Zonnebloemen voor akkerbouw
nieuw gewas in de kraamkamer
I
Nieuw heffingssysteem voor landbouwzaaizadensector
9
Zonnebloemen, wellicht een nieuw gewas voor de akkerbouw. De heren Terpstra (I.) en Barendregt beoordelen het resultaat bij een grotere maai-
hoogte.
Zonnebloemen op de Nederlandse
akkers? Waarom niet, zo redeneert
men bij Cebeco-Handelsraad. "Wij
zijn graag bereid speurwerk en
proeven te verrichten om erachter
komen of deze teelt onder Neder
landse omstandigheden perspectie
ven biedt", aldus Lieu we Terpstra
van de afdeling Akker- en Weide-
bouw van Cebeco-Handelsraad.
Vandaar dat onder auspiciën van
Cebeco dit jaar op twee proefperce-
len zonnebloemen zijn geteeld, on
der meer op een 1 V2 ha groot perceel
van akkerbouwer Frans Dees in Wis-
senkerke op Noord-Beveland. Vorige
week donderdag werd het geoogst.
Zonnebloemen moeten gezaaid
worden zo gauw de grond be
kwaam is, teneinde de afrijping in
het najaar niet in de knel te laten ko
men. Het perceel van Dees is op 10
april gezaaid. Er is één keer voor op
komst een bodemherbicide gespo
ten. Teeltbegeleider Ko Franke van
Cebeco-Zuidwest: "Achteraf had
den we met een lagere dosering
kunnen volstaan, maar omdat er
geen na-opkomstmiddelen beschik
baar zijn hebben we maar het zeke
re voor het onzekere genomen.
Zonnebloemen komen vlot op en
hebben een goede begingroei,
waardoor het onkruid weinig kans
krijgt".
Er is ook niet tegen schimmels
gespoten. Dat was eigenlijk wel no
dig geweest, vooral tegen Scleroti-
nia. De schimmel tast de onderkant
van de bloemschijf aan, waardoor er
veel zaad uit kan vallen en zelfs de
hele bloemschijf - als die op de kop
aan de plant hangt - af kan breken.
In de praktijk bleek dit laatste overi
gens wel mee te vallen. Het gewas
is te hoog om er met een gewone
spuit door te kunnen. Het spuiten
met een vliegtuig ligt het meest
voor de hand.
De zonnebloemen in Wissenkerke
stonden op grond van 10 tot 12 pro
cent afslibbare grond, maar de in
druk bestaat dat het gewas ook
heel goed op zwaardere grond ge
teeld kan worden. Op het proefper-
ceel zijn drie verschillende rassen
(Frankasol, Eurosol en Alphasol) ge
teeld, die ook allemaal afzonderlijk
geoogst zijn. Aanvankelijk was er
nog een vierde ras gezaaid, maar
hoog toerental zou de zaadhui be
schadigen.
Tijdens het dorsen bleek dat onder
meer de maaihoogte van groot be
lang is. Als de stengels vlak boven
de grond worden afgemaaid komen
er teveel groene delen tussen het
gedorste zaad, doordat de zachte
kern van de stengel als het ware
ook wordt gedorst. Bij hoger maaien
komt er een veel schoner produkt in
de bunker, maar ontstaan er verlie
zen doordat de haspel af en toe een
plant voorover drukt, die vervolgens
onder de combine door gaat. Bij een
lage stand van de messenbalk wor
den deze neergedrukte planten in de
meeste gevallen alsnog gepakt. "Bij
de maaihoogte moeten we zoeken
naar een compromis", aldus de heer
Terpstra.
Naar schatting bevatte het onge-
schoonde produkt nog ruim 30 pro
cent vocht. Na schonen zou dit wel
gedaald zijn tot ca. 15 procent,
maar dit ligt nog altijd boven de ver
eiste 9 procent. Er zijn dus altijd
droogkosten. Franke: "Als we nóg
een week hadden gewacht, hadden
we waarschijnlijk wat minder droog
kosten gehad. Daarentegen zou er
eveneens meer zaad uitgevallen zijn,
dus meer verliezen en ook een gro
ter weerrisiko".
Het is nog niet bekend hoe groot de
netto opbrengst - die door een olie-
fabriek tot spijsolie zal worden ver
werkt - uiteindelijk is geworden.
Bruto lijkt het in ieder geval goed, zo
geeft Terpstra aan. "Afhankelijk van
het uiteindelijke resultaat besluiten
we of de proef een tweede fase
krijgt. Je zou kunnen zeggen dat het
gewas zonnebloemen momenteel in
de kraamkamer zit, maar het is nog
niet bekend of het ooit geboren
wordt. We zitten met dit gewas nu
in dezelfde fase als enkele jaren ge
leden met de crambe. En daarvan
zijn zoals bekend dit jaar al ca. 300
ha op praktijkschaal geteeld".
Mocht de proef onverhoopt geen
vervolg krijgen, dan hebben de fa
zanten in Wissenkerke in ieder geval
een goed jaar achter de rug. Tijdens
het dorsen kwamen er nogal wat
van deze vogels uit het perceel te
voorschijn, al zal hun menu vooral
uit op de grond gevallen en dus toch
al verloren gegane zaden hebben
bestaan.
