'Pachtwet kontroleren'
Graanprijzen onderuit
KNLC
kommentaar
Berend Kelderhuis, Bond van Landpachters
'De huidige pachtwet is goed, als die maar gekontroleerd zou wor
den. De overheid heeft zelf meegewerkt aan de zwarte of grijze
pacht'. Berend Kelderhuis (62) uit het Friese Bantega heeft geen be
hoefte aan een verruiming van de pachtwet. Hij is sinds 1976 voorzit
ter van het distrikt Friesland van de Bond van Landpachters en Hy-
potheekboeren.
De Bond van Landpachters en Hy-
potheekboeren werd in de jaren
twintig opgericht in het Friese
Tzummarum. 'Uit de nood gebo
ren', weet veehouder Kelderhuis. De
huidige Pachtwet dateert uit 1958.
'Ik weet me heel goed te herinneren
hoe op 12 mei, de dag van verhuizen
de paarden en wagens op de weg re
den. Het was een kwestie van vraag
en aanbod. De eigenaar wou het
liefst zoveel mogelijk pacht vangen.
Als je dan ergens drie jaar gezeten
had en een ander wou méér geven
dan kon je opkrassen. Dat heeft ver
schillende keren tot brokken geleid.
Dat er een pacht geboden werd waar
geen droog brood op te verdienen
was. Dat men aan het eind van het
jaar noodgedwongen de hele inven
taris moest verkopen om aan de ver
plichtingen te voldoen'.
Kelderhuis werd zelf lid van de Bond
kort nadat hij als boer was begon
nen. Ook zijn vader en die van zijn
vrouw waren al lid. De Bond is in
middels uitgegroeid tot een landelij
ke organisatie met bijna 3000 leden
(waarvan ruim een derde in Fries
land), een eigen blad (De Landpach-
ter) en adviseurs in het hele land.
Kelderhuis zit zelf elke vrijdag van
10 tot 11 uur in het Oranjehotel in
Leeuwarden. 'Dan kunnen mensen
bij ons komen met pachtproblemen,
opzeggingen, verhogingen, herzie
ningen'. Gemiddeld krijgt Kelder
huis per week twee mensen op be
zoek en de nodige telefoontjes. De
problemen zijn met de tijd meege
groeid. Bijvoorbeeld verpacht land
met melkkwotum dat verkocht
wordt. Hoeveel krijgt de verpachter
voor dat kwotum? 'Het zou beter
zijn als daar één prijs voor werd ge
zet. Nu moet je daar altijd weer over
onderhandelen'.
Voor Kelderhuis is het een uitge
maakte zaak dat een aparte pachters-
organisatie nodig is. 'Stel u bent
verpachter en van plan om mij als
pachter op te zeggen. U gaat naar
G. Kelderhuis: 'Met vrijgeven ga je de mist in'
uw landbouworganisatie voor ad
vies. Als ik dan kom zijn ze al voor
u aan het werk. Dat gaat lijnrecht te
gen elkaar in. Niet dat de landbouw
organisaties pachters niet wil hel
pen, maar een verpachter weet altijd
De verwachting dat de graan-
interventieprijsv erlaging voor
1990 van drie procent, als gevolg
van het stabilisatorenmecha
nisme, volledig gekompenseerd
zou worden, komt niet uit. Bij de
eerste beursnoteringen voor win-
tergerst in ons land is er sprake
van een daling van bijna 6%.
Voor koolzaad is de daling zelfs
meer dan 14%. Het negatieve
prijsbeleid van de laatste jaren
heeft een prijsverlagend effekt
op de markt. De Nederlandse ak
kerbouwers willen nu dat de me
deverantwoordelijkheidsheffing
op granen niet worden afge
dragen.
