Herzog
Stevige
baktarwe
Leven van de bedeling?
C, CEBECO
ZADEN B.V.
VOOR EEN BETER GEWAS
wtmmm^Êmm^^ÊSÊttSÊÊÊÊmÊÊÊÊÊ^^m^mm
J. de Veer: "Inkomenstoeslagen onvermijdelijk"
112
"Over inkomenstoeslagen wordt
niet zindelijk gediskussieerd. Dat
wordt door de organisaties ook niet
gestimuleerd". Oud-LEI-direkteur
Jan de Veer vindt dat verkeerd.
Want te komen een keer en daarom
moeten ook de Nederlandse boeren
tijdig nadenken over de beste in
vulling.
De Veer ziet in direkte inko
menstoeslagen een oplossing voor
het dilemma een inkomen voor de
boer te kombineren met afstem
ming van vraag en aanbod. "Het
idee moet uit de wereld dat inko
menstoeslagen een vorm van steun
zijn. Het zijn vergoedingen voor de
produktiekosten".
Prijsverlaging, gekoppeld aan blij
vende toeslagen per hektare kan
wel eens beter werken dan het hui
dige beleid, meent De Veer, die dit
jaar afscheid nam als direkteur van
het Landbouw-Ekonomisch In
stituut.
Waagschaal
Het markt- en prijsbeleid moet zor
gen voor een inkomen voor de boer.
Dat gebeurt door de opbrengstprij-
zen van een aantal produkten op
een redelijk niveau te houden. Maar
de markt raakt door de stijgende
produktie uit balans, de grondge
bonden landbouw zit met een grote
overcapaciteit. Daardoor stijgen de
EG-uitgaven én komt het inkomen
van de boeren in de verdrukking.
De Veer: "De vaste kosten zijn in de
landbouw relatief hoog. Bij lagere
prijzen proberen bedrijven hun
kosten te verlagen. Er houden be
drijven op maar die worden overge
nomen door efficiëntere bedrijven,
zodat de produktie niet kleiner
wordt. Om de produktie door prijs
daling terug te dringen moet de prijs
langere tijd tot ver onder de produk
tiekosten gebracht worden. Dat be
tekent dat ook de meest efficiënte
bedrijven dan niet lonend zijn".
Lage prijzen over langere tijd bete
kent dat de grondprijs zal zakken.
Maar er is weinig grond in Europa
die makkelijk een andere bestem
ming krijgt. De opbrengsten van bij
voorbeeld bos zijn daarvoor te laag.
Prijsdaling beïnvloedt nauwelijks het
gebruik van kunstmest en bestrij
dingsmiddelen en dus ook niet de
opbrengst per hektare, aldus De
Veer. "In het grootste deel van
Europa is landbouw met minder in
put niet aantrekkelijk, gegeven de
technische ontwikkeling".
De huidige maatregelen werken niet
meer maar, zegt De Veer, er zal altijd
behoefte blijven aan ingrijpen. "Een
evenwicht op basis van een vrije
markt levert een enorme kapitaal
vernietiging op. Alle bedrijfsontwik
keling raakt in het slop, de EG raakt
landbouwkundig buiten gevecht.
Daar heeft ze strategisch geen be
lang bij".
Versplinterd
Er zijn twee alternatieven, meent De
Veer. Het ene noemt hij een 'mono
poliebeleid": allerlei maatregelen die
het aantrekkelijk maken minder te
produceren zoals contingentering
en set-aside, met daarbij een prijs
op een lonend niveau voor de meest
efficiënte bedrijven. Een beleid zoals
dat nu ook al min of meer bestaat.
"MacSharry doet dat in wezen ook
op allerlei manieren. Hij koppelt zijn
toeslagen aan beperking van de pro
duktie".
De Veer noemt de voorstellen van
MacSharry 'uitermate slim'. "Voor
veel boeren in de EG zit er wat in.
De Franse graanboeren zijn nu ook
vóór MacSharry omdat een stabili-
satorenbeleid nóg onaantrekkelijker
is. Die hebben vrij nuchter gere
kend. De Nederlandse boeren gaan
naar Lauswolt. Maar als ze naden
ken zouden ze tot andere gedachten
kunnen komen, vooral in Gro
ningen".
