Vinger aan de pols
Baecke teelt tarwe
op ouderwetse manier
Spoelplaats bij De Haan
MILIEU-SPECIAL
AKKERBOUW
Met grote regelmaat worden de Veenkoloniale
gebieden geplaagd door stofwolken. Met name in het
voorjaar worden burger èn boer op een onaangename
wijze geconfronteerd met bet verwaaien van
gronddeeltjes uit de bouwvoor.
Groenbemester
Goede ervaring
Akkerbouwer Gerard Baecke (42) uit het Zeeuws-
Vlaamse Aardenburg heeft dit jaar 1 ha tarwe geteeld
op de ouderwetse manier. Geen bestrijdingsmiddelen
tegen ziekten en plagen en met een natuurlijke
organische mest. De enige consessie die hij deed was
een lichte bespuiting in het voorjaar tegen onkruid.
Alternatieve akker
In de provincie Groningen heeft de gewestelijke raad
voor Groningen van het landbouwschap twaalf
spoelplaatsen voor machines ingericht: zeven bij
loonbedrijven en vijf bij akkerbouwers.
Zelf aangelegd
Verontreinigde grond
Een en ander is mede toe te
schrijven aan de structuur
van deze zogenaamde lich
te gronden. Onder meer de
late en zeer intensieve werkzaam
heden in het najaar, die verband
houden met de verbouw van rooi-
vruchten, en het gebrek aan orga
nische stof zijn er de oorzaak van
dat de grond z'n stabiliteit verliest
en makkelijk een prooi wordt voor
de wind.
Echter niet alleen het verwaaien
van de bouwvoor maar ook de
schade die ontstaat aan bijvoor
beeld de jonge bietenplanten in
het voorjaar, hebben ertoe geleid
dat er naarstig is gezocht naar me
thoden om erosie in de Veenkolo
niën zoveel als mogelijk te beper
ken.
Mogelijkheden om deze overlast
aan te pakken zijn gevonden in het
toepassen van bijvoorbeeld groen-
bemesters of drijfmest. Met de uit
zaai van bladrammenas, gele mos
terdzaad, rogge of grasmengsels in
het najaar wordt de erosie bestre
den.
Ook akkerbouwer S. Hofman te
Zuidwending is een groot voor
stander van het aanwenden van
bodembedekkende groengewas-
sen. Op het 60 hectare grote be
drijf past hij al sinds vele jaren
rogge toe. Naast het dekkend ver
mogen en de stabiliserende wer
king in de grond wordt uit dat
gewas ook de stikstof die vrijkomt
optimaal benut. Echter niet alleen
via de groenbemesting maar ook
door het gebruik van drijfmest
tracht Hofman de erosie een halt
toe te roepen. Daarbij profiteert
hij indirect ook van het bemes
tingselement.
Een andere methode die hij toe
past op zijn bedrijf is het onder-
ploegen van achtergebleven ge
wasrestanten als stro, waarover hij
vervolgens een laag drijfmest aan
brengt.
Vooralsnog is er, zo blijkt in de
praktijk, onvoldoende drijfmest
Donkere wolken boven bet Veenkoloniaal landschap?
beschikbaar om op het juiste mo
ment aan de behoefte in het veen
koloniale tekort-gebied te vol
doen.
Via de mestbank wordt van elders
uit het land de aanvoer vanuit
overschotgebieden bijgeregeld.
Echter er is nog steeds sprake van
een tekortsituatie. Om in die si
tuatie verandering te brengen is
inmiddels in de Veenkoloniën een
aantal opslagfaciliteiten gereali
seerd. Dat dit echter geen sinecure
is blijkt uit het feit dat een aantal
gemeenten stringente regels han-
teertvoor plaatsing van opslagca
paciteit. Het resultaat daarvan is
dat sommige gemeenten, op grond
van die regelgeving plaatsing ijs
koud verbieden danwel zodanige
eisen formuleren dat plaatsing an
dermaal welhaast onmogelijk
wordt gemaakt.
Het is triest te moeten constateren
dat de voorgestane deregulering
van de landelijke overheid in het
kader van de mestproblematiek
op deze wijze wordt getorpedeerd
door het 'eigen' beleid van een
lagere overheid.
Niet alleen in de sfeer van erosie-
bestrijding en de bemesting maar
ook in het kader van de vruchtwis
seling en het gebruik van gewasbe
schermingsmiddelen houdt Hof
man de vinger aan de pols. Met
een veehouder in de buurt ruilt hij
reeds een aantal jaren grasland
voor aardappelland. In dat sys
teem hanteert hij een aardappel
teelt van 2:4, in plaats van de ge
bruikelijke 1:2. Voorts heeft hij
met het lage doseringsysteem in
bieten zeer goede ervaringen opge
daan.
