150 jaar ZLM
Kees Cijsouw legde 150 jaar ZLM onder vergrootglas
Herdenkingsboek
"Werken aan morgen"
Boeren in de branding
Niet als historicus, maar a/s dorpsomroeper
Aanvoer van bieten op de suikerfabriek Dinteioord in 1957 met paard en wagen, trekkers en vrachtwa
gens. (Foto archief ZLM).
Alle goede dingen bestaan in drieën, zegt een bekend gezegde. Dit gezegde
gaat zeker op voor het herdenkingsboek "Werken aan Morgen", dat a.s.
dinsdag tijdens de jubileumviering in de Grote Kerk te Goes officieel zal wor
den gepresenteerd in aanwezigheid van H.M. Koningin Beatrix.
Het boek is opgebouwd uit drie gedeeltes, die min of meer los van elkaar
kunnen worden beschouwd. Journalist/publicist Kees Cijsouw geeft een
beschrijving van 150 jaar ZLM. De geschiedenis tot 1969 was al beschre
ven, nu is daar de periode van 1969 tot 1993 aan toegevoegd.
Tevens interviewde Cijsouw acht boeren en boerinnen in Zeeland en Noord-
Brabant. Deze reportages vormen onder de titel Boeren in de branding"
een apart hoofdstuk in het herdenkingsboek.
Daarnaast bevat het boek een indrukwekkend fotokatern, waarin fotograaf
Wim Riemens het Zeeuwse en Brabantse platteland, het boerenleven en de
aktiviteiten van de ZLM in volle glorie laat zien, zowel in kleur als in
zwart-wit.
Om de nauwe relatie tussen landbouw en samenleving tot uitdrukking te
brengen is een aantal uitdrukkingen en gezegdes opgenomen, die aan het
boerenbedrijf zijn ontleend. Tenslotte is een lijst van voorzitters en secreta
rissen van de ZLM en de Noord-Brabantse Mij. van Landbouw opgenomen.
Het jubileumboek - althans het tekstgedeelte - is tot stand gekomen onder
begeleiding van een commissie, waarin zitting hadden mr. J. Oggel (alge
meen secretaris ZLM), en de heren A.J.G. Doeleman (oud-voorzitter ZLM),
G.J. de Jager (oud-voorzitter ZLM-kring Heusden en Altena) en J. Markusse
(oud-hoofd SEV van de ZLM). Het boek telt 224 bladzijden.
Ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de ZLM krijgen alle ZLM-
leden een exemplaar aangeboden. Het is de bedoeling de verspreiding via
de afdelingen te organiseren.
Het herdenkingsboek zal na 31 augustus ook in de boekhandel verkrijgbaar
zijn. Prijs ca. f 40,-. ISBN 90 900 6328-5.
"Ik ben geen historicus, maar een
dorpsomroeper. Ik heb geprobeerd
een voor ieder leesbaar boek te
schrijven".
Journalist/publicist Kees Cijsouw
uit Westkapelle is ruim drie jaar be
zig geweest met het ZLM herden
kingsboek "Werken aan morgen"
over 150 jaar ZLM.
Al in 1984 vatte hij het idee op om
de geschiedenis van de Zeeuwse
landbouw, die zoveel jaren de sa
menleving als geheel stempelde,
vast te leggen. In die tijd was hij be
zig met "Dagboek van een water
bouwer", een boek geïnspireerd
door de Deltawerken. Cijsouw: "Ik
heb toen al aan de ZLM laten weten
dat ik graag een samenvattend tijds
beeld van de landbouw zou willen
maken. Toen in 1989 het verzoek
kwam om de tekst voor het herden
kingsboek te schrijven, heb ik dat
aanbod graag aanvaard. Het was
eigenlijk een uitgelokte opdracht".
Aktuele geschiedenis
Cijsouw heeft het meeste plezier
beleefd aan de beschrijving van de
periode vanaf ongeveer 1960 tot
heden, de aktuele geschiedenis van
de ZLM dus. "De journalist Jan
Blokker zei eens dat geschiedenis
achteraf-praat is. Daar zit wat in.
Het spannende is er af en veel is al
in eerdere publikaties vermeld. Zo
heb ik dankbaar gebruik gemaakt
van de boeken van Bouman. Korte-
weg en Van Loon. De moderne ge
schiedenis staat dichtbij ons en is
daarom moeilijker te beschrijven. In
de periode na ongeveer 1960 heb
ben in Zeeland en in de Zeeuwse
landbouw veel verschuivingen
plaatsgevonden. De industrie en de
recreatie kwamen op, Zeeland raak
te door de Deltawerken uit haar iso
lement, de landbouw verloor
aanzien, de boeren kregen het moei
lijk door overschotten, kortom, er is
geen periode waarin zoveel gebeurd
is als juist in die laatste 30 jaar. Ik
vond het een uitdaging om deze
ontwikkelingen onder het ver
grootglas te leggen §n in perspectief
te zetten".
Toen hij zich begin 1990 aan het
schrijven zette, ging Cijsouw niet
van start in 1843, het oprichtings
jaar van de ZLM, maar zette hij eerst
de aktuele geschiedenis van de
landbouw en de ZLM op papier. Bo
ven dit hoofdstuk schreef hij: "Tus
sen gevestigde orde en aktiegroep".
