Uniek bezoekerscentrum Imkerij Poppendamme
Bijen behulpzaam
bij beroven bank...
Veilig achter glas maakt u kennis met de fascinerende wereld van de honingbij
Vanaf begin juli heeft Walcheren er een attraktie bij: het bezoekers
centrum van Imkerij Poppendamme in Grijpskerke. Eigenaar en be
heerder van de imkerij Piet de Meester geeft aan dat er ongeveer
evenveel Walchenaren als toeristen de weg naar het bezoekerscen
trum weten te vinden, soms wel 500 per dag. Behalve dat zij er al
les over bijen en de bijenhouderij te weten kunnen komen is er ook
gelegenheid even op het ruime terras een kopje koffie te drinken.
"We hebben ons met deze kombinatie vooral op de fietsers willen
richten, voor hen vormt een bezoek een ideaal rustpunt", legt de
Poppendamse bijenhouder uit.
In de 'open keuken is Piet de meester (links) kaarsen aan het maken.
Een medwerker vult potjes met honing.
De Meester houdt al zo'n 15 tot 20
jaar bijen, eerst als hobby naast zijn
werk in het onderwijs, maar diè
baan heeft hij er inmiddels aan ge
geven. Een jaar of vier geleden is hij
begonnen met de bouw van de im
kerij, en het resultaat mag er wezen:
een stijlvolle, nostalgisch aangekle
de uitspanning met alles erop en er
aan. Om kosten te besparen heeft
hij zoveel mogelijk alle werkzaamhe
den zelf uitgevoerd.
De inrit (grind) wordt tijdens ope
ningsuren gemarkeerd door twee
gevlochten bijenkorven, de parkeer
gelegenheid is kleinschalig gehou
den (twee aan twee door aanplant
afgescheiden parkeervakken) en het
terras is opgeluisterd met planten
waar de bijen graag op vliegen. Vol
gend jaar komen er naambordjes bij
deze drachtplanten. De Meester
prijst zich gelukkig dat zijn onderne
ming ietwat uit de route van de gro
te historische attrakties ligt.
Zodoende komen er alleen mensen
die welbewust gekozen hebben er
een kijkje te gaan nemen, en geen
bezoekers die dit (gratis) bezoek
even meepikken omdat ze toch net
even niets beters te doen hadden.
Dit is te merken aan de plezierige
sfeer die er altijd in het bezoeker
scentrum heerst.
De Meester wil wel kwijt dat de im
kerij tot nu toe meer geld kost dan
oplevert. "Mijn vrouw heeft een vol
ledige baan, daar leven we van. Als
we aan het eind van het jaar de
bank kunnen betalen gaat de vlag
uit", zegt hij nuchter. Hij is echter
ondernemer genoeg om alles te
doen wat binnen de formule van het
bedrijf past ervoor te zorgen de fi
nanciële situatie gezond te maken.
Meeste bezoekers zijn klant
Het eerste dat de mensen bij bin
nenkomst in het bezoekerscentrum
te zien krijgen is een grote kaart van
Walcheren met daarop aangegeven
de plaatsen waar De Meester zijn
bijenkasten heeft geplaatst. Bij de
imkerij behoren zo'n 70 bijenvolken,
die, afhankelijk van de tijd van het
jaar, in boomgaarden, natuurgebie
den rondom het Veerse Meer en vel
den bloemkoolzaad staan. Naast de
kaart hangen foto's van de kasten in
het betreffende gebied met daarbij
vermeld enige bijzonderheden over
de plaats. Groot afgedrukte kleuren
foto's tonen hoe bijen leven, nectar
omzetten in honing, hoe ze zich
voortplanten etc. Alle illustraties zijn
uitvoerig en overzichtelijk van bege
leidende tekst voorzien.
De Meester: "In Engeland heb ik
ook wel eens een dergelijk bezoe
kerscentrum gezien, maar daar ont
brak de dokumentatie bij de
illustraties. Dan weet je nog niet
wat je ziet. Je hoeft er geen weten
schappelijk verhaal bij te hangen,
maar de mensen mogen best wat
achtergrondinformatie of enkele we
tenswaardigheden bij de plaatjes
kunnen lezen. In Nederland bestaan
wel musea, maar zoals hier mét le
vende bijen en straks een 'edukatie-
ve doe-ruimte', dat is uniek in
Nederland".
In de bezoekersruimte zijn nog tal
van andere zaken te bewonderen,
zoals een kollektie dekoratieve ho-
ningpotjes uit omringende landen,
verschillende modellen bijenkorven
en -kasten (zowel van vroeger als
moderne) en uiteraard levende bijen.
Deze laatste vertoeven achter glas,
dus niemand hoeft er bang voor te
zien. "Ze doen niets, ze zitten ach
ter glas", stelt een jonge moeder
haar drie kinderen dan ook gerust.
