ifimiitaiBii i
Ski
Ex-DDR niet rijp voor de vele versnelde vernieuwingen
Willem Hack en Jan Withagen werkten enkele maanden in Oost Duitsland
Constructeur Hack met tijdelijk monteur Ton Jochems uit Wouw bezig met aan
passingen aan de bietenrooier. De heer Jochems heeft geen spijt dat hij 2 weken
in Oost Duitsland gewerkt heeft maar geeft toch liever voorkeur aan Nederland.
"Niets is voorspelbaar en je komt er overal voor verrassingen te staan", zegt hij.
In een voormalig instituut te Bernburg vond Willem Hack slaapgelegenheid. Hotels
zijn er in de regio niet te vinden. In dit instituut sliepen dagelijks ongeveer 25 men
sen. De groepsdouche en wc lieten wat properheid aanging te wensen over.
Dat voormalig Oostduitsers te lui
zijn om te werken en dat niets hen
interesseert berust op een fabeltje.
Zij zijn min of meer slachtoffer ge
worden van het politieke stelsel.
Doen wat is opgedragen en verder
geen vragen stellen. Het nadenken
lag in handen van de talloze bazen.
Dit rangensysteem heeft de motiva
tie weggenomen. Gelijktijdig met
het wegvallen van de muur zag het
West-Europese bedrijfsleven kansen
liggen. Loonbedrijf Fa. Withagen uit
Oudenbosch rooide er het afgelo
pen seizoen 215 ha. aardappelen.
De heer Willem Hack van Hack
Constructie uit Kruisland vertoefde
er 10 weken om 2 Hack bietenrooi
ers technisch te laten functioneren.
De Fa. Withagen had een jaar tevo
ren alles al goed overdacht voordat
de opdracht werd aangenomen. Jan
Withagen: "Via een vertegenwoor
diger van landbouwmachines kwa
men wij in kontakt met een
Westduitser die zich inzet voor de
Nederlandse belangen aldaar. Een
aardappelhandelaar en enkele West-
duitse akkerbouwers hadden nabij
Leipzig, in de deelstaat Thüringen,
enkele honderden hectares aard
appelen uitgeplant. Het ontbrak nog
aan een goede aardappellijn. Met
een nieuwe 4-rijige Riecam rooier
zijn we de uitdaging aangegaan. De
grondsoort is met lichte, zanderige
klei goed te noemen. Opvallend was
het verschil in opbrengst. Op de
LPG's (voormalig staatsbedrijf) lag
dat op hooguit 25 ton. De Westduit-
se akkerbouwers kwamen aan 45
ton. De helft van dit verschil is toe
te schrijven aan het uitgangsmateri
aal. De LPG's werkten met inlandse
rassen. De poters kwamen uit con
sumptie. Verder liet de rugopbouw
te wensen over. Met een aardappel-
ploeg is er doorheen geveegd. Ver
stellen doen ze er niet. De
aardappelopslag is goed geïsoleerd
en heeft voldoende capaciteit. Wij
hebben er wat het rooien aangaat
gewerkt met eigen mensen".
In de regio waar Withagen zijn
werkzaamheden heeft uitgevoerd
hebben de LPG's een gemiddelde
oppervlakte van 3500 ha. Vorig jaar
werkten er 280 mensen, nu nog
170. Over een jaar is dat wellicht
meer dan gehalveerd. "Na het weg
vallen van de grens moesten bedrij
ven in D-marken gaan betalen. Dat
geld was er niet. Om deze reden zijn
er vorig jaar massaal koeien ver
kocht voor minder dan f 200,— per
stuk. Weggeefprijzen. Zodoende
kon een periode overbrugd worden
om loon uit te betalen. Het gevolg
hiervan is dat er vrijwel nergens vee
meer is. Melk komt in grote hoeveel
heden uit West-Duitsland. Dat de
vernieuwingen erg snel gaan blijkt
wel uit het feit dat in het voorjaar
nog veel snijmaïs is uitgezaaid. Deze
maïs is deels verkocht en deels op
het land achtergebleven.
Wij hebben nog het plan gehad om
er mais te gaan dorsen. Doordat ge
mixt zaad is gebruikt kwamen er al
lerlei raseigenschappen voor. Van
kort tot lang en van vroeg- tot laat-
rijp. Dorsen bleek onmogelijk te
zijn. Zo'n 450 ha. mais heeft niets
opgebracht. Hetzelfde is te zeggen
van 250 ha. luzerne. Het overige
bouwplan bevat 600 ha. aardappe
len, 600 ha. suikerbieten en granen
als winter- en zomergerst, koolzaad
en rogge. Ik heb een monster gerst
meegebracht en laten onderzoeken.
