"Luchtmacht kreeg na Tweede Wereldoorlog niet de erkenning waar ze recht op had" Buitendienst-medewerker Suiker Unie Adri Verswijveren uit Halsteren: Opmerkelijke vrijetijds-besteding: het verifiëren van de lotgevallen van bemanningen van vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog De heer Adrie Verswijveren uit Halsteren kennen de meeste landbou wers in de Zuidwesthoek van Brabant, Tholen en St. Philipsland als buitendienstmedewerker van Suiker Unie. Nog maar even want per 1 mei 1990 verlaat deze kleurrijke figuur de suikerindustrie wegens vervroegde uittreding. Wat maar weinigen van hem weten is dat hij zich in zijn vrije tijd bezighoudt met het verifiëren van omgekomen vliegtuigbemanningen in de Tweede Wereldoorlog en het opsporen van eventuele overlevenden. In de omgeving van Halsteren is toen een aantal geallieerde vliegtuigen neergestort. Hoe komt iemand tot zo'n interesse? Aan het woord de heer Adri Verswijveren: "Bij mijn ouders thuis in Halsteren waren met Kerstmis 1944, net na de bevrijding, 4 militairen ingekwar- tiert, 3 Schotten en 1 Engelsman. Wij hadden veelvuldig een gesprek met deze mensen en zo is bij mij wat meer belangstelling ontstaan naar de oorlogshandelingen. Je voelde je er daardoor nauwer bij betrokken. Over deze 4 bevrijders later meer. Na de oorlog werden er op veel plaatsen herdenkingstekens opge richt ter nagedachtenis van omgeko men militairen en verzetsstrijders. Ook in Halsteren, waar 4 Canadese landstrijdkrachten zijn omgekomen. Van de 22 omgekomen luchtmacht piloten en bemanningsleden is niets bekend. De weinige overlevenden van voornamelijk de Royal Air For ce (RAF) hebben de overwinning met daaraan de feestvreugde niet mogen meemaken daar ze na te zijn opgepakt, getransporteerd zijn naar concentratiekampen. Heel de vliege rij in de Tweede Wereldoorlog is een onbeschreven boek. Automatisch begon bij mij meer interesse te groei en naar de lotgevallen van dit leger onderdeel. Kontakten leggen met eventuele overlevenden van een neergestort toestel was onmogelijk omdat de Duitsers de omgeving hermetisch af sloten. Mij echt verdiepen in deze materie is begin jaren 80 ontstaan na een bericht in de krant waar een overlevende, die ten noorden van Lepelstraat was neergestort, om in lichtingen vroeg. Deze man was met zijn parachute in het water terecht gekomen en na omzwervingen bij een oud boerderijtje gevangen geno men. Via een briefwisseling heb ik toen kontakt gehad met deze man, vlieger Fred Stead uit York, Enge land. Wij hebben de plaats bezocht waar zijn vliegtuig is neergestort en het Engels oorlogskerkhof te Bergen op Zoom waar 5 medebeman ningsleden begraven liggen. Dat oude boerderijtje bleek achteraf van Lowieke Heyboer te zijn en het water waarin hij terechtgekomen was de Eendracht. Bij zijn ondervra ging in Tholen heeft hij nog 2 kolle ga's ontmoet. Via Bergen op Zoom en Venlo is hij in een kamp in de buurt van Dresden beland. Tegen de bevrijding moesten zij verder Duits land in. Na o.a. een mars van 232 km kwamen zij aan bij kamp Bu- chenwald, bij Berlijn. Hier is hij door de Russen bevrijd. Na terug keer in Engeland heeft hij zijn werk als bankbediende hervat. Op de plaats waar het vliegtuig, een 4-motorige Halifax, is neergeko men, hebben we na graafwerk nog enkele onderdelen gevonden. Als opdracht hadden zij op 1 juni 1944 gekregen het droppen van goederen voor het Belgische verzet. Bij de RAF heb ik een vlieglijst aange vraagd van het squadron. Zo heb ik de namen van de bemanningsleden onder