Den Koning deed een Engelschen volbloedhengst cadeau Den Zeeuwschen Landbouw Boeren lieten uit protest melk over het land lopen Uit "80 jaar ZLM" TENTOONSTELLING OVER APRIL-MEI STAKINGEN 1943 VRIJDAG 30 APRIL 1993 MHLIll] WÊÊBÊÊIÊÊÊtÊÊÊÊÊIKmmmm mXM III In de op 6 Juni 1848 gehouden algemeene vergadering was de heer C. Vis zwaar verkouden, zoodat de secretaris zijn toespraak moest voorlezen. Uit de toespraken van den Voor zitter blijkt, niet alleen zijn eigen streven en werken, maar ook hoe de Maatschappij haar werk opvatta Vis was daarvan de ziel. Hij was de spil waarom alles draaida Wij bewonderen dezen man, die zoo onvermoeid werkt en blijk geeft van zooveel studie en doorzicht. Hier wees hij we der op het nauwe verband tus- schen de wetenschappelijke en werkdadige landbouw en den heilzamen invloed der scheikun de tot onleding der grondstoffen. Hij drong wederom met ernst aan op vorming van onderwij zers met natuur- en scheikunde- kennis, opdat zij de kinderen konden vormen en steeds meer den weg tot geluk konden ba nen. "Het volgend geslacht - al dus C. Vis - zal dan in nijverheid en deugd, der vaderen voetstap pen volgend, de welvaart van Zeeland's landelijke nijverheid op onwrikbare zuilen gevestigd zien". Er spreekt wel een heenwijzen uit naar wat het midden en de 2e helft der 19e eeuw kenmerk te: de natuurwetenschappelijke vorming, waarvan men alle heil verwachtte en die de geestelijke dingen te veel heeft verwaar loosd door haar overdrijving en eenzijdigheid en noodlottige ge volgen heeft gehad, maar het neemt niet weg, dat het bedoe len en streven van Vis juist was. De zedelijke toestand der bevol king werd toch niet vergeten en het treft ons hoe juist op deze vergadering Bachiene uit Hulst b.v. allerlei voorstellen deed om den zedelijken en materieëlen toestand van de arbeidersbevol king ten plattelande te verbete ren. Deze toestand was allerellendigst, gelijk nader zal blijken. Dezelfde Bachiene sprak over een onderzoek naar het al of niet schadelijke van de jacht voor den landbouw en welke wijzi ging noodig zouden zijn - zoo vroeg hij - in de jachtrechtsuitoe- fening in verband met behoud van jachtstand. Het is alsof wij niet in 1848 maar in 1923 zijn. Gedeputeerde Staten hadden f 300,— toegestaan voor land bouwonderwijs. Men zou nu in bepaalde streken proeven ne men. Slaagde dat, dan zou de provincie meer willen bijdragen. Onder leiding van den schoolop ziener Dresselhuis zouden een paar onderwijzers zich bekwa men in natuur- en scheikunde De kundige Van Kerkwijk uit Goes zou scheikunde onderwij zen. Men streefde naar een keur corps onderwijzers, die weer anderen konden opleiden. Behalve deze meer theoretische vragen, werden ook pratische behandeld. A. Kakebeeke behan delde schurft bij schapen. De Rijks- en Prov. veearts Van Her- turn te Middelburg had hierover een Duitsche verhandeling uitne mend vertaald en kreeg de gou den medaille van de Maatschappij. De volgende keer zou men dus op Tholen komen, als daarop aanspraak hebbende wegens haar krachtdadig streven tot vooruitgang, en dat geschiedde op 11 Juni 1849. Daar ziet men, druk gesticuleerende, door Tho- len's smalle straten wandelen L. van Oeveren, Vogelvanger, A. Kakebeeke en I. vxi. Have Zij ko men de keurmeesters voor de werktuigen P. Soetens en G. de Graaf tegen. Men spoedt zich We vervolgen onze serie over de geschiedenis van de ZLM uit de rede "80 jaar ZLM", die de toenma lige voorzitter uitsprak op 27 juni 1923 tijdens de al gemene vergadering van de ZLMdie dat jaar in Tholen werd gehouden. We eindigden de vorige keer met een verslag van de algemene vergadering van 1847 in Sluis. In 1848 was men bijeen in Hulst. In de beginjaren van de ZLM was PhJ. Bachiene (foto) een van de meest aktieve leden van de afdeling Hulst. Hij deed aa. onderzoek naar de toenemende armoede in Oost Zeeuws-V/aanderen, wat leid de tot een algeheel onderzoek in de hele provincie Zeeland. naar de vergadering van het Hoofdbestuur. Den volgenden dag was het al gemeene vergadering. De heer Vis oreert en wel over de ont wikkeling van het plantenleven in verband met