'Als je te veel produceert
wordt je er voor gestraft'
Tuinbouw in Utrecht
Ronde-tomatenteler Jan van der Hulst uit Harmeien
De tuinbouw in Utrecht bestaat uit glastuinbouw, vol/egrondsgroente- en bloemen
teelt en boomteelt. Op basis van de produktie-omvang is de glastuinbouw, bestaan
de uit zowel glasgroente als glasbloemen, de belangrijkste tuinbouwsector. Op de
tweede plaats komt de boomteelt. De vol/egrondsgroente en -bloementeelt zijn qua
omvang in Utrecht het minst belangrijk. In totaal zijn er ongeveer 650 tuinbouwbe
drijven met een netto areaal van 534 ha. De glastuinbouw beslaat hiervan 212 ha,
de boomteelt 190 ha en de vol/egrondsgroente en -bloementeelt 132 ha.
In de glasgroenteteelt heeft de afgelopen 10 jaar een uitbreiding en structuurverbe
tering plaatsgevonden. Deze vorm van tuinbouw komt voor in 3 concentratiegebie
den. Het grootste centrum in Vleuten-De Meern-Harme/en. Daarnaast zijn er
tuinbouwgebieden in De Ronde Venen, Maarssen, Maartensdijk en Utrecht.
Tömatenteler Jan van der Hulst is een van de eerste tuinders in de Harmeierwaard, een beoogd groot
glastuinbouwgebied (foto: Arne Deenekamp)
Het is het tweede teeltseizoen voor
Jan van der Hulst uit Harmeien. Ko
mend uit het tuinbouwgebied
Maarssen begon hij twee jaar gele
den in de Harmeierwaard een nieuw
tuinbouwbedrijf. Onder 18.000 m2
glas teelt hij ronde tomaten. Een up-
to-date bedrijf dat tevens aan alle
milieu-eisen voldoet.
Het is een stralende zomerdag a's
we Jan van der Hulst in zijn kas be
zoeken. Al vlug blijkt de stemming
van de jonge tuinder op deze dag
niet zo zonnig en hij vertelt waarom.
Ter illustratie toont hij de voorpagina
van De Telegraaf: 8.000.000 kg to
maten doorgedraaid
'Het mooie weer is een van de rede
nen waardoor de opbrengstprijzen
van tomaten zijn gezakt', zegt Jan.
'Er gaan nu tomaten weg voor de
minimumprijs van 55 cent of ze
worden doorgedraaid voor 49 cent.
De produktie van tomaten is stijgen
de, maar dat is niet de reden van de
slechte prijzen. We hebben te ma
ken met de Europese markt. Van de
Nederlandse tomaten gaat 90%
naar het buitenland. De export naar
Duitsland bedraagt alleen al 60%.
Momenteel hebben we hinder van
de stijgende aanvoer van tomaten
vanuit Marokko. Onze uitvoer naar
Duitsland ondervindt daarvan veel
concurrentie.
Bovendien is de afzet naar Oost
bloklanden wat gestagneerd. Al met
al is 1992, na een aantal goede ja
ren, een slecht jaar aan het worden.
Vorig jaar had ik een gemiddelde op-
brengstprijs van 1,90 cent per kg.
Als je weet dat de kostprijs gemid
deld 1,75 cent per kg is, is dat dus
een goed resultaat. Dit jaar zit ik ge
middeld op 1,50 cent. Dat betekent
een verlies van 0,25 cent per kg.
In tegenstelling tot de melkveehou
derij doe je in de tuinbouw aan een
soort wedloop. Je doet zo goed mo
gelijk je best om zoveel mogelijk te
produceren, maar als iedereen dat
doet, wordt je er met z'n allen voor
gestraft. In dat spanningsveld moet
je als tuinder je bedrijf uitoefenen'.
Hulp
Veel hulp heeft Jan (32) nog van
zijn 65-jarige pa, die met een broer
vanaf 1975 in Maarssen tuinder is
geweest. Hij vertelt dat het er vroe
ger wel anders toeging. 'Wij hebben
altijd vreselijk hard en lange dagen
gewerkt. In verband met de dure ar
beid deden we zoveel mogelijk zelf.
Nu wordt er van zeven tot vijf uur
gewerkt en 's avonds niet meer'.
Jan: 'Het heeft niet zoveel zin dat ik
's avonds alleen aan het werk ben.
