Enzylin en Suiker Unie samen
in produktie linnenvezels
Bepaling van het oogsttijdstip van
graszaad
Hoechst
Kort geding om vlasprocédé
breedwerkend insekticide met extra dimensie!
Provincie Friesland geeft 75.000,voor
bedrijfshygiëne en aardappelteelt
Enzylin Vlastechnologie CV te Veenendaal voert samen met de Sui
ker Unie en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij een haalbaar
heidsonderzoek uit naar een nieuw door Enzylin ontwikkeld procédé
bij de produktie van linnenvezels. Mede dankzij de financiële on
dersteuning van de S.U. en de BOM kan dit onderzoek begin volgend
jaar worden afgerond. Bij Enzylin werken momenteel 8 personen aan
het onderzoek terwijl van Suiker Uniezijde een zwaar bezette stuur
groep is ingesteld die alle aspekten van het onderzoek volgt en
bespreekt. Daarbij gaat het om de teelt, het enzymproces, de verkre
gen vezelkwaliteit, de spintesten, de vezelmarkt en de ekonomische
haalbaarheid.
Enzylin is al in 1982 begonnen met
investeren in de ontwikkeling van in
dustriële processen. Volgens direk-
teur ir. Dick van der Sar is zijn En
zylin proces daardoor op dit speci
fieke terrein het verst gevorderd. De
inspanning van Suiker Unie heeft
daarbij overigens een flinke rol
gespeeld. Enzylin gaat zich volgend
jaar in West-Brabant vestigen. De
definitieve vestigingsplaats is nog
niet bekend. Mogelijk zal de pilot-
plant worden ondergebracht in een
leegstaande suikerfabriek van de
Suiker Unie.
Garanties
De linnenvezel begint zoals bekend
de laatste jaren weer deel uit te ma
ken van het winkelassortiment.
Meestal gaat het daarbij om
hoogstaande kwaliteitsprodukten.
Volgens het Internationale Vlas en
Hennepverbond (CILC) kan in
West-Europa de afzet van de linnen
vezel tot het jaar 2000 zeker verdub
belen. Maar om dat te realiseren is
een vereiste dat de produktietechnie-
ken verbeterd worden. De verwer
kende industrie verlangt garanties
voor de kwaliteit en de aan te voeren
hoeveelheid vezels.
Op het niveau van linnenvezelpro-
duktie ontwikkelt Enzylin uit Vee
nendaal een procédé dat aan die ei
sen tegemoet komt. Het Enzylin-
procédé maakt het mogelijk een ge
garandeerde kwaliteit te leveren, en
bovendien de onbeheersbare verlie
zen van vlasstro te voorkomen.
Om de vlasvezels los te maken uit de
rest van de .vlasplant is het nodig om
de pectines, waarmee deze vezels
vast zitten, op te lossen. Traditioneel
wordt daarbij gebruik gemaakt van
schimmels of bakteriën, die enzy
men afscheiden waarmee een ont
sluiting bereikt kan worden. Bij het
zogenaamde "waterroten" gebeurt
dit in zekere zin fabrieksmatig. Meer
gebruikelijk is thans het zogenaam
de "dauwroten". Hierbij laat men
het vlas enige tijd op het land liggen,
waar dan vervolgens schimmels zorg
dragen voor het rootproces. Deze
methode is goedkoper, maar aan de
andere kant is ze niet in de hand te
houden: het resultaat is afhankelijk
van de weersomstandigheden, en
vaak treedt kwaliteitsverlies op om
dat het rootproces niet ver genoeg
gaat of juist te ver. Daarbij gaat re
gelmatig een belangrijk deel van de
vlasoogst verloren.
Enzylin
Een logische oplossing voor dit pro
bleem is direkt gebruik te maken van
de benodigde enzymen. Enzylin
heeft onderzocht of zo'n methode
haalbaar is. Met een beperkte hoe
veelheid enzymen blijkt een zeer snel
rotingsproces bereikt te kunnen wor
den, terwijl de vezelkwaliteit gega
randeerd wordt.
Waar het warm waterroten een dag
of vijf vergt, blijkt het Enzylin-
procédé vier uur nodig te hebben.
Niet alleen kost dit kontinu uit te
voeren proces minder arbeid, maar
ook minder energie en water, terwijl
er geen problemen met het afvalwa
ter zijn. Daarmee is de basis gelegd
voor een rendabeler verwer
kingstechniek.
Kwaliteit
Het Enzylin-procédé kan borg staan
voor een gelijkmatige vlasvezel van
betrouwbare kwaliteit. De vezel
blijkt bovendien sterker, soepeler,
Vrijdag 16 juni 1989
en blanker. De sterkte wordt ver
klaard uit de hoge kristallisatiegraad
van de cellulose die in het Enzylin-
procédé minder wordt aangetast, de
blankheid valt terug te voeren op het
simpele feit dat kleurstoffen tijdens
het korte enzymproces veel minder
kans krijgen om zich aan de vezel te
hechten.
