet dat
de ZLM de getijden kon keren. Wel
kon in slechte boerentijden afvlak
king bewerkstelligd worden.
Altijd werd gédeeld in de spannin
gen en zorgen van de ledenbedrijfs-
genoten. Voortdurend werden grote
inspanningen gepleegd op twee
fronten, namelijk het voorkomen of
temporiseren van negatieve land
bouwpolitieke ontwikkelingen en
het stimuleren van boeren en tuin
ders om zich aan te passen aan ver
anderende technische, sociale en
economische omstandigheden.
Daarenboven werd nooit verloo
chend dat onze organisatie uit
maatschappelijke betrokkenheid is
voortgekomen.
Ook de ZLM als zodanig heeft zich
in de loop der tijden als organisatie
altijd trachten aan te passen aan
veranderende omstandigheden en
eisen. Zich daarbij overigens welbe
wust zijnd, dat de organisatiestruc
tuur niet meer en niet minder dan
een middel vormt, en dus nooit een
op zichzelf gericht doel mag zijn of
worden.
Omdat de omstandigheden dit nu
vereisen is het ook daarom dat de
ZLM besloten heeft om terwille van
een meer adequate uitvoering van
haar belangenbehartigings- en
dienstverleningstaak (per 1 januari
a.s.) met de "Geldersche Mij van
Landbouw" en het "Utrechts Land
bouw Genootschap" te integreren
tot de landbouwmaatschappij "Zuid
Midden Oost", kortweg ZMO. Het
middel ZLM wordt het middel
"ZMO".
De doelstellingen en verantwoorde
lijkheden blijven onveranderd het
zelfde. Een terugtredende overheid
en een sterk slinkend aantal agrari
sche ondernemers vereisen een uit
breiding van ons takenveld tegen
een zo billijk mogelijke contributie
Schaalvergroting is daarop het ant
woord. Door schaalvergroting en de
daarmee gepaard gaande grotere
efficiëncy en effectiviteit zal de be
langenbehartiging en dienstverle
ning zonder drastische
kostenstijgingen niet alleen geconti
nueerd, maar ook versterkt kunnen
worden. In een groter werkgebied,
in een nieuwe jas en onder een
nieuwe naam zullen de aloude en
beproefde ZLM verantwoordelijk
heid en - betrokkenheid met nieuwe
kracht en hetzelfde elan voortgezet
worden. Ons ledental vandaag is re
latief gezien groter dan ooit in onze
geschiedenis. We nemen door deze
fusie echter een voorschot op de
toekomst. De stap naar de ZMO
wordt niet noodgedwongen maar
weloverwogen gemaakt. Uit kracht.
Want we werken aan morgen.
Het is saillant, dat ons 150ste jaar
ook het laatste jaar zal zijn van het
bestaan van de ZLM in z'n huidige
vorm. Het is het toeval van de reali
teit van de zorgelijke omstandighe
den, waarin onze agrarische sektor
in deze negentiger jaren is komen te
verkeren. De ZLM verstaat de signa
len en past zich aan. Kan zich ook
aanpassen. Boeren en tuinders in
ons werkgebied verstaan ook de
signalen. Ook zij willen zich aanpas
sen. De vraag is: kunnen zij zich
Voorzitter H.C. van der Maas spreekt zijn jubileumrede uit.
