Woonhuis, kapsalon
en tuin in kas
Het ei van Columbus op Ameland
Bijzondere
agrarische
bouwwerken
De betonsHo's bevinden zich in de kas. in de één komt het woongedeelte, in de ander de kapsalon. De
kas biedt daarnaast nog ruimte voor een tuin
Sommige mensen zoeken voor hun
oude, niet meer in gebruik zijnde
kas een nieuwe bestemming en ge
bruiken hem als opslagruimte of
bouwen er een zwembad in. In de
buurt van Schagen wordt echter
een geheel nieuwe kas gebouwd
die, als het aan de bouwer ligt, nooit
een agrarische bestemming zal
krijgen.
Toen de heer P. Kareis samen met
zijn vriendin een geschikt stuk
grond zag om een kapsalon en een
woonhuis op te bouwen, wilden ze
een deel van de tuin overkappen
met een serre. De serre is inmiddels
uitgegroeid tot een kas van 24 me
ter lang met een breedte van 13 me
ter en een nokhoogte van 7 meter.
Na heel wat brainstormen werd ar
chitect Paul Breddels uit Nieuwe
Niedorp in de arm genomen. Hij
zorgde ervoor dat ook de gemeente
akkoord ging met het toch wel won
derlijke bouwsel, dat nu dient als
overkapping van kapsalon, woon
huis en tuin.
Betonsilo's
Kareis, die alle bouwwerkzaamhe
den grotendeels zelf uitvoert: "De
kapsalon en het woonhuis zijn twee
identieke betonsilo's, die door een
bedrijf zijn gestort. We hebben ge
kozen voor bestaand materiaal, om
dat dat goedkoop is en voor beton
omdat dit geschikt is voor recycling.
Een silo is te vergelijken met een ou
derwetse stenen kachel. De stenen
nemen de warmte op en stralen die
af. Nu al, in het voorjaar is er een
temperatuurverschil merkbaar, bin
nen en buiten de kas, van zo'n 4 tot
6 graden".
De units, die twee verdiepingen tel
len, zien er niet groot uit. Toch is het
vloeroppervlak 35 vierkante meter
per verdieping. De kleine ramen be
neden (zie onderste foto) zijn de bo
venramen van de kelder waar zich,
in de unit van de kapsalon, de natte
ruimten bevinden en de ruimte voor
het personeel. Op de verdieping
daarboven (zie foto hiernaast) wordt
de kapsalon gevestigd.
In het woonhuis bevinden zich de
woonkamer en de open keuken op
de eerste verdieping, en de slaapka
mers en de douche in de kelder.
Ramp
Hoe het leven binnen de overkap
ping zal zijn, weet Kareis uiteraard
nog niet. Tot nu toe heeft hij in het
voor- en najaar nog niet hoeven sto
ken. "Als het in de zomer warm
wordt, kan in de kas de temperatuur
oplopen tot 30 40 graden. En dat
is een ramp", vreest hij. "Maar dan
moeten we het dak maar opendoen.
En ook de schuifpuien aan weers
kanten van de kas".
Mariëtte Storm
VRIJDAG 28 MEI 1993
nnnrl
r\ rr\ o
ri
i no
n hm i
\a/\ a ir\ rl/r\n
pi
Zo af en toe valt het oog op een
bijzonder gebouw. Een gebouw
waarvan je denkt "wat zou dat
nou zijn". Een andere keer zie je
een gebouw dat er normaal uit
ziet en waarvan je de bijzonde
re bestemming niet vermoedt.
De redacteuren van de Land
bouw, Het Fries Landbouwblad
en de ZLM-krant gingen ieder in
hun eigen regio op zoek naar
bijzonder bouwwerken, die nog
een agrarische bestemming
hebben, of een agrarische be
stemming hebben gehad.
Zo vonden we op het Friese
Ameland een mestkoepel: een
betonnen koepel, bestemd voor
de opslag van mest. In Overijs
sel kregen enkele hooimijten
een bijzondere bestemming,
terwijl in Noord-Holland iemand
besloot om in een kas te gaan
wonen en werken. Boven de
varkens en kalveren bevinden
zich in het Gelderse Barneveld
scharrelkippen. In Baambrugge
(Utrecht) stuitten we op een
ronde stal. Vroeger gebruikt
voor rundvee, tegenwoordig
doet het dienst ais scha
penstal. Ook bi Kapelie kreeg
een schuur een andere agrari
sche bestemming: bi de vorige
eeuw droogden ze meekrap
wortels in de meestoof. In het
zelfde gebouw bevindt zich nu
een koelcel voor appels.
