Friese Bergschuren in Belgisch West-Vlaanderen
t
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
rpa t» cw ow öw «s pw pei t» r-« dw c*« eo car*» ï:<s nat t-c. Ka c<t «s öw c« c<* ew e« öes t-cs t*s t<s r<i fi« set r-« tss* ow c<s tyst tvw r« me ïvos es* sa, **s c« eet t*s dw eci «i p« c«
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
Het is merkwaardig in België, in
de omgeving van Oostende, naast
de oprit van een boerderij een
groot wit boord aan te treffen met
het opschrift 'Friese Bergschuur'.
Het betreft de boerderij van V.
Scheemaker, Nieuwe Steenweg 97
te Houtave-Zuienkerke (15 km ten
oosten van Oostende).
Oude boeken uit 1919
In een omvangrijke uitgave (twee
dikke delen): 'Fermes, Types et
Construction rurales en West
Flandre', door Alfred Ronse en
Theo Raison waren deze boerde
rijen vermeld. De boeken werden
uitgegeven in 1919 ten behoeve
van de herbouw van in de eerste
wereldoorlog verwoeste boerde
rijen. De opzet was het handha
ven van het streektype met
aanpassing van de bedrijven aan
de toenmalige eisen. De boeken
zijn met veel tekeningen, platte
gronden en foto's verlucht. Wij
kregen deze belangwekkende
werken ter inzage van drs. R.U.J.
Uilkema, zoon van de bekende
boerderij-onderzoeker Klaas Uil
kema (1873-1944).
In het eerste deel staan acht foto's
van deze boerderijen met het op
schrift 'Grange Frisonne' dus
Friese Bergschuur of feitelijk
Friese graanschuur. In de toelich
ting over 'les Fermes de Jadis'
(boerderijen uit vroeger tijden)
wordt meegedeeld dat in de
streek rondom Oostende destijds
een 'omvangrijke' Friese immi
gratie heeft plaatsgehad. Het zou
(1919) nog blijken uit het karakter van de bewo
ners, hun taal en hun boerderijen. Er worden
twee vormen onderscheiden. Een waarbij
woning en schuur aan elkaar zijn ge
bouwd en een waarbij een losstaande
schuur voorkomt. Tijdens ons
bezoek in 1989 troffen we nog
vier boerderijen met
losstaande schuren
aan. Bij twee andere
waren de 'bergschuren'
kort geleden afge
broken.
Speurwerk
Merkwaardig is in dit
verband het bordje
'Hoevenroute' uit het
plaatsje Gistel. Daarop
staat afgebeeld de eer
ste vorm met aange
bouwde woning. (Afb.
1).
Dankzij het speurwerk van
ir. M. Sanders ontvingen wij
van de landbouwconsulent Ver-
kest te Brugge een aantal adres
sen van bergschuren.
Indeling
De indeling van alle 'Friese Berg-
scheuren' (zo wordt het daar ook
geschreven), was gelijk aan die
van de streekeigen boerderijen in
Friesland. In het midden de grote
middentas, gelegen onder de
grootste hoogte onder de nok.
Aan de ene zijde onder het scheve
dak de langsdeel, aan de andere
zijde de koestal. Gelijk in Fries
land zonder voergang.
onder de plaat. Er zijn kleine grupjes. Afb. 6.
Boerderij 'Oud Hof', Urbain Lambert,
Steenstraat 7, Zevekote (5 km ten zuiden
van Oostende). Er is één tasvak. Het
dak is gedekt met asbestcement pla
ten. Er zijn trekbalkgebinten, met
de dikke balk dicht onder de
plaat.
Afb. 7 Café 'De Berg-
scheure' te Zevekote.
Gevelankers anno
1676. De bergschuur
was in 1988 afgebroken
omdat de stenen elders
konden worden ge
bruikt.
Veel boerderijen heb
ben hier een 'hoogka
mer' ('Voutekamer'),
dus een opkamer. Soms
staat deze midden in
het huis. Ook de berg
schuur van de boerderij
'De Groen Hage' van De-
haemers, Steenstraat 1, Zeve
kote was vervangen door een gro
tere moderne schuur.
komen met een noorderling die
daar land had gekocht en die zijn
eigen vorm van boerderij wilde
bouwen.
In het algemeen hebben de boer
derijen in deze streek en ook in
onze provincie Zeeland geen
langsdeel maar dwarse delen.
