Kloneren ter discussie Landbouw is sterk afhankelijk van omgeving Commissie ethiek en biotechnologie adviseert Braks Landbouwschap gaat overleg voeren met herstructureringscommissies Jan Brinkman op CEPFAR-Seminar "Ik ben in hoge mate verrast dat de commissie kloneren ter discussie wil stellen". Dat zegt voorzitter Jan de Groot (45) van KI- NoordWest over de voorstellen van de Commissie van Advies Ethiek en Biotechnologie bij Dieren. KI-NoordWest is een van de deelne mers in Embrytec B.V. Embrytec moet binnen enkele jaren massaal gekloonde embryo's gaan leveren. De commissie die minister Braks moest adviseren noemt kloneren een probleemgebied, net als het ma nipuleren met DNA. Activiteiten op die gebieden moeten getoetst worden aan bepaalde voorwaarden. Als ze daar niet aan voldoen moet de minister ze niet toestaan. Nee, tenzij... zegt de commissie. Embrytec B.V. is opgericht door de Nederlandse KI-verenigingen en en kele andere financiers om kloneren te gaan gebruiken als vermenigvuldi gingstechniek van embryo's. Daar mee moet de snelheid waarmee de fokkerij vooruit gaat vergroot wor den. Doel is in eerste instantie winst te boeken in de vleesproduktie. Bij de start hebben de KI's nadrukkelijk afgesproken dat Embrytec niet met genetisch materiaal (DNA) mag gaan manipuleren. Dat was een voorwaarde om mee te doen. Met klonen ging echter wel iedereen ak koord. Jan de Groot: "Als de com missie ook over gewoon kloneren 'nee, tenzij" zegt zitten er dus toch meer kanten aan, die ik in mijn on nozelheid niet onderken. En anders ben ik het er mee oneens". Scheit De commissie ziet verschillende pro blemen als het gaat over transgene dieren (dieren waar aan het DNA is geknutseld) en embryotechnologie (behalve kloneren ook het vormen van combi-dieren zoals de 'scheit'). Er is nog weinig bekend over onbe doelde gevolgen voor de veiligheid van mens en dier. Bovendien zijn de risico's nog vrijwel niet betrouwbaar te schatten, beproefde technieken daarvoor ontbreken. Biotechnolo- gisch onderzoek en toepassing van onderzoeksresultaten op deze pro bleemgebieden moet daarom eerst getoetst worden aan een aantal voor waarden, adviseert de commissie. Pas als het aan die voorwaarden vol doet mag er mee verder worden ge gaan. Nee, tenzij dus. De advies commissie noemt een aantal ba sisprincipes waar aan vastgehouden kan worden om handelingen met dieren te beoordelen. Dat zijn respect voor de drang van dieren om te overleven, zorg voor het welzijn van dieren, geen schade aan dieren berokkenen of risico's nemen zon der dat dat noodzakelijk is en het doel de middelen rechtvaardigt. Bo vendien moeten ingrepen gecorri geerd kunnen worden, dus niet on omkeerbaar zijn. Tenslotte vinden de commissieleden effectieve demo cratische controle noodzakelijk. Wie biotechnologische experimenten wil doen moet om toestemming vragen. Daarbij moet informatie worden ge geven over het doel van het onder- Het Landbouwschap gaat op zo kort mogelijke termijn overleg voeren met de voorzitters en secretarissen van de regionale herstructurerings commissies. Het dagelijks bestuur van het schap heeft dit woensdag aangekondigd, naar aanleiding van het gesprek met minister Braks afge lopen maandag (zie pag. 4). Het Landbouwschap wil behulpzaam zijn bij het versnellen van de werk zaamheden. Het overleg moet duide lijk maken hoe dat het best kan. Het schap zou woensdag een brief naar premier Lubbers sturen over de noodzaak om op de top in Dublin het EG-graanbeleid aan de orde te stellen. zoek en de methodes die gebruikt gaan