Per definitie, zo schetst Hofman,
is er ondanks een keer extra spui
ten minder middel gebruikt en
zijn de kosten lager gebleven. Het
mes snijdt derhalve aan twee kan
ten. Milieutechnisch en bedrijfs
economisch kunnen effectieve
methoden en bruikbare toepassin
gen uitstekend op elkaar worden
afgestemd.
Harrie Prins
Onder gunstige omstandighe
den wist Baecke van het
zeer gezonde gewas een bru
to opbrengst te behalen van
6880 kg. Van hetzelfde perceel (en
50% afslibbaar) oogstte hij volgens
de gangbare methode 9270 kg. Een
kwart minder Obelisk-tarwe met
de alternatieve methode dus. Dat
kost geld? "Zo op het eerste ge
zicht is dat inderdaad zo", beaamt
de Zeeuws-Vlaamse akkerbouwer.
Ik heb wel minder kosten en de kg-
prijs van het alternatief graan is
hoger maar hoe het uiteindelijk
saldo zal zijn weet ik nog niet. Dat
hangt van de markt af, maar de
vooruitzichten zijn hoopgevend."
De plaatselijke molenaar heeft het
graan van de alternatieve akker
inmiddels gemalen en de eerste
proefbroden van de Aardenburgse
bakker T. Henry waren uitstekend
van smaak en kleur. Via de regio
nale pers worden de inwoners van
Zeeuws-Vlaanderen gedetailleerd
op de hoogte gehouden van het
verloop van de proef. De belang
stelling voor brood van Baecke's
kwaliteitstarwe is nu al groot, zo
blijkt uit de dagelijkse vraag in de
winkel van bakker Henry. Men
moet nog even geduld hebben.
De spoelplaats bij de maatschap H. en H. de Haan in Helium. Op de voorgrond
de olieafsebelder. In bet midden de slibopvang met daaromheen de verharde
spoelplaats. Links op de foto de werktuigenberging.
Over veertien dagen heeft hij
brood van Aardenburg's eigen bo
dem te koop. Inmiddels hebben
ook andere bakkers en grootwin
kelbedrijven belangstelling ge
toond voor Baecke's tarwe. Zelfs
de gemeenteraad van Aardenburg
ondersteunt het experiment met
een kleine subsidie die overigens
is toegekend aan het Zeeuws Agra
risch Jongeren Kontakt, dat de
proef begeleidt.
De ondernemende Aardenburgse
boer heeft uitgerekend dat hij zo'n
70 cent per kilo moet ontvingen
wil hij op eenzelfde saldo komen
als dat van de gangbare teelt. Ove
rigens is dat natuurlijk vooral af
hankelijk van de kilo-opbrengst.
"Of ik er financieel precies uit
kom weet ik nog niet. Dat is voor
een eerste keer ook niet zo belang
rijk. Wel weet ik dat ik meer zicht
krijg op de mogelijkheden van
deze alternatieve teelt en dat is me
wel wat waard."
Hij wijst er nog op dat een hogere
tarweprijs in de prijs van brood
naar verhouding nauwelijks door
werkt. "En dan hebben ze wel een
kwaliteitsprodukt", zegt hij vol
overtuiging. Dat het de kant van
de natuurlijke teelt op moet is
Baecke's vaste overtuiging." Het
milieu wordt op den duur te zwaar
belast met de manier waarop we
nu de landbouw bedrijven. Ik doe
daar ook aan mee. Omdat de prij
zen van onze produkten zo laag
zijn kunnen we als boeren helaas
niet anders. Het gaat om overle
ven. Wil je het bedrijf in stand
houden dan moet je mee, maar de
manier waarop zint me niet."
Hij zegt als ondernemer de signa-
Eén van die akkerbouwers is
de maatschap H. en H. de
Haan in Helium bij Sidde-
buren. Dit typisch Gro
ningse initiatief werd bij de akker
bouwers met 5000 gulden subsidie
ondersteund. Loonwerkers met
openbare spoelplaatsen krijgen
10.000 gulden subsidie.
