Ekologische landbouw op de Zuid Westelijke akkers
Aardappelen
in de
ekologische
kijker
Nu de belangen van het milieu steeds manifester worden wordt ook
in steeds grotere mate de aandacht gevestigd op de alternatieve teelt
methoden in landbouw en veehouderij. In de diverse vakrichtingen
worden werkwijzen gehanteerd die de milieuvriendelijke produktie
hoog in het vaandel dragen. Ook van overheidswege worden de boe
ren daartoe gestimuleerd door een verbod te leggen op het gebruik
van bepaalde bestrijdingsmiddelen. Het is niet eenvoudig om over te
schakelen naar de biologische ofwel de ekologische teelt, maar de
vraag naar ekologisch geteelde produkten neemt toe. Hoog tijd dus
om daar als producent op in te spelen.
In enkele artikelen zal de komende
weken in het ZLM-blad worden aan
gegeven wat met name voor de
Zeeuwse akkerbouwer de mogelijk
heden zijn om voor de ekologische
markt te gaan produceren. De eerste
twee artikelen gaan over de afzetmo
gelijkheden en organisatiestructuur
van deze biologische landbouwme
thode. Tevens worden in het kort de
specifieke biologische teeltmaatrege
len van enkele akkerbouwprodukten
behandeld, waaronder aardappelen
in het eerste artikel; uien, granen en
zovoort in het tweede artikel. De
reeks wordt afgesloten met enige ty
pische neventakken zoals Eko vee
houderij of Eko vollegrondsgroente-
teelt op het akkerbouwbedrijf.
Ekologische landbouw
Ekologische landbouw betekent in
feite duurzame landbouw.
In de praktijk betekent dat het toe
passen van methoden en middelen
die leiden tot een landbouw die:
- hoogwaardige voedingsmiddelen
en/of grondstoffen produceert, in
een voldoende hoeveelheid, zonder
residuen van produktvreemde stof
fen die de gezondheid kunnen
schaden.
- gericht is op het herstellen en in
stand houden van de bodemvrucht
baarheid.
- afziet van handelingen die het mi
lieu belasten of tot verarming daar
van bijdragen.
- landbouw- en huisdieren de gele
genheid geeft de belangrijkste soort
eigen gedragingen te verrichten.
- gericht is op een minimaal gebruik
van energie en grondstoffen bij een
maximaal hergebruik.
- de natuurlijke kringloop zoveel
mogelijk in stand houdt.
In het algemeen wordt dit bereikt
door geen gebruik te maken van
chemisch-synthetische bestrij
dingsmiddelen, kunstmeststoffen en
toevoegingen aan het veevoer. In
plaats daarvan wordt er vooral pre
ventieve gewasbescherming toege
past door middel van kultuurmaat-
regelen en het gebruik van mechani
sche middelen. Bemesting wordt ver
richt met organische meststoffen en
natuurlijke mineralen. De ekologi
sche landbouw steunt op een drietal
organisaties, de Nederlandse vereni
ging voor Ekologische Landbouw
(NVEL), de controle-organisatie
SEC (Stichting Ekomerk Controle)
en de uitgever van het vakblad Eko-
land. De Nederlandse Vereniging
voor Ekologische Landbouw is een
organisatie die de beiangen van de
ekologisch werkende boer behartigt.
Sinds de oprichting in 1983, telt deze
momenteel ongeveer 200 boeren.
Boeren die overwegen om het ko
mende seizoen van start te gaan met
ekologische landbouw, kunnen zich
verder oriënteren op basis van gege
vens die door de NVEL verstrekt
worden. Deze vereniging geeft ook
adviezen over afzetmogelijkheden
en levert adressen aan van leveran
ciers en handel. Het blad Ekoland
behandelt de bioteelten vanuit de
praktijk, maar is ook voor de geïnte
greerd werkende boer interessant.
