Prof.de Veer LEI: Deeltijdbedrijf kan belangrijke rol
spelen bij noodzakelijke schaalvergroting Zeeuwse landbouw
3 ZLO wijzen CDA-politici op
ernst situatie akkerbouw
C.V.Z.-nieuws
Afdeling Sociale Aangelegenheden KNLC
verontrust over gelegenheidsarbeid
"De noodzakelijke schaalvergroting in de Zeeuwse landbouw zou
voor een belangrijk deel plaats moeten vinden binnen de bestaande
bedrijfsstructuur. Grote gespecialiseerde bedrijven zouden zich kun
nen vergroten door bij te pachten van deeltijdbedrijven waarvan de
exploitant voor een belangrijk deel van zijn inkomen is aangewezen
op een werkkring buiten de landbouw. Voor het overige zou dit deel
tijdbedrijf een extensief bouwplan kunnen hebben. Deze ontwikke
ling is vooral aantrekkelijk omdat de noodzakelijke schaalvergroting
zo relatief eenvoudig is te financieren". Dit zei prof. dr. J. de Veer,
de directeur van het Landbouw Economisch Instituut, woensdagmid
dag op een PZC symposium over "De economische positie van Zee
land binnen Nederland en Europa" in de Stadsschouwburg te Mid
delburg.
Volgens De Veer zijn de kansen voor
uitbreiding van op verwerking geba
seerde takken zoals de veehouderij
en de glastuinbouw in het Zeeuwse
niet zo groot. De beste kansen liggen
er voor de opengrondteelten zoals
fruit, boomteelt, groenten, sierge
wassen, aardappelen en uien. Wel
zal vooral bij de laatste twee gewas
sen verbetering van de kwaliteit
noodzakelijk zijn. Bovendien moet
Zeeland zijn imago als het land waar
het leven goed is, beter uitbuiten.
Statisch karakter
De directeur van het LEI constateer
de dat de Zeeuwse landbouw door
zijn structuur een relatief statisch
karakter heeft. Ook op bedrijfsni
veau vormt het beschikbare areaal
een beperkende faktor: "Een groot
deel van de bedrijven is te klein van
omvang en te beperkt van areaal om
de opvolger een perspectief op volle
dig werk te kunnen bieden. Zeker
twee derde van de huidige ca. 4.500
hoofdberoepsbedrijven verkeert wat
dit betreft in de gevarenzone". Hij
verwacht dat het aantal werkenden
in de landbouw door de ongunstiger
wordende perspectieven en door de
produktiebeperking in de veehoude
rij de landbouw in toenemende mate
zal verlaten. Wat de economische
vooruitzichten betreft verkeren we
volgens hem thans in een overgangs
fase waarin het landbouwbeleid in
de EG moet worden afgestemd op
het handhaven van een evenwicht
tussen produktie en afzet. Dat kan
bereikt worden door hetzij produk-
tiebeheersing (quotaregelingen, uit
produktie nemen van grond) hetzij
door aanzienlijke prijsverlaging aan
gevuld met inkomenstoeslagen. De
Veer maakte de keuze niet maar vol
gens hem komen ze er alle op neer
dat het agrarisch inkomen verder
onder druk komt.
Verruiming vruchtwisseling
Dat geldt in de eerste plaats voor de
sterk beschermde akkerbouwgewas
sen en de grondgebonden rundvee
houderij. Daar deze produkten in
het Zeeuwse een grote plaats innne-
men zal de onderlinge konkurrentie
om de afzetmarkt hier zeer scherp
worden. "De meest efficiënte en ka
pitaalkrachtige bedrijven en de ge
bieden met de gunstigste voorwaar
den hebben de beste kansen. Wat het
milieu betreft verwacht de Veer dat
de akkerbouw naast introduktie van
geïntegreerde systemen niet ontkomt
aan een verruiming van de vrucht
wisseling... dus verdere schaalver
groting. "Gezonde grond zal een
schaars en kostbaar produktiemid-
del worden", verwacht hij. Aan de
afzetkant zullen de levensmiddelen
concerns steeds nadrukkelijker hun
eisen stellen aan prijs, kwaliteit en
service. Om aan deze eisen tegemoet
te komen zal de gehele keten van
toelevering, produktie dienstverle
ning en afzet aan deze eisen moeten
voldoen. Deze eisen strekken zich
vaak uit over alle fasen van produk
tie, verwerking en afzet en vereisen
samenwerking en onderlinge afstem
ming tussen de opeenvolgende gele
dingen. "Wie daaraan weet te vol
doen en daarvoor waterdichte ga
ranties weet te bieden die kan een
sterke positie innemen".