Overdag doen we met elkaar in kor
te tijd veel meer'.
Behalve zijn vader en zijn broer
heeft Jan nog 4 vaste personeelsle
den in dienst en in de zomerperiode
helpen ook scholieren in de kas. De
vrouw van Jan helpt bij het
sorteren.
Ideale kavel
Van der Hulst senior en junior vertel
len samen over het hoe en waarom
van ronde tomaten telen in de Har
meierwaard. 'De kassen in Maars
sen waren te laag, te lang en te
smal. Via de Dienst Landbouw
Voorlichting werden we getipt over
deze kavel. Het was boomgaard met
een heel brede sloot. "De sloot heb
ben we dichtgemaakt om een mooi
vierkant stuk van 120 x 150 meter
te krijgen. Voor de teelt van tomaten
heb je een brede, hoge kas nodig.
We hebben nu een ideale kavel.
18.000 m2 is meer dan het gemid
delde bedrijf, maar we kunnen het
precies behappen. Het hangt er van
af hoe je ondernemer bent'.
Als teler van ronde tomaten is Van
der Hulst een eenling in zijn gebied,
waar voornamelijk vleestomaten
worden geteeld. Pa ziet vleestoma
ten helemaal niet zitten. 'De kwali
teit is vaak moeilijker te handhaven
bij vleestomaten. Bovendien moet je
trossnoeien en er is meer concur
rentie'.
Jan sluit niet uit dat hij nog eens op
een andere teelt overschakelt. 'Je
moet je ogen en oren open blijven
houden voor de ontwikkelingen',
vindt hij. 'Toen ik twee jaar geleden
hier begon, viel de keuze op ronde
tomaten, onder andere omdat er
voor vleestomaten een ander sor-
teermachine zou moeten worden
aangeschaft'.
Automatisch
De indrukwekkende kas is een Ven-
lo warenhuis met traliekap van 6,4
meter en poothoogte van 3,5 meter.
Zowel het klimaat als de voeding
zijn volledig geautomatiseerd. Ook
de sorteermachine is computer
gestuurd. De tomatenplanten staan
in tweejarige steenwolmatten. Jan:
'Ze liggen hier nu voor het tweede
jaar, maar als we ze stomen, kun
nen ze nog een jaar mee. En dat sto
men zal nodig zijn, gezien de slechte
financiële resultaten van dit jaar.
Daarna kunnen ze eventueel nog
een keer gestoomd worden, maar ik
denk niet dat ik dat doe'.
De tomatenplanten worden elk jaar
in december geplant. Ze worden ge
kocht bij een plantenkweker en zijn
dan 51/2 week oud. Van februari tot
december worden de tomaten ge
oogst. Jan laat zien hoe elke toma
tenplant door middel van een
touwtje verbonden is aan een
haspel erboven. Elke week moet
men slagvieren. Men laat dan het
haspel met touw zakken. De sten
gels van de tomatenplant, die een
lengte van 9 meter kunnen krijgen,
liggen keurig gestrengeld op de
grond. 'Zo'n 30 uur per week zijn
we met het laten zakken bezig', ver
telt Jan. 'Ook moeten er elke week
drie bladeren van elke plant worden
geplukt. Verder zijn we vijf dagen
per week bezig met plukken en sor
teren van tomaten. Het dieven en in
draaien van de planten om het touw
is uitbesteed aan loonwerkers'.
Smaak
De tomaten worden geplukt als ze
iets beginnen te kleuren. Volgens
Jan is er geen verschil in smaak tus
sen groen en rood geplukte toma
ten. Ook tussen steenwol- en
grondtomaten bestaat volgens hem
geen smaakverschil.
De meeste tomaten worden in de
maanden mei, juni en juli geplukt.
Per vierkante meter kan de op
brengst dan tot 3 kg per week oplo
pen. Jan: 'Onze totale opbrengst
vorig jaar was 47 kg per vierkante
meter. Als je het heel goed doet,
kun je per seizoen 53 kg per vier
kante meter plukken.
Vlinderlogo
De tomaten van Van der Hulst gaan
met het vlinderlogo op de dozen
naar de veiling. Het logo moet de
koper de garantie bieden dat het
produkt milieuvriendelijk is geteeld.
In de groente- en fruitteelt probeert
men dit jaar bekendheid aan het
project milieuvriendelijke teelt te ge
ven. Als alles goed gaat, wordt de
vlinder volgend jaar uitgebreid met
de tekst 'Milieuvriendelijk geteeld'.