SEC
Biologisch Nederland staat goed be
kend in Europa. Met het openen van
de grenzen in 1992 opent zich een
groot aantal mogelijkheden voor de
Nederlandse op biologische wijze
producerende boer. De Nederlandse
onafhankelijke keurmerken zoals de
SEC staan hoog aangeschreven bij
buitenlandse afnemers. Dat is niet
verwonderlijk, want de SEC (Stich
ting Ekomerk Controle) garandeert
de ekologische kwaliteit van bedrij
ven en produkten waaraan zij het
Ekomerk toekent. Dat houdt even-
Vrijdag 22 december 1989
eens in dat de SEC verantwoordelijk
is voor de kontrole op de toepassing
van deze EKO landbouwkwaliteits-
norm. Regelmatig wordt door de
SEC gekontroleerd of de bedrijven
die gebruik maken van het eko-merk
zich ook houden aan deze norm. De
ze kontroles bestaan uit doelgericht
bedrijfsbezoek, minimaal een keer
per jaar, en kontrole van de bedrijfs
administratie waarbij de bedrijfs
voering wordt gekontroleerd op na
leving van de in de Eko licentie
overeenkomst opgenomen bepalin
gen. Voorts worden zowel op pro-
duktiebedrijven als in winkels steek
proefsgewijs monsters genomen wel
ke door een onafhankelijk laborato
rium onderzocht worden op onge
wenste stöfen. Het Eko-merk is een
wettig gedeponeerd keurmerk voor
produkten die afkomstig zijn uit de
ekologische landbouw. Deze stich
ting is met steun van de Nederlandse
Vereniging voor Ekologische Land
bouw (NVEL) opgericht. Het Eko
merk is een onafhankelijk merk, op
de gebruikte teelt en verwerkingswij
ze, zonder binding met handel c.q.
afnemers. Het bestuur bestaat uit
vertegenwoordigers van de boeren,
de afnemers en de consumenten.
Een omschakelende boer krijgt de
eerste 2 jaar een 2 sterren ekomerk.
daarna gaat dit over in een 3 sterren
merk wat vooral bij de export een
voordeel is.
Afzetmogelijkheden
De afzetmogelijkheden voor de Eko
akkerbouwprodukten zijn dusdanig
dat aan de vraag in feite al enige ja
ren niet voldaan wordt. Men moet
daarbij bedenken dat tot voor kort
ongeveer 1% van de Nederlandse
A.G.F.-produkten van biologische
oorsprong was. Hiervoor zorgden
dan ongeveer 250 bedrijven. Bij een
zeker toch niet overdreven groei tot
5% in de komende jaren, kan dit
aan tientallen volwaardige akker
bouwbedrijven een bestaan bieden.
Daarbij moet ook bedacht worden,
zoals al eerder gesteld, dat de bio-
produkten uit Nederland in het bui
tenland zeer goed bekend staan, niet
in de laatste plaats door de gedegen
opzet van de kwaliteitscontrole-
oganisatie SEC. Met name Duits
land, maar ook "Groot Londen" is
daarbij prominent aanwezig. Er zijn
een reeks van ekologisch geteelde
produkten waar een goede markt
voor bestaat en waarvan ook Eko
zaai- en pootgoed verkrijgbaar is.
Naast aardappelen behoren ook gra
nen, uien, voederbieten, snijmais en
schorseneren tot die mogelijkheden.
In de meeste gevallen werken afne
mers op lever/afnamecontractbasis,
vooral nu er een volledige biologi
sche aardappelbedrijfstak is opgezet
van pootgoed tot consumptie
aardappel en diverse aardappelpro-
dukten. Je hoeft niet "de boer op"
met je produkt. Er zijn verschillende
handelsorganisaties die sinds het sei
zoen '89 ook biologische aardappe
len afnemen. Naast Agrico ook
Meijer Kruiningen. Ook is veilin-
gaanvoer mogelijk (Breda).
Een exkursie van agrarische jongeren op het bedrijf van de heer De Winckel, eerder dit jaar.