het dierenrijk. Hij wijst den landlieden op hun ze delijken plicht een en ander op den landbouw toe te passen en daardoor het pauperisme te bestrijden. Ook door meer arbeid te laten doen, door land te ver beteren, teneinde de bedelarij te gen te gaan, behalve van ouden van dagen, gebrekkigen en zie ken. Hij stelt voor een rooster op te maken naar de grootte der be drijven om leegloopende arbei ders werk te verschaffen. Den daaropvolgenden dag werd de algemeene vergadering voort gezet en bracht Mr. F. Lantsheer rapport uit over den toestand der arbeidersklasse. Het was buiten gewoon treurig er mede gesteld. Het was zoo erg, dat men vrees de, dat de meergegoeden de be lastingen voor het armwezen niet meer zouden kunnen beta len. Onze brave voorvaderen hadden onzen tijd eens moeten beleven met zijn uitputtende en alle welvaart doodende belastin gen ten behoeve van menigwerf onoordeelkundige en niet tot het doel leidende sociale maat regelen! De algemeene vergadering was op 18 Juni 1850 in de hoofd stad. Polderdijk was ook op de vergadering. Het droogleggen van gronden begon meer aan dacht te vragen. Men wilde dat doen door het boren van gaten en dan daarin staken zetten van 11/2. voet beneden den beganen grond diep. Maar dat moest een commissie maar eens onderzoe ken. De benoemde commissie - het was een idéé, dat boren n.l. van Baron van Brakel te Lienden - vond het zoo vreemdsoortig, dat zij hun kostbaren tijd (een in genieur was er bij) er niet voor konden geven. Het Hoofdbestuur beveelt drai nage aan. In 1851 kwam men weer te Goes. Koning Willem III inmiddels in 1849 Koning Willem II opgevolgd en beschermheer der Maatschappij geworden, zou de tentoonstelling bezoeken. Willem III bevorderde den land bouw. Hij wilde alle voorzitters en secretarissen van maatschap pijen van landbouw en veeteelt op een bijeenkomst hebben om maatregelen te beramen in het belang van den landbouw. Vis treedt af als Voorzitter. De Maatschappij geeft hem als blijk van waardeering een zilveren be ker. Zijn rede over de ontwikke ling van den landbouw vanaf de vroegste tijden tot heden, is ge drukt en in de Prov. bibliotheek te vinden. Vis blijft nog weer aan, toen bleek, dat er geen op volger was, maar hij wilde zoo bezuinigen nu de commissie van landbouw weg was, dat hij voor gestelde geen tentoonstellingen meer te houden. Men was er sterk tegen, want dan werd het weer een doode boel, evenals toen de commissie van land bouw er alleen was. Het bezoek van den Koning had groot succes. Hij deed een En gelschen volbloedhengst cadeau aan de Maatschappij, maar de Maatschappij had geen geld om hem te onderhouden en vroeg aan Ged. Staten om de onder houdskosten. Hij moest koste loos dekken merries van 4-6 jaar. Hij stond te Middelburg. Als aan denken aan het bezoek had de Koning ook een zweep gegeven. Om Hoogstdeszelfs Koninklijke Zweep zou men in Zierikzee ring- rijden. In twaalf provincies tegelijk is een tentoonstelling begonnen over de April-meistakingen. in Zeeland vindt deze expositie plaats in het Stedelijk Museum Vlissingen. Op 29 april was het precies vijftig jaar geleden dat fabrieken stil kwamen te liggen, ambtenaren naar huis gingen en boeren hun melk over het land lieten lopen uit protest tegen het wegvoe ren in krijgsgevangenschap van 300.000 Nederlandse militairen, die kort na de capitulatie in mei 1940 uit krijgsgevangenschap waren ont slagen. Hoewel vrij onbekend waren deze stakingen een keerpunt in de bezet ting. De dag na het uitbreken van de stakingen werd er politiestandrecht ingevoerd. Door standrechtelijke executies en wilde schietpartijen vielen er 175 doden en honderden gewonden. De stakingen werden met grote repressie gebroken. Op 7 mei werd bekend gemaakt dat alle mannen van 18 tot 35 jaar zich voor tewerkstelling in Duitsland moesten melden, op 13 mei werd de plicht tot inlevering van radio's afgekon digd en er werd steeds harder opge treden tegen het verzet. De tentoonstelling is voornamelijk gebaseerd op foto's en documenten en is georganiseerd door Ver zetsmuseum Amsterdam in samen werking met Museum Jannink in