Jan: 'We proberen ons produkt mi
lieubewust te telen, waarbij het bio
logisch evenwicht gehandhaafd
blijft. In de prijs komt dat nog niet
tot uitdrukking. Het is nog te on
bekend'.
Biologisch
Als milieuvriendelijke tömatenteler
gebruikt Jan slechts in uiterste ge
vallen chemische middelen. In eer
ste instantie wordt een biologische
bestrijding toegepast. Jan: 'De mi-
neervlieg en de witte vlieg bestrij
den we met sluipwespen. Slechts
eenmaal hebben we chemisch moe
ten ingrijpen, daarna was het biolo
gisch evenwicht weer hersteld.
Verder hebben we veel last van rup
sen, ook omdat we hier in een fruit
teeltgebied zitten. Voor rupsen
gebruiken we een schimmelprepa
raat. Als de rups dat opeet, dan ver
stijven zijn kaken en kan hij niet
meer verder eten. Spint is vrij moei
lijk biologisch onder controle te krij
gen. Het zit aan de onderkant van
het blad, waar de bestrijdende roof-
mijt liever niet zit omdat het toma-
tenblad daar te harig is'.
Recirculatie
Tegelijk met de bouw van de kas
heeft Jan vergaande milieumaatre
gelen genomen. Het drainwater dat
de planten niet opnemen wordt in
een reservoir opgevangen en daarna
door verhitting ontsmet. Vanaf
1994 wordt deze recirculatie van
drainwater voor alle tuinders ver
plicht.
Jan voegde hieraan nog iets extra's
toe. 'Wij mengen het ontsmette
drainwater met regenwater en met
water uit de eigen bron. Als je alleen
bronwater gebruikt en hergebruikt
loopt het natriumgehalte teveel op.
Dit ondervangen we nu door drie
soorten water te mengen'.
Jan voegt er echter vlug aan toe dat
je zulke milieumaatregelen alleen
kunt nemen als je een goed jaar
achter de rug hebt. Hij heeft daarom
zijn bedenkingen over de verplich
ting tot recirculatie. 'Vooral op klei
ne tuinbouwbedrijven drukt deze
investering heel zwaar en bij nieuw
bouw betekent het een veel hogere
investering. De milieumaatregelen
gaan harder dan dat wij ze kunnen
uitvoeren. In de tuinbouw is meer
tijd nodig om dit te kunnen rea
liseren'.
Management
Om op de hoogte te blijven van de
nieuwste ontwikkelingen is Jan lid
van een excursiegroep van de NTS
(Nederlandse Tuinbouw Studieclub).
Een middag per veertien dagen
bespreken ronde tomatentelers el-
kaars resultaten. De opbrengstgege-
vens krijgt Jan van de Utrechtse
groentenveiling en een bedrijfsre-
gistratie houdt hij zelf bij. Verder
leest hij het vakblad Groenten en
Fruit, is lid van de produktencom-
missie van tomaten van de Utrecht
se groentenveiling en lid van de
afdeling Maarssen-tuinbouw van
het ULG. 'Als tuinder ben je steeds
vaker met management bezig',
constateert hij. 'Mijn vader was
meer met de planten bezig'.
Centrumfunctie
Momenteel is Jan van der Hulst nog
een van de eerste tuinders in de
Harmeierwaard. Het is de bedoeling
dat hier een groot glastuinbouwge
bied verrijst, onder andere door de
verplaatsing van de Vleutense
glastuinbouw naar Harmeien. Jan is
blij dat de glastuinbouw in de pro
vincie Utrecht behouden blijft. 'De
Harmeierwaard kan een centrum
functie gaan vervullen. Dat is voor
de tuinbouw heel belangrijk. Er
komt achter mijn bedrijf en dat van
twee anderen een nieuwe weg te
liggen ter verbetering van de in
frastructuur voor het nieuwe tuin
bouwgebied. Uiteindelijk zullen ook
mijn tomaten over die nieuwe weg
vervoerd worden. De Harmeier
waard is wat de infrastructuur be
treft altijd een heet hangijzer
geweest. Wij zitten langs een soort
fietspad. De actiegroep 'Harmeier
waard veilig en groen' heeft de ont
wikkelingen in dit nieuwe
tuinbouwgebied weten te ver
tragen'.
Dilia van Dijk
