Proef met windturbine tegen nachtvorstschade
Coöperatieve voorlichting van
fruittelers werpt vruchten af
'Los-van-de-grond-telen is onterecht dogma'
Financiering
middelenonderzoek
fruitteelt
Uit deze (mobiele) gastank wordt de aandrijfmotor van
brandstof voorzien.
De turbulentiemachine is 11 meter hoog, de propeller
heeft een lengte van vijf meter.
WÊtÊtKÊÊKm
Het kastje waarin
de chevroietmotor zich bevindt.
Met ingang van dit voorjaar staat er
midden op een perceel van Vogelaar
Fruitcultures te Krabbendijke een 11
meter hoge windturbine. In koude
voorjaarsnachten kan deze 'wind-
machine' nachtvorstschade voorko
men. Door de koude lucht vlak
boven de grond te mengen met ho
gere (en warmere) luchtlagen houdt
de machine de temperatuur in de
boom op een aanvaardbaar niveau.
De molen bestrijkt ongeveer 3,5 ha
boomgaard. De werking van de ma
chine kon dit jaar niet getest wor
den, omdat er geen nachtvorst van
betekenis is geweest. Dit in tegen
stelling tot de afgelopen twee sei
zoenen, toen de nachtvorst diepe
sporen heeft achtergelaten op de
fruitbedrijven.
Een van de problemen van de
meeste fruitbedrijven in het Zuid
westen is dat ze niet over zoet wa
ter kunnen beschikken. Het is dus
niet mogelijk om nachtvorstschade
door beregening te voorkomen, zo
als bijvoorbeeld in de Betuwe veel
gebeurt. Het bestuur van de kring
Zeeland/West-Brabant van de Ne
derlandse Fruittelers Organisatie
(NFO) heeft daarom de afgelopen
winter besloten een proef te nemen
met een windmachine. "We wisten
dat in Amerika op grote schaal aan
nachtvorstpreventie in boomgaar
den wordt gedaan door turbulentie
machines", vertelt de heer Vogelaar.
"Via het Belgische proefstation
voor de fruitteelt kwamen we in
kontakt met de importeur van Or
chard Rite, de Amerikaanse fabriek
die de machines levert. Zo is de bal
aan het rollen gekomen. Er zijn dit
voorjaar twee van deze molens ge
plaatst, een hier in Krabbendijke en
een op het Belgische proefstation bij
St. Truiden".
Voor het plaatsen op het bedrijf van
Vogelaar is gekozen omdat alle om
standigheden op het bewuste per
ceel gunstig zijn. De molen bestrijkt
ongeveer het hele perceel, er staan
geen huizen in de buurt, het sorti
ment bestaat uit verschillende, mo
derne rassen (met verschillende
bloeitijden) en bovendien is het per
ceel zeer nachtvorstgevoelig. "Als
er nachtvorst is doet dit perceel al
tijd mee", aldus de teler. De grote
nachtvorstgevoeligheid wordt ver
oorzaakt door de ligging vlak aan de
Oosterschelde. Daarentegen kan de
•aanwezigheid van het water voor
het effekt van de molen weer
gunstig zijn. Meteoroloog professor
Wartena van de Landbouwuniversi
teit te Wageningen denkt dat de
molen wel eens de relatief warme
lucht van boven de Oosterschelde
als het ware aan zou kunnen zui
gen. "Hij is hier geweest, en vond
het een zeer geschikte plek om de
molen te plaatsen".
Stralingsn acht vorst
Tijdens zijn bezoek aan Krabbendij
ke heeft professor Wartena laten
weten dat de machine een optimaal
rendement haalt als er zich stra
lingsnachtvorst voordoet. Tijdens
een heldere nacht straalt de aarde
warmte uit, zodat de onderste
luchtlaag sterk afkoelt. Door deze te
mengen met hoger liggende war
mere lagen kan de temperatuur in
de boom waarschijnlijk twee graden
Celsius omhoog. Er zullen echter
ook omstandigheden zijn waaronder
dit niet lukt. Om onbalans en be
schadiging van de propeller te voor
komen mag deze niet draaien bij
windkracht drie of hoger of als er
teveel vocht in de lucht zit. Nacht
vorsten doen zich echter vooral voor
bij weinig wind en een heldere, dro
ge lucht.
