'Fossilisatie levert boer
geld op voor zijn mest'
Promest Helmond: 60.000 ton
mestkorrels per schip
Water uit mest goed genoeg om te drinken
Dierlijke mest in
het voorjaar
Milieutechnoloog Schippers voert strijd om erkenning
Na jaren van strijd weet hij nog steeds niet van ophouden. De uitvin
der van de fossilisatie, de tegenwoordig in België wonende milieu-
technoloog Wim Schippers, heeft zijn pijlen ditmaal vooral gericht
op de landelijke mestheffing, die nu in diskussie is. 'De landbouwor
ganisaties praten de boeren in feite aan, dat zij moeten betalen om
hun mest kwijt te raken. Wij willen ervoor betalen: tot 15 gulden per
ton voor met een drogestofgehalte van ca. 50 procent. Ook in dat ge
val is ons systeem van mestverwerking volledig rendabel en zelfs sterk
winstgevend'.
Eind november 1988 werd een proefopstelling bij de Apparaten- en Ketelfa-
briek (AKF) te Goes in gebruik genomen. Hier is keihard gewerkt om de
nieuwe fossilisatietechniek verder te ontwikkelen
Even een geheugenopfrisser: fossili
satie is een revolutionaire manier
van mest omzetten in koolstof (car
bon). Dat gebeurt door middel van
verhitting in een gesloten circuit. In
feite wordt mest (en ander organisch
materiaal) op versnelde wijze omge
zet tot 'fossiel': olie, gas en
koolstof. Vooral dat laatste produkt
kan uitstekend worden gebruikt in
de rubberindustrie.
Het half januari binnen het Land
bouwschap besproken voorstel voor
het instellen van een leveringsplicht
voor mest voor varkens-, rundvee-
en pluimveehouders is Schippers in
het verkeerde keelgat geschoten.
Aan die plicht is namelijk een
bestemmingsheffing van 8,tot
12,per ton mest verbonden.
Met deze heffing kunnen de eksploi-
tatietekorten van de mestfabrieken
en het transport worden gedekt. Het
Landbouwschap baseert zich op het
rapport De Bekker, waarin voorstel
len staan voor fabrieksmatige mest
verwerking en de financiering ervan.
In dit hele stuk komen diverse me
thoden voor mestverwerking aan de
orde, maar over de fossilisatie
techniek wordt met geen woord
gerept.
Schippers: 'De boeren worden nu
met een heffing opgezadeld, die he
lemaal niet nodig is. Notabene door
hun eigen organisaties. Intussen
wordt de fossilisatietechniek volle
dig doodgezwegen'.
Proefopstelling Goes
Na het faillissement van de NAF in
Best heeft Schippers in zijn proef
opstelling bij de Apparaten- en Ke-
telfabriek in Goes keihard doorge
werkt aan zijn vinding en de in
dustriële verwerking van carbon. De
ekonomische haalbaarheid van het
fossilisatieproces, van meet af aan
het grote vraagteken, is wat hem be
treft volledig aangetoond: het proces
kan nu funktioneel in werking.
'We voelen ons gesterkt door een
uitvoerig rapport van het onafhan
kelijke ingenieursburo Van Aspert
uit Uden. Dat heeft in opdracht van
Pieke Beheer, waarin het technisch
beheer van de fossilisatietechniek is
ondergebracht, een onderzoek in
gesteld. Dat buro komt tot de kon-
klusie dat het proces van versnelde
De aanvoer van mest per schip naar
zijn bedrijf ziet direkteur B. Hilberts
van mestverwerkingsfabriek Pro-
mest in Helmond niet zitten; tegen
over het transport over water van
zijn eindprodukt (mestkorrels met
bestemming Zuid-Europa) staat hij
echter zeer positief. Als zijn proeffa
briek volledig operationeel is, ver
wacht hij over enige jaren 60.000 ton
mestkorrels per jaar over water te
kunnen vervoeren.
Tijdens de presentatie van de plan
nen van het Buro Voorlichting Bin
nenvaart (BVB) werd de Helmondse
mestfabriek nadrukkelijk genoemd
door voorzitter J. de Vries als een
nieuwe mogelijkheid voor vervoer
over water. Hilberts: 'We hebben de
fabriek niet voor niets aan de Zuid-
fossilisatie, dat organisch materiaal
omzet in olie, gas en koolstof, volle
dig reproduceerbaar is'.
