Nachtvorstwering in de fruitteelt
Wanneer is een regeninstallatie rendabel?
In Zeeland is de kans op nachtvorst gering, en als er al nachtvorst optreedt is de temperatuur
meestal niet extreem laag. Toch kan het voor fruittelers overweging verdienen om ten behoe
ve van nachtvorstwering een beregeningsinstallatie plus waterbassin aan te leggen. In dit arti
kel treft u een berekening aan van de hiervoor benodigde investeringskosten.
Als er in Zeeland, volgens het KNMI te Vlissingen, nachtvorst optreedt dan is dat vooral op
de zandgronden in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen, langs de Belgische grens, vlak achter de dui
nen en in de wat dieper gelegen polders in Zuid-Beveland en Walcheren. Nachtvorst wordt
bij het KNMI gemeten op een hoogte van 10 cm boven de grond. Op een hoogte van 1,00
m is de temperatuur bij nachtvorst hoger.
De oogstreduktie/schade in jaren dat er nachtvorst voorkomt is gemiddeld gering. De oogstre-
duktie bij nachtvorst is wel zeer wisselend per bedrijf en per perceel. Treedt er in Nederland
nachtvorst op dan kan dat effekt hebben op de opbrengstprijs. Een groter effekt treedt echter
op indien in de ons omringende landen eveneens nachtvorstschade optreedt. Hiermee wordt
in de berekening echter geen rekening gehouden.
De minimaal benodigde hoeveelheid water voor nachtvorstwering is 3 mm/uur, dit is 30
m3/ha/uur. Van belang is op tijd te beginnen met beregenen en met de ingezette beregening
lang (tot ijs van de boom valt) door te gaan in de ochtend. Het is moeilijk de exakte hoeveel
heid water te bepalen, maar een indikatie is 10 uur beregenen met 30 m3/ha/uur. Dan is er
minimaal 300 m3 water per ha nodig. Meestal is er meerdere dagen achtereen kans op
nachtvorst.
Investering beregeningsinstallatie
In de fruitteelt hebben de hoofdberoepsbedrijven in Zeeland gemiddeld ongeveer 8 ha fruit.
Van alle fruitbedrijven in Zeeland is de gemiddelde bedrijfsgrootte 6,3 ha fruit. Bij nachtvorst
wering is de perceelsgrootte van belang. De perceelsgrootte is over het algemeen kleiner dan
5 ha. Bij bepaling van de kosten is daarom uitgegaan van een perceel van 4 ha fruit waar
nachtvorstwering door middel van beregening wordt toegepast. De aanlegkosten inklusief
pomp zijn voor 4 ha ongeveer f 29.500,— exkl. BTW. Uitgaande van één pomp f 5.000,—
(exkl.) die 140 m3 per uur geeft. Indien 2 pompen met een kleinere capaciteit (totaal wel gelijk)
worden genomen zijn de kosten f 3.000,— (exkl.) hoger. De leidingen zijn van polyetheen (ty-
leen) en bovengronds. Voor PVC-leidingen ondergronds is de prijs 15% hoger. Het is afhanke
lijk van de bedrijfssituatie of met één of meerdere pompen gewerkt moet worden. De
ondernemers maken vaak gebruik van de op het bedrijf aanwezige traktoren als krachtbron
voor de beregening. Afhankelijk van de ligging van de percelen en bij kleinere oppervlakten
(kleiner dan 2 ha) kan soms eenvoudig op het bedrijf een electra aansluiting gerealiseerd wor
den. Bij gebruik van grotere pompen worden de kosten voor aansluiting electra extreem hoog.
De beregening moet doorgaan tot het ijs van de boom valt.