ogen gekregen. Strohalm Op deze lijst stond eveneens dat een ander vliegtuig van hetzelfde squa dron bij Stavenisse was neergestort. Zelf kon ik herinneren dat daar een crash was geweest. Mijn belangstel ling was gewekt toen in een artikeltje stond dat onderzoek naar deze Hali fax in een waas van geheimzinnig heid hing. In 1971 kwam er na een politioneel onderzoek een rapport vrij waarmee ik geen vrede had. Het leek mij te simpel. Op het Engels oorlogskerkhof kijk ik in het bezoe- kersboek en zie daar de naam van een Waal staan, een zekere heer Fi- een parachute in het water terecht en werd opgepikt door 4 matrozen op een platte boot. Hij hoort de matro zen tegen elkaar zeggen dat ze een goede vangst hebben en komt erach ter dat het Duitsers zijn. Door zijn opleiding aan de Patriotic School in Engeland, tot agent, beheerst hij en kele speciale vechttechnieken tot in de perfectie. In een gevecht komen de 4 matrozen om het leven. De uitgeputte Masereel wordt door 3 Armeniërs in Duitse dienst gevangen genomen en overgeleverd. Om niets los te laten omtrent zijn opdracht en opleidingen doet hij bij ondervra ging door de Gestapo alsof hij zich niets kan herinneren en valt zoge naamd flauw. Masereel is in 1971 op 64-jarige leeftijd overleden. Opmerkzaam lezer Het 138e squadron dat dergelijke droppingsvluchten uitvoerde was gespecialiseerd in zeer laag vliegen bij heldere maan. Twee andere vlieg tuigen zijn later bij Gilze Rijen neer geschoten tijdens het zoeken naar hun droppingspunt. Een uitvoerige versie heb ik gepubliceerd in de Een- drachtbode. Via een opmerkzaam lezer ben ik aan foto's gekomen van een neergestort vliegtuig op de mo lenplaat bij Tholen, nu Oesterdam. De piloot heette volgens de lezer Cormick, maar kon hem niet terug- De bezoekersboeken op het Engels en Canadees oorlogskerkhof te Bergen op Zoom geven de heer A. Verswij veren soms een aanknopingspunt. fist die 45 jaar na de oorlog in zijn eentje aan het zoeken was. Hij was inzittende van een Engels stoorvlieg- tuig, een Boeiing. Voor de oorlog heeft de toen 16-jarige Bob Lloyd Davies 2 jaar in Duitsland als back carrier bij zijn broer gewerkt, een professioneel golfspeler. Doordat hij vloeiend Duits sprak met dialekt moest hij berichten naar Duitse nachtvliegers onderscheppen en ver draaien. Zijn vliegtuig moest ten lot met onduidelijk de plaatsnaam Ougree. Dit was de strohalm die ik moest hebben. Na ontelbare telefoontjes eindelijk gehoor. De heer Filot vertelde mij weinig en verwees mij door naar zijn broer in Rocourt bij Luik. Het ge sprek vlotte niet best en heb toen een brief gestuurd. Deze brief werd doorgegeven naar een andere broer in Aix la bain. Die man gaf de infor matie door aan een studiegenoot in Brussel die op zijn beurt weer een studiegenoot in Bergen op Zoom in schakelde. Via deze man kreeg ik al- He informatie. Het bleek dat een broer van de Filots een Belgisch verzetsstrijder was die nu in Bergen op Zoom begraven ligt. De geheimzinnigheid omtrent het. onderzoek lag in het feit dat de Hali fax 3 verzetsstrijders aan boord had die geen lid van de RAF waren. Zij moesten gedropt worden in de buurt van Gerardsbergen. Een van de 3 was geheim agent Masereel die de ramp overleefde, zij het zwaar ge wond. Verschillende rapporten en vlieglijsten hadden niet dezelfde na men daar voor verzetsstrijders meestal schuilnamen werden opge geven. Kapitein Masereel kwam met De heer AVerswijveren bij de graven van de 2 Belgische verzetsstrijders H. Filot en L. Stroobants die samen met