Kerstmis
Kerstfeest in Duitsland
NEDERLAND
WALES
c
NOORWEGEN
ANGOLA
MAROKKO
SRILANKA
Mijn eerste herinnering aan Kerst
mis is, een grote boom met veel
kaarsjes. Een tante die een verhaalt
je vertelde over een babytje dat ge
boren was. Dat interesseerde me
toen eigenlijk niet zo veel. Hetgene
wat daarna volgde was voor mij het
belangrijkste, het zingen. Ik kan me
Twintig jaren heb ik in Duitsland gewoond en het Kerstfeest aldaar
gevierd. Later - nadat ik in Nederland getrouwd ben met een Neder
lander - probeerden wij toch de speciale kerstsfeer in Duitsland te be
leven. Ik leefde alslrind in Duitsland, maar als volwassen vrouw in
Nederland. Nederland is mijn thuis en ik hou er van. Toch krijg ik
na bijna 30 jaren Nederland nog steeds 1 keer per jaar heimwee.
Heimwee naar de speciale tijd vóór Kerstmis; naar de adventstijd.
Hier gaat de adventstijd een beetje verloren door het gezellige Sinter
klaasfeest. Alles was gericht - ook in ons jonge gezin - op het Sinter
klaasfeest. En juist omdat IK deze Hollandse sfeer onze kinderen wil
de meegeven, sloofde ik mij vreselijk uit. Het was meestal 2e advent
voor ik er erg in had.
In Duitsland is het anders. De ad
ventstijd is een speciale tijd; je wacht
op iets; je bereidt iets voor; je bent
vol verwachting. En dat is niet alleen
in de kerkelijke zin. Mensen, die
nooit in de kerk komen, hebben toch
dat speciale gevoel 4 zondagen vóór
Kerstmis: het is advent! In vast ieder
gezin wordt een adventskrans in de
kamer opgehangen, die zelf gemaakt
is van dennegroen; rood lint en 4 ro
de of witte kleine dikke kaarsen. Te
gen de avond van de le advent
brandt er 1 kaarsje; de 2e advent 2
kaarsjes en als alle 4 kaarsjes bran
den, is het de laatste zondag vóór het
Kerstfeest.
De kinderen kregen op le advent een
kalender met 24 deurtjes of raamp
jes. Iedere dag mocht je er één open
doen. O, wat was je benieuwd wat er
achter het volgende raampje zat en
stiekem probeerde je voorzichtig 1
dag vooruit te kijken, maar het
raampje ging niet meer goed dicht en
moeder zag het toch!
Enige jaren geleden zag ik een soort
kalender hier in Fijnaart op de
markt en ofschoon mijn kleindoch
ter nog een baby was, kocht ik er
toch een voor haar.
De speciale kerstsfeer zat in het ge
hele huis. Wat rook het heerlijk naar
versgebakken koekjes als je uit
school kwam. In Duitsland werden
heel weinig koekjes gegeten (wel ge
bak), maar in de tijd vóór Kerstmis
stonden de eigengebakken koekjes
op tafel. Waren ze woensdag al op,
dan werden er gauw nieuwe gebak
ken, maar zeker nooit gekocht!
Het maanzaad wordt gemalen en in
kokende melk met broodjes tot een
pudding gemaakt.
De geur alleen al verried iedere be
zoeker, dat het haast Kerstmis was!
Kerstmis zelf begint op de 24e de
cember. Het wordt "Heiligen-
abend" genoemd en het is de belang
rijkste Kerstdag! Op le Kerstdag 25
december wenst iedereen elkaar op
straat; in huis en in de kerk prettige
Kerstdagen. Er worden geen kaarten
naar de buren gestuurd; nee, de wen
sen worden persoonlijk overge
bracht.
Natuurlijk is de 24e december be
langrijk voor de kinderen, omdat ze
dan hun cadeautjes ontvangen van
de Kerstman (óf van het Kerstkind
in andere streken van het land),
maar de cadeautjes alleen dat is het
niet. Het is weer dat speciale, dat je
van binnen op 24 december voelt.
Op deze dag is de gehele familie bij
elkaar. Het is ondenkbaar, dat ie
mand door gewone omstandigheden
zou ontbreken. Op deze avond ben
je er gewoon. Ze is vol met tradities,
b.v. de kerstboom wordt pas de 24e
in de kamer gehaald en blijft meestal
staan tot 6 januari.
De kerkdienst begint niet zo laat, zo
dat de gehele familie aanwezig kan
zijn; ook de kinderen (er zijn ook
kerken, die om 12 uur 's nachts nog
een korte kerkdienst houden). Later
op de avond is er dan pakjesavond.
Natuurlijk is dat elkaar cadeautjes
geven ook hier uit de hand gelopen;
net zoals in Nederland op 5 decem
ber, maar als ik mijn moeder vraag:
Waarom cadeautjes met Kerstmis?,
dan antwoordde ze: Waarom niet?