Uitgaande van bovenstaande gegevens komen de jaarkosten voor beregening van 4 ha fruit
(inkl. BTW) ongeveer op:
Investeringskosten installatie inkl. pomp f 35.000,—
Gemiddelde jaarkosten:
Vaste kosten:
rente 50% van 8% van f 35.000,— f 1.400,—
afschrijving 8% van f 35.000,— f 2.800,—
onderhoud 2% van f 35.000,— f 700,—
Variabele kosten:
1 trekker: extra afschrijving, onderhoud en brandstof
f 1.500,-
Totale kosten f 6.400,—
Jaarkosten per ha f 1.600,—
Afschrijving ook afhankelijk van levensduur boomgaard!
Investering wateropslag
In Zeeland is zeer weinig goed oppervlaktewater voor beregening aanwezig. Het is daarom
noodzakelijk om voor beregening een silo of bassin aan te leggen voor wateropslag. De kosten
voor zo'n voorziening zijn (exkl. BTW) voor een voorraad-silo met een inhoud van 1300 m3
ongeveer f 25.000,— en voor een voorraad-bassin met een inhoud van 2400 m3 ongeveer
f 19.000,— exkl. ondergrond. De afschrijvingskosten voor een silo of bassin zijn resp. 7% en
10%.
De jaarkosten (rente, afschrijving en onderhoud) voor een silo van 1300 m3 zijn (inkl. BTW)
4 7 1 12% van f 29.500,- f 3.540,-
De jaarkosten (rente, afschrijving en onderhoud) voor een bassin van 2400 m3 zijn (incl. BTW)
4 10+1 15% van f 22.500,- f 3.375,-
Daarnaast komen er nog kosten voor het water. Probleem bij de grootte bepaling van een silo
en/of bassin is dat er rekening gehouden moet worden met meerdere dagen achtereen nacht
vorst. De genoemde hoeveelheid water (2400 m3) is bij 4 ha en 10 uur beregenen juist vol
doende voor twee nachten achtereen nachtvorstwering.
Konklusie
In Zeeland is het risiko van nachtvorstschade klein. Naast de reeds genoemde nachtvorstge-
voelige gebieden zijn er volgens de NFO nog enkele gebieden nachtvorstgevoelig zoals de ge
bieden vlak achter de hogere Scheldedijken. Daarnaast zijn er nog nachtvorstgevoelige
percelen verspreid over de provincie zoals op Tholen en Zuid-Beveland. Indien nachtvorst in
april en/of mei voorkomt ontstaat oogstreduktie/schada Deze schade is zeer verschillend per
gebied en/of per perceel. Ten gevolge van nachtvorst is het mogelijk dat het fruit een hogere
prijs per kilogram opbrengt. De eventuele meerprijs van het fruit is moeilijk of niet te bepalen,
daar de meerprijs van meerdere faktoren afhankelijk is.
Naast de aanleg van een beregeningsinstallatie moet er een voorraadbassin voor water wor
den aangelegd, vanwege geen of onvoldoende goed oppervlaktewater. De jaarkosten hiervan
zijn voor 4 ha fruit en twee nachten beregening ongeveer f 3.500,—. Bij een vulcapaciteit van
12 m3 water per uur is de vultijd 200 uur (één week is 168 uur). Er is geen rekening gehouden
met waterkosten. Hierover zal nader kontakt gezocht moeten worden met Delta Nutsbedrij
ven, om de mogelijkheid te bekijken in de winter tegen gereduceerd tarief water af te nemen.
Voor vochtvoorziening in de zomer is het noodzakelijk naast beregening ook fertigatie aan te
leggen. Hiervoor kan water uit het bassin gepompt worden.
Voorbeeld kostenberekening nachtvorst wering d.m.v. beregening
Een ondernemer wil gaan beregenen tegen nachtvorst. Voor de kostenberekening zijn we uit
gegaan van verschillende perceelsoppervlakten. De globale kostenberekening wordt dan inkl.