Het eiwitgehalte lag op 11% en dus
was de gerst van uitstekende
brouwkwaliteit. Daar heeft de han
del van geprofiteerd. De partij
bracht niet meer op dan 31 cent.
Enerzijds eigen schuld omdat partij
en zomer- en wintergerst bij opslag
door elkaar zijn gekomen. Door wei
nig zakelijk inzicht en planning blijft
er veel geld liggen".
Bieten rooien
In tegenstelling tot Withagen heeft
Willem Hack veel problemen gehad.
Voor de loonwerkcombinatie Breure,
de Waard en Maris uit de Flevopol-
der had hij tot taak om de 2 bunker
rooiers storingvrij te laten werken.
Uiteindelijk is het toch gelukt om de
gewenste 500 ha. te rooien. Willem
Hack: "De langdurige droogte heeft
ons danig parten gespeeld. De
grond was er zo hard dat je een
schroevendraaier niet in de grond
kon krijgen. Wj hebben veel moeten
voorstellen om voldoende diep te
komen. Iedere 20 ha. waren de rooi-
scharen aan vervanging toe. In Ne
derland is dat bij iedere 300 ha. Zij
hebben er veel rooiers van Russisch
fabrikaat die de bieten er probleem
loos uitkrijgen maar dan ligt het per
centage verlies op 25-40%. Bij
suikerbieten die dit seizoen niet
meer dan 35 ton opbrachten is dit
veel te veel. Door veel aanpassingen
konden we uiteindelijk een rooidiep-
te van 15 cm. halen. Een bijkomen
de tegenvaller was de vele stenen
die in de grond zitten".
Lange reistijden
Aan reizen heeft Hack veel tijd ver
loren. Op 40 km van de werkplek
sliep hij in een voormalig instituut
van een school. Hotels zijn er hoe
genaamd niet. In Bernburg, een
plaats met 40.000 inwoners, is
maar één hotel. Naar het werk rijden
duurde vaak meer dan een uur.
Hack had zijn werkzaamheden bij
het Harzgebergte, onder Magde
burg. "Alleen al de vele spoorwego
vergangen zorgen dat je lang op
weg bent. De spoorlijnen liggen er
dichter bij elkaar dan in Nederland
de wegen. Zeven spoorwegover
gangen vlak na elkaar is geen uit
zondering. Komt er na vijf minuten
nog een trein dan laat de spoorweg
wachter de handbediende bomen
dicht. Ook de vele wegomleidingen
maken reizen onplezierig. Veel bui
tenlandse wegenbouwers zijn ver
sneld met wegenverbetering bezig.
Geen overbodige luxe. De meeste
binnenwegen bestaan uit kinder
koppen of zand met grint".
Milieubewustheid is een woord dat
in een Oostduits woordenboek niet
voorkomt. Afgetapte motorolie gaat
op grote schaal de sloot in vertelt
Hack. "Wat in Nederland al lang niet
meer door de beugel kan gebeurt
daar. Als het een paar druppels re
gent zijn de wegen spiegelglad, zo
veel olie ligt er op. Door de stook
van kolen en de vele dieseltreinen
en benzineverslindende auto's als
Trabant hangt overal een vieze
lucht. Alle huizen zien zwart van de
neerslag. Schoorsteenveger is er
nog een veelgevraagd beroep. Huis
houdelijk afval ligt langs de kant van
•de weg of op de legio vuilnisbelten.
Aan ratten is er geen gebrek, en er
komen op het land erg veel muizen
voor. Hierdoor zag je dikwijls tiental
len buizerds bij elkaar. Met bestrij-
Een van de vele grote stenen die
het rooien van suikerbieten en
aardappelen bemoeilijkt. Vooral
de streek tegen bergachtige ge
bieden bevat vee! stenen.
dingsmiddelen zijn ze zuinig. In
suikerbieten wordt ook het lage-
doseringssysteem toegepast".
Wild is er volop, merkt Willem Hack
op. "In mais komen veel wilde zwij
nen voor. Tijdens het rooien zag je
vaak reeën. Het hazen- en konijnen
bestand ligt in Nederland hoger".
Het leven op het platteland speelt
zich er nog af als hier in de jaren vijf
tig. Daar komt volgens Jan Wtha-
gen snel verandering in. "Er is veel
sociaal kontakt. Ontspanning is er
evengoed maar het is allemaal veel
eenvoudiger dan in Nederland. Als
er een voetbalwedstrijd plaatsvindt
moeten bij wijze van spreken eerst
de koeien naar een andere wei.
Meer luxe
Nu de lonen sterk stijgen verlegt
iedereen het accent meer naar luxe.