De Veer noemt de aanpak van
MacSharry echter 'erg versplinterd',
met alle verschillende vormen van
toeslagen en premies voor verschil
lende produkten. "Ik zou het een
voudiger doen". Hij bepleit een
algemene hektaretoeslag, per regio
verschillend naargelang de bruto-
opbrengsten uiteenlopen. Een direk-
Telefoon 010-4544335
Oud-LEI-directeur Jan de Veer: "Ik wil het idee bespreekbaar maken" (foto Lex Salverda
voortzetting van het stabilisatoren-
beleid. Ik ben bang dat ik ook duur
der uitkom". Voor alle oplossingen
geldt dat besparingen op de EG-
uitgaven afhangen van het inkomen
dat de boeren toegedacht wordt,
"van wat we daar in de EG voor
over hebben". Los daarvan is de
vraag: welk systeem houdt het in
komen met de minste kosten op
peil.
De Veer laat zijn alternatief op dit
mement narekenen door de Stich
ting Onderzoek Wereldvoeqiselvoor-
ziening (SOW). Die beschikt over
een uitgebreid rekenmodel voor het
Europese landbouwbeleid, waar
mee op verzoek van het Ministerie
van Landbouw en van de EG ook
het huidige beleid en het plan van
MacSharry worden doorgerekend.
"Dat wacht ik af", zegt De Veer.
"Het kan best dat het 'Plan De
Veer' geen aantrekkelijk beleid blijkt
te zijn, omdat het te duur is of te
weinig inkomen oplevert". Daarom
wil hij het eigenlijk niet over een
'Plan De Veer' hebben. "Ik ben niet
zo zeker dat ik er voorstander van
ben".
te inkomenstoeslag dus als een ver
goeding voor de vaste kosten, niet
gekoppeld aan al of niet méér pro
duceren maar per hektare. Die inko
menstoeslag maakt vervolgens een
flinke prijsverlaging mogelijk, die
voor marktevenwicht moet zorgen.
De Veer rekent voor de Nederlandse
situatie met een toeslag van
f 1.000,— per hektare, die bijvoor
beeld een graanprijsdaling met 15
cent kan compenseren. In de vee
houderij kan een zelfde toeslêg een
prijsdaling van 15 procent compen
seren. In de EG zou de toeslag ge
middeld zo'n vijfhonderd gulden per
hektare kunnen zijn.
De voordelen zijn groot. De Veer
somt op. "Door de prijsverlaging is
er veel meer ruimte om de markt
zijn werk te laten doen. Je bent min
der aangewezen op produktiebe-
heersing en kunt op den duur
misschien zonder. Er is meer afzet
mogelijk, en door de lagere prijzen
zijn er meer kansen voor alternatie
ve gewassen en voor industrieel ge
bruik". De saldo's van de gewassen
waarmee die alternatieve gewassen
moeten konkurreren worden dan
immers lager. Ook de dreiging van
vervangende produkten wordt
minder.
Omdat de hektaretoeslag voor alle
hektares wordt gegeven voorkomt
hij verschuivingen tussen sektoren.
Het totale grondgebruik in de EG
wordt rendabel gehouden. Ook de
voorstellen van MacSharry doen
dat. "Dat is van belang voor de Ne
derlandse op de markt gerichte teel
ten zoals aardappelen en uien. Door
de toeslagen ontstaat er geen ruim
te in andere gebieden om die teelten
uit te breiden. De spilwerking van
granen blijft in stand".
De Nederlandse varkenshouderij
gaat wel voordelen kwijtraken, var
kens houden in graangebieden
wordt goedkoper. "Maar dat ge
beurt bij het plan van MacSharry
ook".
Kritische faktor
De Veer bestrijdt dat toeslagen het
ondernemerschap ondermijnen.
"Juist bij vérdergaande produktiebe-
heersing is er minder ruimte voor
ondernemerschap. Bij mijn voorstel
is er sprake van méér markt. Bij la
gere prijzen mét een toeslag krijgt
de ondernemer meer vrijheid om de
produktie in te richten zoals hij dat
wil".
Want, stelt de landbouwekonoom,
overschakelen naar milieuvriendelij
ker produktiewijzen is bij de lagere
prijzen goedkoper. Milieuvriendelijk
produceren kost immers vooral geld
doordat de opbrengsten lager wor
den. Als scherpere milieu-eisen de
Nederlandse akkerbouw dwingen
tot een extensiever bouwplan dan
gaat dat in het 'Plan De Veer' min
der ten koste van de rentabiliteit.
