Mijn vrouw rook niets en zij heeft er een neus voor
CLM ziet nieuwe kansen voor milieu
door produktiebeheersing in de landbouw
Brochure "Onkruidbestrijding
door Kennen en Kiezen"
99
99
Boer met milieuvriendelijke, stankvrije stal
Subsidies voor
milieuprojekten
Het lijkt te mooi om waar te zijn: een stalsysteem dat beter is voor
het milieu, de varkens en de boer. Ton van Hoof uit Grashoek test
het systeem op zijn bedrijf. Varkens wroeten vrolijk in zaagsel. Er
vliegt veel minder ammoniak in de lucht. De mest verdwijnt als
sneeuw voor de zon. En het werk is een stuk plezieriger in een stal
die eindelijk niet meer bedompt is. Alleen... er moet nog een oplos
sing komen voor een zwaar corvee: het regelmatig omwerken van de
zaagselbodem in de stal.
"Ruik maar". Varkenshouder Ton
van Hoof (36) pakt van de vloer een
handje grond en houdt het onder de
neus van de aanwezigen. Inderdaad:
geen mestlucht. Toch lopen 24 var
kens al vijf maanden lang op de
zaagselbodem rond. "Ik ben bij een
De Stimuleringsregeling Praktijkge
richte Oplossingen Milieuproblema
tiek (SPOM) van het Produktschap
voor Veevoeder subsidieert projek-
ten die bijdragen aan de oplossing
van de milieuproblematiek. Voor de
eerste drie projekten wordt ca. 1,2
miljoen gulden subsidie verstrekt, en
bovendien is het ministerie van
Landbouw gevraagd een bijdrage
van 50 procent te leveren.
De eerste drie projekten betreffen:
het aanzuren van drijfmest op maxi
maal 15 melkveehouderijbedrijven
om de ammoniakemissie in de stal,
bij mestopslag en bij mestaanwen-
ding te verminderen; een low-cost
mestscheiding in de mestkelder voor
zeugenmest d.m.v. een overstort
(doel van dit projekt is ervaring op
te doen met eenvoudige mestschei
ding); het bouwen van een milieustal
met een spoelsysteem (voor snelle
ontmesting), mestscheiding en ver
damping van water uit mest, om de
ammoniakuitstoot te verminderen
en de kwaliteit van de mest te ver
beteren.
SPOM richt zich op maatregelen op
bedrijfsniveau. Er is op dit moment
een groot aantal initiatieven in be
handeling, waarvan er vele zijn ge
richt op het verminderen van de am
moniakuitstoot. Door de initiatief
nemers worden redukties van 50 tot
90 procent in het vooruitzicht
gesteld. Nieuwe initiatieven of
oplossingsrichtingen zijn welkom bij
de koördinator van SPOM ir. L. van
der Linde-Dik, tel. 030-207911.
boer wezen kijken die het systeem al
toepaste", herinnert Van Hoof zich.
"Ik had een uur in de stal gestaan.
Mijn vrouw rook niets aan me en zij
heeft er een neus voor!"
Hét geheim is een bacterie die huist
in het 35 centimeter dikke laag zaag
sel. Die zorgt voor een snelle verte
ring van de mest zonder dat er veel
ammoniak vervliegt. De bacterie
lijkt een wondermiddel. Het zaagsel-
bed is in vijf maanden niet dikker
geworden. De mest van de varkens
wordt omgezet in eetbare eiwitten
die door de dieren met smaak wor
den opgepeuzeld.
Proef
Ton van Hoof is deeltijdboer. Hij
heeft een baan van 24 uur als nacht
verpleger in een ziekenhuis. Overdag
verzorgt hij zijn vijfhonderd var
kens. Van een handelaar hoorde hij
van de nieuwe methode, het
dikstrooiselsysteem. Van Hoof
zocht en vond een bedrijf om samen
een proef te doen. Het veevoederbe
drijf Hendrix' betaalt het bacterie
poeder en steekt energie in het on
derzoek. Van Hoof heeft het werk
en de overige kosten. Een rommel
hok bouwde hij om tot een onderko
men voor de proefkonijnen, de
varkens.
De afgelopen maanden is Van Hoof
steeds bezig geweest met bijsturen.
Het duurde even voor hij de ammo
niakuitstoot in zijn greep kreeg.
"Als je het bed niet goed verzorgt,
kan de emissie enorm omhoogschie-
ten. Daar heb ik de eerste maanden
leergeld mee betaald". Na vijf
maanden proberen kan Van Hoof
zeggen dat het dikstrooiselsysteem
wérkt. De ammoniakuitstoot is met
65 procent teruggebracht. De mest
slinkt met 90 procent. Dat komt
door de verdamping van het water in
de mest.
"Je kunt ook zien dat de varkens het
hier meer naar hun zin hebben dan
in mijn andere stal", zegt Van
"Ruik maar, geen mestlucht", zegt
varkenshouder Ton van Hoof. Het
regelmatig om moeten werken van
de zaagselbodem is wel een nadeel,
verder heeft het systeem alleen maar
voordelen, voor milieu, varkens en
boer.
