Afwegen en doorstrepen
SEV en milieu
zuidelijke landbouw maatschappij
Harry de Boer weet het niet meer
land- en
tuinbouwblad
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1991
79e JAARGANG NO. 4087
Vanuit het raam van zijn oude, geheel gerestaureerde boerderij, kijkt Harry de Boer uit op zijn glooiend
aflopende landerijen. In de verte tegen de bosrand vliegt een ooievaar op uit het hoge paalnest. Harry
weet het niet meer.
Met zijn vrouw en zijn drie kinderen
woont en werkt Harry de Boer op
deze boerderij met 50 melkkoeien,
jongvee en 20.000 leghennen. Kan
hij hier nog wel boer blijven in de
toekomst? Burger en overheid erva
ren het gebied waar hij woont als
mooi. Diverse overheden schrijven
voor hoe het gebied moet worden
gebruikt en hoe hij zijn bedrijf moet
voeren. Een beknellend gevoel over
valt Harry.
Op tafel ligt een brief van de Provin
cie waarin hij wordt uitgenodigd een
beheersovereenkomst af te sluiten.
Men heeft Harry nodig. Harry voelt
zich een klein beetje gestreeld. Een
bijzonder gebied is het waar Harry
woont. Echter, in dit gebied vallen
vele plannen en regels van de over
heid samen.
Onlangs heeft de Provincie voor het
gebied waar het bedrijf van Harry
ligt een nieuw streekplan vast
gesteld. Er wordt gezegd: "Harry
maak je geen zorgen, want het
streekplan is globaal en geeft
slechts de grote lijnen weer". Maar
op de streekplankaart is wel erg veel
grond binnen zone III en een klein
deel in zone II gelegd. Uit de tekst
van het streekplan is af te leiden,
dat in zone III de nadruk op de na
tuur ligt en dat de landbouw onder
geschikt daaraan is. In zone II kan
Harry rustiger boeren.
Bestemmingsplan
De gemeente is bezig met een
nieuw bestemmingsplan voor het
buitengebied waar het bedrijf van
Harry ligt. Op de voorlichtingsavond
zegt de verantwoordelijke wethou
der dat het bestemmingsplan na
zorgvuldige, evenwichtige belan
genafweging tot stand is gekomen.
Het bedrijf van Harry ligt in een
mooie omgeving. Daarbij hoort een
zorgvuldig passende bestemming.
Dus is de bestemming aangegeven
als 'agrarisch gebied met land
schappelijke' en zelfs 'agrarisch ge
bied met natuurwetenschappelijke
waarde'.
"Harry maak je geen zorgen, want
het bestaande gebruik kan worden
voortgezet". Maar hoe zit het dan
als ik bijvoorbeeld de achterste per
celen bij de bosrand en de beek op
nieuw wil inzaaien, mag dat?
Bestaand gebruik vraagt toch ook
om regelmatig onderhoud, bijvoor
beeld opnieuw inzaaien van de
grasmat?
Voor bepaalde werkzaamheden zal
Harry een vergunning van burge
meester en wethouders nodig
hebben. Zij wegen af of Harry het
voorgenomen werk uit kan voeren.
Harry voelt de onzekerheid in zich
opkomen en denkt aan voortgezet
bestaand gebruik, regelmatig onder
houd en de bestaansbasis voor het
gezin. Kan dit wel worden gerea
liseerd?
Op het agrarisch bouwblok wil Har
ry mogelijk in de toekomst de stal
voor de leghennen verleggen. Als
de verplaatsingswet er door komt,
kan hij van zijn buurman de mest-
produktierechten van diens 10.000
mestkuikens overnemen. Daarover
zijn principe-afspraken gemaakt.
Door de geringe afstand tot het bos
moet volgens het bestemmingsplan
advies aan de Inspektie voor de
Volksgezondheid en de Milieuhygië
ne worden gevraagd voor de voor
genomen uitbreiding van de
leghennenstapel. Dan wil het ge
meentebestuur aan deze geringe
uitbreiding meewerken. "Kan ik het
mestproduktierecht van de buur
man nog wel overnemen?" vraagt
Harry zich af. "Het bestem
mingsplan wèegt af en streept
door", denkt hij somber.
Bodem en water
Op de glooiende akkers verbouwt
Harry mais voor het melkvee. Uit de
pers heeft hij begrepen, dat deze
gronden vermoedelijk zullen vallen
onder het begrip "voor fosfaat ge
voelige grond". Harry begrijpt het
niet.
Uit monsters van het bedrijfslabora-
torium voor Grond- en Gewasonder-
zoek Oosterbeek blijkt duidelijk, dat
de fosfaatgehaltecijfers voor deze
grond eigenlijk iets beneden het
noodzakelijke landbouwkundige peil
liggen. Een regelmatige aanvullende
bemesting om het gewas voldoende
fosfaat te geven is gewenst. In de
toekomst wordt het voorschrift, dat
op deze akkers heel weinig fosfaat
mag worden gegeven. Is mais dan
nog wel redelijk te verbouwen?