Er is toch feest. Als er een kind ge
boren wordt in een gezin komen er
toch ook cadeautjes? Er is blijd
schap en dat onderstreep je met een
cadeautje. Nooit zal het de bedoe
ling geweest zijn om deze vreselijke
grote cadeaus aan elkaar te geven.
Iedere streek kent zijn eigen gerecht
en zo zal je ook overal in Duitsland
's avonds op deze 24e december een
speciaal gerecht voorgeschoteld krij
gen. Het ene is eenvoudig; het ande
re bijzonder uitgebreid, maar elk
jaar eet je in het gezin hetzelfde ge
recht op deze dag. Ik kan u verzeke
ren, dat ik deze gewoonte ook nu
nog in ere houd. Het was in het be
gin voor mij moeilijk tegen de 24e
december aan 25 haringen of aan 1
pond maanzaad te komen, maar
mijn man zorgde er altijd voor dat
het gelukte en u kunt mij geloven,
dat onze dochters met hun Neder
landse mannen altijd zullen probe
ren om deze avond thuis bij ons te
eten. Het is een fijne gewoonte!
De 25 haringen worden verwerkt met
spek en kruiden tot haringgehakt
(heel fijn gemalen) en gegeten met
gekookte aardappelen. Men drinkt
er hete chocolademelk bij.
Het kerkelijke gedeelte wil ik over
slaan, dat is net zoals hier in Neder
land, maar je hebt in Duitsland een
tragedie: Het is de Muur, die dwars
door Duitsland loopt. De Muur
waar je niet over heen kunt sprin
gen; de Muur waardoor je je familie,
je moeder of dochter juist op deze
avond niet kunt bereiken, geen kon-
takt met elkaar kan hebben, niet el
kaar kan bellen. Het is heel erg!
Maar zijn deze mensen dan verge
ten, die achter deze Muur wonen?
Nee, toen de Muur werd gebouwd,
werd er in het Westen een oproep ge
daan om een kaarsje in het raam te
laten branden, de gehele avond!
Ik doe het al 27 jaren hier in Neder
land en mijn zusje aan de andere
kant van de Muur ook.
P.S. Dit stukje is geschreven vóór 9
november 1989. De situatie in
de D.D.R. is op het ogenblik
veranderd. Wij zijn erg geluk
kig, maar zal het zo blijven?
Ons kaarsje laten wij met
Kerstmis branden, maar nu als
symbool voor de vrijheid. Een
bepaalde vrijheid, die ieder
mens op de wereld nodig heeft.
nog heel goed herinneren, dat ik dat
jaren lang het mooiste vond van het
hele Kerstgebeuren. Het zingen.
Kerstmis is voor mij door de jaren
heen een feest gebleven, dat je viert
met je naaste familie en eventueel
enkele goede vrienden. En ik vier dat
feest het liefste in mijn eigen huis.
Met heel veel zang.
Met z'n allen naar de kerk en daarna
een kerstontbijt. Ik heb geen flauw
idee, waar dat gebruik vandaan
komt of bij welke godsdienst het
hoort, maar het is wel enorm ge
zellig.
Wij geven elkaar geen cadeaus met
Kerstmis, dat hebben we met Sint-
Nicolaas al gedaan.
Tijdens ons verblijf in Wales, heb
ben we daar het Kerstfeest enkele
malen meegemaakt.
Je probeert vast te houden aan je ei
gen tradities, maar je ontkomt er
niet aan dat je ook bepaalde zaken
overneemt.
In Groot-Brittannië is het al sinds
jaar en dag de gewoonte met Kerst
mis geschenken uit te wisselen. Dit
schijnt voort te komen uit de oude
Romeinse gewoonte van de nieuw
jaarsgeschenken, nl. de gewijde tak
ken die het volk met de Kalandae
van januari gewoon was elkaar te ge
ven als een teken van voorspoed en
overvloed.
Zo zie je ook een krans aan bijna ie
dere deur. Een deur die met Kerst
mis nooit gesloten is. Iedereen die na
de Kerstdienst aan je deur aanklopt
om je prettige Kerstdagen te wensen
wordt binnengevraagd, waarna een
toast volgt en eventueel iets te eten.
r-\ merry Christmas
We wiihyoMO mer.iy Christ ma j We Wish you a mcr.ry Christmas, we wish you a mtr-ty
=*-,—A
Chnsbnasartiahap.Fy M*W jeor\ b';ng to
dings we bring to f)0u and your
Cjo&A ki.dings we bring to your
Kin We wish ipua mcr.rg Christmas arc! a bap.py New
bring US Sent* ?ig3y-pud .ding, now Pring us some pïj.gy- Pud-ding, now
all li'Kc forwr Oil liKe fory
1 how bring US JcneTTg-eu-pud ding. flow bring usscmefia.au.
all like - - forwe all liKe
pud.fling, now brmq US piggy, pud. ding Out here'
w* lile it, So Bring Some out here'.