Hoof. "Ze vreten en ze wroeten wat.
Door de omzetting van de mest is de
bodem warm. Bovenop is het twintig
graden. Ze liggen lekker languit. Als
ze het koud hadden, zouden ze zich
kleiner maken. De varkens in het ge
wone hok zijn veel schuchterder.
Deze zijmspeelser", zegt Van Hoof,
terwijl de dieren opgewekt aan de
schoenneuzen van de bezoekers
knabbelen.
Dierenliefhebber
Die levenslust doet Van Hoof goed.
"Het inkomen is voor mij zeer be
langrijk maar ik ben net zo goed een
dierenliefhebber. Als je ze beter
kunt huisvesten, moet je het doen.
Ook over de gezondheid van de
Hoe kun je schoon en toch rendabel produceren? Voor veel
boeren en tuinders een vraag, voor anderen een weet. In deze
serie artikelen komen die "anderen" aan het woord. Kollega's
die op hun manier een steentje bijdragen aan het schoonhou
den van het milieu. Ze wachten niet op regels van de overheid
maar zijn zelf aan de slag gegaan.
Deel 6: Ton van Hoof, varkenshouder.
In de melkveehouderij en de akker
bouw kan de produktie op zodanige
wijze worden beperkt dat er meer
ruimte ontstaat voor milieu en na
tuur. In de akkerbouw is op korte
termijn een sterk verplichtende braak-
legregeling de aangewezen weg om
uit de impasse te komen. Braakleg
ging kan bovendien belangrijke
voordelen hebben voor bedrijfsvoe
ring, milieu en natuur. In de melk
veehouderij levert vervanging van de
huidige quotering door graasdier-
normen extra verzuring op en is
daarom ongewenst.
Dat konkludeert het Centrum Land
bouw en Milieu (CLM) in het rap
port "Produktiebeheersing in de
landbouw: nieuwe kansen voor mi
lieu en natuur", dat tot stand is ge
komen in nauwe samenwerking met
melkveehouders en akkerbouwers en
met financiële steun van het ministe
rie van Landbouw, Natuurbeheer en
Visserij.
Melkveehouderij
Voor de toekomst acht het CLM
quotering de beste maatregel om de
melkproduktië te beheersen en tege
lijkertijd winst te behalen voor mi
lieu en natuur. Nu op steeds meer
bedrijven een grasoverschot ont
staat, kunnen melkveehouders aan
zienlijke milieuwinst boeken als ze
de kunstmestgift verlagen.
De door minister Braks voorgestelde
Vrijdag 27 april 1990
norm van 3 graasdieren per ha is vol
gens het CLM een slecht alternatief
voor de quotering. Deze norm
maakt zelfs een verdubbeling van de
melkproduktie mogelijk, vooral om
dat ze geen rekening houdt met de
mogelijkheid om de produktie per
koe op te voeren. Dat betekent meer
mest en ammoniak en dus meer ver
mesting en verzuring. Kiest de EG
toch voor afschaffing van de quote
ring, dan is een norm voor de maxi
male melkproduktie per ha veel ef-
fektiever dan een graasdiernorm.
De overheid kan extra milieu- en na-
tuurwinst bewerkstelligen door ge
wenste effekten van de quotering te
bevorderen en ongewenste te ont
moedigen. Zo kan zij verdere kon-
centratie van de melkproduktie te
gengaan door de quota sterker aan
de grond te koppelen, bijvoorbeeld
door afroming bij quotumhandel of
quota selektief te koppelen aan voe
dergewassen. De afgeroomde quota
kan zij herverdelen aan veehouders
die veel milieu- of natuurwinst
boeken.
Sinds kort groeit de rundveestapel
weer. Daarom stelt het CLM voor
om uitbreiding van de vleesveehou
derij af te remmen door de uitbrei-
dingsgrens in de Meststoffenwet te
verlagen van 125 kg fosfaat per ha
tot de verwachte eindnormen (voor
grasland ca. 100 kg/ha).
Akkerbouw
In de akkerbouw biedt prijsverla
ging weinig perspektief voor pro
duktiebeheersing. Een sterk ver
plichtende braaklegregeling is, vol
gens het CLM, op korte termijn het
meest doelmatig. Braakleggen heeft
bij veel boeren een negatief imago,
maar een voor de bedrijfsvoering
positieve invulling is heel goed mo
gelijk. Zo kan het braakleggen wor
den gebruikt voor stikstofbinding,
produktie van organische stof, me
chanische onkruidbestrijding en
bestrijding van bodemziekten. Het
CLM pleit voor rouleren van de
braakgelegde grond over het bedrijf.
Om de mogelijkheden van een posi
tieve invulling voor bedrijf, milieu
en natuur optimaal te benutten zijn
enkele aanpassingen in de regeling
nodig. Zo dient de teelt van aardap
pel als lokgewas voor aaltjes te wor
den toegelaten ter bestrijding van
aardappelmoeheid.