Met de loonwerker heeft Harry een
vaste afspraak gemaakt dat op het
grasland de mest direkt met een zo-
debemester wordt ingebracht. Hij
doet dit al voor het derde jaar. Er is
minder kunstmest nodig voor een
goede grasopbrengst, dat is duide
lijk te zien. Het gras groeit vlot door
en het vee neemt het graag op. Op
de percelen langs de beek is zode
bemesting niet mogelijk. Daarvoor
is de grasmat op deze veenhouden-
de bodem te zwak. Naast de tradi
tionele methode is er nog geen
goede techniek te vinden die én de
grasmat én de weidevogels ontziet.
Voor de radio spreekt minister Buk
man: "Landelijk gezien hebben de
bedrijven onvoldoende opslagcapa
citeit om een periode van minimaal
zes maanden te overbruggen". Har
ry heeft nu gelukkig al opslag voor
zes maanden. "Mocht blijken dat
voor 1 januari 1995 de bedrijven in
Nederland gemiddeld nog een on
voldoende mestopslag hebben, dan
zal de uitrijverbodsperiode met een
maand worden verlengd". Harry
denkt: "Ik heb de opslag toch voor
elkaar, ik heb toch mijn best ge
daan?"
Voor de afzet van de leghennen-
mest heeft Harry een vaste afspraak
met een oude schoolvriend, die een
akkerbouwbedrijf in de buurt heeft.
Die waardeert de mest van de leg
hennen zeer. Dit jaar en volgende ja
ren mag de akkerbouwer echter niet
meer begin november de mest uitrij
den, zoals hij dat gewend was. Har
ry heeft zorgen over de goed
geregelde mestafzet van de leg
hennen.
De lucht
In 1982 heeft Harry het bedrijf over
genomen van zijn vader. Voor het
bedrijf was in 1981 een hinderwet
vergunning verleend voor de melk
koeien en jongvee en voor 16.000
leghennen. In 1983 is Harry overge
schakeld naar een veel lichter type
leghen. Daardoor was het mogelijk
4.000 meer hennen in de bestaande
stal te houden.
De eierhandelaar van Harry wil voor
een uitmuntend kwaliteitsei, dat in
een milieuvriendelijke stal wordt ge
produceerd en Salmonella-vrij is,
een betere prijs betalen. Daarom
heeft Harry besloten in 1990 de
oude legbatterijen geheel te vervan
gen door het nieuwste type batterij.
Hiermee voldeed Harry ook ruim
schoots aan de wettelijke normen
voor een minimale kooioppervlakte
per hen.
Voor het leveren van de Salmonella-
vrije eieren heeft Harry in samen
werking met de Gezondheidsdienst
voor Dieren een bedrijfshygiëne-
programma opgesteld. De mest
wordt twee keer per dag geheel au
tomatisch afgevoerd naar een
gesloten container. Uit deze contai
ner wordt de mest twee keer per
week naar een opslagbassin op het
akkerbouwbedrijf van zijn vriend ge
bracht. In de stal houdt Harry alles
brandschoon.
Vorig jaar zag Harry bij het nazien
van de stukken dat zijn hinderwet
vergunning niet geheel toereikend
was. Hij heeft de gemeente ge
vraagd om de hinderwetvergunning
aan te passen aan het gebruikelijke
aantal dieren zoals dat sinds 1983
op het bedrijf werd gehouden.
Harry krijgt te horen dat op basis
van de ekologische richtlijn niet aan
het verzoek tot aanpassing van de
hinderwetvergunning kan worden
voldaan. Harry mag het aantal die
ren houden, zoals dat in 1981 op
het bedrijf werd gehouden. Harry zit
met het bedrijf te dicht bij het bos.
De grootvader van Harry had het
bos grotendeels zelf aangelegd op
grond die toendertijd zeer droogte-
gevoelig was. "In de tabellen, die
gelden als norm voor de ammoni-
akproduktie, blijkt onvoldoende dat
het door u gekozen systeem de am-
moniakuitstoot drastisch omlaag
brengt", zegt de gemeente. "Waar
om heb ik mij toch zo ingespannen
om aan de milieu-eisen te vol
doen?" vraagt Harry zich vertwij
feld af. "Kan ik nog wel gebruik
maken van de rechten van de buur
man die nog dichter bij hetzelfde
bos zijn bedrijf heeft?"
In deze bijlage van het ZLM-blad besteden we extra aandacht
aan het werk van de Sociaal Economische Voorlichting, dit
keer in verband met 'het milieu'. De bijlage bevat bijdragen van
de regionale KNLC-organisaties en is tot stand gekomen onder
coördinatie van de redactie van de Landbode.
