"Als bd-landbouw lukt
wil je niet meer terug"
Boomteelt wil
milieubewust produceren
Fruitteelt bestrijdt plagen
met roofmijt en oorworm
MILIEU-SPECIAL
Jannie Kruit, boerin in Lelystad:
TUINBOUW-AKKERBOUW
De betekenis van biologisch dynamische landbouw
neemt toe. Nabij Lelystad is onlangs een 350 ha
groot bd-landbouwgebied officieel geopend. Pioniers in
Flevoland zijn Jannie en Lex Kruit. Zij stapten zeven
jaar geleden geleidelijk over. Bd-landbouw is gestoeld
op antroposofische beginselen die zijn ontwikkeld
door Rudolf Steiner, waarbij wordt uitgegaan van de
harmonie tussen planten, mensen, dieren en kosmos.
Een gesprek met een boerin die met haar man de
overstap maakte van gangbare naar bd-landbouw.
De boomkwekerijsector in ons land telt ongeveer 4500
bedrijven. De produktiewaarde van de sector die
10.000 arbeidsjaren oplevert, bedraagt zo'n 600
miljoen gulden waarvan nu een kwart voor rekening
van de pot- en containerteelt komt.
Interesse
Compost
De fruitteelt maakt veelvuldig gebruik van
natuurlijke bestrijders van plagen. Geleide en
geïntegreerde bestrijding zijn termen die al
ingeburgerd raken in deze sector. Op het bedrijf van
de familie Merkens wordt deze methode toegepast en
daarbij gaat de familie zeer zorgvuldig om met
meststoffen.
Jannie Kruit: "We streven ernaar rekening te houden met samenhangen
in de natuur".
De familie Kruit vestigde
zich 18 jaar geleden aan de
Zeebiesweg in Lelystad. Zij
kregen een bedrijf van 57
ha op zware kleigrond (50% afslib-
baar) toegewezen. Begonnen met
boeren op de gangbare wijze werd
een 1 op 3 bouwplan met aardap
pelen, graan en bieten aangehou
den. Nu zijn er tien gewassen op
het bedrijf en is het bouwplan ver
anderd naar 1 op 6. Dat betekent
1/6 deel consumptie- en pootaard-
appelen van het ras Santé, 1/6 deel
luzerne, 1/6 deel suikerbieten,
ruim 1/6 deel tarwe en verder ha
ver, capucijners, doperwten, uien.
rode bieten en blauwmaanzaad. In
het hakseizoen zijn er geregeld 5 a
Zo'n 15 jaar geleden begon de
familie Merkens met geïnte
greerde bestrijding van ziek
ten en plagen op hun fruit-
teeltbedrijf in Tricht. Vader C.
Merkens kreeg toen vertrouwen in
deze milieuvriendelijke methode
doordat hij met eigen ogen de re
sultaten aanschouwde.
Ze zijn op deze manier van bestrij
den overgegaan mede doordat C.
Merkens zelf aan den lijve had
ondervonden wat zware spuitmid-
delen aan kunnen richten.
"Wij spuiten geen doodskopmid-
MILIEUSPECIAL 1989 PAGINA 12
Ik geloof dat je iets extra's aan je
6 mensen om te helpen op het
bedrijf. Zij wonen in een afzonder
lijk deel van het huis dat er later is
bijgebouwd.
De betrokkenheid van Jannie
Kruit bij het bedrijf werd in de
loop der jaren steeds groter: "Ik
ben langzamerhand gesprekspart
ner geworden, onder andere over
investeringen, het bouwplan en de
arbeidsbezetting. Omdat machi
nes mij niet zo aanspreken neem
ik daarom andere dingen voor
mijn rekening zoals het verzame
len en klaarmaken van de prepara
ten, de zorg voor de mensen die bij
ons werken. Daarin is ook het con
tact wederzijds van groot belang.
delen", zegt zoon Hein, die duide
lijk achter de milieuvriendelijke
bedrijfsvoering staat.
Vader en zoon hebben vier jaar
geleden een maatschap opgericht.
Hun bedrijf omvat 10 ha appels,
3.5 ha peren en 1.5 ha pruimen. Al
het fruit wordt op het bedrijf ge
koeld en gesorteerd, daarvoor is
een koelcapaciteit aanwezig voor
500 ton fruit. Het bedrijf heeft de
laatste jaren een flinke ontwikke
ling doorgemaakt en de familie
Merkens hoopt in de toekomst
deze trend te kunnen blijven vol
gen.
produkt toevoegt wanneer de
mensen die het verzorgen het met
hun hart doen".