De maatschap bestaat uit (vader)
Hendrik (64) en (zoon) Henk (33)
de Haan. Samen hebben ze een
akkerbouwbedrijf van 92 ha. Het
bouwplan bestaat uit ongeveer 36
ha aardappelen, 12 ha suikerbiet
en, 12 ha graszaad, 6 ha erwten, 8
ha rozenonderstammen en 18 ha
graan. Alsof ze nog geen werk ge
noeg hebben worden daarnaast
alle werkzaamheden van de over
buurman, met een bedrijf van 70
ha, er bij gedaan. Zij krijgen daar
bij wel hulp van zoon en broer
Gerard.
Henk de Haan: "Door de omvang
van het bedrijf is het wat makkelij
ker om een dergelijke investering
te kunnen verantwoorden. We
hebben de spoelplaats zelf aange
legd, maar toch kost het nog ruim
10.000 gulden. Alleen de olieaf-
scheider kost al 3600 gulden.
Daarmee ben je het grootste deel
van de subsidie al kwijt!"
Om voor de subsidie in aanmer
king te komen moet aan bepaalde
voorwaarden worden voldaan (af
metingen, olieafscheider, slibop
vang e.d.). Binnen die voorwaar
den heeft de maatschap De Haan
de spoelplaats zelf aangelegd.
"We hebben lang nagedacht over
hoe wijd en breed de roosters zou-'
den moeten zijn. We hebben ze
namelijk zelf gemaakt. Omdat we
geen kraan hebben, hebben we
voor de slibopvang gekozen voor
een smalle sleuf. Dat is goedkoper
aan materiaal. We scheppen de
sleuf met de hand leeg in een krui
wagen. De slibopvang is in één
keer samen met de spoelplaats van
beton gestort. Er mogen namelijk
geen naden inzitten. De binnen
kant van de slibopvang hebben we
voorzien van een coating om daar
mee te voorkomen dat olie-resten
in de grond komen. We hebben de
spoelplaats groter gemaakt dan
volgens de voorwaarden nodig
was. Hij loopt ook sterker af."
Het slib uit de slibopvang wordt
gezien als verontreinigde grond en
moet worden afgevoerd naar de
gemeente. De olie uit de olieaf
scheider wordt er door de gemeen
te uitgehaald.
Henk de Haan is duidelijk tevre
den met het resultaat. "Het heeft
ons wel wat gekost, maar we heb
ben het nu ook netjes voor el
kaar."
Han Reindsen
len uit de maatschappij en politiek
wel degelijk op te vangen en se
rieus te nemen. "De consument
wil voedsel dat op een zo natuur
lijk mogelijke wijze is geprodu
ceerd en handel en grootwinkelbe
drijven spelen daar snel op in. De
handel is gewoon de baan gewor
den. Wij als boeren moeten niet
achter blijven en de mogelijkhe
den die hier liggen oppakken.
Toen de in Aardenburg wonende
filosoof Schelte van Jelgershuis
vorig jaar dan ook akkerbouwers
vroeg om experimenteel natuurlij
ke broodtarwe te telen voor onver
valst Aardenburgs brood was ik
daar meteen, voor in. Als enige
akkerbouwer overigens."
De reacties in kennissen- en vrien
denkring liepen uiteen van 'aar
dig' tot 'die is gek'. Veel collega's
waren nogal negatief en zeiden er
totaal geen nut in te zien. Inmid
dels denken sommige er nu anders
over. "Maar ik ga toch mijn eigen
weg."
Nu de eerste proefbroodjes over
de toonbank zijn gegaan krijgt
Baecke veel positieve reacties.
"Voornaamste voor mij is dat de
oogst zeer goed geslaagd is en dat
de alternatieve tarwe goed bakt.
Andere bakkers in de buurt, maar
ook van verder weg hebben me al
gevraagd volgend jaar ook voor
hen 'natuurlijke' tarwe te telen.
Ook Albert Heijn gaat die kant op.
Wat dat betreft is Baecke optimis
tisch en ziet hij de proef zeker als
een bescheiden start naar een an
der en betere manier van boeren.
Wel blijft er natuurlijk het oogstri-
sico - het gaat niet altijd zo goed
als dit jaar - en ook heb je als boer
de afzet niet in eigen hand. Wel is
hij er vast van overtuigd dat de
nieuwe ouderwets geteelde tarwe
toekomst heeft voor een relatief
kleine groep boeren. Massaal zal
niet gaan. "Voornaamste voor mij
en Van Jelgershuis is dat we iets
losgemaakt hebben, dat ons pro-
dukt aanslaat bij de consument en
dat het milieu daarbij minder
wordt belast." Bakkers en consu
menten zitten te springen om Boer
Baecke's Beste Brood. Uit het
Zeeuwse Aardenburg natuurlijk...
J. Wierenga
MILIEUSPECIAL 1989 PAGINA 3