Het blijkt dat de SEV-ers de laatste jaren steeds vaker gevraagd
worden om over dit deel van de bedrijfsvoering advies te geven.
Veel boeren en tuinders zien door de steeds ingewikkelder re
gelgeving en strengere milieu-eisen door de bomen het bos niet
meer. Beslissingen over een verandering van de bedrijfsvoering
worden tegenwoordig vaak mede ingegeven door de milieu-
eisen of zijn een gevolg van de milieuregels. Daarbij kunnen
heel wat problemen op de agrarische ondernemers afkomen,
zoals blijkt uit het verhaal over Harry de Boer.
Het is dan ook goed dat boeren en tuinders aan onafhankelijke
derden advies kunnen vragen. De SEV van uw organisatie kent
de ins en outs van het milieubeleid, kan u helpen bij het opstel
len van een milieuplan en bij het nemen van een verantwoorde
beslissing.
Redactie
Het landschap
In de percelen langs de bosrand ko
men fraaie planten voor. Harry kan
niet altijd de namen daarvan ont
houden maar dagkoekoeksbloem
en witte klaverzuring herkent hij di
rekt. De percelen langs de beek, die
een eind verderop stroomt, geven
niet de optimale opbrengst. De
veenhoudende bodem is vaak te
lang te nat om er goed op te kunnen
werken. Opvallend is wel dat op de
ze percelen veel weidevogels
voorkomen.
Harry voelt eigenlijk wel wat voor
het aangaan van een beheersover
eenkomst. Hij heeft aardig wat
grond en de percelen langs de bos
rand en de beek zijn daarvoor wel
geschikt. Een beheersovereenkomst
aangaan is vrijwillig. Maar blijft die
vrijwilligheid wel bestaan?
Worden in het bestemmingsplan
geen verdergaande voorschriften
gegeven, waardoor hij in zijn bedrijf
wordt belemmerd? Het idee om als
boer aan de natuurontwikkeling
mee te werken, spreekt Harry wel
aan. Naast melk en eieren wil hij
wel natuur produceren. Maar die
beslissing wil hij wel blijvend in vrij
heid kunnen nemen en de vergoe
ding moet blijvend voldoende zijn.
Néést zijn percelen langs de beek
wil de overheid de natuur versneld
ontwikkelen. Op deze percelen is
veel grond vergraven en zijn water
partijen ontstaan met afwisselend
graslandpercelen. Voor het natuur
beheer op deze gronden is regelma
tige verzorging nodig. Harry is
gevraagd om door het weiden van
jongvee en het maaien van de per
celen eind juni mee te helpen aan
het gewenste beheer en toezicht op
deze gronden. "Kan ik hier als boer
met voldoening aan meewerken en
is daarvoor een duidelijk vastliggen
de afspraak te maken?" overweegt
Harry. Hij kan redelijk goed opschie
ten met de plaatselijke medewer
kers van de natuurorganisatie.
Spanning
Harry voelt grote spanningen op
zich af komen. Hij woont in een zo
genaamd fraai gebied en dat is ook
zo. Dit gebied is mede door de in
spanningen van zijn grootvader en
zijn vader ontstaan en in stand ge
houden. Vele regels worden voor dit
gebied uitgevaardigd. Stuk voor
stuk grijpen zij in in de dagelijkse be
drijfsvoering, de ene maatregel ster
ker dan de andere. Wat Harry vooral
mist is de erkenning van de overheid
en de samenleving, dat hij als on
dernemer serieus bezig is met dit
gebied. Hij wil er blijven wonen, le
ven en de kost verdienen voor zijn
nog jong gezin.
Anderzijds weet Harry dat zijn hulp
nodig is om het gebied zo te hou
den. Op zijn bedrijf wil hij rekening
houden met de omgeving. Hij was
en is daar zeer aktief mee bezig.
Harry voelt de hand van zijn vrouw
op zijn schouder. Zij kent Harry door
en door. Zijn somber gezicht heeft
voor haar geen enkel geheim, zij
zegt: "Harry m'n jongen, je kunt be
ter een kaars aansteken, dan te blij
ven klagen over de duisternis".
Harry veert op. Buiten wacht het
werk.
Moraal
De situatie van Harry de Boer staat
niet op zichzelf. Vele gezinnen en
bedrijven in Nederland bevinden
zich in vergelijkbare posities. Juist in
die gebieden, waarvan de samenle
ving vindt dat deze moeten worden
beschermd, is de spanning tussen
wenselijkheid, haalbaarheid en toe
komstig bestaan zeer groot. De
sociaal-ekonomische voorlichter is
ook in dit spanningsveld een veel
gevraagde gespreks- en overleg
partner.
J. Boelm
"Harry, je kunt beter een
kaars aansteken".