worden. Ook moet de aanvra ger de kans op slagen beschrijven en aangeven op welke andere manieren het zelfde doel bereikt zou kunnen worden, verder moet hij schatten wat de gevolgen kunnen zijn van het experiment en eventueel de toepas sing ervan. Dat kunnen gevolgen zijn voor de natuur, voor het indivi duele dier, voor de mens en voor het milieu. Gevoelsmatig De commissie zegt niet radicaal néé maar ziet dat bepaalde technieken nuttig kunnen zijn, constateert de Groot. Dezelfde technieken die bij dieren ter discussie worden gesteld worden bij planten al volop ge bruikt. Daar gaat de discussie vooral over welke patenthouder straks de winst mag opstrijken. "Maar ik kan begrijpen dat er onderscheid ge maakt wordt", zegt Jan de Groot. "Over het welzijn van een plant is nog nooit gepraat. Maar bij dieren komt dat om de hoek kijken. Ook omdat wat bij dieren mogelijk is bij mensen ook gebruikt kan gaan wor den. Als je aan het meest essentiële van het leven, de opbouw van een cel, veranderingen gaat aanbrengen behoeft dat sowieso discussie". Ethiek heeeft te maken met maat schappelijke aanvaardbaarheid. "Een gevoelsmatige benadering wordt soms zo breed op dezelfde manier ervaren dat het een criterium wordt om iets niet toe te laten", om schrijft Jan de Groot zijn definitie van ethiek. "Ik ben niet gelovig, ik doe er niets aan. Maar toch zie ik ge voelsmatig een elementaire waarde in het zich kunnen manifesteren als dier, als soort". Dat manifesteren gaat niet zover dat bijvoorbeeld mollen onbeperkt zijn grasmat mo gen ruïneren. "Dan zijn er teveel mollen. Dan moet je ze zover terug brengen dat je elkaar niet stoort. Maar je moet de mol niet zoda nig veranderen dat het geen mol meer is. Ik realiseer me dat ik aan het marchanderen ben", zegt de Groot. Embrytec probeert nu het kloneren van embryo's onder de knie te krij- De commissie zegt niet radicaal nee tegen alle technieken. Technieken die bij dieren ter discussie staan worden bij planten al volop gebruikt, omdat bij die ren de faktor welzijn een rol speelt. gen. "Als dat lukt om in plaats van één embryo er een x-aantal te maken krijg je heel veel precies dezelfde die ren, met hooguit een andere afteke ning. Daarmee kun je dan misschien veel sneller vooruit in de fokkerij". Bij de opzet van Embrytec is in de KI-organisaties uitgebreid gediscus sieerd, vertelt Jan de Groot. Géén genetische manipulatie was de con clusie. "Maar ik realiseer me dat dat een standpunt van dat moment was. Al die normstellingen zijn bijna steeds aan erosie onderhevig", stelt hij vast. "Dezelfde discussie heb je gehad bij het nog op gang brengen van de KI. Hier in de streek is men vanouds hervormd op gereformeer de grondslag. KI, mag dat, kan dat, was het toen. Nu is het bijna alge meen geaccepteerd". De Groot sluit daarom niet uit dat het standpunt tégen genetische ma nipulatie verlaten wordt als het ren dement of het resultaat heel aantrek kelijk wordt. Een koe met een extra gen die melk maakt waardoor je kanker kunt voorkomen bijvoor beeld. Maar om via genetische mani pulatie een koeielijn op te bouwen met meer of beter eiwit duurt gauw tien jaar. "Dat is zo lang dat het bij na niet verantwoord is. In die tijd kun je met de normale fokkerij ook een eind komen. Bovendien heb je tegen die tijd misschien een heel an der uitbetalingssysteem" relativeert de Groot de mogelijkheden. Te laat Nederland loopt voorop met de dis cussie over ethiek. Maar, wat klone ren betreft "komt de ethiek te laat "Landbouw is in tegenstelling tot andere bedrijfstakken sterk