Kerstfeest in Noorwegen is een van de grootste familiefeesten die worden ge
vierd. Ook hier is het in de donkerste tijd van het jaar een lichtfeest. Men
begint daar op de eerste zondag van advent met het aansteken van de eerste
kaars in de adventskrans en voor de kinderen met het openen van een luikje
in de adventskalender elke dag één.
Zo tellen ze de dagen tot de 24 luikjes open zijn en het grote feest daar is.
De kerstman brengt pakjes die onder de kerstboom worden gelegd. De
huismoeder bakt zeven soorten kerstkoekjes waarbij het gezin meehelpt.
Op 24 december, kerstavond, wordt het kerstmaal gegeten. In elke streek is
een bijzonder gerecht voor deze avond. Aan de westkust in het zuiden is dat
een heel speciaal toebereide schapenribstuk. Die wordt na langdurig zoeten
en drogen en weer weken, gekookt op een bed van berkentakjes in een pan
met een bodempje water. Na 5 uur stomen is het vlees dan gaar en het hele
huis ruikt heerlijk. Men eet er koolraap en aardappelen bij en drinkt er bier
en akvavit of vruchtensap bij.
Na het feestmaal worden de pakjes uitgepakt en pas daarna volgt het nage
recht en de koffie.
Kerstfeest is het feest van bezinning
en ook dat doen we in Duitsland.
Ik weet van vrienden in Schotland
dat deze gewoonte daar ook bestaat,
maar dan hoofdzakelijk met Oud
en Nieuwjaar. Ook in Wales is dat
dan het geval.
Het is even wennen dat iedereen zo
maar bij je binnen wandelt, maar je
leert wel gelijk het hele dorp kennen
en zij weten gelijk hoe jij bent.
Nog een ander gebruik, dat vroeger
verbreid was in geheel Europa, maar
dat tegenwoordig in vele streken niet
meer voorkomt, is het gebruik van
de kerststronk.
Gewoonlijk van eikehout, die in de
Kerstnacht plechtig te branden ge
legd wordt in de haard. Het is de be
doeling dat hij helemaal opgaat en
dat er verder niets in de haard ligt.
In vroeger tijden werden in de von
ken voortekens gezien, terwijl de as,
waaraan het volkse bijgeloof een bij
zondere macht toeschreef bewaard
werd en later gebruikt tegen rampen
en ziekten.
Zo ver gaan de mensen in Wales net
nog niet, maar ik kan me nog goed
herinneren dat mijn buurvrouw me
inprentte, dat ik de stronk vooral
niet uit mocht laten gaan en ervoor
moest zorgen dat hij "helemaal"
opbrandde. Dat bracht geluk.
Mijn volgende ervaring met een
Kerstfeest buiten de huiselijke kring
was enige jaren geleden. Ik ging tij
dens de Kerstdagen op bezoek bij
mijn man die op dat moment in An
gola werkte.
Ik was daar al eerder geweest, maar
Kerstmis in de tropen was nieuw
voor me.
Het Kerstdiner buiten op de waran
da, met kaarsen. Een versierde
boom in de tuin diende als kerst
boom. Na afloop van het diner met
z'n allen naar het strand. Gezellig,
maar Kerstmis? Nee.
Dat speciale gevoel van verbonden
heid, dat je normaal met Kerstmis
vaak zoveel sterker voelt dan op an
dere dagen, heb ik tijdens die Kerst
mis alleen gevoeld in het kleine ka
tholieke kerkje op de heuvel, waar ik
naar toe was gegaan om toch te pro
beren iets te vinden van de geboorte
van Christus.
Als enige blanke werd ik daar opge
nomen in een zwarte katholieke ge
meente, die bovendien nog het
Kerstevangelie in de eigen taal ver
telde, maar ik heb me nog nooit zo
één gevoeld met mijn medemensen.
Het doorgeven van een prettig kerst
feest, dat rechts voorin de kerk be
gon en links achterin de kerk eindig
de. De dans- en zanggroep die in de
kerk optrad en die later buiten de
kerk nog lang doorging en die ieder
een die bleef kijken en luisteren mee
liet doen.
Dat zijn de dingen die ik me altijd
zal herinneren van mijn eerste Kerst
in de tropen.
Naar aanleiding van deze Kerstuit
gave, heb ik ook nog bij diverse
vrienden en kennissen geinformeerd
naar hun manier van Kerstmis
vieren.
Marokkaanse vrienden vertelden
me, dat, hoewel de meeste mensen in
Marokko moslim zijn, in de grote
steden de westerse feestdagen waar
onder Kerstmis wel gevierd worden.
De winkels zijn op die dagen echter
gewoon geopend.
Bij de Tamils die in ons dorp wonen
heb ik geïnformeerd hoe het Kerst
feest daar wordt gevierd.
Ik had pech, alle Tamils die bij ons
wonen zijn Hindoe. Maar één van
hen had Christen-vrienden en hij
vertelde me, dat de viering echt niet
zo veel verschilt van wat er hier
gebeurt.
Kerstbijlage 1989
15
