Gestruktureerde afzet moet ekologische
tuinbouw aantrekkelijk maken
Holland Intergrain Mills biedt
kansen voor kleinere bedrijven
Voorlichtingsbijeenkomst RBT veiling te Breda:
Zestig telers geïnteresseerd in biologisch telen graan
Een bomvolle kantine met tuinders heeft vorige week woensdag ge
hoor gegeven aan de voorlichtingsbijeenkomst van de RBT veiling te
Breda over ekologische tuinbouw. Voorzitter N. Rops van de RBT
te Breda stelde in zijn opening dat verschillende leden wat veront
waardigd reageerden bij de uitnodiging voor een dergelijke bijeen
komst. 'Als veiling kunnen we deze ontwikkeling niet uit de weg
gaan. De tuinbouw zal deze bewustwording moeten ondergaan, al zal
het wennen zijn aan het tempo. Er is tenslotte belangstelling van de
konsument en handel'.
Ekologische teelt van tuinbouwpro-
dukten is het opkweken van groen
ten en fruit zonder kunstmest en
chemische gewasbeschermingsmid
delen. Uitsluitend het gebruik van
organische mest is toegestaan. Wat
de NVEL, Nederlandse Vereniging
voor Ekologische Landbouw, is en
doet, werd uiteengezet door de heren
Van de Brink en De Kroon. Zijn
oorsprong vindt de ekologische
landbouw in de jaren 60 toen een
kleine groep op milieuvriendelijke
manier tuinbouwgewassen ging te
len. De produkten werden recht
streeks afgezet naar partikulieren en
natuurvoedingswinkels. Er begon
zich onder de konsumenten een kern
te vormen die regelmatig ekologisch
geteelde groenten ging kopen. Naar
mate er meer vraag kwam ontstond
de behoefte bij de telers om zich te
organiseren. Door veel onwetend
heid werd het hoog tijd dat onder
zoek, voorlichting en onderwijs
prioriteit gingen krijgen. De kwali
teit van de tuinbouwprodukten
moest opgevijzeld worden. Daar
naast ging de konsument zich afvra
gen of alles wel echt was, zij wilden
een harde garantie.
Dit leidde in 1985 tot de oprichting
Het EKO merk.
van de NVEL. Een vaktechnisch en
belangenbehartigende organisatie
voor alle boeren en tuinders die een
ekologisch verantwoorde bedrijfs
voering in praktijk gingen brengen.
Op dit moment heeft de NVEL 2
vaste beleidsmedewerkers.
Grootste struikelblok vormt mo
menteel de afzet. Hierdoor stagneert
de binnenlandse verkoop, terwijl de
eksport uitbreidt. Om dit op te vijze
len is de hoofddoelstelling van de
NVEL: aansluiten bij datgene wat er
al bestaat. Bestaande afzetkanalen
zien te benutten en via belangenbe
hartiging inspraak krijgen in o.a.
Landbouwschap en waterleidingbe
drijven. Teelttechnisch is op basis
van 50% eigen kosten en 50% over
heid de heer C. Water aangetrokken
als voorlichter.
Garantie
Om naar de konsument toe met ga
rantie van echtheid te komen is de
Stichting Ekomerk Controle, S.E.C.
in het leven geroepen. Deze instel
ling opereert met het keurmerk
EKO. Dit EKO keurmerk op de ver
pakking betekent voor de konsu
ment de garantie voor een natuurlijk
en milieuvriendelijk produkt. Een
voedingsmiddel zonder residuen van
produktvreemde stoffen die de ge
zondheid van mens en dier kunnen
schaden. SEC is aangesloten bij de
SKAL, Stichting Keur Alternatief
voortgebrachte Landbouwproduk-
ten. Deze organisatie wordt verte
genwoordigd door het Ministerie
van Landbouw en konsumenten or
ganisaties.