Via een onder de korf opgestelde
spiegel is het mogelijk binnenin de
korf te kijken. Voor de jongsten ligt
er verder nog een kleurplaat en de
8- tot 12-jarigen kunnen de ruimte
aan de hand van een vragenformu
lier verkennen. De Meester verloo
chent zijn onderwijsverleden dus
duidelijk niet. "Als de kinderen kleu
ren of kwissen kunnen de ouders
mooi even op hun gemak alles bekij
ken", licht hij toe.
Op het eind van de rondgang komen
de mensen vanzelf in de imkerijwin
kel terecht. Hier zijn alle nuttige im-
kerijprodukten te koop, diverse
soorten honing, kaarsen, propolis,
stuifmeel en diverse bijprodukten.
Het grootste deel van het sortiment
is afkomstig uit de eigen imkerij. Op
de etiketten van de honingpotjes
staat vermeld waar de inhoud van
daan komt en wanneer de honing
geslingerd is. De Meester stelt te
vreden vast dat de meeste bezoe
kers tevens klant zijn.
De ondernemer gunt de mensen
een kijkje in de keuken. Gedurende
de openingstijden zit hij in de aan
grenzende en open werkruimte
kaarsen te maken, potjes met ho
ning te vullen etc. Bezoekers mogen
hem alles vragen, en desgewenst
loopt hij even mee de bezoekers
ruimte in om uitleg te geven over
het een of ander. Over de bijenhou
derij vertellen kan De Meester als
geen ander.
Bevruchtingscentrum
Op Neeltje Jans, in de monding van
de Oosterschelde, bevindt zich een
bevruchtingscentrum voor het
Oostenrijkse bijenras Carnica 07,
beheerd door Imkerij Poppendam
me, waar dit ras bijen ook gehouden
wordt. Omdat bijen een hekel heb
ben aan het vliegen over grote wa
teroppervlakten komen op Neeltje
Jans geen soortgenoten voor van
een ander ras. Op het eiland leven
acht genetisch identieke Carnica
darrenvolken. Om hun volk raszuiver
te houden brengen imkers een nog
onbevruchte koningin in gezelschap
van een paar honderd bijen naar
Neeltje Jans en laten ze daar drie
weken rondvliegen. De aanwezige
darren zorgen - in de lucht - voor be
vruchting van de koningin. Gemid
deld wordt een koningin door acht
darren bevrucht, en daarna gedu
rende haar hele leven nooit meer.
De darren moeten de bevruchtings
daad overigens met de dood beko
pen. Na die acht bevruchtingen
beschikt de koningin over genoeg
sperma voor haar gehele verdere le
ven. Een koningin kan vijf jaar oud
worden, maar de meeste imkers
vervangen haar al als ze twee jaar
oud is.
Het ras Carnica past uitstekend op
het bezoekerscentrum, vooral om
dat het zachtaardig is. "In de ruim
zes weken dat we nu open zijn is er
nog nooit iemand gestoken, terwijl
er toch een paar honderdduizend
bijen rondvliegen". De inheemse bij
is volgens De Meester enigszins
verpest, doordat men getracht heeft
de stekerigheid en de neiging tot
zwermen eruit te kruisen met ras
sen uit o.m. de Kaukasus. Dat is niet
echt gelukt, maar het kruisen is wel
ten koste gegaan van de homogeni
teit van het uitgangsmateriaal. "Als
je tien inheemse volken neemt heb
je drie hele goede, drie slechte en
vier ertussenin. Wat in Poppendam
me gebeurt zou met een inheems
ras niet gekund hebben, alleen al
vanwege de stekerigheid", zegt De
Meester.
Darrenverzamelplaatsen
Een paar keer per dag vliegen de
darren naar de zogenaamde darren
verzamelplaatsen. In Walcheren zijn
er naar verwachting twee of drie
van die plekken, waar ook de onbe
vruchte koninginnen naar toe trek
ken (de befaamde bruidsvlucht). Op
deze plekken, of op weg ernaar toe,
vindt de bevruchting plaats. De
Meester is zeer benieuwd waar in
Walcheren van deze plaatsen zijn.
De bisschopsmuts (links), een vroeger veel gebruikte bijenkorf. Via
een schuine spiegel kunnen de bezoekers van onderen in de korf
kijken.
"Zo'n verzamelplaats zou best wel
eens midden in het open land kun
nen zijn, waarschijnlijk op zo'n tien
meter hoogte. Het moet om duizen
den darren gaan, en steeds op de
zelfde plekken. Ze maken een
brommend geluid, dus echt onop
vallend zijn ze ook niet. Het moet
wel zonnig weer zijn en warmer dan
20 graden, anders vliegen de darren
niet. Misschien is er een boer die
zo'n darrenverzamelplaats op Wal
cheren kent. Ik hou me aan
bevolen".
