Merkvlees verovert markt
Goede boterham belangrijker dan filosofie
12
|||||p|:il
De produktie van merkvlees
komt in ons land langzaam maar
zeker van de grond. Juist deze
week gaat de jonge koöperatie
"De Eko Boer" te Boxtel de
markt op met een zeer breed as
sortiment merkvlees en vlees
waren van rundvee, varkens en
schapen. Merkvlees onder
scheidt zich van vlees uit het ge
wone circuit door onder meer
garanties op de kwaliteit en door
de wijze waarop het wordt ge
produceerd.
Het succes van de produktie van
merkvlees hangt nauw samen met
de wijze waarop de markt wordt be
naderd. Steeds zoeken naar een
evenwicht tussen vraag en aanbod
in een betrekkelijk klein marktseg
ment lijkt daarbij van groot belang.
Kan de markt het aanbod niet opne
men dan is de laatste schakel, de
boer, het haasje.
"Laten we eerlijk zijn en nuchter blij
ven, wij zijn geen wereldverbete
raars of hemelbestormers. Het gaat
ook bij ons om het verdienen van
een goede boterham en niet om de
filosofie. Het gaat om de rentabili
teit. Wij produceren dus wat de kon-
sument vraagt". Na jaren van
onderzoek en voorbereiding is de
ekologische wroetvarkenshouder
Bert van der Rijdt in Boxtel erin
geslaagd een achttal mensen zoda
nig in zijn zakelijke ideeën te interes
seren dat er een gezamenlijke
onderneming kon worden opgericht
die op ekologische basis onder het
merk "De Eko Boer" vlees produ
ceert, verwerkt en verkoopt.
Deze agrarische ondernemers met
durf zijn de Boerenbond en Kees
van Roesel beide in Udenhout,
melkveehouder Jan Anssems in Te-
teringen, Jan Bakker in Enumatil
(Groningen), Jan de Zwart in Oost
burg en D. v.d. Dries uit Ens (Noord
oostpolder). Zij exploiteren de per 1
januari 1991 in Boxtel gevestigde
gelijknamige koöperatie "De Eko
Boer". De verstrekkers van het le
denkapitaal zijn dus afkomstig uit
verschillende delen van het land en
uit alle geledingen van het agrarisch
bedrijfsleven. Hun doel is het produ
ceren en vermarkten van alle moge
lijke soorten merkvlees tegen een
voor de producenten aanvaardbare
prijs. Het hele produktieproces staat
onder strenge interne en externe
kwaliteitskontrole volgens het idee
van de zogenaamde Integrale-
Keten-Bewaking. Vlees en vleeswa
ren van "De Eko Boer" hebben het
Eko-keurmerk. Producenten dienen
te beschikken over de Eko-licentie
van de Nederlandse Vereniging voor
Ekologische Landbouw.
Garantie
De zeer enthousiaste initiatiefnemer
Van der Rijdt komt van buiten de
agrarische sektor maar begon vijf
tien jaar geleden al met onderzoek
naar alternatieve methoden voor het
houden van varkens. Van der Rijdt:
"Bij de opzet van ons bedrijf zijn we
uitgegaan van de volgende uit
gangspunten: de konsument wil
kwaliteit, hij wil zekerheid over de
kwaliteit, hij wil kunnen kiezen en hij
wil een breed assortiment. Ons eko-
logisch geproduceerd vleesaanbod
voldoet daar aan. Wil je dat als aan
bieder kunnen garanderen dan moet
je ook alle schakels in beheer en on
der kontrole hebben. Op het slach
ten na - dat onder strenge kontrole
wordt uitbesteed - is dat ook zo. On
ze leden produceren allemaal onder
het Eko-keurmerk". Het vervoer van
dieren en vlees vindt plaats met ei
gen vervoer. In een eigen slagerij in
Boxtel wordt alles verwerkt en voor
zover nodig voorverpakt. De eigen
Eko-slagerij vervult naast de lokale
winkelfunktie tevens een grossiers-
funktie. Juist deze week waagt de
jonge koöperatie de stap op de gro
te markt en wordt het hele assorti
ment gedistribueerd naar een
veertigtal natuurvoedingswinkels in
ons land.
De acht ondernemende boeren vor
men een bontgekleurd gezelschap.
Jannes Trip: "We kunnen de markt aardig onder kontrole houden", (foto Jacob Melissen
Er zijn akkerbouwers bij, gemengde
bedrijven met melkvee en vleesvee,
veehouderijbedrijven met rundvee,
varkens, kippen en schapen in alle
kombinaties. Van der Rijdt: "Op de
ze wijze kunnen we alle soorten
vlees aanbieden in alle verwerkte
vormen; een assortiment kwaliteits
vlees vergelijkbaar met die bij de
keurslager. Wij vinden: als je zoiets
doet, moet je het goed doen".