afhan kelijk van zijn omgeving. Het is geen gesloten systeem dat volledig milieutechnisch beheerst kan worden". Dit zei Jan Brinkman, alge meen secretaris van het KNLC en voorzitter van de COPA- werkgroep Milieu op een seminar Landbouw en Waterbeheer van het CEPFAR, dat op 29 mei in Bonn is gehouden. Volgens Jan Brinkman gebruikt de landbouw zijn omgeving niet alleen, maar landbouwkundig gebruik voegt er ook functies aan toe en beïnvloedt zelfs de (directe) omge ving. Hij legde in zijn betoog een verband tussen de Europese land bouw en de stijging van de wereldbe volking. Deze zal de komende tien jaar met 100 miljoen meensen per jaar stijgen. Dat wil zeggen dat er in de komende 10 jaar 1 miljard men sen bijkomen. Deze groei van de we reldbevolking brengt gigantische problemen met zich mee die ook de Europese landbouw zullen raken. "De Europese landbouw staat op een keerpunt. We gaan op weg naar een duurzame veilige landbouw. Maar, en, "dit zei hij met klem "de landboüw dient wel concurrerend te blijven. Milieumaatregelen zullen de kostprijs beïnvloeden. Dit mag er echter niet toe leiden dat elders in de wereld 'vervuilingsruimte' wordt be nut om alle extra mensen te kunnen voeden". Mr. J. Brinkman Nitraatrichtlijn De Europese commissie heeft een Vrijdag 1 juni 1990 zogenaamde ontwerpnitraatrichtlijn opgesteld. Jan Brinkman noemt de ze richtlijn te centralistisch. "Er wordt te weinig rekening gehouden met specifieke regionale omstandig heden en moeilijkheden. De richtlijn kent twee doelstellingen: bescher ming van het drinkwater en voorko ming van eutrofiëring. Daarnaast geeft de commissie een definitie van kwetsbare gebieden. 'Een kwetsbaar gebied watert direct of indirect af in zoet oppervlaktewater voor drink watervoorziening, grondwater en meren, zeeën en kustwateren. Grote oppervlakten in Europa vallen onder deze gebieden. COPA, de Europese belangenbehartigingsorganisatie van boeren heeft geen bezwaar tegep de doelstellingen, maar wel tegen de de finitie. Goed agrarisch gebruik Deze organisatie kiest voor een ge heel andere regeling om hetzelfde doel te bereiken. Voor alle regio's in de Europese Gemeenschap moeten regels gesteld worden die uitgaan van 'goed agrarisch gebruik'. Hier bij kunnen zwaardere normen gel den voor zogenaamde kwetsbare ge bieden. Kwetsbare gebieden dienen zich in de visie van COPA te beper ken tot drinkwatergebieden. Het systeem is vrij eenvoudig, maar alle lidstaten worden wel verplicht om in actieprogramma's regels op te stel len voor goed agrarisch gebruik voor alle regio's en strengere regels in kwetsbare gebieden. Jan Brinkman zei verder dat boeren in kwetsbare gebieden, die met regels geconfron teerd worden die verder gaaan dan goed agrarisch gebruik, in de visie van COPA recht hebben op schade vergoeding. De belangrijkste stap is volgens hem nu het opstellen van een definitie van goed agrarisch gebruik. De COPA-werkgroep Milieu kwam daarbij tot de conclusie dat deze de finitie niet voor alle lidstaten hetzelf de zou zijn. Maar alle lidstaten zou den verplicht moeten zijn binnen en kele jaren op basis van een globale Europese definitie met een uitwer king voor hun grondgebied te ko men. Als uitgangspunt zou kunnen gelden dat de regels voor goed agra risch gebruik een veilige duurzame en concurrerende landbouw voor staan. Want alleen een duurzame veilige en economische rendabele landbouw zal op den duur in staat zijn zelfstandige mmilieuproblemen op te lossen. Goed agrarisch gebruik raakt alle aspecten van de landbouw en beoogt vruchtbaarheid