De groeten uit een ontdooiend Moskou..
VERVOLG PAG. 11
Oppassers
Het verkeer
Harde valuta
Onlangs bezocht ik met een
groep Nederlandse landbouw -
journalisten de USSR. We trof
fen het, want het plenum had
juist meer bewegingsruimte gege
ven aan de landbouw en er wer
den verkiezingen gehouden.
Uniek, want de kiezers mochten
hun stem voor het eerst uitbren
gen op personen die niet tot het
zittende communistische partije-
tasblisment behoren. Van een
echte verkiezingsstrijd hebben we
weinig gemerkt. Wel waren op
een aantal plaatsen verkie
zingspamfletten opgehangen. In
trams en metro werden soms zeer
heftige politieke discussies ge
voerd. Ook hoorden we jonge
protestzangers hun politieke
idealen vertolken. Door pe-
restroika, glasnost en de TV
wordt de wereld voor veel inwo
ners van de Sovjet Unie groter.
Men wordt zelfbewuster, kriti
scher. Vooral de jeugd on
dersteunt de politieke lijn van
Gorbatsjov. Zij willen vernieu
wing, openheid en vrijheid. Met
grote inzet drukken ze tegen de
deur die thans op een kier wordt
gezet. Hier onder onze eerste in
drukken die wij tijdens ons ver
blijf van een week door en rond
Moskou en in Kiew opdeden. Na
een week ken je Rusland niet,
noch de Russen. Een handicap is
dat de talenkennis van de Russen
erg beperkt is, zij spreken alleen
hun eigen taal en het Russisch.
Dankzij een tolk, woorden en ge
baren is ons duidelijk geworden
dat de jeugd enkele grote idealen
heeft nl. meer vrijheid van me
ningsuiting, luxe westerse goede
ren en een reis maken naar Ame
rika of Europa. De eerste zorg
van de ouders: genoeg te eten van
goede kwaliteit. Veel ouderen
vinden het goed zoals het altijd is
geweest. De Sovjet Unie gaat een
moeilijke tijd tegemoet, Gorbats
jov zal alle steun nodig hebben.
Ons werd geen strobreed in de weg
gelegd. Overal werksters die de vloe
ren met vegertjs schoon houden
(geen stofzuiger gezien) en keuken-
personeel dat de vaat nog met de
hand afwast. De glazen waren niet
echt schoon maar verder maakt alles
wel een propere en nette indruk. Op
iedere verdieping bij de lift een dame
achter een bureautje. Een post die
dag en nacht bezet is, waarschijnlijk
voor informatie. Het is aan deze en
andere manieren van werkverschaf
fing te danken dat er geen werkloos
heid is in dit land. Onze kamer -
slechts twee oudere collega's uit ons
gezelschap genieten het privilege van
een eenpersoonskamer - ziet er een
voudig maar goed uit en is voorzien
van modern comfort met zelfs een
kleuren tv met overigens matig
beeld. Ik was ingekwartierd bij onze
reisleider. Onze kamer leek tijdens
ons verblijf af en toe meer op een
crisiscentrum. Steeds als ons pro
gramma - om welke reden was een
raadsel - veranderd moest worden
was er druk overleg met de gids over
alternatieven.
geld kan worden betaald. Er is dus
een levendige handel in buitenlandse
valuta. De jongens doen goede za
ken. Dikke stapels roebels komen te
voorschijn. In een mum van tijd
heeft de transaktie plaatsgevonden.
De taal van geld en gewin is interna
tionaal. De eerste dagen werd tijdens
ons verblijf door de collega's en ook
door toeristen druk gebruik gemaakt
van deze mobiele wisselkantoren.
Banken zijn er (nog) praktisch niet
in de Sovjet Unie en als buitenlander
ben je dan ook op de hotels aange
wezen waar een officiële onaantrek
kelijke koers wordt berekend of op
deze jongens in de straat.
Ook het hotelpersoneel maakt zich
schuldig aan deze illegale wissel
praktijken. We hoorden later dat en
kele jongens waren betrapt en opge
pakt: Waarschijnlijk heeft het hotel
personeel uit broodnijd de politie
over hun illegale aktiviteiten geïn
formeerd. De stad Moskou is zeker
na de winter niet aantrekkelijk:
grauwgrijs en saai. In parken en
langs de wegen ligt de troep van een
hele winter over. Langs de wegen de
Deze mevrouw liet ons binnen in
haar huis. Kleine kamers met weinig
komfort, wel een t.v. -toestel. Ze
was met ons bezoek zeer vereerd en
dankbaar voor de kleine geschenken
Moskou, maart 1989. Vanuit het
vliegtuig zijn de laatste sneeuw-
restanten nog te zien. Ze duiden er
op dat de winter plaats gaat maken
voor het voorjaar. Rond Moskou
uitgestrekte niet in cultuur gebrachte
gebieden met veel bossen en nog be
vroren meren. We treffen het, de
zon schijnt en het is op het vliegveld
een graad of acht boven nul. Onze
bus met voor Russische begrippen
VIP comfort (bij ons daterend uit
omstreeks 1950 en alleen van stal ge
haald in zeer drukke periodes) staat
al klaar. Dat is een meevaller want
de reisleider had ons van tevoren ge
waarschuwd: "In Rusland kun je
van alles regelen maar volgens plan
loopt er maar weinig". Het vliegveld
ligt op ongeveer 50 km van Moskou.