Vogelaar benadrukt dat de windtur-
bulentiemachine heel wat anders is
dan een windmolen. Een windmo
len wordt aangedreven door de
wind, de turbulentiemachine moet
juist wind produceren. Er zit een
speciale propeller op (van een heli
copter, uit de fabriek van Boeing)
die 'veel lucht maakt'. Het toerental
is ook veel hoger dan van een ge
wone windmolen. De machine
wordt aangedreven door een 160 pk
chevroietmotor. "Bewoning in de
nabijheid is daarom nogal bezwaar
lijk, in gebruik produceert de machi
ne en ook de propeller vrij veel
lawaai".
Zo gauw het gevaar van nachtvorst
geweken is zou de turbulentiema
chine in principe omgebouwd kun
nen worden tot een windmolen en
energie gaan opwekken, door er een
andere propeller op te zetten. Voor
Vogelaar is deze optie weinig reëel,
omdat hij er minstens een kilometer
electrische leiding voor zou moeten
laten aanleggen.
Nevelinstallatie
Voor de oogst moet het helicopter-
blad er weer op, omdat de machine
nog een funktie heeft, nl. die van
vernevelaar. Als door te warme
nachten tijdens de afrijpingsperiode
de vruchten onvoldoende kleur krij
gen kan de nevelinstallatie (in de
propeller) van groot nut zijn. De ne
vel zorgt voor afkoeling, waardoor
de vruchten toch op kleur komen.
Vogelaar: "Door de installatie 's
morgens voor zonsopkomst gedu
rende pakweg een kwartier te laten
draaien imiteer je als het ware de
dauw. Je hebt maar een geringe
hoeveelheid water nodig, een tank
van 1.000 liter is al gauw groot ge
noeg. In Amerika doet men dit ook.
Volgens sommigen is dit vernevelen
nog belangrijker dan de nachtvorst
wering.
Proef met beregenen
Om de effekten van preventieve
nachtvorstbestrijding door turbulen
tie en door beregening met elkaar te
kunnen vergelijken overweegt Voge
laar om op een perceel van 2Zi ha
een regeninstallatie aan te leggen.
Qua ligging is dit perceel vergelijk
baar met het 'turbulentieperceel'.
Het water zou afkomstig moeten
zijn uit de zoetwaterpijp door Zuid-
Beveland, die inmiddels al voor een
groot deel is aangelegd. Vogelaar
heeft een aansluiting die 150 m3 per
uur kan leveren. Delta Nutsbedrijven
hebben zich bereid verklaard om
buiten het fertigatieseizoen water
voor een laag tarief (25 30 ct per
kuub) te leveren. Nadeel van dit
systeem is dat Vogelaar flink wat
grond moet opofferen voor het bas
sin, ervan uitgaande dat daar voor
minstens drie nachtvorstnachten
beregeningswater in moet kunnen.
Aan dit systeem zitten echter flink
wat haken en ogen. "Een en ander
is nog niet uitgekristalliseerd. Ik zou
in ieder geval alle voors en tegens
van beide systemen, turbulentie en
beregening, onder vergelijkbare om
standigheden eens op een rijtje wil
len hebben".
Inklusief fundering en plaatsings
kosten kost de molen ongeveer
f 50.000,—. Omdat het een projekt
is waar de hele zuidwestelijke fruit
teelt baat bij kan hebben verlenen
NFO, veiling CHZ en de Zuidbeve-
landse Rabobanken hieraan een bij
drage. Daarnaast heeft Vogelaar (via
de NFO) een aanvraag ingediend
voor een innovatiesubsidie. Hierop
heeft hij tot nog toe geen antwoord
gekregen.
Het projekt wordt begeleid door het
Proefstation voor de Fruitteelt Wil-
helminadorp. Medewerkers van het
PFW registreren op 32 plaatsen in
het perceel de minimum en maxi
mum temperatuur. Hieruit is o.m. al
gebleken dat binnen het perceel de
temperatuur 1 Vz graad kan verschillen,
schillen.
Al heeft de machine zich nog niet
tijdens een nachtvorst kunnen be
wijzen, tijdens een exkursie hebben
kollega-fruittelers met eigen ogen
kunnen zien (en voelen) hoeveel tur
bulentie de molen teweeg kan bren
gen. Dit was nog goed te zien aan
de takken bovenin het windscherm,
op 100 meter afstand van de molen.