Om de teelt interessant te doen zijn, is een opbrengst van 3 tot 3/2 ton per ha nodig.
waarschijnlijk omdat dit zaad niet
ontsmet was moest dit worden
overgezaaid (met Frankasol). Het
zaad hoeft maar heel licht gezaaid
te worden, 0 tot 2 cm diep. Als de
vogels er maar niet bijkunnen. De
rijafstand bedraagt 50 cm, de af
stand in de rij 22 Vi cm, zodat er
een kleine 90.000 planten per ha
komen. Om de teelt interessant te
doen zijn moet de netto opbrengst
zo'n 3 tot 31/2 ton per ha bedragen.
Overigens zal dit bij een groothan-
delsprijs van f 45,— per 100 kg
(het gemiddelde over de laatste vier
jaar) nooit tot een rendabele teelt
kunnen leiden. De EG geeft echter
subsidie op de teelt van oliezaden
zoals zonnebloemen. Deze toeslag
bedraagt ca. f 1.460,— per ha. Als
de olie uit de zonnebloemzaden
voor non-fooddoeleinden wordt toe
gepast, zou het gewas, een oliege
was immers, op braakpercelen
mogen worden geteeld.
Zonder subsidie is de teelt pas inte
ressant als het saldo in de buurt van
dat van tarwe komt. Ondanks het al
sterk gedaalde graansaldo is deze
aanname niet reëel, omdat hiervoor
de opbrengst en/of prijs van de zon-
nepitten teveel omhoog zou moe
ten. Zonder subsidie kan het dus
niet.
Overigens verwacht men dat door
de invloed van het klimaat in Neder
land de hier geteelde zonnebloemen
een betere kwaliteit hebben voor de
verwerking tot spijsolie dan die uit
Frankrijk. Wellicht kan dit zich verta
len in een hogere prijs.
Maaihoogte
De zonnebloemen zijn met een ge
wone combine gedorst, alleen wel
met een speciaal (power-flow)
maaibord. Op deze manier wordt
het gewas ook in bijvoorbeeld
Frankrijk geoogst. Het perceel van
Dees is geoogst door loonwer-
ker/mechanisatiebedrijf Jac Baren
dregt uit Roon/Oude Tonge. Om
beschadiging van het - vrij zachte -
zaad te voorkomen mag het toeren
tal van de combine maar eenderde
bedragen van dat bij tarwe. Een te
De landbouwzaaizadensector wil
per 1 januari 1993 een nieuw
systeem van financierings- en
fondsheffingen invoeren. In dit nieu
we systeem zullen, zo is het voor
stel, hectare-heffingen centraal
staan. Een nieuw systeem is nood
zakelijk door het wegvallen per 1 ja
nuari van de im- en exportregistratie
aan de EG-binnengrenzen. Het
bestuur van het Produktschap voor
Landbouwzaaizaden zal op 19 okto
ber beslissen over het voorstel.
Het totaal van financierings- en
fondsheffingen voor de telers van
granen, peulvruchten en fijne zaden
zal f 8,40 per hectare bedragen.
Voor telers van zaaizaden voor voe
dergewassen is dat f 7,70. Elk
kweek-/handelsbedrijf betaalt voor
granen, peulvruchten en fijne zaden
een forfaitair bedrag van in totaal
f 750,— en daarnaast heffingen
met een totaal van f 10,25 per ge
contracteerde hectare. Voor kweek-
/handelsbedrijven van zaaizaad van
voedergewassen geldt een hoger
forfaitair bedrag f 1.250,—), ter
wijl ook de hectareheffing hoger is:
in totaal f 17,55.
Uit de financieringsheffing worden
de huishoudelijke uitgaven van het
belangenbehartigende produkt
schap gefinancierd. In 1992 is dat
nog het Produktschap voor Land
bouwzaaizaden f 500.000,—), na
de integratie per 1 januari 1993
wordt dat het Produktschap voor
Granen, Zaden en Peulvruchten. De
financieringsheffingen werden tot
nu toe geheven bij certificering van
in Nederland geproduceerd zaaizaad
en bij in- en uitvoer naar derde lan
den. De LZZ-sector zal vanaf 1993
f 250.000,— bijdragen aan de
huishoudelijke dienst van het Pro
duktschap voor GZP. Deze heffing
zal jaarlijks in de najaarsvergadering
worden vastgesteld op basis van
het voor keuring van dat jaar aange
melde areaal. Voor 1993 zal de hef
fing voor de telers f 3,15 per
hectare bedragen. De heffing voor
de kweker/handelaar zal uit twee
delen bestaan: een forfaitair bedrag
van f 250,- en een heffing van
f 2,15 per in Nederland gecontrac
teerde hectare. De hectareheffing
van de telers wordt via de kwe
ker/handelaar geïnd.
Fondsheffingen zijn bedoeld voor
rechtstreekse bijdragen in de finan
ciering van stimulering van produk-
tie, afzet of onderzoek. In de nieuwe
systematiek zal de fondsheffing
voor 20% door de telers en voor
80% door de kwekers/handelaars
worden betaald. De geraamde op
brengst van f 320.000,— voor het
Fonds Granen, Peulvruchten en an
dere gewassen resulteert voor 1993
in een heffing voor de telers van
f 5,25 per hectare. De kwe
kers/handelaren van granen, peul
vruchten en fijne zaden betalen een
forfaitair bedrag van f 500,— per
hectare en een heffing van f 18,10
per in Nederland gecontracteerde
hectare. De geplande opbrengst van
het Fonds Voedergewassen is
f 620.000,—. Hiervoor wordt bij
de telers f 4,55 per hectare geïnd.
De kwekers/handelaren betalen een
forfaitair bedrag van f 1.000,—
plus een heffing van f 15,40 per in
Nederland gecontracteerde hectare.