In het huidige stadium wordt de sa
menhang onderzocht tussen enzym
proces, resultaten van de vezelme
ting en resultaten van spinproeven.
Tegelijkertijd wordt aandacht be
steed aan faktoren in de teelt zelf,
die de kwaliteit van het vlasstro en
de vezel beïnvloeden. Hiermee ont
staat een breed zicht op de produktie
van linnenvezel: Een regelbare tech
nologie waarbij de hoeveelheid en de
kwaliteit van het eindprodukt beter
gegarandeerd kunnen worden. Deze
voorwaarden zijn van belang om de
markt te verbreden en de teelt van
vlas tot een aantrekkelijk agrarisch
alternatief te maken.
Condor
Enige tijd geleden maakte Flax-
Technology International (FTI)
bekend een vlasfabriek te vesti
gen in Zevenbergen. De oprichter
van FTI, ir. M. van Hoorn, is bij
zijn uittreding als vennoot van
Enzylin een non-
konkurrentiebeding overeenge
komen. Mede m.a.v. de publika-
tie in het ZLM-blad op 31 maart
jl. heeft Enzylin Van Hoorn een
kort geding aangespannen.
Alle eisen van Enzylin zijn door
de rechter toegekend. Het is ir.
M. van Hoorn tot september
1992 niet toegestaan de haalbaar
heid van het proces in de praktijk
te toetsen en het proces commer
cieel te eksploiteren. Tevens is
het hem verboden steun te zoe
ken voor zijn plannen bij de
overheid en bedrijven. Buiten
zijn studeerkamer mag hij zich
niet met de enzymatische ontslui
ting van vlas bezig houden. Ook
zal de door hem aangevraagde
subsidie moeten worden inge
trokken. (Dit is inmiddels ge
beurd. Red.). De rechter heeft
hem veroordeeld tot de kosten
van het kort geding en een
dwangsom van f1.000,— voor
elke dag dat het vonnis wordt
overtreden.
Aktiefoto van de "Vlashaas". De vlashaas transporteert de vezel door het
enzymbad, en funktioneert goed. Op het moment wordt bezien of dit
systeem ook in een grotere opstelling toegepast kan worden.
Gedeputeerde Staten van Friesland
hebben voor de inrichting van spoel-
plaatsen in Friese akkerbouwgebie-
De graszaadteelt is in verschillen
de gebieden van ons land een be
langrijke teelt. Vaak blijkt dat de
uiteindelijke opbrengst tegenvalt
door verliezen bij de oogst. Ook
de in rekening gebrachte kosten
voor het drogen en de verwerking
van graszaad na de oogst vallen
vaak tegen. Veel hangt af van het
tijdstip waarop men de oogst van
het graszaad begint.
Huidige methode van bepaling van
het oogsttijdstip
Bij de graszaadgewassen is het vast
stellen van het juiste oogsttijdstip
erg belangrijk, omdat de afrijping
onregelmatig verloopt en rijp zaad
snel uitvalt. In de periode van de af
rijping bestaan er nog duidelijke ver
schillen tussen de bloeihalmen. De
verschillen tussen vroegere en latere
bloeihalmen worden naarmate de
oogsttijd nadert kleiner. Zaden van
laat schietende halmen houden lan
ger een hoog vochtgehalte en de
zaadvulling en kiemkracht blijven
achter bij vroege halmen. Zelfs bin
nen een pluim of aar zijn er verschil
len in afrijping. Uit deze grote varia
tie tussen de zaden volgen twee
bronnen van verliezen, namelijk:
te lichte en onvolgroeide zaden.
Deze ontstaan bij te vroeg maaien en
zullen worden uitgeschoond.
uitval van vroegrijpe zaden.
Er zullen dus bij het oogsten altijd
verliezen optreden, die niet zijn te
vermijden. De grootste verliezen tre
den echter op bij de rijpere percelen.
Bij de gebruikelijke methoden om de
rijpheid te bepalen wordt gekeken
naar:
1. de verkleuring van de halmen en
de bloeiwijzen. Deze moeten bij de
rijping geel tot geelbruin zijn, ook
onderin het gewas.
2. Het los gaan zitten van de zaden.
Te kontroleren door een bosje hal
men zacht op de hand te kloppen.
Bij rijpheid moeten dan enkele ge
vulde zaden op de hand liggen.
3. De rijpheid van het zaad bepalen
door middel van de nagelproef. Dit
doet men door middel van het stuk-
drukken van het zaad tussen de na
gels. Over het algemeen is het de tijd
voor in het zwad maaien als de in
houd van het zaad nog taai maar vrij
droog (deegrijp) tot geheel droog en
hard (volrijp) is.
Het werken met deze subjektieve be
palingen vereist veel ervaring en een
intensief volgen van de afrijping.
Objektieve methode
Een objektieve methode om het
juiste maaitijdstip van graszaad te
bepalen is zoeken naar een optimaal
vochtgehalte van het graszaad.
