Infiltratie zoet water in bodem
alternatief voor beregening
Zoet water voor landbouw uit
rioolwaterzuivering is mogelijk
Veelbelovende proef op Tholen
Studie op Zuid-Beveland:
maaiveld
VERWACHTE GRONDWATERSTANDEN
TIJDENS INFILTRATIE.
CL -OJD
\GR0ND WATERS TANDEN BUITEN INFILTRATIE. NORMALE ZUIGORAINS,,
16
Zoet water wordt in de zuidwestelij
ke akkerbouw met een kroon
tjespen geschreven. Het is, zo lijkt
het, de toverformule om als boer te
kunnen overleven. Maar terwijl he
melwater gratis uit de lucht komt
vallen, kost zoet water altijd nog
een flinke bom duiten. Het moet
tenslotte van ver komen. Om de ge
wassen te kunnen beregenen, moet
de kraan heel wat uurtjes open. En
intussen tikt de meter door
Kan zoet water goedkoper worden
gemaakt voor de boeren? Met deze
vraag heeft het voormalige hoofd
van de technische dienst van het
waterschap Tholen, ing. M.J. Guil-
jam, zich intensief bezig gehouden.
Guiljam ging in januari 1990 met de
vut, maar het zoete water liet hem
niet met rust. Uit hoofde van zijn
functie was hij nauw betrokken bij
het zoetwaterplan voor Tholen. Hij
is er nog steeds trots op dat het
plan erdoor gekomen is en dat de
Thoolse boeren straks over zoet wa
ter kunnen beschikken en zich op
die wijze perspectieven hebben ge
schapen.
Na zijn aktieve loopbaan bij het wa
terschap heeft Guiljam dus bepaald
niet stil gezeten. Het moet volgens
hem mogelijk zijn een goedkoper al
ternatief te bedenken voor berege
ning van de gewassen. Beregenen
heeft immers het nadeel dat het
verschillende malen moet worden
herhaald en vaker moet gebeuren
dan in feite voor de gewassen nood
zakelijk is. Er gaat dus veel kostbaar
water verloren.
Octrooi
Guiljam heeft een systeem bedacht,
waarbij het zoete water wordt geïn
filtreerd in de grond. In plaats van
beregening van bovenaf worden van
onder af de wortels van de planten
bevochtigd. De voormalige water
schapsman wil nog niet spreken
van het 'ei van Columbus', maar
heeft goede moed dat zijn oplossing
uiteindelijk een goede kans van sla
gen zal hebben. Hij heeft inmiddels
octrooi aangevraagd op zijn uitvin
ding en bovendien een samenwer
kingsovereenkomst gesloten met
het bedrijf Scaldis BV te Borssele,
dat gespecialiseerd is in het aan
brengen van drainage. Directeur van
dit bedrijf is J.M. Besuyen, die jaren
lang leiding heeft gegeven aan de
Zeeuwse Bouw- en Wegenbouw
Mij. b.v. Het koppel Guiljam-Besuyen
is nu druk doende het systeem in de
praktijk uit te testen, steun te vin
den voor het project en de markt al
een beetje te verkennen.
Waterbes paring
'Het grote voordeel van ons
systeem is, dat het een minimum
aan waterverbruik kost en een
maximum aan rendement oplevert',
aldus Guiljam. 'Ik verwacht dat er
een besparing van 75% op het wa
terverbruik mogelijk is. Bij berege
ning treedt immers altijd
verdamping op. Bovendien kun je
niet met één of twee keer berege
nen volstaan. Je moet er mee door
gaan. Daarnaast kunnen er via
beregening ziektekiemen worden
verspreid, de gewassen kunnen
worden beschadigd en er kan struc-
tuurbederf van de bouwvoor optre
den. Al die nadelen zijn in ons
systeem niet aanwezig. Bovendien
is infiltratie beter voor het milieu. Je
kunt het afstromende water weer
opvangen en opnieuw gebruiken'.
Hoe werkt het infiltratiesysteem in
de praktijk? In de bodem wordt op
ongeveer een meter diepte een bui
zenstelsel aangebracht, voorzien
van de noodzakelijke perforatie en
ommanteling. Het water in het bui
zenstelsel wordt onder druk ge
bracht en vervolgens wordt via een
sturingsmechanisme een constante
hoeveelheid water in horizontale
richting aan de bodem afgegeven.