Darren verzamelen geen honing.
Hun enige funktie is het bevruchten
van de koningin en het meehelpen
van het op temperatuur houden van
het volk. Ze leven van eind mei tot
eind augustus. Aan het eind van de
zomer worden de darren steeds
slechter behandeld, en de weer
barstige darren die toch nog overle
ven worden door de werkbijen
eenvoudig doodgestoken. Een dar
kan niet steken. "Als je diep in het
najaar of in het voorjaar darren ziet,
dan is er wat mis met het volk", al
dus De Meester.
De honingbij leeft in de zomer maar
zes weken, de eerste drie weken in
het volk (raten bouwen, poetsen,
wacht houden en jongen verzor
gen), en de laatste drie weken als
haalbij (behalve nektar ook water,
stuifmeel en propolis). In de winter
leven ze veel langer. Ze hangen dan
in een tros, waarvan ze de tempera
tuur op peil houden door voedsel te
verteren. Via de tong geven ze dit
van buiten naar binnen door. Bij 12
graden Celsius beginnen ze met
voedsel opnemen, bij 25 graden
stoppen ze weer.
Antiseptisch
Van de bijenprodukten is honing
wellicht het bekendste en zeker het
zoetste, het produkt propolis heeft
ook fraaie eigenschappen. Dit is een
soort kithars, die de bijen van
boomknoppen afknagen. Nadat de
bijen er stoffen aan toegevoegd
hebben besmeren ze er de gehele
binnenkant van de kast mea Propo-
lis heeft een sterk antiseptische
(bacterie- en virusremmende) wer
king, zodat zonder gezondheidspro
blemen 50.000 bijen dicht opeen
kunnen leven. Mocht er bijvoorbeeld
een muis in de kast komen, dan
worden die na doodgestoken te zijn
helemaal ingekapseld - zeg maar ge
mummificeerd - met propolis. De
muis blijft dan gewoon in de kast
liggen, maar gaat niet rotten. De
stof propolis wordt in de homeopa
thie veel gebruikt bij infekties, ver
wondingen ad. Het heeft als
bijzondere voordelen dat het li
chaamseigen bacteriën niet aantast
en dat de bestreden organismen er
niet resistent tegen kunnen worden.
Wel is 1 op de 2000 mensen aller
gisch voor propolis.
Edukatieve zolder
De Meester is bezig de zolder in te
richten als edukatieruimte voor
scholen en groepen, iets waar van
uit het onderwijs heel veel belang
stelling voor bestaat. De bedoeling
is de mensen daar zelf aan het werk
te zetten, bijvoorbeeld door ze met
simpele en alledaagse materialen
nestgelegenheid voor wilde bijen te
laten maken, zoals een blokje hout
met gaatjes erin geboord.
De honingbij is de enige "tamme"
bij in Nederland. Verder zijn er zo'n
325 soorten wilde bijen bekend,
waaronder 25 hommelsoorten (die
net als honingbijen in staten leven),
70 koekoeksbijen (die hun eitjes leg
gen in andermans nest) en meer
dan 200 soorten solitaire bijen. Van
af volgend jaar jaar richt de imkerij
zich ook op deze wilde bijen en an
dere bestuivende insekten. De
Meester ziet met lede ogen aan hoe
steeds meer nest- en voedselplaat
sen voor deze wilde bijtjes verdwij
nen. "Neem nou het
heggerankbijtje, dat vliegt alleen op
heggerank. Als dat er niet meer is is
het bijtje ten dode opgeschreven.
Nee, die verdergaande properheid,
dat is fnuikend voor veel soorten
wilde bijtjes".
Lex Kattenwinkel
Op een kaart van Walcheren is aangegeven waar Piet de Meester zijn
bijenkasten heeft staan. Toeristische bezoekers gebruiken de kaart
ook om er hun eigen route op uit te stippelen.
Van alle insekten is het nijvere
bijtje het ijverigste en produk-
tiefsta Met deze tekst opent een
van de stripverhaaltjes van 'De
zware jongens' in de Donald
Duck. In het bezoekerscentrum
van Imkerij Poppendamme is het
verhaaltje als 'muurkrant' aan
een wand geplakt.
De zware jongens besluiten een
bijenvolk te gebruiken bij de be
roving van een bank. Zelf dragen
ze beschermende kleren, terwijl
het bankpersoneel en de klanten
voor de 'nijvere insekten' op de
loop gaan. De beroving slaagt
dus wonderwel, maar dat de bij
en zich uiteindelijk tegen de
zware jongens keren en het
recht dus toch nog zijn beloop
krijgt mag geen verwondering
wekken, zeker niet voor de erva
ren Donald Duck lezertjes.
