Milieuvriendelijke teelt belonen door prijsherstel
Ém Interview
Schadevergoeding
zieke bollen
MET VOLLE TEUGEN
Landbouwschap teleurgesteld
over voorstel pachtwet
Prof. Veerman: Akkerbouw uit het slop door extensiveren
Nederland levert
veel pootaardappelen
aan Sovjet-Unie
"De akkerbouw realiseert zich dat er een trendbreuk nodig is,"
constateert professor C.P. Veerman, deeltijdhoogleraar in Tilburg en
Rotterdam. Hij en zes Wageningse wetenschappers zetten hun ge
dachten over de toekomst van de akkerbouw in Nederland op pa
pier. De produktie beperken door extensiveren, dat is de sleutel voor
het oplossen van de problemen in de akkerbouw. "Het kan toch niet
dat iedereen, inclusief de minister zegt: de akkerbouw verdwijnt uit
Nederland."
Veerman raakte bij het Wageningse
initiatief betrokken toen grand old
man Sicco Mansholt hem in Tilburg
aan de jas trok. Mansholt zou sa
men met een aantal akkerbouwers
van de Groep Emmeloord naar Wa-
geningen gaan. Veerman moest ook
maar komen. "Zijn er in Nederland
nog wetenschappers die over de
toekomst van de akkerbouw naden
ken," hadden de akkerbouwactie-
voerders gevraagd. Dat bleek zo te
zijn. De wetenschappers zetten hun
gedachten op papier in een 'Wage-
nings Manifest', met als titel 'Haal
de akkerbouw uit het slop!'.
In een nota schetsen ze de proble
matiek en de vooruitzichten van de
sector. Vijf akkerbouwactievoerders
en Mansholt staan genoteerd als
'klankbordgroep'. "Maar wij hebben
niet onze visie ontwikkeld doordat
we met die mensen gepraat heb
ben. Op eén aantal punten hebben
we een zeer afwijkende mening."
Het ging er slechts om praktische
blunders te voorkomen, stelt
Veerman.
Hij noemt het kenmerkend voor de
toestand in de landbouw dat de eer
ste reacties op het rapport vooral
gingen over met wie er van te voren
was overlegd. "Het ging nauwelijks
over de inhoud. Dat irriteert mij als
wetenschapper. Goed, het is mis
schien wat clumsy gepresenteerd.
Maar daardoor moeten we de vrije
gedachtenwisseling niet laten
frustreren. We moeten de hersens
die we hebben goed gebruiken."
Het zijn altijd schokken van buiten
die tot verandering leiden, voegt hij
er aan toe. "Verandering komt nooit
tot stand doordat mensen die er zit
ten zeggen: we gaan het anders
doen."
Eén filosofie
Wat willen de hoogleraren. "Met
één filosofie, één politiek willen we
drie problemen bij een oplossing
brengen." De problemen zijn be
kend. De overschotten en het geld
dat daarmee gemoeid is, de milieu
problemen en de handelspolitieke
problemen. De oplossing voor alle
drie: minder produktie. "Maar nu is
de vraag in welke vorm. De Zeeuw,
Mansholt en Wijffels hebben ge
zegd: dat kunnen we bereiken door
de produktiefactor grond te demobi
liseren. We hebben in feite teveel
grond en boeren. Vanaf het begin
van de eeuw is heide ontgonnen.
Evenals verleden jaar zal ook dit jaar
een schadevergoeding worden ge
geven indien leverbare bollen of
plantgoed moeten worden vernie
tigd omdat ze door bepaalde ziekten
of parasieten zijn aangetast. De
aantasting moet zijn vastgesteld
door de Plantenziektenkundige
Dienst of door de Stichting Bloem
bollenkeuringsdienst.
De vergoedingen met betrekking tot
de oogst 1991 zijn als volgt: Hyacin
ten: aangetast door geelziek/virus
f 0,60 per kg. Alle bloembollen:
voor bloembollen die wegens Dity-
lenchus dipsaci te velde zijn vernie
tigd, zal een vergoeding worden
gegeven van 50% van de markt
waarde met een maximum van
f 50,— per kg. De kosten die ver
band houden met het vervoer en
het storten van door D.d. aangetaste
bloembollen worden vergoed.
Dat moet omkeren en de overheid
moet daar actief in bijdragen door
grond aan te kopen." De groep de
Zeeuw wil in snel tempo 200.000
hectare grond in Nederland uit pro
duktie nemen.