"Vlakbij de molen ging het zo te
keer dat zelfs de pet van je hoofd af
waaide", illustreert Vogelaar de
kracht van de turbulentia
De samenwerking tussen een aantal
coöperaties van de Cebeco-
Handelsraad-groep in een landelijk
kenniscentrum voor de fruitsector
werpt z'n vruchten af. Naast een in
tensieve en actuele berichtgeving in
Agrotel vinden regelmatig teeltbij
eenkomsten plaats. Zoals onlangs
op het bedrijf van de heer P. Verstra
ten aan de Bosdreef in Axel. Tijdens
Het Landbouwschap betaalt een
deel van de kosten voor een vervol
gonderzoek in de fruitteelt dat zich
richt op de gevolgen van bestrij
dingsmiddelen voor de gebruiker.
Het onderzoek kost de komende
twee jaar nog zo'n 200.000 gulden.
Het bedrijfsleven is bereid daarvn de
helft voor zijn rekening te nemen.
Dit bedrag wordt verdeeld oer de af
deling Fruitteelt van het Landbouw
schap, de Stichting
Gezondheidszorg Agrarische Secto
ren (Stigas) en het Produktschap
voor Groenten en Fruit.
een veldbijeenkomst die georgani
seerd was voor relaties van Cebeco-
Zuidwest, nam de heer J. van Mou-
rik, topspecialist binnen het kennis
centrum, in enkele uren tijd de actuele
zaken in appalen en peren door.
Met name rond de bloei zijn er veel
ziektes en insecten te bestrijden. J.
van Mourik demonstreerde dit door
op een witte doek een aantal insec
ten op te vangen. De loep moest er
aan te pas komen om de schadelijke
beestjes te onderscheiden. Wat dui
delijk naar voren kwam was dat de
ze periode de belangrijkste is van
het gehele seizoen.
Bij de zuidwestelijke fruittelers is
veel belangstelling voor de geïnte
greerde teeltwijze. Een aantal telers
zijn al actief bezig met de Milieu Be
wuste Teelt (MBT) en Jan van Mou
rik beschikt over aanzienlijke
ervaringen op dat gebied. Veel vra
gen konden daarom ter plaatse
beantwoord worden.
Door de massale bloei is de chemi
sche vruchtdunning zeer belangrijk
dit seizoen. De telers bleven
gespaard voor nachtvorst en door
dat veel bomen vorig jaar niet ge
dragen hebben, komen ze nu forser
door. Men verwacht daarom een
grote oogst. Van Mourik adviseerde
de 45 aanwezigen er alles aan te
doen om volgend jaar niet in een
beurtjaar te komen.
Een zelfde bijeenkomst vond plaats
in de Hoekse Waard bij de heer J.
Zevenbergen aan de Rijksstraatweg
in Numansdorp.
Jan van Mourik aan het woord
tijdens een van de veldbijeen-
komsten voor fruittelers (foto
Rein Geieijnze).
Voorzitter A.J. van Marrewijk van
Bloemenveiling Holland zei tijdens
de Algemene Ledenvergadering op
21 mei, dat de tuinbouw duidelijk
haar verantwoordelijkheid voelt te
genover het milieu. 'Maar dit mag
niet betekenen dat de tuinbouw het
slachtoffer wordt van ambtenaren
die op korte termijn lijken te den
ken', aldus de voorzitter. Als voor
beeld haalde hij het los-van-de-grond-
telen aan, dat verheven lijkt te zijn tot
een dogma, terwijl het niet eens zeker
is of deze teelt in alle omstandigheden
de meest optimale is.
Van Marrewijk benadrukte het be
lang van een goede samenwerking
tussen de veiling en het Landbouw
schap inzake overheidsmaatregelen.
Zo moet volgens de voorzitter voor
komen worden dat de overheid het
klimaat blijft frustreren door elkaar
tegensprekende regels. Ook de
commissie Toelating Bestrij
dingsmiddelen en de commissie
Wolfson (energieheffing) ontkwa
men niet aan de kritiek van de voor
zitter.
Van Marrewijk adviseerde de leden
de kostenontwikkelingen goed in
het oog te houden. Investeringen in
milieu, bedrijfsstructuur, arbeids- en
energievoorziening moeten opge
vangen worden door verbetering
van de bedrijfsresultaten.
Veilingdirecteur J.P. Teelen gaf een
toelichting op de omzetontwikke
ling. Op dit moment blijft de veiling
ongeveer 4% achter bij vorig jaar.
Hierbij moet rekening worden ge
houden met het feit dat de eerste
helft van 1991 een buitengewone
groei kende, met name in de maan
den maart en mei.