Agrico/Aardappel BV
Een van de grootste aardappelhan
delaren, Coöp. Agrico, heeft zich
goed voorbereid op de groei in de
biologische aardappelteelt. Het feit
dat de Coöp. Agrico en Aardappel
BV Zuid West duidelijk mikt op een
groeiende belangstelling voor deze
biologische aardappelmarkt, is een
teken dat de verwachtingen daarover
hoog gespannen staan. Agrico gaat
nu haar tweede seizoen in met de
biologische -streng van gangbare
aardappels gescheiden- aardappel-
pool en brengt nu voor haar leveran
ciers (producenten) ook biologisch
pootgoed op de markt. In 1990 is
daar een 50-tal hectaren pootgoed
voor beschikbaar. Op die manier
tracht zij een zo zuiver mogelijk pro
dukt aan de consument en/of aard
appelverwerkingsindustrie aan te
bieden. De beide afzonderlijke teelt
wijzen, zowel BD als EKO, komen
in eenzelfde pool terecht, omdat zij
een evenredig kwaliteitsprodukt af
leveren. De consumptieaardappel
die Agrico op de markt gaat brengen
krijgt de merknaam Santé mee. Niet
zozeer vanwege het aardappelras,
maar vanwege de Franse benaming
"gezondheid". In feite wil Agrico
hiermee zeggen "op uw gezond
heid" richting consument, onder de
naam merknaam Santé die de kwali
teit van het produkt moet aangeven.
Overigens staat de naam van het
aardappelras op de verpakking af
zonderlijk vermeld. Het biologische
afzetgebied van Agrico is intussen
met het dubbele gestegen. In het eer
ste jaar had zij de opbrengst van 100
hectaren biologisch geteelde aardap
pelen in de pool. Het komende sei
zoen (1990) worden dat 200 hecta
ren. Agrico heeft met de aanvang
van een gescheiden biologische aard-
appelpool grote investeringen ge
daan voor een gezonde opzet van de
ze "poot" van het bedrijf. Natuur
lijk ook met het oog op de toekomst
en zo te zien heeft zij een vooruit
ziende blik gehad. Met alle aandacht
op milieu en milieuvriendelijke pro-
duktietechnieken, begint de consu
ment andere eisen te stellen aan de
waren die op de markt gebracht wor
den. Woordvoerder van de Klundert
zegt hierover het volgende: "Het
aantal verdeelcentra wijzigt hiermee
niet. Wat het afzetgebied betreft
moesten we vooral in het eerste jaar
voorzichtig zijn, maar "nee" verko
pen is ook hier een slechte zaak. De
groei in de afzetmogelijkheden van
biologisch geteelde aardappelen is
zeker aanwezig en de afnemers to
nen duidelijk belangstelling. De gro
tere supermarkten zijn in het alge
meen zeer kritisch op dit vlak, maar
gaan toch tot afname van onze bio
logische produkten over. Op korte
termijn komen daar groenten en
fruit nog bij". "In de toekomst
wordt nog meer publiciteit gegeven
aan de aanwezigheid van biologisch
geteelde produkten via dagbladen,
vakbladen en folders naar winkels
die deze produkten verkopen. We
zorgen er uiteraard eerst voor, dat
we aan de vraag kunnen voldoen.
Op dit moment gaat bijna wekelijks
25 tot 50 ton aardappelen richting
supermarkten, iets wat we in juni
niet eens konden vermoeden". "Te
lers zijn bereid om met Agrico mee
te doen. Momenteel zijn er 50 BD en
Eko leden binnen de Agrico Coöp.
vertegenwoordigd. Een groei van
100% ten opzichte van vorig jaar.
We zijn toen met 23 leden begonnen.
Bijna wekelijks melden zich telers
aan die naar de BD of Eko overscha
kelen. Daar stelt Agrico een gedegen
begeleiding in teelt en ondersteuning
in afzetgebied tegenover. Agrico
geeft onafhankelijke en gedegen in
formatie over zowel de BD als Eko
geteelde aardappelen. De BD kwali
teitscontrole en de SEC hebben van
de biologische aardappelpool een
positief rapport opgemaakt en dit
wordt vrij ter inzage beschikbaar
gesteld". "Het gangbare circuit kan
hier lering uit trekken en overwegen
over te stappen naar een gewild pro
dukt dat op biologische wijze geteeld
is. Daar staat reëel gezien ook tegen
over dat de prijs voor biologisch ge-
teelde produkten beduidend hoger
moet liggen. De vrije marktprijs
fluctueert sterk per kilo. In de biolo
gische pool liggen de prijzen onge
veer op het dubbele van de gangbare
pool. Dat is een kwestie van vraag en
aanbod. Niet zozeer de prijs voor de
teelt, maar de zekerheid van een af
zetkanaal is de drijfveer voor de
overschakeling naar de biologische
teelt. Hoewel de kilo-opbrengst per
hectare lager ligt dan in de gangbare
teeltt, zal de teler in guldens per ha.