Eco-produkten
Bij die efficiënte organisatie van
grootschalige en gedifferentieerde
produktie vormt de kwaliteit van de
verbindingen in combinatie met de
omvang van de regionale produktie-
capaciteit een knelpunt voor een
sterke uitbreiding van een op ver
werking gebaseerde veehouderij en
melkveehouderij. Wel zijn er goede
kansen -zij het in bescheiden
omvang- voor alternatieve veehou-
derijprodukten zoals scharreleieren,
en eco-produkten. daarbij kan het
gunstig imago van Zeeland als land
waar het leven goed is meer worden
uitgespeeld. Ook voor glastuinbouw
biedt de combinatie van ligging, ver
keerssituatie en omvang geen gunsti
ge uitgangspositie. Bovendien stuit
men dan op de krappe zoetwater
voorziening.
Open grondteelten
Volgens de Veer liggen de beste kan
sen voor Zeeland in de toekomst in
de opengrondteelten zoals de fruit
en boomteelt, de vollegrondsteelt
van groenten en siergewassen, en de
klassieke gewassen aardappelen en
uien. Daarbij zal het accent sterk
moeten worden gericht op kwaliteit
en afstemming op de marktontwik
kelingen". Vooral bij aardappelen
en uien zal daar meer zorg aan moe
ten worden besteed". Aansluiten op
de vraag van de grootwinkelbedrij
ven en produktieverbetering zijn van
belang."Vaak zullen daar initiatie
ven worden ontwikkeld waar op re
gionaal niveau met een goede orga
nisatie van teelt, bewaring en bewer
king goed op kan worden aangeslo
ten. Een verdere regionale concen
tratie lijkt de Veer noodzakelijk.
Deeltijdbedrijf
Volgens prof. de Veer zullen de hui
dige en toekomstige veranderingen
in het landbouwbeleid een verrui
ming van de vruchtwisseling nood
zakelijk maken en dat betekent gro
tere arealen". De vraag is of dat zal
leiden tot een sterke afname van het
aantal bedrijven. Mogelijk zullen
veel bedrijven worden voortgezet als
deeltijdbedrijf waarbij de exploitant
voor een belangrijk deel van zijn in
komen is aangewezen op een werk
kring buiten de landbouw. Deze
laatste ontwikkeling tekent zich mo
menteel wat af en de Veer lijkt dit
een beter begaanbare weg. "Op deze
bedrijven zou men zich dan moeten
toeleggen op een extensief bouwplan
of extensieve veehouderij waarbij
men in het kader van een ruimere
vruchtwisseling regelmatig een deel
van de bedrijfsoppervlakte ter be
schikking stelt van gespecialiseerde
teeltbedrijven. Zo zou dat een ren
dabel onderdeel kunnen zijn van de
bedrijfsvoering van een deeltijdbe
drijf waarvan de ondernemer zijn
hoofdberoep buiten de landbouw
heeft en zich vooral richt op een
goed rendement van de grond. In de
ogen van de heer de Veer zou zo'n
ontwikkeling veel problemen oplos
sen vooral wat betreft de financie
ring van de bedrijfsvergroting. De
noodzakelijke schaalvergroting zou
dan voor een belangrijk deel plaats
kunnen vinden binnen de bestaande
bedrijfsstruktuur. "De bijdrage van
de landbouw en daarmede verbon
den activiteiten aan de regionale
werkgelegenheid en inkomensvor
ming zal bij deze ontwikkeling ver
der teruglopen. Wat dit betreft zal
Zeeland het vooral moeten hebben
van de ontwikkeling in andere secto
ren van bedrijvigheid. Maar een
Prf dr. J. de Veer
kleine levenskrachtige agribusiness
die de sterke kanten van de Zeeuwse
landbouw optimaal benut en goed is
afgestemd op de moderne afzetka
nalen lijkt hem een aantrekkelijker
perspectief dan het handhaven van
een zo groot mogelijke op de land
bouw gebaseerde werkgelegenheid
met weinig levensvatbaarheid op
langere termijn.