De groep pakt het dus zeer com
mercieel aan. Zo worden niet alleen
de natuurvoedingswinkels beleverd,
maar kunnen ook de "gewone" sla
gers de produkten in elke gewenste
vorm, ook vers verpakt in doorzich
tig folie, bij "De Eko Boer" kopen.
"We houden ons hart wel een beet
je vast: straks ligt er bij de slager
een half pond gehakt uit het gang
bare circuit naast een half pond uit
onze ekologische IKB-keten. Een ris
kante onderneming want je weet
niet hoe er op wordt gereageerd".
Safe
Uitgangspunt van "De Eko Boer" is
dat de koöperatie zich tegenover de
acht leden verplicht alle produkten
tegen een gegarandeerde prijs te
kopen. De afzet zit dus safe. Dat
dwingt de koöperatie wel om be
hoedzaam te werk te gaan om
markt- en prijsverstoringen te voor
komen. Door de voorspoedige groei
de eerste twee maanden van haar
bestaan, kan er al meer produkt
worden afgezet dan de acht initia
tiefnemers kunnen produceren. Er
kunnen dus toeleveringskontrakten
worden afgesloten met nieuwe leve
ranciers. Van der Rijdt: "Van deze
boeren wordt ook de afgesproken
produktie afgenomen maar de koö
peratie legt zich niet vast op een be
paald tijdvak. Zo voorkom je dat
produktie en afzet uit elkaar gaan lo
pen". Een toeleveringskontrakt
geeft dus maar tijdelijk zekerheid.
Na een proefperiode kan een nieu
we producent eventueel tot de koö
peratie worden toegelaten. De jonge
koöperatie houdt de rentabiliteit van
de deelnemende bedrijven zeer
goed in de gaten.
Omdat de produktiekosten op de
deelnemende bedrijven hoger zijn
dan op de gangbare bedrijven is ook
de konsumentenprijs van de eko-
vleesprodukten relatief hoog. "Daar
draaien we niet omheen. Zodoende
kunnen we naar onze boeren ook de
hoogste prijzen garanderen. De Eko
Boer-prijzen zijn gemiddeld f 1,— a
f 2,-t- per kilo hoger dan het gewo
ne produkt. Gehakt is ongeveer
Jan de Zwart: "Voorzichtig zijn bij het toelaten van nieuwe leden".
even duur maar het tekort daarop
pakken we rustig terug bij de duur
dere vleessoorten die wel f 5,— per
kilo duurder zijn", zo vertelt Van der
Rijdt.
Jan de Zwart uit Oostburg is een
van de acht koöperators. Hij heeft
een gemengd bedrijf op uiteraard
ekologische basis. De Zeeuws-
Vlaming heeft gekozen voor diversi
teit: naast akkerbouw houdt hij
zoogkoeien (Piemontese), varkens
en schapen. De start van "De Eko
Boer"-onderneming stemt hem tot
tevredenheid. In ieder geval loopt de
winkel in Boxtel goed maar de rest
van Nederland moet nu volgen. De
Zwart is redelijk tevreden over de
prijs die hij voor zijn produkten ont
vangt. Hij schat gauw rond de vijf
tien procent meer dan kollega's in
de gangbare akkerbouw en vee
teelt. "Maar of we dat vast kunnen
houden is de vraag. We zullen het
gauw genoeg ontdekken nu we de
grotere markt op gaan. En als we te
duur worden, dan zullen we met de
prijs moeten zakken. Wie dat dan in
de keten voor zijn rekening moet ne
men is natuurlijk de producent, de
boer. Daarom moeten we ook bij
het toelaten van nieuwe leden tot
de koöperatie zeer voorzichtig zijn".
Jan Ubels uit het Drentse Hoogha
len hoopt zich aan te kunnen sluiten
bij de merkvleesgroep "De Eko
Boer". Hij houdt vleesvee van het
type Charolais en heeft de laatste
jaren op diverse fokveedagen kam-
pioensprijzen in de wacht weten te
slepen. Vorig jaar heeft hij zelfs van
het Franse stamboek de Gouden
Plaquette gekregen voor eigen ge
fokt materiaal. Volgens Ubels past
vlees van de Charolais koe uitste
kend in het pakket van "De Eko
Boer". Groot voordeel van dit ras is
dat het vlees niet verkleurt en lan
ger houdbaar is. Zijn dieren lopen
ook voor 100% in natuurgebieden
van Staatsbosbeheer. Hij voldoet
dus aan de kriteria en hoopt toege
laten te worden.
