Hergebruik van water in de glastuinbouw
Teelt houtig
in Zeeland aantrekkelijk
doorzicht
Doorzicht
op Inzicht
Combinatie met andere teelten mogelijk
Gratis voor akkerbouwers
Cursus houtig kleinfruit
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
18
In een aantal artikelen, die door
samenwerking van NCB, ZLM,
CBTB en het Consulentschap
Landbouw tot stand komen,
wordt de strategie van de Bra
bantse landbouwontwikke
lingsnota "Doorzicht op
Inzicht" uitgedragen. De arti
kelen hebben een voorbeeld
functie. Het betreft
onderwerpen op bedrijven die
bewust een keuze maken voor
de toekomst en die op een po
sitieve wijze inspelen op de
mogelijkheden in hun situatie.
Het overtollige water uit de matten van schuimrubbervlokken wordt
afgevoerd via de ruime plastic bak.
Het bedrijf van de familie Van Winden in de Plukmade Polder.
Koos van Winden was een van de
eerste tuinders in de Plukmade Pol
der. Als Zuidhollandse polderjongen
had hij een tuinbouwbedrijf weten
op te bouwen in het Drentse tuin
bouwcentrum nabij Emmen. Zijn
zoon Harry had te kennen gegeven
dat ook hij een toekomst zag in de
glastuinbouw. Vader, moeder en
zoon Harry van Winden besloten in
1987, om na 20 jaar Drente, een
nieuwe toekomst te beginnen in
Plukmade Polder, direct onder de
rook van de Amercentrale. Zij
bouwden een nieuw bedrijf met een
tuinbouwkas van 15.000 m2 en gin
gen restwarmte en zuivere C02 van
de energie-centrale benutten voor
de komkommerteelt. In het voorjaar
van 1992 is de kas vergroot tot
18.000 m2.
Bij recirculatie komen overtollig wa
ter en rest-voedingsstoffen niet
meer in de bodem terecht. Het kli
maat in de kas is droger en er vindt
een aanzienlijke besparing plaats op
het in Nederland steeds schaarser
wordende leiding- c.q. grondwater.
Bovendien is de zware kleigrond van
de Plukmade Polder heel wat anders
dan de lichte zandgrond van Drente.
De firmanten Van Winden stelden
vast dat het overtollige water en
voedingsstoffen onvoldoende wer
den opgenomen door de onder
grond van de kassen en als het
water de grond niet in wil, dan moet
het op een andere manier worden
afgevoerd.
In 1990 is het huidige recirculatie
systeem aangelegd. De ondergrond
van hun kas werd afgedekt met een
kunststofdoek. De matten steenwol
lagen voortaan niet meer op de klei
grond maar in een plastic bak. De
ondergrond van de kas is 'naar
weerszijden licht afhellend ge
maakt. Het via de druppelaars aan
gevoerde overbodige water vloeit
weg via de plastic bak. De onder
grond van de kas blijft voortaan
kurkdroog.
Computergestuurd
Recirculatie van water en rest-
voedingsstoffen is in de moderne
glastuinbouw mogelijk dankzij
hoogwaardige computergestuurde
technische systemen. Bij recircula
tie wordt ongeveer 30% meer wa
ter toegediend dan de plant nodig
heeft. Dat is nodig om verdroging te
voorkomen. Het overtollige uittre
dende drainwater wordt bij Van
Winden gefiltreerd, in een bassin
opgevangen en zorgvuldig ontsmet
met ultra violet licht. Buiten de kas
wordt het regenwater dat op de
kassen valt, opgevangen in een bas
sin van 1.000 m3. Drainwater en re
genwater worden voorzien van de
benodigde voedingsstoffen en ver
volgens weer rondgepompt langs
de komkommers in de kas.
Bedrijfsmanagement
Vader, moeder en zoon Harry van
Winden hebben inmiddels de nodige
In het verleden was het Zuidwesten
van Nederland een belangrijk teelt-
gebied voor houtig kleinfruit zoals
bessen, frambozen en bramen. Be
langrijke redenen hiervan waren de
geschikte grond en het gunstige kli
maat. Voorjaren met weinig nacht
vorst en milde zonnige zomers. Veel
van de produktie verdween naar de
industrie waar toen nog acceptabe
le prijzen werden betaald.
Door het stijgen van de loonkosten
in Nederland ontstond een toene
mende concurrentie uit het buiten
land. Hierdoor hebben veel
bedrijven zich gespecialiseerd in de
teelt van grootfruit zoals appels en
peren. Het areaal kleinfruit is daar
om sterk gekrompen. De laatste
ontwikkelingen maken de teelt van
houtig kleinfruit voor de verse con
sumptie weer aantrekkelijk.