De Groninger Mij. vestigt er in
een brief aan het KNLC de aan
dacht op, dat de eerste noterin
gen voor win ter gerst op de Gro
ninger Beurs ongeveer twee gul
den per 100 kg lager liggen dan
vorig jaar. Voor koolzaad is dit
twaalf gulden. Herinnerend aan
de Kameruitspraak van dit voor
jaar, dat 'de minister zich in
moet spannen om zodanige
maatregelen te nemen, dat er dit
oogstjaar geen reële daling van
de graanprijzen zal plaatsvin
den dringt de Groninger Mij. er
op aan om stappen te onderne
men om tot een verbetering van
de marktsituatie te komen. Een
aktief exportbeleid van de Euro
pese Kommissie is daartoe een
eerste middel.
De Groninger Mij. vraagt daar
naast een kompensatie voor de
prijsdaling in de vorm van een
hektare-toeslag aan de telers. De
fabrieksaardappeltelers moeten
daarbij ook betrokken worden.
Niet betalen
^Franse boeren hebben vorig jaar
'geweigerd de Europese medever-
andwoordelijkheidsheffing af te
dragen. Dit is pas dit jaar ge
beurd, nadat de Franse regering
de boeren via lastenverlichting
had gekompenseerd.
Enkele weken geleden heeft de
hoofdafdeling akkerbouw van
het Landbouwschap ook beslo
ten om de mogelijkheid te onder
zoeken eventueel een dergelijke
aktie te starten. Allereerst is on
derzocht of dit in ons land prak
tisch uitvoerbaar is. De eerste ko
per (kollekterende handel, koö-
peraties, kommissionairs) moe
ten namelijk de medeverant
woordelijkheidsheffing afdra
gen. Het lijkt erop dat er bij koö-
peraties en handel een grote be
reidheid is de medeverantwoor
delijkheidsheffing niet af te
dragen.
Het ligt in de bedoeling het geld
voorlopig op een geblokkeerde
rekening te storten. Van de
graan telers wordt gevraagd bij de
verkoop van graan van de koper
te eisen het geld van de heffing
op de geblokkeerde rekening te
storten. Zoals bekend is de mede
ver an t woordelijkheidsheffing op
graan steeds een punt van diskus-
sie geweest. De opbrengst van de
ze heffing op graan komt recht
streeks ten goede aan de EG-kas.
Dit in tegenstelling tot een soort
gelijke heffing op melk, waarvan
de opbrengst gebruikt wordt
voor afzetvergroting. De graan-
heffing zal volgens graantelers
ook die bestemming moeten
krijgen.
Prijsdaling
De prijsdaling van granen en
koolzaad doet zich niet alleen in
ons land voor. De landbouwbla
den in verschillende EG-landen
maakten vorige week melding
van een zeer teleurstellende prijs
ontwikkeling. Vanuit Denemar
ken wordt een daling van de
gerst prijs van 10% gemeld. In de
Duitse deelstaat Nedersaksen
wordt een prijsverlaging ten op
zichte van het vorig jaar van
ruim 6% genoemd. In België en
Frankrijk liggen de prijsverlagin
gen ook rond de 6%.
Zowel in Duitsland als in Dene
marken wordt de oorzaak van
het lage prijsnivo aan het begin
van dit seizoen vooral gezocht in
het terughoudende prijsbeleid
van handel en koöperaties. Inter
ventie is pas vanaf 1 november
mogelijk. De verkorting van de
betalingstermijn bij interventie
van 120 tot 30 dagen, met een be
rekend positief effekt van 2,25%
en de verhoging van de staffel
(berekend positief prijseffekt van
0,85%) wordt dan pas effektief
Het verwerkende agrarische be
drijfsleven vindt het nodig dat de
kosten voor opslag en direkte be
taling aan de producent volledig
gedekt worden. Anderzijds is er
bij de producenten, door de
slechte bedrijfsresultaten van de
laatste jaren, de noodzaak om
snel te verkopen en de kredieten
af te lossen.