Enschede en de Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen. Voorzichtig De eerste drie bezettingsjaren voer den de Duitsers een voorzichtig en gematigd beleid in de hoop het Ne derlandse volk voor zich te winnen. De Nederlandse soldaten waren daarom na de capitulatie in mei 1940, als een vriendelijk gebaar; uit krijgsgevangenschap vrijgelaten. Begin 1943 kregen de Duitsers ech ter zware tegenslagen te verduren. Om de economie - en vooral de in tensieve oorlogsindustrie - draaien de te houden, werden arbeidskrachten uit de bezette ge bieden gehaald. In het kader daar van werd op 29 april in een proclamatie aangekondigd dat alle 300.000 Nederlandse militairen zich opnieuw voor krijgsgevangen schap in Duitsland moesten mel den. Op een bevolking van negen miljoen inwoners, betekende dit dat iedereen in zijn directe omgeving wel mensen kende, die door deze maatregel getroffen werden. De verontwaardiging was groot. Overal braken stakingen uit. De Duitsers kondigden politiestand recht af en om een afschrikwek kend voorbeeld te stellen werden er willekeurige stakers gearresteeerd en 116 doodvonnissen geveld. 80 Van deze vonnissen zijn onmiddellijk voltrokken. Burgemeesters en be drijfsleiders werden verantwoorde lijk gesteld voor de hervatting van het werk. In het wilde weg werd op samenscholingen geschoten. Hierbij vielen 95 dodelijke slachtoffers en 400 ernstige gewonden. Er werd gevreesd dat verder staken op een bloedbad zou uitlopen. Bijna overal werd zondag besloten het werk op maandagochtend te hervatten. Al leen in Friesland bleef de bevolking hardnekkig stand houden en duur den de staking hier en daar voort tot 7 mei. Zeeland In Zeeland bleef het in de april- meidagen van 1943«relatief rustig. Alleen de bevolking van Noord- Beveland staakte krachtig en vast beraden. In de rest van Zeeland werden de stakingen snel de kop in gedrukt. Dit werd vooral veroor zaakt door de omstandigheid dat nagenoeg heel Zeeland door de Duitsers tot "Sperrgebiett" was verklaard. Het was daardoor niet al leen in sterke mate geïsoleerd, maar vormde ook een militair bolwerk - een onderdeel van de Duitse Atlantik-Wall - met een veel krachti ger bezettingsmacht dan elders in Nederland. Alleen in Noord- Beveland, dat door de Duitsers als strategisch onbelangrijk werd ge zien, lagen geen Duitse regimenten. Als er in de landbouw gestaakt werd, zoals in Oud-Vossemeer en Zonnemaire viel dit relatief weinig op. Enkele boeren in Zuid-Beveland leverden geen melk af aan de melk fabriek te Middelburg, maar door de aanvoer uit andere gebieden had dit weinig invloed. Op Zuid-Beveland is het krachtigst gestaakt in het dorp Kapelle, twee inwoners werden op gepakt en naar Vught gezonden. In Hoedekenskerke was de staking vrij algemeen, maar duurde niet langer dan 1 dag. Op Walcheren kwamen stakingen voor te Middelburg en te Vlissingen. Op de Werf de Schelde bleef de staking beperkt tot een kor te demonstratie. Vanwege de func tie in de oorlogsindustrie van deze werf werd het terrein dagelijks door Duitse troepen bewaakt. ïn Zeeuws- Vlaanderen staakte in de buurt van Terneuzen een tiental arbeiders van een aannemingsbedrijf. Ze werden terstond gearresteerd. Op Noord-Beveland begon zaterdag 1 mei in Wissenkerke een algemene staking, ledereen legde het werk neer. Zelfs de winkels sloten. Van Wissenkerke sloeg de staking over naar Kortgene en Colijnsplaat. Ook op het platteland toonde men zich solidair. Op dinsdag 4 mei ver scheen een overvalwagen op het eiland en werden er arrestaties ver richt. Hierna verliep de staking. Als straf moest het eiland, eerder als de rest van Nederland alle radiotoestel len inleveren. De expositie "APRIL/MEI '43, de stakingen a/s keerpunt" zal naast elf andere musea in Nederland te zien zijn in het Stedelijk Museum Vlissin gen van 30 april tot en met 13 juni. Het museum gevestigd aan het Bel- lamypark nummer 19 is op werkda gen geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur en in het weekend en op feestdagen van 13.00 uur tot 17.00 uur.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1993 | | pagina 17