"Ik geloof niet in toeval, wel dat
de dingen mij toevallen. Zo kwam
er van alles op ons pad waardoor
wij ongenoegen kregen met de ma
nier waarop wij met de natuur,
met de planten, de grond en met
de omgeving bezig waren. Naar
aanleiding van boeken en ckursus-
sen, waaronder van mevrouw
Uyldert over kosmologie en astro
logie zijn we gaan denken over
verandering van onze manier van
boeren. Zoiets kost tijd en boven
dien. je moet ook realistisch blij
ven, dus niet je verstand uitscha
kelen maar een gezonde samen
werking tussen verstand en gevoel
nastreven. Als je spuitvrij gaat te
len neem je risico's en je moet je
produkten ook afzetten. We moe
ten immers ook gewoon geld ver
dienen. Nu experimenteerden we
al wel met spuitvrij bieten telen.
Door veel te wieden bleek het toch
mogelijk een goed gewas te telen.
Dat gaf zelfvertrouwen waardoor
we zeven jaar geleden geleidelijk
de overstap konden maken. In de
beginfase, als spuit- en kunstmest-
vrij bedrijf hadden we een Biodyn-
licentie. Nu na zoveel jaren een
Demeter licentie, waarmee we
volledig erkend zijn als bd-bedrijf.
Hoewel bd-landbouw aanvanke
lijk problemen gaf is niet overwo
gen weer naar gangbare landbouw
over te stappen. Jannie Kruit: "Als
je overstapt naar bd-landbouw is
het zo fijn dat het lukt, dan kun je
niet meer terug omdat je weet en
voelt dat het goed is. In de biolo-
gisch-dynamische landbouw stre
ven we ernaar rekening te houden
met de samenhangen in de natuur.
Ik geloof dat ook juist de proble
men in de gangbare landbouw ge
komen zijn omdat we de dingen
zijn gaan scheiden. Je merkt dat
alles met elkaar te maken heeft.
Dat is niet alleen in de natuur zo
maar in alle natuurrijken. Je
merkt het wanneer je als mens
ergens bijvoorbeeld pijn hebt, dan
heeft je hele lichaam er last van. In
de gewassen die we telen gebrui
ken we onder andere kiezel, zee
wier en brandnetelextracten om
een evenwichtiger groei te verster
ken. Wanneer iemand voelt dat hij
ecologisch wil gaan boeren is dat
prachtig. Onze keuze voor biolo
gisch dynamisch is vooral om de
filosofie die voor ons een extra
kracht is om in beweging te blijven
en via onze manier van boeren een
leerweg te gaan".
Gerbrand van 't Klooster
De voedingsstoffen voor de bo
men komen voor het grootste deel
uit rundveedrijfmest, champig
nonmest en droge kippemest. De
organische stof is goed voor de
zware klei waar de familie Mer
kens het fruit op teelt. Alleen de
jonge bomen krijgen een aantal
maal handmatig meststoffen toe
gediend, dit in een hele lage dose
ring en de kunstmest wordt ingere-
gend met de vaste beregeningsin-
stallatie. Het gebruik van organi
sche mest is vrij uniek voor de
fruitteelt.
Ziekten en plagen worden via de
geïntegreerde methode bestreden.
Belangrijk is dat de natuurlijke
vijanden van de insecten die pla
gen veroorzaken, behouden blij
ven. Deze natuurlijke vijanden
doen het werk. Mevrouw Merkens
zegt: "Vroeger waren we afkerig
van een oorworm en nu sparen we
ze."
Hein weerlegt de stelling dat deze
methode waarschijnlijk een finan
cieel voordeel oplevert: "Het ge
bruiken van zwaar vergif is vaak
het goedkoopst. Om op de geïnte
greerde manier te kunnen werken
Deze produktiewijze neemt
aan belangrijkheid steeds
meer toe. Het areaal boom
teelt beslaat 'slechts' 7000
ha. Wegens de geringe omvang op
wereldschaal zijn geen speciale
meststoffen of gewasbescher
mingsmiddelen voor de sector
ontwikkeld.
De overheid heeft ten behoeve
van de milieu-inspanning van de
sector te hoog gegrepen doelstel
lingen geformuleerd, zo vinden de
HMVL-boomkwekers. In een kort
tijdsbestek van zo'n 10 jaar moet
door het gebruik van milieuvrien
delijke gewasbeschermingsmetho
den de totale hoeveelheid aange
wende effectieve stof met tenmin
ste 50% zijn teruggebracht. Voor
het meststoffengebruik streeft
men naar een evenwichtssituatie.
