Nederlandse kolonie in Brazilië:
'De fazenda van Castrolanda'
Actie voor nakomelingen van Zeeuwse emigranten in Brazilië
Vijftig boerengezinnen emigreerden 'boordevol
hoop en vertrouwen en vol verwachtingen'
'De fazanda van Castrolanda' ver
telt het ontstaan en de ontwikkeling
van deze Nederlandse kolonie in een
van de zuidelijke deelstaten van Bra
zilië. In de jaren vijftig gingen 352
personen, de kinderen meegerekend,
de oceaan over. De meeste ouders
waren tussen de vijfendertig en de
vijfenveertig jaar. De plm. vijftig
boerengezinnen gingen boordevol
hoop en vertrouwen en vol verwach
tingen, naar bijna de andere kant
van de wereld. Hun geloof en hun
humor waren de voornaamste ingre
diënten om hen door de moeilijke ja
ren heen te helpen.
Dit boek vertelt over deze mensen.
Hoe zij er toe kwamen deze belang
rijke stap in hun leven te doen. Een
sprong in het duister, een stap terug
naar het verleden. De veiligheid en
de zekerheid van een goed bestaan in
een vertrouwde omgeving werden,
met meer durf dan geld, verruild
voor een ongewis leven op de cam-
pos van de wijde vlakte van een im
mens groot land.
Zij namen koeien mee en machines,
tot soms een huisorgel toe. Maar
ook hun geestelijke reisgoed, hun
karakter, hun eigenschappen, hun
gewoonten - zowel de goede als de
slechte. Ondanks - deels overwon
nen - problemen, was er een sterke
onderlinge band.
da, niet in het minst door de ontwik
keling van de Centrale Coöperatie,
is aan het ontstaan van deze kolonies
ook aandacht besteed, evenals aan
de ontwikkeling van de gehele regio
in dit deel van Parana.
Het boek bevat onder meer een lijst
van de pioniers die van 1951 tot 1954
naar Castrolanda trokken, de be
langrijkste feiten en gebeurtenissen
worden in een apart overzicht weer
gegeven en er wordt aandacht ge
schonken aan het kerkelijk leven. De
gebonden uitgave (hard kaft; omslag
in vierkleurendruk) is verluchtigd
met veel foto's. Opgenomen zijn een
drietal plattegronden van het gebied
en diverse citaten uit Centraal
Maandblad van de kolonie.
De auteur van het boek is de heer K.
Salomons uit Bedum. Aan het
schrijven van het boek ging een
voorbereiding van enige jaren voor
af. De heer Salomons bracht twee
maal een bezoek aan de kolonie
Castrolanda en voerde vele gesprek
ken met kolonisten in Brazilië en di
verse betrokkenen in Nederland.
Het gebonden boek kost 45,en
is verkrijgbaar bij de uitgever (Pro
fiel, tel. 05900-12144) en de boek
handel.
In de loop van de jaren groeide het
besef dat er meer werk voor hen lag
te wachten; zij zagen onder welke
omstandigheden de Braziliaanse be
volking leefde. Twee werelden: die
in de bossen en hun eigen wereld.
Voorlopig echter hadden zij de han
den vol om zichzelf te handhaven.
Samen met twee andere in dezelfde
buurt gelegen Nederlandse kolonies
(Carambei en Arapoti) kwam een
bijzondere vorm van ontwikkelings
hulp tot stand. Van 'natuurgras en
struikgewas' naar 'grazige weiden en
bruingeploegde velden met veelkleu
rige akkerbouw'. Er ontstonden in
tensieve landbouwbedrijven, kom
pleet met fabrieken, waar duizenden
mensen werk vonden.
Door de samenhang van de kolonies
Carambei en Arapoti met Castrolan-
Auteur van het boek de heer K. Sa-
lomons.
Midden in de vorige eeuw hebben
zich vanuit West Zeeuws-
Vlaanderen emigranten gevestigd
in Brazilië. Deze hadden veelal
een te optimistische voorstelling
van de mogelijkheden in hun
nieuwe bestaan. In het dorp Ho-
landa spreekt een kwart van de
bevolking, nakomelingen van de
Zeeuwse emigranten, nog steeds
Vlaams. De mensen hebben het
er niet breed, en het eten is er
eenzijdig. Om daar wat aan te
doen wil emigratie-konsulent
Frans Buysse in Holanda een gei-
tenprojekt opzetten. Hiervoor is
30.000,— nod^, 25.000,—
voor het projekt zelf en
5.000,voor aanschaf van
een vrachtwagen.
Oud West Zeeuws-Vlaming Frans
Buysse bezocht in het kader van zijn
studie antropologie het dorp Holan
da in het begin van de jaren '80. Hij
zou er daarna nog twee keer naar toe
gaan. Deze bezoeken vormden de
aanleiding voor zijn aktie voor de
nakomelingen van Zeeuwse emi
granten in Brazilië.
Waar komen die 'Zeeuwse' Brazilia
nen oorspronkelijk vandaan?