Ontwikkelingen
Nieuwe ontwikkelingen in de teelt
van houtig kleinfruit hebben voor
een oogst- en aanvoerspreiding ge
zorgd die bijna jaarrond is. Dit van
een kwalitatief zeer goed produkt
geschikt voor de verse consumptie
Hierdoor is de vraag voor kleinfruit
met name uit het buitenland en ho
reca toegenomen. In zo'n sterke
mate dat het huidige areaal niet kan
voldoen aan de vraag. Vooral vroeg
en laat in het seizoen is er nog volop
ruimte in de markt.
De oogst
De oogst van houtig kleinfruit valt in
de zomermaanden. Voor bessen en
frambozen van eind juni tot half au
gustus. En voor bramen van eind
augustus tot half oktober. Het plaat
sen van plastic tunnels vervroegt de
oogst. Regenkappen daarentegen
beschermen en verlaten de oogst.
Hierdoor voert men fruit aan buiten
de aanvoerspiek, wat duidelijk naar
voren komt in een betere prijs.
Vervroegen
Het vervroegen van de oogst ge
beurt door middel van plastic tun
nels over het gewas te plaatsen.
Vanaf eind januari wordt de tunnel
gesloten gehouden waardoor een
gunstig micro-klimaat in de tunnel
ontstaat en het gewas geforceerd
wordt. De oogst wordt hierdoor 4-6
weken vervroegd tot half-eind mei.
De mogelijkheid om water te geven
via druppelleidingen op de grond is
noodzakelijk. Door de tunnel vol
doende te luchten is het klimaat be
heersbaar. Daarom is enkele malen
per dag controle nodig om proble
men met temperatuur en luchtvoch
tigheid te voorkomen.
Zowel frambozen als rode bessen
komen in aanmerking voor vervroe
ging. Belangrijk daarbij is dat hier
voor een van nature vroeg ras
gekozen wordt. Bij frambozen kun
nen dit de rassen Glen Meij, Glen
Clova of Spica zijn. Bij rode bessen
de rassen Jonkheer van Tets of
Junifer.
Verlaten en beschermen
Het verlaten van de oogst gebeurt
door middel van regenkappen over
het gewas te plaatsen. Kort voor het
begin van de rijping van de vruchten
wordt op bogen boven het gewas
transparante folie gespannen. Door
de lichte beschaduwing wordt de
rijping iets vertraagd. Belangrijker is
het feit dat het gewas en de vruch
ten beschermd worden tegen regen
en 'wind. Hierdoor kunnen de vruch
ten beter uitrijpen en blijven hangen
zonder dat ze beschadigen of
rotten.
Zeker bij bramen in een nat najaar
kan langer een kwalitatief goede
vrucht worden geoogst voor de ver
se consumptie. Maar ook herfst-
frambozen en de late rassen van
zomerframbozen en rode bessen ko
men in aanmerking om te worden
verlaat en beschermd. Bij zomer
frambozen zijn er mogelijkheden
met de rassen Marwé en Schöne-
mann, bij rode bessen de rassen Ro-
lan, Stanza, Rondom (J) en Rovada.
Het is goed mogelijk om de bessen-
oogst te rekken tot eind september
- begin oktober.
Aantrekkelijke teelt
De nieuwste ontwikkelingen en de
gunstige ligging wat betreft klimaat
maen dat de teelt van houtig klein
fruit voor Zeeland weer een aan
trekkelijke teelt is. Dit geldt ook voor
ondernemers die nog willen starten
met de teelt. Door zich te richten
met de oogst op een deel van het
seizoen is de teelt prima te combi
neren met andere teelten uit het
teelt- of bouwplan. Vooral de vroege
en late oogst met goede prijzen ma
ken de teelt opnieuw rendabel en
aantrekkelijk.
John Bal,
bedrijfsdeskundige DLV
ervaring opgedaan met recirculatie
van water. Zij vinden dat het
systeem goed functioneert. Het ver
eist wel veel vakmanschap en inten
sieve controle Een probleem moet
tijdig worden onderkend en er moet
een passende oplossing voor ge
vonden worden. Zo was het koper
gehalte van het voedingswater vorig
jaar te hoog. Dit wreekte zich in de
plantengroei. De koperen aanvoer-
leidingen bleken de daders te zijn.
De dure koperen leidingen zijn ver
vangen door kunststofleidingen
waarmee dit probleem was op
gelost.