18,5% BTW:
Perceelsgrootte in ha
Investering regeninstallatie
Investering bassin voor 2 dagen voorraad:
1200 m3
2400 m3
3600 m3
2
20.000
-12.000
4
35.000
22.500
6
50.000
32.500
Jaarkosten regeninstallatie:
Vaste kosten 14%
Variabele kosten
(1 traktor)
(2 traktoren)
Jaarkosten bassin 15%
2.800
1.300
1.800
4.900
1.500
3.375
7.000
3.000
4.875
Totale kosten
5.900
9.775
14.875
Jaarkosten per ha (afgerond) 2.950 2.450 2.500
Bij de kostenberekening van het bassin is geen rekening gehouden met het verlies aan
grondoppervlakte door aanleg bassin (bij 2400 m3 inhoud is de benodigde grondoppervlakte
ongeveer 1500 m2).
Aankoopkosten water bij éénmaal per jaar vullen van
het bassin bij een m3 prijs van:
90 ct
60 ct
30 ct
1.080
720
360
2.160
1.440
720
3.240
2.160
1.080
Wanneer is een regeninstallatie rendabel?
Uitgangspunten bij de berekening zijn:
Gebruik alleen voor nachtvorstwering; Geen goed oppervlaktewater aanwezig; Op het bedrijf
zijn een of twee traktoren aanwezig; Maximaal twee dagen achtereen nachtvorst; Gemiddelde
opbrengst per ha f 28.000,—; Bij gelijkblijvende prijs.
Perceelsgrootte in ha
2
4
6
Vaste kosten per jaar:
- installatie
- bassin
2.800
1.800
4.900
3.375
7.000
4.875
Jaarlijkse vaste kosten:
4.600
8.275
11.875
leder jaar 2 dagen nachtvorst:
Variabele kosten:
Aankoop water a 22,5 ct
1.300
360
1.500
720
3.000
1.080
Kosten totaal per jaar
6.260
10.495
15.955
Kosten per ha per jaar
3.150
2.625
2.660
schade om kosten te dekken:
11%
9%
9,5%
Iedere 2 jaar 2 dagen nachtvorst:
Vaste kosten 2 jaar:
Variabele kosten:
Aankoop water 22,5 ct
9.200
1.300
360
16.550
1.500
720
23.750
3.000
1.080
Totale kosten
10.860
18.770
27.830
Kosten per ha
5.430
4.700
4.650
schade om kosten te dekken:
19%
17%
16,5%
Iedere 4 jaar 2 dagen nachtvorst:
Vaste kosten 4 jaar:
Variabele kosten:
Aankoop water 22,5 ct.
18.400
1.300
360
33.100
1.500
720
47.500
3.000
1.080
Totale kosten
20.060
35.320
51.580
Kosten per ha
10.030
8.830
8.600
schade om kosten te dekken:
36%
31,5%
31%
Windcirculatiemachine
In bovenstaand artikel is alleen ingegaan op de nachtvorstwering door middel van beregening.
Een nieuwe ontwikkeling is het gebruik maken van de warmere luchtlagen d.m.v. een windcir
culatiemachine. Deze machine wordt dit voorjaar op een bedrijf in Zuid-Beveland geïnstalleerd.
De machine is een toren van 10 12,5 meter hoog met een propeller. De motor heeft een
vermogen om de luchtturbulentie over een afstand van ongeveer 100 meter door de boom
gaard te jagen. De propeller heeft een omwentelingssnelheid van 590 omwentelingen per mi
nuut en maakt daarnaast elke 4,5 minuut een horizontale omwenteling van 360 graden.
De lucht wordt op een turbulente manier uit de warmere inversielaag in de bomen geblazen.
De luchtcirculatiemachine dient om de bloemgebieden in hetzelfde temperatuursbereik te
houden als de lucht erom heen. Als er geen inversie is of als de lucht zich onder de kritische
temperatuur bevindt kan bijkomende ondersteunende warmte noodzakelijk zijn.
Door het Proefstation voor de Fruitteelt te Wilhelminadorp en het KNMI te Vlissingen zal geke
ken worden naar de mogelijkheden van nachtvorstwering door middel van luchtturbulentie.
De komende jaren zal ons meer duidelijkheid moeten geven over deze mogelijkheid van nacht
vorstwering.
Het Consulentschap voor
de Landbouw in Zeeland,
B. Meeuwissen