De heer Van de Boom uit Neer, Lim
burg, ekologisch tuinder, gaf een
uiteenzetting over zijn 9 ha groot be
drijf. Tot voor kort had de heer Van
de Boom 40 teelten die naar 9 ver
schillende afnemers gingen. Nu nog
15 omdat teveel gewassen de kwali
teit niet ten goede komt. Ook bij de
ze vorm van tuinbouw is het zaak
zich te specialiseren al is ditwat
moeilijker daar een vruchtwisseling
van 1 op 6 gebruikelijk is. 'Ik pro
beer zo veel mogelijk mijn groenten
af te zetten op momenten dat het
aanbod uit de volkstuinderij minder
is. De praktijk heeft me geleerd dat
onder de volkstuinderij onze meeste
klanten zitten. Onkruid is de groot
ste vijand van de ekologische tuin
der. Goede schoffelmachines zijn
onmisbaar. Met ziekten en plagen
valt het wel mee. Zo heb ik rond het
bedrijf hagen geplant om zoveel mo
gelijk vogels zoals mezen aan te trek
ken die o.a. een rupsenplaag vernie
tigen. Als je de stikstofzak laat staan
heb je qua ziektedruk de helft al ge
wonnen. Meestal zijn dan tijdens de
oogst de luizen al verdwenen'.
Aangaande het financiële aspekt
vertelde de heer Van de Boom dat
hij met een beetje tevreden is. Op
zijn bedrijf wordt gemiddeld met 3
volwaardige arbeidskrachten
gewerkt.
Ekonomische kant
Voorlichter C. Water belichtte de
perspektieven naar de ekonomische
kant toe. 'Erg belangrijk bij ekologi
sche tuinbouw is een zeer goede bo-
demstruktuur waarbij bemesting
met organische stoffen moet zorgen
voor herstellen en in stand houden
van de bodemvruchtbaarheid. Voor
instandhouding van de gehaltes aan
kali, fosfaat en magnesium gebruikt
men Kainiet, thomasslakken meel en
kieseniet. Een kombinatie van zaken
zoals een ruime vruchtwisseling,
sterke en resistente rassen en een op
timale bemesting zorgen ervoor dat
gezonde gewasssen telen heel goed
mogelijk is.
De faktor arbeid is de grootste
kostenpost. Gemiddeld genomen ligt
Holland Intergrain Mills zoekt 'graantelers die biologisch graan kun
nen of willen telen'. Het bedrijf speelt in op de toenemende belang
stelling voor biologisch geteelde produkten. Een advertentie in 'Boer
derij' en 'BoerderijKrant' heeft inmiddels zo'n zestig reakties opgele
verd. Direkteur J.P.F. van Rijn van Holland Intergrain Mills ziet
hier 'overlevingskansen voor kleinere bedrijven die anders in de Eu
ropese saneringsmolen bekneld zouden raken'. Een andere werkwijze
biedt hen volgens hem wel kansen.
Van Rijn Kaas- en Graanhandel
(Maasland) is een bedrijf dat al drie
generaties in de agrarische sektor
werkzaam is. In 1973 wordt het be
drijf met een nieuwe handelsaktivi-
teit uitgebreid: produktie van, en
handel in reformprodukten. Het be
drijf gaat melen, müsli, vlokken en
zemelen verwerken, de voortbreng
selen worden voornamelijk binnen
Europa afgezet. Toen de han
delspartners om biologisch geteelde
granen en afgeleide produkten gin
gen vragen, is er een dochteronder
neming opgericht: Holland Inter
grain Mills (HIM). Het bedrijf tèlt
nu vijftien medewerkers. HIM-
granen worden in de Vlaardingse
molen Aeolus verwerkt, de produk
ten verlaten het bedrijf via het nieu
we magazijn- en kantoorkomplex op
het Maassluise industrieterrein.
Buitenland
HIM heeft tot nu toe grondstoffen
grotendeels uit duitssprekende lan
den betrokken, maar volgens Van
Rijn kleven hier verschillende nade
len aan. De teelt van biologische
produkten is op zo'n afstand moei
lijker te overzien en te begeleiden.
Ook vanuit kostenbesparing is teelt
dicht bij huis aantrekkelijker; bij
kortere afstanden scheelt dat ir. de
transportkosten. Maar Van Rijn
noemt nog een reden: va
derlandsliefde: 'Het bloed kruipt
waar het niet gaan kan
10
Prijzen
De prijzen voor biologisch geteelde
granen liggen aanmerkelijk hoger
dan de wereldmarktprijzen. Afhan
kelijk van de marktprijzen kan HIM
voor biologisch geteelde tarwe 70-90
cent per kg betalen, de roggeprijzen
liggen nog iets hoger. Ook met ande
re biologisch geteelde produkten,
zoals haver, lijnzaad en blauwmaan-
zaad, kan men bij HIM terecht.