Bij lage prijzen wordt het ook relatief
minder duur om aan extra kwali
teitseisen te voldoen, zegt De Veer.
Immers, het aandeel van de boeren-
prijs in de konsumentenprijs wordt
kleiner. "Ook dat schept extra
kansen".
De Veer wil de hektaretoeslag óók
geven als de grond een andere be
stemming krijgt. Daardoor komen
konkurrerende bestemmingen zoals
natuurbeheer, bosbouw en rekreatie
meer op gelijke voet met de land
bouw en kan ook de grondmarkt
beter werken. "Grond is de kritische
faktor", zegt De Veer. Omdat nu
landbouwgrond te duur is om voor
iets anders te gebruiken zal bijvoor
beeld het braakareaal steeds verder
uitgebreid moeten worden.
Toeslagen per hektare zijn, net als
het huidige markt- en prijsbeleid,
een vorm van steun aan de land
bouw. Het is onzeker hoe bij de
GATT-onderhandelingen over derge
lijke steun gedacht wordt. De Veer
denkt echter dat zijn hektaretoesla-
gen, die immers niet aan de hoe
veelheid produkt zijn gekoppeld,
door de GATT niet als steun zullen
worden beschouwd. "En dat moet
je bij MacSharry nog maar af
wachten".
Bijstandsmoeder
Het grote bezwaar tegen inko
menstoeslagen is natuurlijk de di
rekte, zichtbare afhankelijkheid van
boeren van de schatkist. De Veer:
"Je komt onder het vuur van de ver
gelijking te liggen. Een grote boer
die veel toeslag krijgt, naast een
bijstandsmoeder die haar kinderen
niet naar dansles kan sturen". Maar
die vergelijking is onterecht, stelt De
Veer. "We moeten anders denken.
Inkomenstoeslagen betekent niet:
leven van de bedeling. We moeten
de inkomenstoeslagen niet als een
sociale maatregel zien maar als een
vorm van markt- en prijsbeleid, als
een vergoeding voor de hoge vaste
kosten die de Europese landbouw
heeft".
De totale uitgaven voor het markt
en prijsbeleid zullen meevallen, al
dus De Veer. De produktie zal bij
een lagere prijs afnemen en daar
mee het verschil met de wereld
marktprijs. Bovendien kan door de
lagere prijs de afzet binnen de EG
stijgen, bij graan bijvoorbeeld ten
koste van de graanvervangers. Ver
der zullen de prijzen voor de konsu-
ment veel lager worden. De toeslag
kan dan gezien worden als een belo
ning voor een tegenprestatie: een
schoner milieu en minder milieu
schade. Tegen die achtergrond kan
bijvoorbeeld de BTW op voe
dingsmiddelen verhoogd worden.
Primitief
Er gebeurt hóe dan ook iets met het
landbouwbeleid, stelt De Veer. "Er
zijn best goede redenen om inko
menstoeslagen af te wijzen maar
dan moet dat wel op basis van een
goede analyse gebeuren". Hij ziet
een duidelijke parallel met de invoe
ring van de superheffing. Dat stuitte
ook op verzet van de* Nederlandse
georganiseerde landbouw, die pas
jaron later begon na te denken over
een goede invulling.
"Ik begrijp het wel van de voorman
nen. Als het tegenvalt kunnen ze
makkelijk zeggen: wij waren er te
gen". Maar met een verantwoorde
standpuntbepaling heeft het niet
veel te maken, meent hij. "Je moet
nadenken over de voors en de te-
gens. Het is een kwestie van afwe
gen, alternatieven vergelijken: wat
betekent het voor de afzet, voor het
ondernemersinkomen, voor het are
aal, voor de verschillende gewas
sen, voor de openbare financiën,
wat zijn de risiko's".
"Ik wil het idee bespreekbaar ma
ken. Nu wordt zonder veel argu
mentatie de staf gebroken over
inkomenstoeslagen. Ik probeer een
realistische diskussie los te maken.
Nu blijft het bij primitieve argumen
ten zoals: we willen niet van de be
deling leven".
Gerard Westerhof
Kosten
De kosten van zijn alternatief voor
de EG vallen ook mee, denkt De
Veer. "De kosten van het huidige
beleid zullen stabiliseren maar wel
met een regelmatig verder gaande
prijsverlaging. MacSharry lijkt vrij
duur te worden in verhouding tot