Veerman: "Maar niemand zegt erbij
wie dat betaalt. Wij zien het anders.
De produktie is gegroeid doordat de
nonfactorinput is gegroeid." Méér
stikstof, meer groeiregulatoren,
meer herbiciden, en dat alles in
combinatie met elkaar. Door die in
put terug te dringen, te extensiveren
dus, kunnen drie vliegen in een klap
geraakt worden. "Dat kan prompt
gebeuren en het milieu wordt ook
prompt minder belast. Het voordeel
van extensiveren is bovendien dat
het over de hele linie kan gebeuren."
En dat is beter dan de dambordme
thodiek van braaklegging waarbij el
ders intensiever geboerd wordt,
stelt Veerman, die zelf met zijn
vrouw en zoons een akkerbouwbe
drijf van 135 hectare in Nieuw-
Beijerland leidt.
Baktarwe
De hoogleraren willen die extensie
vere akkerbouw ("voor de zuivel
geldt een soortgelijk verhaal") reali
seren door een stelsel van premies
en heffingen. Vóórop staat dat de
akkerbouwer op een gemiddeld be
drijf een redelijke prijs voor zijn
graan krijgt: 42 cent. "De prijs moet
structureel verhoogd worden voor
die produkten die feitelijk extensie
ver geteeld worden. Omdat daar
een maatschappelijke meerwaarde,
namelijk minder milieubelasting
wordt geproduceerd."
De consument moet méér betalen
voor bijvoorbeeld het brood van ex
tensiever geteelde baktarwe. Op die
manier moet de twintig procent op
brengstreductie, nodig om van de
overschotten af te komen, in de
markt terugverdiend worden. "Maar
omdat wij denken dat dat niet volle
dig zal lukken willen we de rest via
heffingen en subsidies bereiken."
Zo moeten de externe kosten in de
prijs van het produkt betrokken
worden. "Niet met het doel boeren
rijk te maken maar om graanteelt in
Nederland in stand te houden tegen
aanvaardbare maatschappelijke ge
volgen."
Premies en heffingen moeten zó
vastgesteld worden dat het streven
naar milieuvriendelijker boeren niet
verwatert. "Wij pleiten ook voor een
afbouw van die premies," aldus
Veerman. "Maar zonder heffingen
en premies zul je nooit een milieu
vriendelijker produktie krijgen."
De dreiging van het alternatieve
landbouwbeleid van EG-
landbouwcommissaris MacSharry
scherpte de gedachten van de
hooggeleerden. Veerman: "Alle
marktbescherming vervangen door
directe inkomenstoeslagen houdt
wel de mensen en de gezelligheid
op het platteland. Maar wij zijn er
zeer tegen gekant. Het haalt de prik
kel weg om efficiënt te produceren
met schaarse middelen. Ik heb te
gen Frans Andriessen gezegd: de
landbouw wordt van een economi
sche sector een zorgsector." "Ne
derland heeft de meest ver
ontwikkelde landbouw in de EG.
Herverdeling moeten wij betalen."
Er zijn nu wel bezwaren tegen de
voorstellen van MacSharry maar,
"er is geen noemenswaardig alter
natief." Dat alternatief willen Veer
man c.s. bieden. Juist in Nederland
zijn er ook de beste mogelijkheden
om te proberen een extensievere ak
kerbouw van de grond te krijgen,
menen de geleerden: een hoog ont
wikkelde landbouw én nijpende mi
lieuproblemen. "Wij zien voor de
Nederlandse akkerbouw een voor-
Het Landbouwschap blijft van me
ning dat het systeem van teeltpacht
en eenmalige pacht te verkiezen is
boven dat van het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en visserij.
Het ministerie geeft de voorkeur aan
de eenmalige pacht in een vgoront-
werp tot wijziging van de Pachtwet.
In het nieuwe stelsel van eenmalige
pacht wordt bovendien pacht tot
drie hektare vrijgegeven.
trekkersrol bij een ontwikkeling van
de plantaardige produktie in een be
paalde richting.
Minister Bukman liet in zijn eerste
reactie op de professorale voorstel
len weten dat hij extensivering in
Nederland niet de meest voor de
hand liggende weg vindt. "Dat kan
ik me voorstellen," zegt Veerman.
"Het vereist ook een omschakeling
naar een heel andere agrarische filo
sofie."