De auto staat bovenaan op de ver
langlijst. Op de wegen zie je al voor
80% automerken als VW, Audi en
Opel. De buizen krijgen hier en daar
al een kWastje verf. Het bruto loon
ligt in de streek waar wij zaten op
18 D-mark per uur. Aan sociale
lasten gaat er 40% af. Overigens
moet ik erbij zeggen dat er in ver
diensten grote verschillen bestaan.
Langs autosnelwegen gaan steeds
meer, voornamelijk Westduitse, fa
brikanten bouwen. Het gevolg is dat
de werkloosheid er vrijwel is opge
lost. In afgelegen streken met een
slechte infrastructuur ligt de werk
loosheid er wel op 40%. De lonen
liggen daar op amper 12 D-mark".
Binnen juni en november is het loon
er met 4 D-mark per uur gestegen.
Deze versnelde loonsverhogingen
kennen ook hun keerzijde merkt Wil
lem Hack op. "Met de komst van
meer geld en de daaraan verbonden
hogere welvaart begint de criminali
teit op te komen. De tijd dat de ach
terdeur niet op slot hoefde is
voorbij. Het gebruik van alcohol ligt
schrikbarend hoog. Op het werk is
het gebruikelijk dat de gehele dag
door bier wordt gedronken. Een an
der huiveringwekkend verschijnsel
dat op het platteland de kop gaat
opsteken, is de vreemdelingenhaat.
Onder de autochtone bevolking krij
gen de 'skinheads' steeds meer
sympathie".
Wat Hack verder nog opviel was dat
vrouwen er weinig in te brengen
hebben. Het binnenscheppen van
de kolen is er typisch vrouwenwerk.
Op het land plukken ze in groepen
het onkruid. Ook trekkerwerk ge
beurt er veel door vrouwen. Op zon
dagen zie je ze er niet op straat.
Nog geen concurrent
Zowel Hack als Wthagen zijn de
mening toegedaan dat Nederland
van concurrentie voorlopig niets te
vrezen heeft. "Het duurt zeker nog
15 jaar voordat het gehele apparaat
goed op poten staat. De mensen
zijn er niet onwillig. Het levensritme
en denken moet anders. Zij zijn niet
zelfstandig, alles moet van bovenaf
gecommandeerd worden. Als je op
het erf een aanwijzing geeft zet het
betreffende personeelslid eerst de
trekker stil, komt de trekker af en
vraagt dan wat er is. Stapt hij weer
de trekker op dan is er een grote
kans dat hij niet start. Zeg je bv. dat
er 4 moeren los moeten dan moet je
iedere bout apart aanwijzen. Op een
LPG zijn overal bazen voor. Zo is er
een baas voor zaaizaad en pootgoed
en een voor aardappelen. Zoiets kan
nooit soepel werken. Aan eigen ini
tiatief onbreekt het. Voorlopig zal
Oost Duitsland nog op zijn kop
staan. Veel fabrieken sluiten. Aan de
andere kant rijzen de nieuwe uit de
grond. Op de landbouwbedrijven is
erg veel materiaal, maar het is veelal
kapot. Regeninstallaties zijn er bijna
overal, maar geen enkele werkt. Zij
zijn er wat werken aangaat een ran
gensysteem gewend. Wie de uitein
delijke verantwoordelijkheid gaat
nemen is nog niet te voorzien. Hier
en daar beginnen boeren voor zich
zelf te werken. Het gaat hier veelal
om mensen die hun grond van voor
de oorlog hebben opgeëist".
Willem Hack heeft er een paar
maanden gewerkt maar zal er voor
eigen rekening geen opdrachten uit
voeren. Jan Wthagen is enthousi
ast en gaat er dit jaar
hoogstwaarschijnlijk weer terug
naar toe. "Ze hebben mij alweer ge
vraagd", zegt hij". Voor ons loonbe
drijf zie ik er toch
uitbreidingsmogelijkheden liggen.
Steeds meer akkerbouwers gaan er
land huren. Ook voor veehouders
zijn er mijns inziens mogelijkheden.
Er liggen bedrijven stil met een mil
joen liter quotum. Voor 600 D-mark
is de beste grond te huur. Land met
stenen gaat soms voor minder dan
100 D-markt weg. Op papier kan er
een grote winst behaald worden. De
praktijk is echter anders. Bedenk
wel dat transport van één kilo pro-
dukt naar Nederland 8 cent kost.
Nederlanders die er willen gaan
werken moeten er eerst ter plaatse
gaan kijken en een kontaktpersoon
nemen. Dat laatste is erg belangrijk.
De werkwijze en afzet van produk-
ten is er even anders dan hier. Aan
de mentaliteit van de bevolkingn
moet je wennen. En erg veel ver
langen moet je niet.
J.v.T.
i ibüori fiO .qsdo2J66m 9b ni n9J6m