Buurlanden
'Das Landvolk' uit Nedersaksen
schrijft dat de zorgen bij de han
del zeker terecht zijn, maar dat
de problemen op de akkerbouw
bedrijven niet minder zijn. De
laatste jaren is de graanprijs
sterk gedaald. Enkele bedrijven
gingen al failliet, het zullen er ze
ker meer wordën als er geen ver
andering in de prijzen komt. Het
Duitse Bauernverband vindt dat
nationale maatregelen de gevol
gen van het EG-
stabilisatorenbeleid moeten kom-
penseren. Ook de Deense boeren-
organisaties vragen maatrege
len. De Europese Kommissië
moet volgens de Denen een veel
aktiever markt- en restitutiebe-
leid voeren, zodat de markt op
geschoond wordt en het prijsnivo
aantrekt. Vanuit Denemarken
wordt gesignaleerd dat in vele
Europese landen akkerbouwbe
drijven in de varkenshouderij in
vesteren, omdat dat de enige ma
nier is om graan tot waarde te
brengen. De te lage graanprijs
vormt daardoor ook een bedrei
ging voor de varkensprijzen.
In Duitsland, maar ook in Dene
marken, wijzen de landbouwor
ganisaties de boeren erop dat het
verstandig kan zijn het graan
eerst op eigen bedrijf op te slaan
en dit eventueel zelf na 1 novem
ber te verhandelen of voor inter
ventie aan te bieden. Dit is uiter
aard niet alleen een kwestie van
bewaarcapaciteit, maar ook aj-
hankelijk van de acute financiële
situatie op het bedrijf.
Onzekerheid
Aanvankelijk leek het erop dat
de Europese graanproduktie
ruim boven de 160 miljoen ton
zou komen. De meeste EG-
landen melden nu dat de kilo
opbrengsten lager uitvallen dan
aanvankelijk werd verwacht.
Daar komt de droogte van de
laatste weken bij. De invloed op
gerst- en tarweopbrengst zal niet
groot meer zijn.
De korrelmais-opbrengst wordt
wel door de droogte gedrukt.
Een vochttekort rond de bloei
van mais verlaagt de opbrengst
sterk. Dit tekort heeft zich in
Frankrijk en Duitsland juist tij
dens de bloei voorgedaan. Er
worden dan ook lagere op
brengsten verwacht, met name in
de wat slechtere akkerbouwge
bieden. De kans dat de werkelij
ke graanproduktie beneden de
160 miljoen ton komt is reëel te
noemen. Hoe hoog de politiek de
opbrengst vaststelt, blijft voor
alsnog onzeker.
Alert reageren
De graanprijzen in de EG liggen
voor de nieuwe oogst op een aan
merkelijk lager nivo dan vorig
jaar. Ook de beursnoteringen
van Groningen en Goes wijzen in
die richting. De lagere prijzen
worden veroorzaakt door de ho
gere rente en hogere onkosten die
opkopers in rekening brengen.
De snellere uitbetaling en de ver
hoogde staffels werken pas door
als per 1 november graan voor
interventie ingeleverd kan wor
den. De tussengelegen drie maan
den moeten worden overbrugd.
Van verschillende kanten wordt
aangedrongen om te trachten de
marktsituatie te verbeteren. Een
aktief exportbeleid van de EG is
daartoe een middel.
Zelfde nivo
Volgens door het KNLC inge
wonnen informatie ligt het EG
exportnivo van zachte tarwe op
hetzelfde nivo als vorig jaar. Be
gin juli heeft de EG zich terug
houdend opgesteld bij export
gunningen. De oogstramingen in
de Verenigde Staten zijn hoog. In
de eerste helft van juli daalden de
tarweprijzen sterk en de VS ver
hoogden de exportsubsidies.
De EG wilde op dat moment de
markt geen verdere neerwaartse
impuls geven. Eind juli is de EG
toch weer actief geworden en
werd 500.000 ton gegund.
Aan de EG-export restituties is te
zien dat de wereldmarkt voor tar
we sterk verslechterd is. Vorig
jaar bedroeg deze 30 ECU (a
f2,66) per ton, nu 80 ECU. In to
taal dus f 133 per ton meer.