Kip
Akkerbouwer Jannes Trip (35) in
Nieuw-Buinen is vorig jaar april be
gonnen met het mesten van slacht-
kuikens. Hij heeft er een nieuwe stal
met een capaciteit van dertigdui
zend slachtkippen voor laten bou
wen. Hij mest op jaarbasis zeven
koppels. "We hebben als akkerbou
wers jarenlang slecht geboerd. Nu
heb ik voor mezelf in ieder geval het
idee dat ik er iets aan gedaan heb".
Het eerste jaar is voor de Veenkolo
niale ondernemer goed uitgepakt.
De prijs van de slachtkippen was
goed en de voerkosten relatief laag.
Hij is één van de circa vijftien
mesters die op kontrakt bij voerleve-
rancier De Hoop in Zelhem kippen
mest onder het kwaliteitsmerk
Naturpur-kip. De Naturpur-kip wordt
geproduceerd en op de markt ge
bracht door een stichting waarin al
le schakels van de keten zijn
vertegenwoordigd: Broederij Van
Hulst in Veldhoven, de veevoeder
bedrijven Coppens in Hoogeloon en
De Hoop in Zelhem en Janssen's
Pluimveeslachterij in Putten. Samen
met de producenten brengen zij een
kip op de markt die zich door een
gegarandeerde en gekontroleerde
kwaliteit onderscheidt van de gang
bare kippen.
Er is een speciale slachtlijn voor
aangelegd. De afzet verloopt via de
poeliers in ons land. Een bewuste
keus op grond van vakmanschap.
De kippen worden per stuk verkocht
en niet in delen. "Een belangrijk ver
schil tussen onze manier van
mesten en die op andere bedrijven
is dat onze kippen worden gemest
met uitsluitend plantaardig voer.
Daardoor ziet het vlees er anders,
beter uit en smaakt het ook beter.
Het smaakt meer naar een volwas
sen kip".
De kontrole is streng. Zo worden de
aankoopbonnen van het voer door
de Internationale Controle Maat
schappij gekontroleerd en worden
voermonsters genomen. Dat ge
beurt uiteraard onverwacht. Verder
moeten de uitval en de eventuele
toediening van medicijnen nauw
keurig worden bijgehouden. Toedie
ning van geneesmiddelen wordt
zoveel mogelijk beperkt. Trip is best
tevreden met zijn kontrakt met de
stichting Naturpur-kip. Hij heeft een
overeenkomst voor drie jaar met af
rekening per jaar. Ervan uitgaande
dat de voederconversie ongeveer
gelijk is met die in de gangbare sek
tor komt hij op een meeropbrengst
per kip van circa drie cent. Maar de
vergelijking is moeilijk. Zo gaan de
gemeste kippen op een lager ge
wichtsniveau weg dan de gangbare
en de kuikens zijn ongeveer drie
cent per stuk duurder. Het voer kost
f 40,— per ton meer.
Trip maakt zich wel wat zorgen over
de toekomst. "Nu het goed gaat
met de slachtkippen willen steeds
meer akkerbouwers deze tweede
tak erbij. Er zijn weinig remmende
faktoren. Alleen de Dienst Land
bouw Voorlichting waarschuwt
voor een te snelle uitbreiding. Een
gevaar is dat de prijs op termijn toch
weer wat onder druk komt te staan
en dan is de eerste schakel, de pro
ducent vaak de dupe. We vallen dan
terug op een gegarandeerde mini
mumprijs. Dat is kostendekkend
maar van een redelijke arbeidsver-
goeding is dan nauwelijks nog spra
ke. De tekenen in Duitsland wijzen
er al op. Daar worden al zoveel
slachtkippen geproduceerd dat de
prijs bij de boer onder druk komt te
staan. Als de slachterijen de baas
worden ziet het er voor ons dus niet
zo best uit. Zo werkt het gewoon.
Gelukkig hebben we met de
Naturpur-kip een eigen markt die
we aardig onder kontrole kunnen
houden".
Beter
Wil de ondernemer zich in een over-
schottenmarkt kunnen handhaven
dan zal hij volgens Trip beter moeten
zijn dan het gemiddelde. Dat bete
kent meer tijd en energie in het
mesten steken. In ieder geval meer
dan de twee uur daags die er voor
staat.
Het houden van dieren is de ras
akkerbouwer op zich best bevallen.
"Toch is de gebondenheid aan het
bedrijf wel iets waar je erg aan moet
wennen. Dat valt wel tegen. Je Ie
vert een hoop vrijheid in. Zo ga je
overal lang niet meer naar toe want
je weet nooit wat er op de stal kan
gebeuren".
Johan Wierenga