In de huidige pot- en container
teelt spoelt echter nog zo'n 50 a
60% uit. De recirculatie van giet-
water wordt naar alle waarschijn
lijkheid voor deze teeltwijze wet
telijk voorgeschreven. Hierbij
wordt het lekwater opgevangen
door middel van een 'waterdichte'
ondergrond. Vanwege de specifie
ke produktieomstandigheden in
bijvoorbeeld het sierteeltcentrum
Boskoop en teelttechnische eisen
van sommige planten en bomen is
de containerteelt in een groot aan
tal gevallen niet toepasbaar.
Boomkwekers zijn praktisch inge
stelde agrariërs die door de leve
ring van een kwaliteitsprodukt en
een aanzienlijke exportaktiviteit
een gunstig rendement met de
teelt trachten te bereiken. Hygiëne
en ziektepreventie eisen daarom
de volle aandacht voor de kwe
kers. De werkgroep boomteelt is
de mening toegedaan dat bij de
besluitvorming over voorstellen
om gewasbeschermingsmiddelen
te verbieden onvoldoende reke
ning wordt gehouden met de
slechts zeer beperkte alternatieven
om de teelt de vereiste bescher
ming te geven.
Alvorens ingrijpende maatregelen
met betrekking tot de teelttech
niek af te kondigen zijn volgens de
boomkwekers een groot aantal ac
tiepunten aan te geven waarmee
een aanzienlijke bijdrage aan de
verbetering van het milieu kan
worden geleverd. Zo kan de ge
scheiden inzameling van potten
en afdekplastics en klein chemisch
afval sterk worden geïntensiveerd.
Een ander aandachtsveld is herge
bruik van de gewasbeschermings
middelen en de spuittechniek die
hierbij wordt gehanteerd. De inge
burgerde slogan 'baat het niet
schaden doet 't ook niet' behoort
moet de fruitteler interesse hebben
in wat er leeft."
Hein vindt het noodzakelijk dat
de teler de nuttige en schadelijke
insecten herkent en zorgt dat hij
deze kennis bijhoudt.
Mevrouw Merkens zegt dat er veel
onderzoek nodig is op het gebied
van de bestrijding, want nog
steeds zijn er plagen waar geen
natuurlijke vijand voor gevonden
is, of de vijanden kunnen de plaag
niet aan.
Liever zou de familie Merkens he
lemaal geen middelen gebruiken.
Maar kwaliteit van het fruit is zeer
definitief tot de verleden tijd.
Door het geven van cursussen en
het opvoeren van de informatie
verstrekking naar de bedrijfsgeno-
ten kan op dit terrein veel worden
bereikt.
Op veel kwekerijen werd het agra
risch afval gecomposteerd. Van
wege de relatief kleine omvang
van de afvalhoop 50 m3 afval
per bedrijf per jaar) loopt de tem
peratuur onvoldoende hoog op
om een totale doding van ziekte
kiemen te veroorzaken. Nu de
chemische ontsmetting is verbo
den zien een groot aantal kwekers
af van het zelf composteren en
belandt het organisch afval op de
regionale vuilstortplaatsen.
Er bestaat in en rondom Boskoop
waar ongeveer 800 bedrijven dicht
bij elkaar gevestigd zijn belang
stelling en waarschijnlijk ook de
mogelijkheid om tegen concurre
rende tarieven tot centrale verwer
king van dit materiaal te komen.
Op een dergelijke locatie wordt in
het composteringsproces voldoen
de hoge temperatuur bereikt waar
door de hygiëne op de bedrijven
bij teruglevering niet in gevaar
wordt gebracht.
De HMVL ondersteunt dan ook
het voorstel van de afdeling Bos
koop om ten behoeve van de
boomteelt in 3 HLO-verband een
platform op te zetten dat milieu-
gerichte initiatieven neemt en on
derzoek naar de diverse mogelijk
heden tot aanpassing in de be
drijfsvoering uitvoert. De concur
rentiepositie van de sector zal als
essentiële factor in de afwegingen
betrokken dienen te worden.
Pieter Vaandrager
Voor de teelt van een groot aantal
bomen zal men nog op de vollegrond
zijn aangewezen.
belangrijk. En een aantal ziektes,
zoals schurft, veroorzaken een te
ruggang van de conditie van fruit
bomen. Dat geeft een lagere pro-
duktie en een ondermaatse appel.
Bestrijding van deze ziekte blijft
noodzaak, want de concurrentie
positie van Nederlandse fruittelers
mag niet in gevaar komen.
Volgens de familie Merkens is de
fruitteelt op dit moment al heel
milieubewust bezig. Dit geldt in
ieder geval voor hun bedrijfsvoe
ring.
Ingrid van den Hengel
01