Het KNLC is van mening dat de
Europese kommissie alert moet
handelen en zich niet moet beper
ken tot reageren op Amerikaanse
ontwikkeling en initiatieven.
Dam Jaarsma
eerder dat hij wat wil'. De saamho
righeid in de Bond van Landpach
ters is nog altijd groter dan binnen
de landbouworganisaties, meent
Kelderhuis.
Onlangs werd de pachtersbond op
Kampereiland nog lid van de BLHB.
'Wat mij frappeert is dat er in Flevo
land dagelijks nieuwe leden bijko
men. Dat is toch ook een teken aan
de wand dat men de zaak niet meer
vertrouwt en te weinig steun van de
landbouworganisaties krijgt'.
Tijdelijke pacht
De regering is bezig met een wets
voorstel om kortdurende pachtkon-
trakten mogelijk te maken. Kelder
huis is daar niet voor. 'Ik ben na
tuurlijk voorstander van hoe het nu
is, zesjarige pacht mét recht op ver
lenging. Bedrijven zijn ontzettend
kapitaalsintensief. Dan moet je ze
kerheid hebben. Je kunt geen bedrijf
instandhouden op zo'n onzekere si
tuatie'. Kelderhuis kan zich ook niet
voorstellen dat een dergelijke wets
wijziging leidt tot méér pacht. 'Het
wordt alleen moeilijker voor de
pachters. Het wordt weer een
kwestie van tegen elkaar opbieden.
Dan krijgen we hetzelfde als
vroeger'.
Het is de schuld van de overheid dat
er tegenwoordig geen grond meer
normaal verpacht wordt, vindt Kel
derhuis. 'In 1959 toen ik boer werd
hadden we kontrole op de pachtkon-
trakten. Wie hier in de buurt pachtte
en geen kontrakt had kreeg een boe
te. Daar wordt nu niet meer naar ge
keken. Maar het staat wél in de
pachtwet. Van jaar op jaar verpach
ten door BBL mag. Maar wat nu ge
beurt met .aardappelland verhuren
voor een jaar is doodgewoon ver
boden'. Regels zonder kontrole wer
ken na verloop van tijd niet meer,
dan verwatert het'.
Voor grondruil vanwege de vrucht
wisseling zouden zesjarige pacht-
kontrakten zonder verlengingsrecht
bij uitzondering te overwegen zijn,
aldus Kelderhuis. 'Maar wel met
toetsing door de Grondkamer en
prijsnormen. Als je het helemaal vrij
geeft ga je behoorlijk de mist in'.
Ook voor erfpacht is prijstoetsing
nodig, vindt hij. 'Vroeger werd de
erfpachtcanon geregeld naar de
pachtnormen. Vandaag de dag be
paalt de erfpachtgever het kontrakt.
Dat gaat soms grandioos verkeerd.
Erfpachtcanons van duizenden gul
dens per hectare en meer. Als je re
kent dat je voor de melk zes of zeven
cent minder krijgt dan verleden jaar,
welke kant ga je dan uit?
De hele Bond staat er achter dat de
voorstellen die er nu liggen, niet op
deze manier kunnen. Je moet een ze
kere waarborg hebben, dat je niet
van het ene jaar op het andere met
niks zit. De huidige pachtwet geeft
pachters een grote zekerheid. Daar
hebben ze ook recht op', vindt de
Friese distriktsvoorzitter. 'Het is
niet zo dat een pachter zegt: ik wil
het land voor niks. Maar het moet
niet zo zijn dat iemand die op het
land werkt en zijn brood verdient
niet meer aan zichzelf toekomt. Er
zijn er die zondags net zoveel het
land in gaan als door de week. Bui
ten de landbouw wordt nergens meer
dan vijf dagen per week gewerkt en
liefst nog minder'.
Gerard Westerhof
Vrijdag 10 augustus 1990
9