In deze special doen wij u de
hiervoor genoemde bouwwer
ken uit de doeken, zodat u,
mocht u ze een keer zien, weet
wat het zijn. Er zijn natuurlijk
nog talrijke andere bijzondere
gebouwen. Daarvan zult u zelf
de bestemming moeten uit
vinden.
De betonnen koepel heeft a/s basis een kunststof Jasje dat a/s eerste Het ei van Columbus, zo wordt dit bijzondere bouwwerk wel
activiteit bij de bouw tot een halve bol wordt opgeblazen genoemd
Het ei van Columbus, zo wordt de
opslag van mest op Ameland en
Terschelling genoemd. Niet omdat
de koepels de vorm van een ei heb
ben, maar vanwege de simpele en
toch spectaculaire bouwwijze.
De betonnen koepel heeft als basis
een kunststof jasje dat als eerste
activiteit bij de bouw tot een halve
bol wordt opgeblazen. De volgende
stap is het aanbrengen van een be
wapening aan de binnenkant en dan
kan het stevige werk beginnen; het
spuiten van beton tegen dat raam
werk. Veel architecten beschouwen
halve bollen als de meest voor de
hand liggende bouwvorm sinds de
Egyptische pyramide, aldus de in
Barendrecht geboren en in Amerika
wonende Jan Van Eeden van Dome
Systems, toen hij in 1991 hiermee
ook de Friese Waddeneilanden
"veroverde".
Van Eeden heeft zijn domes, zoals
de koepels in Amerika worden ge
noemd, in tal van landen van de we
reld gebouwd. In de Verenigde
Staten in allerlei formaten en toe
passingen, in het Midden Oosten
onder andere voor de opslag van
graan en cement en zelfs als mos
kee en elders als sporthal. De toe
passingen zijn legio, vertelde Van
Eeden, die twee jaar geleden zelf
naar Ameland en Terschelling kwam
om toezicht te houden op wat de
Franse aannemer, gespecialiseerd in
dit werk, van zijn zwaar gepaten
teerde geesteskind bakta En hij was
zeer tevreden, evenals de eigenaren
van de voor Nederland experimente
le bouwwerken.
Eén van de vier koepels op Ameland
staat op het bedrijf van Hendrik En
gels en hij is lyrisch van zijn
aanwinst.
'"t Is een prachtig bouwwerk dat in
het landschap uitstekend tot z'n
recht komt", zo reageert Engels.
"Ten eerste is de vorm bijzonder
vriendelijk in vergelijking met een af
gedekte mestsilo, die van een af
stand een vierkant en massief beeld
oproept. En ten tweede past de
lichtgrijze kleur zodanig bij de lucht
dat je hem bijna niet ziet".
De koepel op zijn bedrijf is gedeelte
lijk met grond bedekt en raakt al
aardig begroeid. Ook dat heeft een
positieve invloed op aansluiting bij
het landschap. Van de negatieve
reacties die vooraf werden ge
maakt, is volgens Engels niets over
gebleven. "Ik krijg alleen maar
positieve reacties", aldus de Ame
lander veehouder, die ook over het
gebruik positief is. "Er valt gemak
kelijk mee te werken, het mixen is
geen probleem en de constructie is
zo stevig dat je je nergens druk over
hoeft te maken".
Garantie
Op Terschelling en Ameland werden
in totaal acht koepels neergezet met
een gezamenlijke inhoud van 6.600
kubieke meter en voor een bedrag
van 1,1 miljoen gulden. De provin
ciale overheid en het ministerie van
VROM verleenden een stevige sub
sidie. De koepels met een inhoud
van 700 kuub - er zijn er ook van
1.200 kuub - hebben een doorsnee
van 16 meter. In Ohio bouwde Van
Eeden een dome van 120 meter
doorsnee voor de opslag van steen
kool. De eerste halve bol werd door
hem vijftien jaar geleden in Amerika
gebouwd. De duurzaamheid is vol
gens de Amerikaanse bouwer on
omstreden. Daarom geeft Dome
Systems tien jaar garantie op het
bouwwerk. Hendrik Engels: "Het
beeld van de koepels zal hier wel
eeuwig zijn, zij het dat ze steeds
minder opvallen". Wiebe Dijkstra