aan zijn biologische opbrengst een
evenredig nettobedrag overhouden.
De prijsbepaling gebeurt evenals in
de gangbare teelt op poolbasis, maar
wat wel houvast geeft, is de afne
mer/leverplicht. Agrico verplicht
zich de opbrengst van het aantal af
gesproken hectaren aan het eind van
het seizoen af te nemen en uiteraard
moet de teler voldoen aan zijn lever
plicht", aldus van der Klundert.
Agrico heeft nog meer pijlen op haar
boog. Niet alleen de consumptieaard
appel wordt met een biologisch contro-
lemerk op de markt gebracht, maar
heeft tevens een aardappelverwerking
sindustrie bereid gevonden onder stren
ge voorwaarden biologische chips te
vervaardigen. Op korte termijn ver
schijnt eveneens biologische frites op de
markt. Ook in de aardappelverwer-
kingsindustrie zit een duidelijke biolo
gische groei. Bij de opslag van
biologisch geteelde aardappelen, is me
chanische koeling de aangewezen me
thode om ze tegen uitlopen te
behoeden.
Omschakeling
De start met ekologische akkerbouw
kan eenvoudig beginnen op een
aparte kavel. Dc landbouwvoorlich
ting in samenwerking met het NVEL
geeft door biologische teeltvoorlich-
ters de benodigde praktijk en teelt
adviezen. In het Zeeuwse gebied
wordt vanaf januari 1990 gestart
met een studieklub voor ekologische
akkerbouw, bedoeld voor gangbare
akkerbouwers die (gaan) omschake
len (info NVEL). Bij het toetreden
tot de SEC krijgt de aspirant ekolo
gische akkerbouw een infopakket.
Het verbouwen van aardappelen op
ekologische basis kan niet van de ene
op de andere dag in grote hoeveelhe
den gebeuren. Inzicht en ervaring
moet toch verkregen worden op ge
bied van de alternatieve teeltwijzen.
De Nederlandse Vereniging voor
Ekologische Landbouw (NVEL)
geeft daarin adviezen en reikt moge
lijkheden in afzetgebied aan. Ronald
van de Winckel, voormalig voorzit
ter van de NVEL, zegt hierover het
volgende: "Wat belangrijk is, is dat
bij biologische teelt een stuk land ge
reserveerd wordt voor produkten die
op biologische wijze verbouwd gaan
worden. Het heeft geen zin om bij
gelegenheid eens een onbespoten
produkt te gaan verbouwen en het
jaar ervoor en erna toch met bestrij
dingsmiddelen te werken. Het pro
dukt is dan niet biologisch te verko
pen met ekomerk. Een kavel van een
tot vijf hectare reserveren voor eko
logisch geteelde produkten, biedt
voldoende mogelijkheden om met
beperkt risico van mislukken erva
ring op te doen".
De mogelijkheden in de biologische
akkerbouw en veehouderij zien er
wat de huidige toekomstvooruitzich
ten betreft, rooskleurig uit. Diverse
praktische toepassingen worden al
doende gevonden en lonen in vele
opzichten de moeite, met als resul
taat een duurzame landbouw die aan
de producent een bestaansmogelijk
heid biedt.
Voor meer informatie kan kontakt
opgenomen worden met de NVEL,
telefoon 038-219855; de SEC, tele
foon 038-226886, of met biologisch
Voorlichter PAGV Kees Water, op
maandag te bereiken op telefoon
nummer 03200-22666.
Lilian en Etiënne de Poorter
13