Daarvoor neemt men een represen
tatief monster, op 10 plaatsen 10
halmen per plaats. Het monster
moet genomen worden als het gewas
winddroog is, minstens één dag na
de laatste regen. In het algemeen
moeten hoofdzakelijk de bovenste
halmen genomen worden. Deze ge
ven in een vochtige periode de mate
van afrijping weer. Gebleken is dat
er weinig verschil in vochtgehalte is
tussen bovenliggende halmen en een
doorsnee van alle aanwezige
halmen.
Het zaad van de verzamelde halmen
moet worden afgerist. Hiervan kan
dan het vochtgehalte bepaald wor
den. Omdat het vochtgehalte van
dergelijke monsters hoog is, zijn di
verse elektronische apparaten niet
betrouwbaar.
Uit jarenlange proeven zijn voor
verschillende grassoorten optimale
vochtgehalten vastgesteld, waarbij
het gewas gemaaid kan worden. De
ze zullen hieronder per soort behan
deld worden.
Engels raaigras
Het optimaliseren van de oogsttijd
bij Engels raaigras is belangrijk: ge
schat wordt dat 10 a 20% van het
zaad bij de oogst verloren gaat.
Het vochtgehalte neemt gemiddeld
per dag ongeveer 2% af. De kiem-
kracht en het duizendkorrelgewicht
zijn al vroeg op nivo.
Als men Engels raaigras wil zwad-
maaien is daarom het optimale
vochtgehalte 45 tot 50%. Wil men
echter van stam dorsen dan is een
vochtgehalte van 38% optimaal.
Roodzwenk
Roodzwenkgras heeft een geheel an
dere gewassstruktuur dan Engels
raaigras. De verliezen van zaad zijn
aanzienlijk minder tijdens het afrij
pen en maaien in het zwad. Bij deze
grassoort is de juiste maaitijd moei
lijk vast te stellen. Het vochtgehalte
neemt gemiddeld met ongeveer 4%
per dag af. Bij roodzwenk komt de
kiemkracht pas laat op peil. Te
vroeg maaien is dus schadelijk. Het
optimale vochtgehalte voor zwad-
maaien ligt op 37 tot 42%. Wil men
echter van stam dorsen, dan ligt het
optimale vochtgehalte op 30%.
Veldbeemd
Veldbeemd is bij de oogst soms gele
gerd maar er komen ook staande
percelen voor, welke windgevoelig
zijn.
den en voor de versnelde introduktie
van aardappelmoeheidsresistente
pootaardappelen een tweetal subsi
dies van ieder ƒ37.500,toegekend,
voortkomend uit de regeling grond-
ontsmetting. Er is hierbij geadvi
seerd door de Gewestelijke Raad van
het Landbouwschap.
In eerste instantie zal de subsidie
voor spoelplaatsen gebruikt worden
om bij één loonbedrijf een grote
spoelplaats in te richten, die als
demonstratie-objekt voor de akker
bouwers dienst kan doen. Deze zal
naar alle waarschijnlijkheid nog
voor dit najaar worden gebouwd.
De kosten van een komplete spoel
plaats worden op tussen de
ƒ60.000,en ƒ80.000,geraamd.
Aardappelkweekbedrijf Ropta ZPC
zal de andere subdidie gebruiken
voor de versnelde ontwikkeling van
een aantal nieuwe nummers AM-
rassen met een hoge resistentie voor
de fysio's A, D en E.
Voorhoeve:
'Schaalvergroting voor
akkerbouw geen alternatief'
Volgens fraktievoorzitter Joris
Voorhoeve van de VVD biedt
schaalvergroting voor de akker
bouw geen uitkomst voor de pro
blemen. Hij ziet geen verband
tussen de omvang van het bedrijf
en het behaalde saldo. Bovendien
spoort bedrijfsvergroting niet
met de toenemende zorg voor het
milieu, aldus de liberaal, tijdens
een zitting van de Tweede
Kamer.
Optimaal vochtgehalte en oogsttijdstip bij verschillende graszaadsoorten
soort
graszaad
Engels
raaigras
Roodzwenk
Veldbeemd
afname vochtgehalde
per dag
2%
4%
1%
optimale vochtgehalte voor
zwadmaaien van stam dorsen
45-50%
37-42%
20-30%
38%
30%
n.v.t.
Er mag niet gewacht worden tot alle
pluimen verkleurd zijn in verband
met uitval van de topzaden.
Het vochtgehalte neemt gemiddeld
met 1 a 1,25% per dag af. De kiem
kracht is bij veldbeemd al vroeg op
nivo.
Het optimale zwadmaaitijdstip bij
veldbeemd ligt gemiddeld van 20 tot
30%. Een opvallend breed trajekt
dus, waarbij de opbrengst weinig
door het tijdstip van oogsten wordt
beïnvloed.
Ing. N. Kerckhaert
7