Het CLM pleit verder voor een uit
breiding van de mogelijkheid aange
paste beheerovereenkomsten af te
sluiten voor een extensieve, milieu-
en natuurvriendelijke graanteelt bui
ten de huidige Relatienotagebieden.
In de toekomst acht het CLM een al
gehele extensivering van de akker-
bouwproduktie wenselijk. De vraag
hoe dit kan worden gestimuleerd
vereist nog verder onderzoek.
"zaagselvarkens" is hij te spreken.
Ze hebben geen schrammetje, terwijl
de dieren gewoonlijk eikaars staar
ten en oren kapotbijten. "En ze
groeien harder dan mijn andere var
kens. Misschien doordat ze minder
aan stress lijden".
Ook het klimaat in de stal is duide
lijk beter voor mens en dier, vindt
Van Hoof. Ondanks de vochtige
lucht is de stal minder bedompt. Hij
verzet in zijn proefstal wel veel
werk. Hij moet, zegt hij, tien keer
zoveel aandacht aan het bed beste
den als aan de varkens. Twee keer
per week wordt het bed tót op de bo
dem omgespit. Stoffen als ammoni
ak kunnen pas worden afgebroken
als er zuurstof bij komt. Het bed
moet dus luchtig gehouden worden.
Het dikstrooiselsysteem kan daarom
niet eerder op grotere schaal worden
toegepast voor er een omwoelappa-
raat is ontwikkeld.
Ook mogen de technische resultaten
nog wel wat scherper, vindt Van
Hoof. Die moeten net zo goed wor
den als in zijn andere stal. De voe
derconversie is slechter. Doordat de
proefvarkens aktiever zijn, wordt
niet alle voer voor de groei benut.
Dat de dieren meer ruimte nodig
hebben (een vierkante meter in
plaats van 0,65 meter) vindt hij geen
probleem. "Dat wordt gekompen-
seerd door een goedkopere stalin
richting. Je hoeft geen diepe put
meer te maken".
Zak blubber
Wat gebeurt er straks met de zaag
selbodem? Van Hoof hoopt dat de
laag nog een jaar kan blijven liggen.
Dan houdt hij een compostachtig
materiaal over. "Ik heb al mensen
gehad die een zak wilden meenemen.
Nou, ik heb nog nooit iemand gezien
die een zak blubber wilde
meenemen".
Tot nu toe heeft de proef Van Hoof
alleen maar zweetdruppels en geld
gekost: een paar duizend gulden.
Waarom doet hij dat? "Ik heb een
half bedrijfje. Ik zag hiermee moge
lijkheden om een volwaardig bedrijf
op te zetten. De samenleving wil dat
er minder mest, minder ammoniak
komt en meer welzijn voor de die
ren. Dat bereik je met dit systeem.
"We zijn in Nederland het milieu
goed aan het verknallen. Het is vol
doende bewezen dat we ammoniak
uitstoten en dat dat schadelijk is
voor het milieu. En we belasten de
grond met fosfaat. Je hoort nu dat
mezen door de verzuring geen goede
eieren kunnen leggen. En meesjes
zijn ook mooi. Iedereen moet zijn
steentje bijdragen aan een schoner
milieu".
Door de Takorganisatie Akkerbouw
Zeeland is in samenwerking met het
akkerbouwteam Goes van de Dienst
Landbouw Voorlichting in de serie
aktualiteiten de volledig herziene
uitgave van de brochure "Onkruid
bestrijding door Kennen en Kiezen"
uitgebracht.
De uitgave is een praktisch hulpmid
del bij de keuze van het juiste on
kruidbestrijdingsmiddel in de ver
schillende gewassen. In tabelvorm
wordt er per gewas en per tijdtip een
overzicht gegeven van de beschikba
re onkruidbestrijdingsmiddelen en
de gevoeligheid van de diverse on
kruiden voor deze middelen. Aan de
hand van deze beoordeling kan wor
den vastgesteld welke middelen voor
gebruik in aanmerking komen. Te
vens zijn er in de brochure gegevens
opgenomen over dosering, kosten en
voorwaarden voor echt gebruik. De
vorige uitgave heeft zijn weg gevon
den naar vele voorlichters, loonwer
kers, boeren en het onderwijs.
De brochure "Onkruidbestrijding
door Kennen en Kiezen" is verkrijg
baar door overmaking van 15,
op girorekening nr. 3327601 t.n.v.
Stichting Takorganisatie Akker
bouw Zeeland, Postbus 2116 te Goes
onder vermelding van "Aktualitei
ten 36".
Ook is nog verkrijgbaar de brochure
"Bestrijding van Ziekten en Plagen
door Kennen en Kiezen". Deze uit
gave is op dezelfde wijze samen
gesteld en is verkrijgbaar door over
making van 15,op boven ver
melde girorekening onder vermel
ding van "Aktualiteiten 38". Wan
neer beide brochures gezamenlijk
worden besteld bedraagt de totale
prijs 25,
G. v.d. Schelde
15