Schippers: 'Wij hebben de kostprijs
van een kilo carbon black berekend
op 85 cent tot 1 gulden. De verkoop
prijs ligt rond de anderhalve gulden.
Een fabriek die 60.000 ton mest per
jaar tot 20.000 ton carbon verwerkt,
komt dan tot een winst van 9 a 10
miljoen gulden per jaar. En dan zijn
de boeren al betaald en is het tran
sport van de mest geregeld'.
Deze florissante cijfers gelden - toe
gegeven - stapelbare pluimveemest.
Schippers is er echter van overtuigd
dat ook drijf mest voor een kosten
dekkende mestverwerking in aan
merking kan komen. 'De eerste
winst zit in het terugbrengen van de
kosten van het indikken. Dat hoeft
maar van 10 tot 50% droge stof en
niet tot 90%, zoals Promest nu doet.
En juist die laatste fase van het ver
dampingsproces is kostbaar'.
Houding landbouw
onbegrijpelijk
Schippers en zijn adviseur in Pieke
Beheer, ir. R. Eggink, schuiven de
verantwoordelijkheid voor de ko
mende landelijke mestheffing, waar
mee de boeren worden 'opgezadeld',
volledig door naar de landbouwor
ganisaties. 'Er zijn inmiddels
gesprekken met vertegenwoordigers
van het ministerie van landbouw,
het Landbouwschap, de NCB en de
Mestbank geweest. Ik snap werke
lijk niet waarom de landbouw niet
mee wil doen. Misschien omdat de
landbouworganisaties de hele mest
verwerking via de mestbanken en
Promest in eigen hand willen
houden'.
De afzet van mestkorrels, het hui
dige eindprodukt van Promest, is
volgens Eggink niet voor de lange
termijn en in grote hoeveelheden ge
waarborgd. Het sterke punt van fos
silisatie is juist, dat die een eindpro
dukt oplevert dat buiten de land
bouw om kan worden afgezet, met
name in de rubberindustrie.
Veelbelovend
Schippers zwaait met enkele brieven,
die de industriële waarde van carbon
moeten aantonen. De direkteur van
DSM Research laat weten dat de toe-
Willemsvaart gebouwd. Als de fa
briek op volle kapaciteit draait, ben
ik zeker van plan om het eindpro
dukt over water te gaan vervoeren.
Dat is voor ons verreweg het goed
koopst'.
Op dit moment zijn de hoeveelheden
mestkorrels die in Helmond worden
geproduceerd nog te klein. In de
proeffabriek wordt 100.000 ton mest
per jaar aangevoerd, wat resulteert
in 5 6000 ton mestkorrels. 'Dat
gaat nu nog per as naar Antwerpen
en Rotterdam, waar het in zeesche
pen richting Zuid-Europa wordt
overgeslagen. Ik verwacht dat we de
grote fabriek in 1992 aan het draaien
hebben. Dan praten we over een
aanvoer van 1 miljoen ton mest en
60.000 ton eindprodukt per jaar'.
Mag voor het vervoer van het eind-
passing van Pieke Black, zoals de
handelsnaam van het carbon luidt,
'veelbelovend' is voor toepassing in
eenvoudige rubberartikelen, zoals
rubbermatten en tuinslangen. Ook
het Amerikaanse chemische bedrijf
Vanderbilt is enthousiast en nodigt
Schippers zo ongeveer uit om het
carbon te leveren.
Minder positief is een brief van de
Brabantse milieu-gedeputeerde R.
Welschen, die op 9 januari jl. Pieke
Beheer laat weten dat zijn voorkeur
bij het oplossen van de mestproble
matiek 'langs andere sporen' loopt.
De brief klopt volgens Pieke Beheer
aardig met het feit dat Schippers nog
nooit één cent subsidie van welke
overheid dan ook heeft ontvangen.
Wel heeft de Stuurgroep Mestpro
blematiek twee jaar geleden een be
drag van ongeveer 25.000 gulden
overgemaakt naar de Holding Agra
rische Fossilisatie, een samenwer
kingsverband van boeren en be
drijfsleven.