Cijsouw: "Ik weet nog dat in de be
geleidingscommissie de wenkbrau
wen omhoog gingen. De ZLM als
aktiegroep? Kan dat wel? Toen in
1990 en volgende jaren de akker-
bouwakties begonnen bleek die titel
maar al te juist gekozen te zijn".
Haast onopvallend laat Cijsouw in
zijn beschrijving de geschiedenis
van de Zeeuwsche en Noordbra
bantse Landbouw Mij. in elkaar
overlopen. "Dat is het nieuwe van
dit boek; de landbouworganisaties
in Zeeland en Brabant staan naast
elkaar in één verhaal, niet los van el
kaar. Overigens komen de verschil
len per provincie duidelijk uit de
verf. De oprichting van de ZLM in
Zeeland bijvoorbeeld verliep heel an
ders dan die van de NBML in Bra
bant. En ook in de bezettingstijd
was de houding in Zeeland be
paald anders dan in Brabant. Deze
verschillen maken het verhaal geva
rieerd en boeiend".
Portretten
Veel voldoening beleefde Cijsouw
aan de acht bedrijfsreportages, die
in het boek zijn afgedrukt. "Het
boek moest ook over mensen gaan,
over boeren die maatschappelijk de
wind tegen hebben. Het zijn
bedrijfs- en persoonlijke portretten
geworden van boeren en boerinnen
uit verschillende sectoren en van
verschillende leeftijden".
Cijsouw was aangenaam verrast
door de openheid waarmee hij tege
moet werd getreden. De reportages
zijn gedateerd, maar tegelijk ook
tijdloos, "want", zegt Cijsouw, "de
keuzes van de boeren van nu zijn
dezelfde als die van de boeren van
de toekomst. In elk gesprek was de
vraag doorgaan of stoppen de rode
draad. Die vraag zal de boeren bezig
blijven houden".
Cijsouw is vol lof over de rol van de
begeleidingscommissie, bestaande
uit mr. Oggel en de heren Doele
man, De Jager en Markusse. "Ze
hebben me steeds op het goede
spoor gezet, behoed voor uitglijders,
terwijl ik toch mijn eigen verhaal
kon schrijven".
De industrialisatie van agrarisch zuidwest-Nederland begon in de ja
ren zestig. Hier de fabriek van Dow Chemical in Terneuzen. (Foto ar
chief ZLM).
De mechanisatie doet zijn intrede in de landbouw: het paard trekt de
kunstmeststrooier. (Foto archief archief ZLM).
De geschiedenis van de ZLM is ook de geschiedenis van de boeren, die de organisatie maakten. Kees Cijsouw ging
op acht bedrijven in Zeeland en Brabant een kijkje nemen, sprak met boeren en boerinnen, en legde zijn bevindingen
neer in het jubileumboek "Werken aan Morgen". De acht bedrijfsportretten, die tegelijk persoonlijke portretten zijn,
laten de lezer als het ware meeluisteren aan de keukentafel, waar in de praktijk van het boerenleven de belangrijkste
beslissingen worden genomen.
De reportages gaan over de volgende mensen:
Tony van Krimpen, veehouder en landbouwer in een natuurgebied bij Boxtel:
'Je mist de spanning van een gokje met je produkt wel eens natuurlijk. Maar aan de andere kant: het is ook een
geruststelling, dat je geen grote investeringen in je bedrijf hoeft te doen".
Jopie Dingemanse, boerin en mini-campinghoudster te Werendijke (onder Zoutelande):
"Weet je wat het probleem is? In de landbouw werk je met prijzen van gisteren. Als ik op de mini-camping bezig
ben, ondervind je zelf hoe je in de recreatie de prijzen van vandaag krijgt".
Adrie d'Hondt, akkerbouwer te Groede:
"Natuurlijk, soms zit het een jaar tegen. Maar ik werk met net zoveel plezier, of de aardappels nu vijf cent zijn of
een kwartje".
Leendert Hage, tuinder te Sint Annaland:
"Je moet wel om vijf uur 's morgens op je werk zijn. Dat moet je er voor over hebben om topkwaliteit te kunnen
leveren. Maar ik had niet anders gewild".
Wim Kuyper, gemengd bedrijf te Ouwerkerk:
"Je moet vandaag de dag in beweging blijven, anders redt je het niet".
Rien van Hekken, fruitteler te Oudelande:
"Je moet kijken hoe ver je kunt gaan en niet verder springen - niet de bank a/s polsstok gebruiken".
Kees van Steenbergen, veehouder te Weert:
"Mijn laatste grote vakantie was naar Griekenland: Rhodos. Toen zat ik nog in het onderwijs. Nu kan ik er zelfs
voor twee weken maar moeilijk tussen uit".
Theo van Dongen, plantenkweker te Roosendaal:
"Een bloemenkweker is in vergelijking tot zijn collega's in andere takken van het agrarisch bedrijf eigenlijk een beetje
verwend. Wij maken zelf de prijs voor onze produkten uit, afhankelijk van de veilingklok zijn we niet".