Ze kwamen uit West Zeeuws-
Vlaanderen en dan voornamelijk uit
plaatsen als Retranchement, Cad-
Vrijdag 22 december 1989
zand en Groede. Rond 1860 zijn ze
vertrokken uit Zeeland naar Brazi
lië. Vertegenwoordigers van scheep
vaartmaatschappijen hadden hen
gouden bergen beloofd. Iedere land
verhuizer zou een stuk grond krij
gen. In het midden van de vorige
eeuw heerste er hier in de streek veel
armoede. Er waren veel pachters die
hun land waren kwijtgeraakt. Land
arbeiders zaten vaak zonder werk.
Door te emigreren hoopte men een
welvarender bestaan te kunnen op
bouwen. Dat pakte echter anders
uit. Men kreeg in Brazilië een stuk
grond, midden in het oerwoud. Het
was sappelen om rond te komen. Ve
len wilden terug naar Nederland
maar konden niet. Dat was een hele
traumatische gebeurtenis.
Merk je nu nog iets van de Zeeuwse
invloed van het dorp Holanda?
Jazeker. Neem alleen al eens de na
men. Je komt er heel wat Zeeuwse
namen tegen, zoals Lauret, Heule,
Schijve en Louwers. Een kwart van
het volk spreekt nog steeds Vlaams.
Het Portugees, de voertaal in Brazi
lië, rukt echter op. Tot in de jaren
zestig was het Vlaams echter de eer
ste taal in Holanda.
Tot in de jaren dertig zijn er kontak
ten geweest tussen de emigranten en
de achterblijvers in West Zeeuws-
Vlaanderen. Door toedoen van een
Frans Buysse
Foto: Peter Verdurmen
Zwitserse predikant is rond 1976 de
draad terug opgepakt. Hij zorgde er
voor dat de Zeeuwse emigranten
weer in beeld kwamen.
Heerst er veel armoede?
De meesten hebben het niet breed.
Dagloners zijn heel arm. Die hebben
vrijwel niets. Dan heb je de klein-
grondbezitters. Die hebben het iets
beter. En je hebt een hele kleine top
laag, die het relatief goed heeft en
alle touwtjes in handen heeft.
Er zijn nauwelijks voorzieningen in
het dorp. Er is een gezondheidspost,
maar die funktioneert bepaald niet
optimaal. De scholing van de kinde
ren is beroerd. 8 jaar geleden ben ik
er voor het eerst geweest. Sindsdien
is er nauwelijks iets verbeterd. De
kerk probeert wat aan het lot van de
armen te doen. Door haar toedoen is
er een soort koöperatie opgericht,
die met geld vanuit Nederland een
vrachtwagen heeft kunnen kopen.
Je zou graag een geitenprojekt wil
len starten in Holanda. Waarom?
De mensen daar eten heel eenzijdig
en zijn daardoor fysiek zeer zwak.
Men drinkt geen melk om de dood
eenvoudige reden dct het er niet is.
Voor jonge kinderen zou melk een
welkome aanvulling zijn. Er is veel
kindersterfte. Geitenmelk is zeer
voedzaam. Vandaar dus het idee om
in Holanda een geitenprojekt te star
ten. Je zou ook aan koeien kunnen
denken. Daarmee is echter een veel
grotere investering gemoeid en bo
vendien vereist het houden van koei
en ook een flinke dosis vakkennis.
Toen ik pasgeleden in Holanda was
hebben we de belangstelling gepeild
voor een geitenprojekt. Die was heel
groot. Ook aan de randvoorwaarden
kan voldaan worden. We hebben
een supervisor gevonden, een Neder
landse ekonoom en z'n zoon. De
laatste is gespecialiseerd in het hou
den van geiten. Dierenartsen uit de
streek willen ook meewerken. Ver
der moet er in het dorp een voorlich
tingscentrum komen en de geiten
houders moeten bereid zijn om een
kursus te volgen. In eerste instantie
willen we aan 15 families een geit
geven.
Al met al is er een investering mee
gemoeid van zo'n 25.000 gulden.
Dat bedrag willen we bijeen brengen
door middel van een bliksemaktie.
Hoe denk je dat bedrag bij elkaar te
krijgen?
Onlangs is de aktie gestart met een
dialezing in Oostburg. De eerste
3000 gulden is inmiddels binnen.
Door de stichting Zeebra in Schoon-
dijke is een gironummer geopend,
4356500. Marie-Cecile Moerdijk
heeft aangeboden om een benefiet-
konsert te geven voor de 'Zeeuwse'
Brazilianen. Verder hopen we dat
vele verenigingen en partikulieren
spontaan akties op zullen zetten.
Koördinatrice van de aktie is me
vrouw Roon-Houben in Aarden
burg. Haar telefoonnummer is
01177-1793. Iedereen is welkom do
nateur te worden van de stichting.
Dat kan door 10 gulden te storten op
het gironummer.
11