van de bo dem ook voor de toekomst te be houden. Op het CEPFAR-congres waar jan Brinkman sprak waren vertegen woordigers van alle Europese lidsta ten aanwezig, behalve de Grieken. De waterbeheerders van dit land hebben het te druk met de proble men die zijn ontstaan door de gigan tische droogte. Het CEPFAR is het Europese Cen trum voor de Promotie en de Vor ming in de Landbouw en op het Platteland. of het Embrytec-onderzoek is te vroeg", aldus professor A. Brand uit Utrecht, lid van de ethiek- commissie. Bij zijn vakgroep Be- drijfsdiergeneeskunde en voortplan ting werden vorig jaar de omstre den reageerbuiskalfjes Volpu, Vinie, Vonne en Vitrien 1 geboren, een stap op weg naar de kloneringgsactivitei- ten van Embrytec B.V. "Ons advies gaat alleen over nieuw onderzoek. Je kunt nooit meer onderzoek toetsen wat loopt, gefinancierd is en de in stemming heeft van organisaties". Dat de commissie kloneren ter dis cussie stelt is volgens hem vooral "om mensen meer bekend te laten worden met de werkelijkheid, met wat er is". Een bezwaar tegen kloneren kan zijn de genetische vernauwing die op treedt, stelt de professor. Een ander bezwaar is dat van mensen die vin den dat voortplanting helemaal niet buiten de baarmoeder moet komen. Brand tilt niet zwaar aan de geneti sche erosie. "Dat gebeurt met KI ook al. Bij het pluimvee zijn er ook nog maar aacht fokkers over in de hele wereld. Dit is nog een extra stapje, onbetekenend vergeleken met KI. Maar het kan er wel aan bijdra gen", geeft hij toe. De minister en het parlement moeten zich nu uitspreken over het advies van de commissie. Tegen die tijd heeft bijvoorbeeld Embrytec B.V. naar schatting al zo'n slordige 50 miljoen geïnvesteerd in haar onder zoek. Brand: "Het zou kunnen dat je veel te laat bent". Maar hij kan zich ook voorstellen dat je toestem ming geeft om iets te onderzoeken maar het gebruik van de resultaten alsnog verbiedt. "BST is bijvoor beeld ook niet toegestaan". Dat zou in theorie ook kunnen gebeuren met de resultaten van het Embrytec- onderzoek. Onderzoekers in dienst van de overheid zullen zich aan de nieuwe spelregels moeten houden. Ook de industrie moet dat, maar die zal vluchtwegen zoeken. Brand: "Dan gaan ze naar Curasao". Die mening is ook Jan de Groot toe gedaan. "Kruip (direkteur van Em brytec B.V., red.) is overal in de we reld welkom. Het is voor een deel zo dat bij dit soort zaken de Nederland se grens niks zegt. Het zijn ontwik kelingen die niet zijn te stoppen ten zij je per morgen zegt: we stoppen over de hele wereld geen geld meer in dit onderzoek. Want ook de EG is geen grens. Met BST hebben we de zelfde discussie. Ik hoop van harte dat we het niet nodig hebben want ik zie er geen noodzaak voor. Maar als aangetoond wordt dat het absoluut afbreekbaar is en geen negatieve ef fecten geeft dan komt het ook hier. Want dan is het niet te controleren". Het rapport van de commissie ver andert weinig, meent Jan de Groot. Het beperkt zich tot Nederland. "Internationaal brengt het hooguit de discussie extra op gang over de plaats van het dier en de gevolgen voor het dier van nieuwe biotechno logische mogelijkheden". De Groot betwijfelt zelfs of in Ne derland de gewenste brede discussie op gang komt. Hij vindt het wél we zenlijk dat die discussie er komt, het is een voorwaarde om biotechnolo gie maatschappelijk geaccepteerd te krijgen. "We moeten voorkomen dat het lijkt of er in achterkamertjes over besloten wordt". Gerard Westerhof 21

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1990 | | pagina 21