Hoewel het bedrijf ook in peul
vruchten handelt, kan Van Rijn geen
nieuwe kontrakten hiervoor gebrui
ken. Medewerker A.E. Maarsen
merkt op dat HIM geen uitslui
tingsclausules hanteert, 'voldoen de
produkten aan de Stichting Eko
merk Controle (SEC), dan nemen
wij zeker af'.
Reakties
Er zijn een kleine zestig reakties bin
nengekomen op de advertentie van
Holland Intergrain Mills. Geen van
de belangstellenden heeft een kon-
trakt met het bedrijf afgesloten.
Plaatsingsdata waren te ver in het
seizoen om akkerbouwers daadwer
kelijk tot aktie over te laten gaan.
Van Rijn licht toe, dat met opzet in
het voorjaar is geadverteerd, akker
bouwers hebben dan volop de gele
genheid zich te bezinnen op omscha
keling naar ekologische landbouw.
Omschakelen
Omschakeling is één van de vereisten
om het wettig gedeponeerde EKO-
keurmerk te mogen voeren. Alleen
produkten die aan de EKO-
landbouwkwaliteitsnorm voldoen,
worden door HIM als biologisch ge
teelde produkten afgenomen. HIM
heeft daarom de Nederlandse Vere
niging voor Ekologische Landbouw
(NVEL) en de Stichting Ekomerk
Controle (SEC) in de arm genomen.
De NVEL zorgt voor de teeltbegelei
ding en de SEC is voor Holland In
tergrain Mills de kontrolerende in
stantie. Wie dus biologisch graan
voor HIM wil verbouwen, 'moet lid
worden van die EKO-klub', aldus
Van Rijn.
Ook J.C. de Kroon van de NVEL in
Zwolle meldt ruim vijftig reakties op
de advertenties van HIM. De groot
ste belangstelling komt uit Gronin
gen, gevolgd door Zuidwest Neder
land en de Polders. Hij hoopt op
tien tot vijftien omschakelende boe
ren per regio, die dan samen een stu-
dieklub kunnen vormen. Bij vol
doende belangstelling kan de NVEL,
regionale info-bijeenkomsten beleg
gen, die gevolgd worden door om-
schakelingskursussen. Schakelt men
daadwerkelijk om, dan organiseert
de NVEL teelttechnische kursussen.
Tevens kan men dan onderzoek aan
het omschakelingsproces koppelen.
De samenwerking met Holland In
tergrain Mills, dit jaar voor het
eerst, plaatst de NVEL medewer
ker in een breder kader. 'De enorm
toenemende vraag naar ekologisch
geteelde granen wordt opgeroepen
door omschakelende veehouders die
ekologisch krachtvoer nodig hebben
en supermarkten vragen naar brood
en crackers gemaakt van ekologische
produkten'. Supermarkten hebben
nooit gedurfd, maar zij hebben nu
vertrouwen in een kontinue leveran
tie van ekologische produkten. In dit
De Vlaardingse molen Aeolus, waar
de Holland Intergrain Mills granen
worden verwerkt.
verband noemt De Kroon ook de
ecomelk die sinds juni in de winkels
is, de vraag naar ekologische suiker
en een grootwinkelbedrijf dat ekolo
gische artikelen in de schappen wil.
Geen jaartje proberen
Ondanks de toenemende vraag naar
ekologische produkten, verwacht De
Kroon geen boeren die het een jaar
willen proberen. Omschakeling van
het bedrijf is te ingrijpend, zoiets ge
beurt voor meerdere jaren. Zo mag
men geen gebruik meer maken van
chemisch-synthetische bestrij
dingsmiddelen, -kunstmeststoffen
of -toevoegingen aan het voer. De
nadruk ligt op gewasbescherming
door kultuurmaatregelen, vrucht
wisseling, rassenkeuze en mechani
sche middelen. Voor bemesting ge
bruikt men organische meststoffen,
groenbemesters en natuurlijke mi
neralen.