Landbouwschap
Woordvoerder W. van Slagmaat van
het Landbouwschap noemt fossilisa
tie één van de oplossingen van het
mestprobleem. 'We willen iedereen
die goede ideeën heeft een kans ge
ven. Schippers wordt zeker niet ge
negeerd. Zijn techniek ziet er tech
nisch goed uit en ik hoop dat hij erin
slaagt om de fossilisatie operationeel
te krijgen. Maar het ontbreekt ons
aan financiële mogelijkheden om al
le proeven te ondersteunen. Daarom
ook wordt nu gedacht aan het instel
len van een heffing. Pas als er geld
binnenkomt, kun je ook andere mo
gelijkheden verder onderzoeken'.
Promest in Helmond is van plan om
zijn schone afvalwater via een ekstra
leiding aan naburige glastuinders te
leveren. Direkteur ir. B. Hilberts
van de nieuwe mestverwerkingsfa
briek noemt het afvalwater zelfs zui
ver genoeg om te drinken. Het ver
dient bijna de kwalifikatie gedestil
leerd water. Dat heeft een onderzoek
door het proefstation voor de tuin
bouw in Venlo uitgewezen.
Als gietwater voor de tuinbouw ziet
Hilberts goede mogelijkheden. Naar
aanleiding van het Venlose onder
zoek heeft hij bij de gemeente Hel
mond een plan ingediend om een lei
ding te leggen naar het nabijgelegen
industrieterrein, waar een glastuin
bouwbedrijf interesse heeft in het af
valwater van Promest. Ook andere
tuinders hebben belangstelling
getoond.
Hilberts noemt het erg jammer, dat
produkt van Helmond naar de zee
havens het vervoer over water het
meest voor de hand liggen, de aan
voer van mest ligt volgens Hilberts
een stuk 'genuanceerder'.
'We betrekken de mest uit de direkte
omgeving van de fabriek, zeg maar
uit Oost-Brabant en Noord-
Limburg. Voorlopige berekeningen
wijzen er op, dat het goedkoper is
om tankwagens rechtstreeks naar de
fabriek te laten rijden. We betalen
nu vier gulden per kuub mest aan
transportkosten. De mesttransport-
bedrrjven hebben een uitgekiend
systeèm opgezet om bij ieder boeren
bedrijf de drijfmest op te halen. Bo
vendien worden grote gebieden in
Oost-Brabant niet via het water ont
sloten'.
NCB-voorzitter ir. A. Latijnhou
wers laat zich kritischer uit. 'Een
paar jaar geleden leek de techniek
erg veelbelovend, maar mijn ver
trouwen is sindsdien niet toegeno
men. In feite hoor ik in grote lijnen
hetzelfde verhaal als toen. Pas bij
overtuigende rapporten en getallen
en harde bewijzen aangaande afzet-
overeenkomsten ga ik 'om'. Boven
dien ligt het wezenlijke probleem bij
de drijfmest'.
Het rapport van het in landbouw-
kringen bekende ingenieursburo
Van Aspert is bij Latijnhouwers on
bekend. 'Maar er zijn wel meer rap
porten vrijwel ongezien in de la ver
dwenen'. De NCB-voorman voegt er
aan toe, dat ook het afleveren van
zuiver water een belangrijk gegeven
is. Waterzuivering bepaalt in niet ge
ringe mate de produktprijs bij
Promest.
Pieke Beheer heeft aan de kosten
voor waterzuivering gedacht. Die
zijn al meeberekend in de kostprijs
van de fabriek, die volgens de laatste
offerte van AKF in Goes op 34,5
miljoen gulden is begroot.
Licentie-strijd
De lobby in landbouwkringen is niet
de enige strijd die Schippers en de
al dit gezuiverde water via de riole
ring wordt afgevoerd, zoals tot dus
verre gebeurt. 'Wij denken toch aan
de tuinders gietwater te kunnen leve
ren, dat een paar dubbeltjes goedko
per zal zijn dan gewoon leidingwa
ter. Het sluit ook aan bij onze filoso
fie om alle afvalstoffen uit mest te
hergebruiken'.