Masereel gedropt moesten worden, maar boven Stavenisse werden neergeschoten. vinden op het Engels oorlogskerk hof. Doordat ik eerder inzage heb gehad in een dokument over een aangespoelde rubberboot met En gels opschrift kreeg ik al snel in de gaten dat de vlieger Canadees was en Cormack moest heten. Op het Cana dees kerkhof te Bergen op Zoom vond ik hem terug. Raid Cormack behoorde als een van de 1000 vliegers bij de raid in 1942 op Keulen. De Engelsen wilden met machtsvertoon de Duitsers een lesje geven. Doordat ze zelf niet over ge noeg vliegers beschikten zijn veel Canadezen ingezet. Het neergestorte vliegtuig was van het type Vickers Wellington MK.lc., afkomstig van de basis Alconbury in het graaf schap Huntingshire. Dit vliegtuig is op de heenweg om 0.35 uur neergeschoten. Om 2 uur is op de terugtocht een vliegtuig van dezelfde raid te Dinteloord neerge schoten. Het doel van de raid was om binnen een tijdsbestek van 2 uur Keulen plat te gooien. De operatie moest zo snel gebeuren om vliegtui gen die geen kans zagen hum bom men te lossen veilig naar Engeland terug te krijgen. Tijdens de gehele aktie zijn 42 van de 1000 toestellen neergehaald door Duitse nachtjagers die opstegen vanuit Gilze Rijen, Venlo en Woensdrecht. Ook heb ik geprobeerd om via de logboeken van Duitse vliegers aan informatie te komen. Dit is helaas niet eenvoudig omdat je dan per soonlijk naar Duitsland moet. Via via is het mij gelukt de naam van de piloot te pakken te krijgen die een Stirling boven Tholen neerschoot. De Stirling is brandend in de Ooster- schelde gestort. De naam van de Duitse vlieger was luitenant Kollar. Een vergelijking van zijn logboek met dat van de Engelse informatie gaf slechts 1 minuut tijdsverschil aan. In Poortvliet heb ik mij in de nazo mer ontfermd over een radio-telegra- koste van alles neergehaald worden, wat dan ook gebeurde. Per parachu te landde hij bij Poortvliet alwaar hij zich 2 dagen kon schuilhouden in een onbewoonde boerderij. Hij werd opgepakt en overgedragen aan de Wehrmacht. In zijn woonplaats Chester, Enge land is hij politieman geweest. Het toeval wil dat ik onlangs tijdens een bezoek aan het Engels kerkhof een Engelse jongen tegenkwam die gra ven aan het verzorgen is. Na een praatje blijkt dat hij ook uit Chester komt en dat hij een paar dagen eer der een gesprek heeft gehad met Bob Davies. Bob Davies is zo'n man die als eenling de tijd teruggaat en in zichzelf alles opnieuw wil beleven. Tegen mij had hij met geen woord gerept over de verdere plannen die hij had. Cognac en oliebollen De Engelsman en 3 Schotten die 45 jaar geleden met Kerstmis bij ons waren ingekwartierd konden het met elkaar niet vinden. Wij begrepen dat niet. Iedereen verkeeide in een feeststemming en dat juist met Kerstmis. Al snel kwamen wij erach ter dat karakter en mentaliteit van Schotten, Engelsen en Welshmen to taal verschillend is. De Schotse mili tairen vertrokken kort na Kerstmis. Zij moesten als versterking naar de Ardennen. Het Duitse leger trof daar maatregelen tot een van de laat ste tegenoffensieven. Mijn vader gaf hen ieder een halve fles cognac en oliebollen mee. De Engelsman bleef achter tot begin januari toen hij plots moest vertrek ken. Het enige wat hij achterliet was een foto en zijn naam; Eric Cross. Daarna heb ik ruim 40 jaar niets meer van hem vernomen. In 1987 heb ik pogingen onderno men om hem, indien hij nog leefde, op te sporen. De naam van de foto graaf op de foto was een houvast maar brieven bleven onbeantwoord. Van de veteranenclub