Hoeveel water er precies in de be-
wortelingszone wordt gebracht is
afhankelijk van bodemgesteldheid,
soort gewas, weersomstandighe
den e.d. en moet daarom worden
gestuurd. De computer kan daarbij
goede diensten bewijzen. Om de
juiste dosering te kunnen bepalen is
een aantal parameters nodig, waar
mee bijvoorbeeld de vochtigheids
graad van de bewortelingszone, de
plaatselijke waterstand en de
weersgesteldheid kunnen worden
gemeten. Daarnaast moet uiteraard
een goed functionerend drainage
systeem aanwezig zijn, wat op de
meeste percelen in het zuidwesten
intussen het geval is.
Twee proefvelden
De werking van het infiltratie
systeem wordt sinds kort op twee
percelen in Tholen uitgetest. Dankzij
tussenkomst van Scaldis bv hèeft
buizenfabrikant Wavin te Harden-
berg alle materialen gratis beschik
baar gesteld. Dit bedrijf heeft
daarmee zijn vertrouwen in het pro
ject laten blijken. De proeven wor
den genomen op een perceel van
0,75 ha aan de Oudelandseweg op
Tholen en een evengroot perceel
aan de Randweg in Poortvliet. Op
het eerstgenoemde perceel wordt
zoet water geïnfiltreerd, op het
tweede leidingwater. In totaal zit er
op de proefvelden 3.000 meter buis
in de grond. De proeven zullen 2a 3
jaar duren.
Infiltratie maakt het mogelijk ook
meststoffen en/of gewasbescher
mingsmiddelen toe te voegen. Bo
vendien kan een gesloten systeem
worden geïnstalleerd, wat niet al
leen een optimale besparing van
water oplevert, maar bovendien
voorkomt dat meststoffen en resi
duen van bestrijdingsmiddelen in
het oppervlaktewater terecht ko
men. Het duo Guiljam-van Besuyen
wil het gesloten systeem al op korte
termijn operationeel maken en aan
bieden aan de glastuinbouw.
Wat betreft de toepassingsmogelijk
heden in de akkerbouw en (grove)
tuinbouw zullen de praktijkproeven
op Tholen moeten uitwijzen dat de
theorie in de praktijk ook effectief
werkt. Voor de uitvinder zelf zou
een goed resultaat de kroon op het
werk zijn. Hij noemt als voorbeeld
de teelt van vroege aardappelen.
Staat dit gewas een week te droog,
dan heeft dit meteen effect op de
kwaliteit en de kleur. Infiltratie kan
hier de oplossing zijn. De zaadteelt
daarentegen zal niet van het
systeem kunnen profiteren, omdat
het infiltratiewater daarvoor niet
hoog genoeg komt. Hetzelfde geldt
voor bepaalde tweede gewassen,
zoals spruiten na vroege aardappe
len. Voor veel andere gewassen,
vooral in de grove tuinbouw, kan in
filtratie wél een oplossing zijn.
Kosten
Over de preciese, kosten kunnen
Guiljam en Besuyen op dit moment
nog geen zekerheid geven. Ze gaan
er van uit dat gemiddeld tussen de
2.000 a 3.000 meter buis per ha
nodig zal zijn. Voor de drukopbouw
op het te infiltreren perceel kan een
verplaatsbare unit worden ingezet.
Het initiatief is vorige week voorge
legd aan de Commissie Waterbe
heer en Ontzilting van de provincie
Zeeland en daar positief ontvangen.
Ing. Guiljam heeft in Scaldis BV een
solide partner gevonden om het pro
ject verder uit te werken. Op zijn
beurt is directeur Besuyen blij dat de
Thoolse ex-waterschapsman bij
hem heeft aangeklopt. Het draina
gewerk in de landbouw neemt af en
daarom komt dit initiatief op het
juiste moment. Scaldis neemt voor
50% deel in het verkrijgen van het
octrooirecht op deze vinding.
Het bedrijf beschikt over gespeciali
seerde machines, die uitgerust zijn
met laserapparatuur en de buizen
sleuvenloos kunnen aanleggen. Van
struktuurbederf van de grond is dus
geen sprake. Ook dat voordeel
maakt het infiltratiesysteem tot een
veelbelovend project, dat een kans
verdient.
De rioolwaterzuivering in de Willem Annapolder op Zuid-Beveland.
Het gezuiverde afvalwater van de ri
oolwaterzuiveringsinstallatie in de
Willem Annapolder op Zuid-
Beveland kan mogelijk worden ge
bruikt voor beregening in de akker
bouw en fertigatie en
nachtvorstberegening in de fruit
teelt. Dit is de uitkomst van een on
derzoek dat in opdracht van de
Stichting voor Landbouwkundig
Onderzoek in Zuid-Beveland is ge
daan. De resultaten van deze studie
geven aanleiding het onderzoek
voort te zetten. Voor de financiering
hiervan wordt een beroep gedaan
op de herstructureringsgelden voor
de akkerbouw.