G.G v.d. Berg
de opbrengst van EKO groenten
10-35% lager dan de gangbaar ge
teelde. De prijs ligt 10-20% hoger.
Dit is nog te weinig om van een fi
nancieel gezond bedrijf te spreken.
Daarom moet op korte termijn de
afzet beter geregeld worden. Er zijn
teveel tussenschakels, waardoor de
prijs in de winkel soms verdubbelt,
maar waaraan de teler niets heeft'.
Aanvoer moet kontinu
Afzet via de veiling biedt wel
perspektieven maar de ekologische
tuinder zal zelf zijn broek moeten
ophouden. RBT-direkteur M. Claes:
'Bij de konsument is er wel behoefte
aan alternatief geteelde groenten. 1 a
2% van de bevolking koopt regelma
tig en 20% af en toe. Voor afzet via
de veiling is het van groot belang dat
er kontinu aangevoerd wordt en dan
niet al teveel gewassen. Nu is het nog
zo dat veel telers zelf hun produkt
afzetten, zodat er van een goede
prijsvorming dikwijls geen sprake is.
Bundelen van krachten is een eerste
vereiste. Dan worden de grootwin
kelbedrijven klant. Die willen zich
ten opzichte van elkaar onder
scheiden.
Als alles via de klok gaat, met b.v.
een ophoudprijs die 15-20% boven
de geldende prijzen ligt, denken wij
als veiling prima op de vraag te kun
nen inspelen. Een aparte veiling met
b.v. houten fust en een apart ken
merk. De distributie moet zo door
zichtig mogelijk worden'.
Wel kwam er uit het verhaal van de
heer Claes naar voor dat de ekstra
gemaakte kosten voor rekening be
langhebbende zijn. In Europees ver
band gezien ligt er een gigantische
markt omdat er bijna niets aangebo
den wordt. Bij een goede struktuur
realiseert zich de beste prijs. Bij de
konsument treedt er nogal eens ver
warring op doordat er teveel merken
van alternatief geteelde produkten
op de markt zijn. Zo is er geen
rechtstreekse samenwerking tussen
de NVEL en de Biologisch-
dynamische tuinders. Er zijn wel
raakvlakken, maar dé filosofische
achtergronden van de bd-tuinders
spreekt de NVEL niet aan.
Toch zou samenwerking geen ver
keerde zaak zijn. Bij uitbreiding van
het tuindersaantal dat op een alter
natieve manier gaat werken, wordt
het voor de groothandel en de fabri
kant interessant hierop in te sprin
gen. Een optimale zaadselektie en
aanpassing van machines is nood
zaak. Dan is het haalbaar om meer
onderzoek te doen naar 'bestrij
dingsmiddelen' gefabriceerd op na
tuurlijke basis. Ze zijn er al maar
hebben nog geen toelatingsnummer.
Zware taak
Uitgaande van de uitvoerige diskus-
sie kon opgemaakt worden dat de
aanwezige traditionele tuinders nu
niet direkt kapot worden van datge
ne wat vertelt is maar het heeft de
meesten toch een gedachte meegege
ven. Voorlopig ligt er voor de NVEL
nog een zware taak te wachten om
een aantal zaken te optimaliseren.
Zeker bij het zoeken naar de juiste
afzetkanalen, want deze faktor is
voor de aspirant ekologisch tuinder
van groot belang bij het al of niet
slagen van zijn nieuw opgestart be
drijf. Bij de meeste tuinders zal er
nog een dosis idealisme aan te pas
moeten komen om geheel of gedeel
telijk over te schakelen. Financieel is
het op dit moment nog niet aantrek
kelijk.
Voor landbouwbedrijven die in de
talrijke waterwingebieden liggen die
Brabant rijk is en door allerlei maat
regelen beperkt gaan worden in hun
ontwikkeling, is het een overweging
waard. Voor de toekomst zal de
konsument uitmaken of ekologische
geteelde tuinbouwprodukten op gro
te schaal een vaste plaats in de win
kel gaan krijgen.
Jan van Tilburg
Vrijdag 20 oktober 1989