Komkommers
Het proefstation voor de tuinbouw
heeft vorig jaar tienduizenden liters
water van Promest gebruikt voor de
komkommerteelt. De onderzoeksre-
Bij najaarstoediening van dierlijke
mest gaat gedurende de winterperio
de veel stikstof verloren. Voor een
efficiënt gebruik van de stikstof in
dierlijke mest kan de mest dan ook
het best in het voorjaar worden toe
gediend. In de akkerbouw is dit om
praktische redenen vaak niet moge
lijk; op zandgronden liggen nog de
beste mogelijkheden.
Voorjaarstoediening van dierlijke
mest is niet makkelijk te combineren
met het N-mineraalonderzoek van
de grond. Na toediening van de mest
moet met het N-mineraalonderzoek
minimaal zes weken worden ge
wacht. In veel gevallen betekent dit
dat de resultaten van het N-
mineraalonderzoek te laat bekend
zijn. In die gevallen is het beter om
het N-mineraalonderzoek uit te laten
voeren vóór het toedienen van de
mest. De hoeveelheid werkzame
stikstof die met de dierlijke mest
wordt gegeven moet dan van het ad
vies worden afgetrokken. Deze hoe
veelheid moet worden geschat,
waardoor de precieze stikstofgift he
laas niet bekend is.
De schatting van de hoeveelheid
werkzame stikstof is het nauwkeu
rigst bij direkt onderwerken van de
mest. Hiermee wordt ammoniakver-
zijnen voeren. Ook de verhouding
met de AKF-fabriek in Goes (AKF),
eigendom van het overheidsbedrijf
De Schelde-Verolme, is grondig ver
ziekt. In een samenwerkingsovereen
komst die uit maart 1988 dateert
staat, dat de Zeelandse fabriek ruim
te beschikbaar zou stellen en daarin
de proeffabriek zou bouwen. Boven
dien verkreeg AKF het recht om als
hoofdaannemer voor fossilisatiefa-
brieken in Nederland op te treden.
'De proeffabriek is, zij het na veel
vertraging, gebouwd. Daar is intus
sen een groot aantal proefruns ge
draaid. Daarna hebben we vrijwel
niets meer van ze gehoord. Ondanks
herhaalde aandrang van onze kant
hebben we nog geen enkel ontwerp
voor de bouw van een fabriek ge
zien', aldus Schippers.
Het touwtrekken om licenties en pa
tenten heeft geleid tot een ingewik
keld juridisch steekspel, waarvan het
einde nog niet in zicht is. Hoelang
Schippers dit nog kan volhouden, is
onduidelijk. Schippers: 'We ver
moeden dat AKF bezig is met een
uithongeringstaktiek, met het doel
om het fossilisatie patent 'om niet'
in handen te krijgen'.
Harry de Bot
sultaten bleken zeer gunstig. De op
brengst van de vruchten was met
Promestwater gelijk aan die van het
traditionele gietwater. Bovendien
voldoet het uit mest afkomstige wa
ter aan de strengste normen voor
gietwaterkwaliteit. Het water uit de
mestfabriek blijkt zelfs maar 10 mil
ligram nitraat per liter te bevatten,
terwijl er een norm geldt van 25 mg.
Als de proeffabriek straks op volle
kapaciteit draait, kan zij 450.000 ku
bieke meter water leveren. Hiermee
kunnen zeker 40 hektaren worden
bevloeid.
vluchtiging grotendeels voorkomen.
De hoeveelheid direkt werkzame
stikstof is dan ongeveer gelijk aan de
minerale-N-fraktie in de mest. En
daar zijn gemiddelde cijfers van be
kend. De werkzaamheid van de or
ganische stikstoffraktie uit de mest
blijft een onzekere faktor.
(bron NMI)
Nederlandse milieuregels
grotendeels verenigbaar met
EG-recht
Het grootste deel van de Nederland
se milieuregelgeving en de instru
menten die daarin zijn opgenomen is
verenigbaar met het EG-recht, om
dat de toepassing ervan gerechtvaar
digd is in het belang van de bescher
ming van het Nederlandse milieu.
Ook nadat harmonisatie heeft
plaatsgevonden door middel van
richtlijnen kunnen nationale maatre
gelen voor verdergaande milieube
scherming blijven bestaan. Dat
blijkt uit een onderzoek, dat het Eu
ropa Instituut van de Rijksuniversi
teit Leiden heeft verricht naar de ju
ridische gevolgen van 'Europa 1992'
voor het Nederlandse milieubeleid.
Vrijdag 9 maart 1990
23