Ook gebruikt de familie Van Winden
steenwol niet meer als voedingsbo
dem maar een soort schuimrubber
vlokken. Het is een afvalprodukt dat
als zodanig opnieuw wordt ge
bruikt. Deze 'polyurethaan' blijft
haar oorspronkelijke volume houden
en gaat veel langer mee.
Ontwikkelingen
Henk Nuyten, bedrijfsleider van de
Proeftuin Noord-Brabant in Breda
geeft nadere informatie over recircu
latie van water in de glastuinbouw.
Nuyten stelt vast dat hergebruik van
water in de glastuinbouw de laatste
jaren volop de aandacht heeft van
de glastuinders. Voor het milieu
heeft recirculatie veel voordelen. Zo
rekent Nuyten voor dat kasgroenten
zoals komkommers en tomaten, ge
middeld per jaar 1000 liter water per
m2 krijgen toegediend. Hiervan
wordt 750 liter door de planten ver
bruikt. Dat komt overeen met onge
veer de gemiddelde regenval in
Nederland. In principe zou de
kastuinbouw dus geen beroep meer
hoeven doen op het grond- of lei
dingwater.
Nuyten: "Recirculatie van water is
nog niet verplicht terwijl de aanleg-
kosten aanzienlijke bedragen ver
gen. Recirculatie van water heeft
dus een behoorlijke invloed op de
kostprijs van het geteelde produkt.
We zoeken intensief naar een goed
koop recirculatie-systeem dat aan
de planten voldoende water en voe
dingsstoffen geeft, maar waar het
overtollige vocht niet meer in een
goot langs de planten afgevoerd
wordt. Dan worden de kosten van
de goten bespaard en tevens is de
ziektedruk minder. De proeven on
der meer in de proeftuin, zijn veelbe
lovend maar onvoorziene en ook
onverwachte problemen met zo'n
"actief" drainsysteem zijn er de
oorzaak van, dat de praktijk terecht
nog een afwachtende houding
aanneemt".
De firmanten Van Winden zijn tevre
den over hun recirculatie-systeem.
Het ontsmetten van het water op vi
russen en schimmels doen zij im
mers met het bevredigende
systeem van ultra violet licht, al zijn
de investeringskosten hoog en ver
eist het zorgvuldig onderhoud.
Kostendekkend telen
Een bezoek aan het bedrijf Van Win
den in Made maakt duidelijk dat er
heel wat komt kijken bij het kweken
van komkommers van export
kwaliteit. De vijf vaste arbeidskrach
ten kunnen al het werk lang niet aan
bij topdrukte. Toch is het uiteindelij
ke doel om voldoende komkom
mers, tegen tenminste de kostprijs,
regelmatig te kunnen afzetten op de
Veiling RBT te Breda. Harry van
Winden vindt het recirculatie
systeem van water een onmisbaar
onderdeel van het totale manage
ment van zijn bedrijf.
Cor Rops
Door het vervroegen en verlaten
laat houtig kleinfruit zich niet al
leen combineren met grootfruit
maar ook prima met andere
takken van land- en tuinbouw.
Deze nieuwe ontwikkeling is
voor de Stichting Stimulering
Plantaardige Produktie (SSPP),
de Coöperatieve Veiling Holland-
Zeeland (CHZ) en de Studieclub
Houtig Kleinfruit Kapelle aanlei
ding om samen met de Dienst
Landbouw Voorlichting (DLV)
team Fruitteelt een cursus Hou
tig Kleinfruit te organiseren.
Programma
De cursus heeft tot doel de vele
mogelijkheden van de teelt van
bessen, frambozen en bramen te
behandelen. Hij zal bestaan uit
acht delen: twee middagen en
zes avonden, leder deel zal
bestaan uit een thema zoals
teelt, kassen, oogstspreiding,
gewasbescherming, bemesting,
bewaring, e.d.
De eerste les zal plaatsvinden op
dinsdagmiddag 20 oktober. Hier
na volgen zes dinsdagavonden
en de laatste les is op dinsdag
middag 8 december. Alle delen
starten op de veiling. Er zullen di
verse sprekers van veiling, on
derzoek en voorlichting zijn.
Kosten
De kosten voor de cursus en de
cursusmap zijn f 100,— p.p., te
voldoen tijdens de eerste les.
Door sponsoring van de SSPP is
de cursus voor akkerbouwers
gratis!!!
Opgave
Voor opgave en informatie kunt
u zich telefonisch wenden tot de
Dienst Landbouw Voorlichting,
Team Fruitteelt té Geldermalsen,
tel. 03455-76776. Dit kan iede
re werkdag tussen 8.15 en 17.15
uur. Opgave vóór 10 oktober.