kreeg ik een onleesbare brief terug. Een organi satie die zulke dingen kan regelen Kerstbijlage 1989 schreef mij dat er voor hen te weinig geld was dit uit te zoeken. Uiteinde lijk heb ik zijn adres via de comman do association te pakken gekregen. IJzeren discipline Zij schreven mij verder dat hij de jaarlijkse reünie, een erezaak, van de club nooit bezocht. In de boeken stond dat hij een goed vechter met ij zeren discipline was. Op 1 november 1989 heb ik na een briefwisseling met hem een gesprek gehad in een hotel te Vlissingen. Hij vertelde mij daar zijn levensverhaal over de pe riode in bezet Europa. In 1940 kon zijn onderdeel in Noord-Frankrijk niet meer via Duinkerken terug naar Engeland. Na een grote omweg door Spanje en Portugal is het hem alsnog gelukt het vaderland te bereiken. Daarna heeft hij zich aangemeld voor de zware opleiding tot para comman do. Na voltooiing hiervan is hij met 400 anderen gedropt in Noorwegen om een zwaar waterfabriek van de Duitsers te vernietigen. Deze op dracht is tot een goed einde ge bracht, ondanks zware verliezen. Met een temperatuur van -20°C was het er ontzettend koud. De nacht werd buiten doorgebracht. Kort nadien, na D-day, werd hij met zijn eenheid op de Normandische kust aan land gezet. Al vechtend in Frankrijk, België en Zeeuws- Vlaanderen was hij als kapitein op 1 november 1944 betrokken bij de her overing van Vlissingen. Met Kerst mis 1944 zat hij in Halsteren. Nadat hij in januari 1945 bij ons vertrok werd hij in de Biesbosch ingezet, dat toen maar voor een gedeelte vrij was. In Nieuwendijk is hij met een Jeep op een landmijn gereden en van daaruit vervoerd naar het hospitaal te Vught, voormalig Duits concen tratiekamp. Zijn rechterbeen was verbrijzeld. Terug in Engeland kreeg hij een baan bij een fabriek dat gespecialiseerd was in kernenergie, waar toen al kernkoppen werden ge maakt. Tot aan zijn pensionering heeft hij daar gewerkt. Momenteel is hij landbouwer op een 64 ha groot bedrijf in Malmesbury, graafschap Wildshire. Op het be drijf dat hij alleen runt, verbouwt hij tarwe, gerst, raapzaad en gras. Verder zijn 50 stieren en 200 schapen aanwezig. Ondanks zijn hoge leef tijd is het nog steeds iedere morgen om 6 uur reveille. Weinig herdenkingstekens Van de lotgevallen van vliegtuigbe manningen is in West-Brabant en Zeeland, wellicht ook elders in Ne derland, weinig bekend. Deze men sen worden bijna niet geëerd. Slechts zeer weinig herdenkingstekens ver wijzen naar de vele gesneuvelden van de luchtmacht die zeer verant woordelijk baanbrekend werk ver richtte. In Zeeland ken ik maar en kele monumenten, zoals te Waarde en Krabbendijke. Te Krabbendijke is op de dijk een gedenknaald ge plaatst omdat een Engelse bommen werper zich daar met bemanning ge heel heeft ingeboord. Opgraven is niet gebeurd, daar de dijk als zeewe ring dient. In Steenbergen herinneren de straat namen Warwick en Gibson, als roemruchte vliegers, aan de lucht macht. Zij kregen vooral bekend heid als dambusters. Na 45 jaar na de oorlog merk je pas hoeveel men sen daar nog mee bezig zijn. Vooral onder de jongeren komt meer be langstelling. Na het beëindigen van mijn loopbaan bij Suiker Unie zal ik er zeker meer tijd aan spenderen. Het boeit mij. Belangrijk voor je ei gen gemoedsrust is dat er geen emotionele binding komt. Als dat moment komt moet je stoppen. Vol gend jaar ga ik 7 vliegers bezoekeiT die na monnikenwerk boven water zijn gekomen". Jan van Tilburg 7

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1989 | | pagina 31