Tot slot van zijn betoog zei dr. de
Veer van mening te zijn dat maatre
gelen nodig zijn om de ernstige si
tuatie in de akkerbouw te verlichten
maar dat tenslotte aan ingrijpende
aanpassingen in de structuur van de
Zeeuwse landbouw niet te ontkomen
zal zijn. "Ik denk niet dat men daar
bij wonderen moet verwachten van
nieuwe gebruiks- en afzetmogelijk
heden van agrarische grondstoffen
en zich in moet stellen op een be
perkter speelruimte voor het EG-
landbouwbeleid, zowel wat betreft
de financiële ruimte als wat betreft
het internationale kader. De Zeeuw
se landbouw zal de problemen gro
tendeels zelf moeten oplossen".
De 3 Zeeuwse Landbouworganisaties hebben de CDA-delegatie die
maandag op agrarisch werkbezoek was in Zeeland bij monde van hun
voorzitter de heer H.G v.d. Maas deelgenoot gemaakt van de diepe
bezorgdheid over de inkomenssituatie in de akkerbouw en over het
EG-landbouwbeleid. Er bleek verschil van mening te zijn over de acu
te ernst van de situatie. Waar de heer Van der Maas pleit voor een in-
komenskompensatie voor de al enige jaren achtereen geleden
verliezen is het CDA van mening dat de grens nu pas wordt bereikt.
Daarmee geeft het CDA tevens te kennen nog niet warm te lopen voor
de door de ZLM bepleite inkomenskompensatie.
De heer Van Noord zei zeker tie via een beter marktbeheer. Ook
wees hij erop dat de invulling van het
akkerbouwaktieplan veel te lang
zaam verloopt.
(zie ook voorpagina)
Afbraakbeleid
Het gezelschap bracht o.m. een be
zoek aan het aardappelsorteerbedrijl
van Cebeco-Zuidwest in Middelburg.
Algemeen direkteur J. Boeve van
Cebeco-Zuidwest hield het gezel
schap daar o.m. voor dat het af
braakbeleid voor de akkerbouw ook
zijn invloed heeft op de verwerkende
agrarische industrie. "Er moet sterk
op de kosten worden gelet en dat
zei
perspektief te zien voor de akker-
bouwsektor in Nederland getuige
o.m. het vele geld dat in ruilverkave
lingen wordt gestoken. "Maar wel
moet duidelijk zijn dat ook het ge
bied erin gelooft. Het zuidwesten be
wijst dat in ieder geval, zo zei hij te
hebben geconstateerd. Wat betreft de
milieu-maatregelen meent Van
Noord dat nooit verder mag worden
gegaan dan voor de sektor haalbaar
en betaalbaar is. En er moeten alter
natieven zijn. Ook het Borgstellings
fonds mag haar beleid volgens Van
Noord best wat verruimen. "Een
eventueel verlies ten behoeve van de
akkerbouw zou geen ramp zijn. Die
sektor heeft het Borgstellingsfonds
nog nooit iets gekost." Van Noord zei
ten slotte van mening te zijn dat de
Kleinschaligheid toeslag niet mag
worden afgeschaft. Dat zou opnieuw
een klap zijn voor de landbouw. De
heer Van der Maas hield het gezel
schap politici voor, dat wordt gepleit
voor breedwerkende investe
ringsteunregelingen en een inko
menskompensatie in ekonomische
zin. "Ter overbrugging van de huidi
ge moeilijke periode en om te kun
nen investeren voor de noodzakelijke
bedrijfsaanpassing." Volgens de 3
ZLO-voorzitter kan dat niet door de
door het CDA geopperde kompensa-
10
werkt bij ons relatief sterk door op
de werkgelegenheid." Hij hield een
pleidooi voor een consistenter EG-
beleid m.b.t. de plantaardige eiwit-
produktie. "Anders dan bij granen
blijft immers de gehele steun voor de
peulvruchten in de EG."
De direkteur wees ook op het gevaar
van verder dalende graanprijzen. Dit
heeft tot gevolg dat akkerbouwers in
de ons omringende landen ook aard
appelen gaan telen en daarmee wordt
een sterke tak bij ons aangetast. Er is
verder de onderlinge afhankelijkheid
van de sektoren: lagere graanprijzen
hebben ook nadelige konsekwenties
voor de veehouderij.