Voor grotere bedrijven zijn dwar
se delen minder doelmatig omdat
ze onder de grootste hoogte on
der de nok doorlopen. De tas-
ruimte wordt aldus minder nuttig
gebruikt.
Friese schuren in België wie had
dat kunnen denken? Een vergelij
king met de Schouwse stolp
dringt zich hierbij aan ons op.
Wij veronderstellen dat de
Schouwse stolp is ontstaan onder
invloed uit Noord-Holland, ge
lijk de 'Friese Bergschuur' in Bel
gië uit die van Friesland.
Ir. G.J.A. Bouma, a.i.
Olderterp (Frl.)
Afb. 2: Marcel Surmont, Bergschuurstraat 5, Snaeskerke.
Afb. 3: Zelfde boerderij als afb. 2: boek Ronse en Raison 1919. Straat
naam gewijzigd.
Afb. 4: Marcel de Rij nek, Vaart straat 5, Zuien kerke.
Afb. 1: Eerste vorm Friese Berg
schuur: huis en bergschuur aan-
eengebouwd. Gistel.
Koestal
In de koestal staan de koeien
paargewijs tussen korte (beton)
tussenschotten. Er was oorspron
kelijk de Frankische lange stand.
Dat wil zeggen dat op de plaats
waar in de Friese stal een grup
ligt een vlattenbed voorkomt: een
scheef aflopend stuk stand met
erachter een klein giergootje. Bij
de meeste 'bergscheuren' was een
kleine groep aangebracht, waar
schijnlijk een latere ontwik
keling.
Gebinten
Bij drie schuren kwamen twee
tasvakken voor, bij één een tas
vak. Twee hadden dekbalk-
gebinten (dikke balk op de uitein
den van de stijlen). Twee
hadden trekbalk-gebinten
of ankerbalk-gebinten (dikke
balk door de stijl gestoken) maar
wel dicht onder de plaat.
Bezochte boerderijen
Afb. 2 Boerderij Marcel Sur
mont, Bergschuurstraat 5, Snaes
kerke (5 km ten zuiden van
Oostende). Deze goed bewaarde
schuur heeft twee tasvakken, een
langsdeel waarvan de grote inrij-
deuren op de foto voorkomen en
een koestal waarvan de deur
eveneens is te zien. De koestal
heeft een enkele rij waarbij de
koe met de kop tegen de muur
staat. Om de twee koeien is een
beton schot. Er is een kleine
grup. Het gebint heeft dekbalken.
De top van de schuur is gedekt
met riet, de lagere gedeelten met
rodé dakpannen. Er kon ook nog
uilepannen voor.
Afb. 3 Dezelfde boerderij als afb.
2: bl. 32 uit het boek van Ronse
en Raison uit 1919.
Afb. 4 Boerderij Marcel de
Rynck, Vaartstraat 5 te Zuienker-
ke (12 km ten oosten van Oosten
de). De goed onderhouden
schuur heeft twee tasvakken, een
langsdeel en een koestal. Er zijn
dekbalkgebinten. Het dak is ge
heel gedekt met rode dakpannen.
Ook hier uilepannen.
Afb. 5 Boerderij V. Scheemaker,
Nieuwe Steenweg 97, Houtave-
Zuienkerke (10 km ten oosten van
Oostende). Naast de oprit van de
ze boerderij staat het grote bord
met 'Friese Bergschuur'. Er zijn
twee tasvakken. Een dubbelrijige
koestal (kop tegen de muur) is
uitgebouwd in de tasruimte. De
stijlen van de gebinten staan op
de binnenste rij standen. Het ge
bint heeft trekbalken (ankerbal-
ken). De dikke balk ligt dicht
Slotsom
Het is belangwekkend kennis te
nemen van het voorkomen van
deze schuren in België met een in
deling die geheel overeenkomt
met die in Friesland. De vraag
rijst of er inderdaad destijds een
'omvangrijke' immigratie van
Friezen heeft plaatsgehad. Het
zou ook kunnen zijn dat een tim
merman uit het noorden zich in
het Belgische land heeft ge
vestigd. Wellicht was deze meege-
Afb. 5: V. Scheemaker, Nieuwe Steenweg 97, Houtave-Zuienkerke.
Afb. 6: 'Oud Hof', Urbain Lambert, Steenstraat 7, Zevekote.
<2
<2
8
Afb. 7: Café 'De Bergscheure' Zevekote. Anno 1676.
12
Vrijdag 22 december 1989