"Als Bukman zegt: ik ben tussen de
komkommers geboren, ik geloof in de
vrije markt, dan kan ik dat heel goed
begrijpen. Maar je kunt niet tegen
de akkerbouw zeggen: ga maar in
tensiveren of ga maar de tuinbouw
in. Dat wordt een chaos. Als je niet
tegelijk de prijs verhoogt en de op
brengsten verlaagt schuif je op naar
andere sectoren met een extra mi
lieubelasting en overvoer je de
markten. We moeten niet denken
dat er een oneindige markt voor sla
is in Oost-Europa."
Bio-ethanol
De professoren nemen wat afstand
van agrificatie en van de produktie
van bio-ethanol, het speerpunt van
de groep Emmeloord. "Bio-ethanol,
non-foodproduktie, heeft absoluut
toekomst," zegt Veerman. "De
vraag is alleen: wanneer begint die."
Behalve het feit dat de politiek een
flink gat moet overbruggen om bio-
ethanol rendabel te maken is er nog
iets anders. "Als je alleen tot non
food produktie kunt komen via in
tensieve teeltmethoden is het nog
te vroeg om daar breeduit mee te
beginnen. Je moet de héle milieuba
lans bekijken," stelt Veerman. Hij
Het Landbouwschap vindt de voor
stellen tot het loslaten van het
pachtstelsel tot drie hektare niet
aanvaardbaar. Het schap is namelijk
bang dat dit een verdere ontpach-
ting en versnippering van het land
bouwareaal in de hand kan werken.
Dit standpunt heeft het schap naar
voren gebracht in een bestuurlijk
overleg met minister Bukman eerder
deze week.
Prof. dr. C.P Veerman: "Zonder
heffingen en premies nooit een
milieuvriendelijker produktie.
trekt een vergelijking met kernener
gie waar, ondanks de goedkope
stroom, de discussie strandde op de
afvalproblemen.
Voor gewasbeschermingsmiddelen
geldt een vergelijkbaar verhaal.
"Daar moet je ook niet alleen kijken
naar de milieuproblemen van het
gebruik maar ook naar de milieube
lasting bij het maken van de midde
len. De hoogleraren pleiten voor
strikt vasthouden aan het geplande
tempo in het Meerjarenplan gewas
bescherming, liefst nog sneller.
"Maar wel gekoppeld aan de taak
van de overheid om voor hogere
prijzen te zorgen."
Katalysator
Ook de landbouworganisaties heb
ben een belangrijke taak in de ogen
van Veerman, zelf lid van de Hol
landsche Maatschappij van Land
bouw. "Maar ze moeten zich
realiseren dat hun taken veranderen
als het landbouwbeleid zo snel wij
zigt." De organisaties moeten lan
delijk veel meer samenwerken en
zich meer toeleggen op regionale en
individuele belangenbehartiging.
"Ze moeten ook meer doen om het
uitwisselen van kennis te bevorde
ren, elkaar opscherpen, studieclubs
stimuleren." Ook kunnen ze als ka
talysator werken om efficiënter ge
bruik van kapitaalgoederen te
bereiken. "Nog meer concrete dien
sten, dichter bij de leden. Er valt hier
veel te leren van de vakbonden,"
stelt Veerman.
"De landbouworganisaties moeten
zorgen aan de bal te blijven. Zij en
niet het Landbouwschap moeten de
discussie blijven beheersen over
landbouwpolitiek en milieu. Niet
bang zijn dat een ander ook wat
zegt maar adequaat reageren."
Gerard Westerhof
Nederlandse bedrijven leveren in de
komende weken vijftig a zestigdui
zend ton pootaardappelen aan de
Sovjet-Unie. Vorig jaar leverde Ne
derland 6500 ton aan het land van
de perestrojka. Vier jaar geleden
werden er helemaal geen pootaard
appelen aan dit land geleverd. De
aardappelen zijn vrijwel allemaal in
Nederland geteeld. Hoofdleverancier
is de Coöperatie Agrico uit Em
meloord.
Mede dankzij deze orders zal de Ne
derlandse pootaardappelexport een
recordhoogte van circa 650.000
ton bereiken. Het vorige record
werd vorig jaar gevestigd. Toen ex
porteerde Nederland 562.000 ton
pootaardappelen.
if
Nee, deze jongens maken geen reklame voor frisdrank. Ze nemen het er gewoon even van. De fiet
sen hebben ze, even buiten Thoien, onder langs de dijk gelegd, en nu genieten ze gedrieën bovenop
de slootkant van een lekker blikje fris. Het was vorige week ook zo warm...