De direkteur van de Aardappel BV
de heer A. Bierens vertelde de CDA-
ers dat het aardappelbedrijf uit o.m.
milieuo-verwegingen druk werkt aan
het kweken van AM-restistente ras
sen. "Ook aan kwaliteit en afzet
wordt veel gedaan. Ten gerieve van
het publiek komt de Aardappel BV
binnenkort op de markt met een
1-kg verpakking voor aardappelen.
Bierens vertelde dat de kwaliteitsnor
men bij de Aardappel BV nog aan
zienlijk zullen worden verscherpt.
Hij verwacht een groeiend markt
aandeel in Nederland maar daar zal
eerder een merknaam dan de naam
Bintje haar bijdrage aan geven.
Bij de appels heeft de Jonagold de
eerste plaats overgenomen van de
Golden Delicious: 163 ton, op de
tweede plaats de Gloster met 163 ton
en pas op de derde plaats de Golden
Delecious met 158 ton. Een trend die
de komende jaren steeds sterker zal
worden de afname van het aanbod
Golden Delicious en de toename van
Jonagold en Gloster. De prijsvor
ming bij de appels blijft op hetzelfde
niveau gehandhaafd. De prijsver
schillen bij de Jonagold blijven
groot, de kleur en ondergrondkleur
bepalen de opbrengstpartijen. Het is
duidelijk merkbaar dat de beter ge
kleurde partijen nu geruimd
worden.
De prijsvorming van de Conference
is weer verbeterd de prijsdaling is
van korte duur geweest. De verkoop
van de maat 65/75 gaat stroever dan
de maat 55/65, de kleinste maat
handhaafd zich op een hoog niveau.
De export van de grote maten van de
Gloster verloopt vlot, de prijsver
schillen tussen de maten zijn zeer
klein.
Het gezelschap politici op werkbezoek bij Cebeco-Zuidwest.
De Afdeling Sociale Aangelegenhe
den (ASD) heeft in de vergadering
op 10 april haar goedkeuring gege
ven aan de nieuwe tweejarige
tuinbouw-cao, die is afgesloten met
de voedingsbonden. Het hoofd
bestuur van het KNLC stemde in
met het akkoord onder voorwaarde
dat ook de ASA er zijn goedkeuring
aan zou hechten.
De afdeling sprak zijn verontrusting
uit over recente uitspraken van de
Centrale Raad van Beroep (CBS).
Deze hebben de "meldingsplicht"
bij gelegenheidsarbeid onderuit ge
haald.
Meldingsplicht
Recente uitspraken van de Centrale
Raad van Beroep (CRB) hebben de
zgn. "meldingsplicht" bij gelegen
heidsarbeid onderuit gehaald
Het KNLC zal op korte termijn zijn
standpunt over gelegenheidsarbeid
moeten formuleren. Daarna zal men
tot eengezamenlijk 3 CLO-
standpunt dienen te komen. Vervol
gens kan in het ASF-bestuur een
constructieve en positieve beslissing
worden genomen die het mogelijk
maakt dat het eigenlijke gelegen
heidswerk, waarvoor de wet bedoeld
is, behouden kan blijven. Niet alleen
in het belang van de bedrijven die in
een piekperiode van gelegenheidsar
beid gebruik willen maken maar ook
in het belang van scholieren en huis
vrouwen die er in die bewuste perio
de een vakantiecentje willen bijver
dienen.
Gelegenheidsarbeid
In een brief aan het bestuur wees de
ZLM (Zuidelijke Landbouw maat
schappij) het KNLC-bestuur op de
toenemende problemen in de gele
genheidsarbeid. De inzet van huis
vrouwen voor de fruitpluk lijkt bij
de huidige stand van zaken niet meer
mogelijk. Het bestuur van het
KNLC is van mening dat er alles aan
gedaan moet worden om de gelegen
heidsarbeid te behouden. Desnoods
met een basisvrijstelling of een for
faitaire regeling.
In de bestuursvergadering van 2 mei
zal het KNLC zich nader beraden
over deze problematiek.
Vrijdag 21 april 1989