De verkennende studie is uitgevoerd
door Hanneke Zuidema, studente
van de Internationale Agrarische
Hogeschool Larenstein in Velp. Haar
rapport werd vorige week donder
dag door de voorzitter van de SLO
Zuid-Beveland, J. de Regt, aangebo
den aan de dijkgraaf van het water
schap Noord- en Zuid-Beveland, ir.
RJ. Gruijters. De Regt onderstreepte
bij die gelegenheid nog eens de
noodzaak van het optimaal beschik
baar zijn van zoet water. Dit om de
omschakeling in de akkerbouw kan
sen te geven. 'De landbouwpijp van
Delta Nutsbedrijven kan op Zuid-
Beveland niet iedere landbouwer
van zoet water voorzien en is bo
vendien voornamelijk interessant
voor de fruittelers. Hergebruik van
effluent van de zuiveringsinstallatie
is een aanvullende mogelijkheid'.
Niet uitgesloten
Uit de studie van Hanneke Zuidema
is gebleken dat toepassing van ef
fluent voor landbouwkundige doel
einden niet bij voorbaat uitgesloten
is. Er moet echter nader onderzoek
plaatsvinden naar het voorkomen
van stoffen, die mogelijk een nadeli
ge invloed kunnen hebben op de ge
wassen. Het onderzoek van
Zuidema was te beperkt om al te
kunnen aangeven in welke mate het
effluent nog zware metalen, PAK's
en E.coli-bacteriën bevat.
Als uit nader onderzoek blijkt dat
het gezuiverde afvalwater zonder
schadelijke gevolgen in de land- en
tuinbouw kan worden gebruikt, dan
zou bij een behoefte van 2 mm/d/ha
ongeveer 600 ha kunnen worden
beregend en/of gefertigeerd. Als
slechts een kwart van de gewassen
hoeft te worden beregend, kan ruim
2.000 ha grond profiteren van de
zoetwateraanvoeruit de zuiverings
installatie. De investeringen voor
aanleg van een distributiesysteem
zijn globaal becijferd op maximaal
f 7.000,— per te beregenen hecta
re. Hierbij zijn de kosten van buffer
bassins, beregeningsinstallaties e.d.
niet inbegrepen.
Kwaliteit afvalwater
In het kader van het onderzoek
heeft de studente van de Agrarische
Hogeschool in Velp een beperkt
aantal gegevens verzameld over de
kwaliteit van het gezuiverde afval
water van de installatie in de Willem
Annapolder. Zo is uit routinematig
onderzoek gebleken dat het chlori
degehalte in het algemeen voldoen
de laag is om het water voor
beregening te kunnen gebruiken, zij
het dat rekening moet worden ge
houden met incidentele pieken. Ook
wat betreft het Ph-gehalte zijn er
globaal genomen geen bezwaren.
De gegevens over de zware metalen
in het water zijn echter te summier
om nu al een verantwoorde uit
spraak over geschiktheid van het ef
fluent te kunnen doen. Dat moet
nader worden onderzocht, evenals
de mogelijke aanwezigheid van ziek
teverwekkers, PAK's, stikstof, fos
faat en enkele andere stoffen.
Overigens wordt in het onderzoeks
rapport gemeld dat vorig jaar als ex
periment effluent van de
waterzuivering Camperlandpolder
op Noord-Beveland voor beregening
van gewassen is gebruikt. De bere
gening is te kort geweest om er
conclusies uit te trekken, maar de
ervaringen waren positief: hogere fi
nanciële opbrengsten en geen ziek
ten in de gewassen. Ook in
Noord-Brabant zijn positieve ervarin
gen opgedaan met effluent. Hier
ging het om fertigatie.
Nader onderzoek
Dijkgraaf ir. Gruijters zei in een reac
tie op het rapport dat de samenle
ving zich miljoenen guldens kan
besparen als zowel het effluent als
de slib van waterzuivering voor her
gebruik zou kunnen worden aange
wend. Nader onderzoek naar
hergebruik van het effluent acht ir.
Gruijters de moeite waard. Een be
slissing over medewerking van het
waterschap zal te zijner tijd in het
bestuur aan de orde komen.
Ir. Gruijters liet zich positief uit over
het initiatief, maar waarschuwde
voor te hoge verwachtingen. 'Het
kan best zijn, dat we tot de ontdek
king komen dat langdurige effecten
van effluent schadelijk zijn voor
mens en bodem. Maar mochten we
uiteindelijk slagen, dan zijn de maat
schappelijke baten groot. Zelfs wan
neer daar een aanpassing van de
zuiveringsinstallatie voor nodig is,
zou dat wel eens de moeite waard
kunnen zijn'.