De vierbaans autoweg naar ons In-
touristhotel aan de rand van de stad
is vrij druk. Er zijn geen rijstroken,
wel vangrails. Op de in het algemeen
zeer brede wegen zie je opvallend
veel kleinere vrachtwagens. Het ver
keersgedrag is vrij gedisciplineerd
hetgeen niet zo'n wonder is want er
staan langs de weg veel verkeers
agenten en de kans dat je wordt aan
gehouden is vrij groot ook wanneer
je je niet aan een overtreding schul
dig hebt gemaakt. Tot donker toe
zonder lichten of met nauwelijks
zichtbare lampjes rijden is geen pro
bleem evenmin als het overbelasten-
van de auto. Hoe dat zit is ons niet
duidelijk geworden. De chauffeur -
wat zijn kleding betreft- zou hij ook
voor een wegwerker door hebben
kunnen gaan - weet behendig verra
derlijke gaten in het wegdek te ont
wijken. Ons hotel met 800 bedden
blijkt vlak tegenover het splinter
nieuwe kantoorgebouw van de ge
heime politie, de KGB, te staan. Dat
geeft in ieder geval een veilig gevoel.
Onze gids, Juli, een jonge student
Engels en economie, meldt het gezel
Een peuterklas op een kolchozboerderij,
met alle noodzakelijke voorzieningen.
10
gevoel voor de menselijke schaal,
zonder creativiteit en variatie zijn de
tientallen verdiepingen tellende flats
neergepoot langs de grote toegangs
wegen naar de stad. Grijze betonko-
lossen van zeer matige kwaliteit
waarin meerdere gezinnen de keuken
moeten delen.
laatste sneeuw vermengd met zwart
zand dat tegen de gladheid is
gestrooid. Het dragen van laarzen is
in dit jaargetijde zeker aan te beve
len. In het oude centrum bij de rege
ringsgebouwen en het Rode Plein is
het onberispelijk schoon. De eerlijk
heid gebied te zeggen dat wel overal
individuen en groepjes vrouwen
goedgemutst bezig waren om de stad
een schoonmaakbeurt te geven voor
de zomer. Gezelligheid en sfeer geeft
de stad haar inwoners en bezoekers
niet veel. Volgens plan en met weinig
De markt bij de ingang van het metrostation. Hier zijn aardappelen van goede kwaliteit te koop.
In de stad zie je praktisch geen
(brom)fiets. 's Ochtends lopen de
flats leeg en begeeft men zich te voet
naar de grote weg naar de vele halte
plaatsen voor de bussen, taxi's en
trams of naar het dichtstbijzijnde
metrostation. Het openbaar vervoer
is spotgoedkoop. Zo kun je voor 5
kopeken (omgerekend naar de offi
ciële koers nog niet eens een stui-
ver)met de metro door heel Moskou
reizen op een zeer efficiënte en aan
gename manier. Per vliegtuig van
Moskou naar Kiew (ca. 1.000 km)
kost een tientje. Wie zich een dure
fiets aanschaft moet wel een echte
liefhebber zijn. Gezinnen met een
goed inkomen (bijvoorbeeld waar
man èn vrouw werken) kunnen zich
de aanschaf van een auto veroorlo
ven. Dat zijn er in deze 8 miljoen in
woners tellende stad velen. Er zijn
maar 3 a 4 merken waarvan de Lada
de meest voorkomende is. Het kleu
renpalet is al even beperkt en loopt
van donkergrijs naar blauw. Af en
toe een grote wagen voor partijbon
zen. De personenauto's en vracht
wagens met model vijftiger jaren ge
ven ondanks de brede boulevards
toch een vrij druk verkeersbeeld te
zien met naar onze maatstaven vol
komen ten onrechte op ieder belang
rijk kruispunt een agent. Veel meer
dan af en toe wat fluiten en zwaaien
met een "zebraverkeersstok" heb
ben we ze niet zien doen. Rijden
Een dorp ver van de stad Moskou. Let op de kwaliteit van de weg en de oude
bus. Vrijwel alle huizen zijn gemaakt van hout.
Vrijdag 14 april 1989
en omgeving wilde ik gauw even een
paar kaartjes versturen met de kreet
"De groeten uit een ontdooiend
Moskou". Maar de kans dat je in dit
land iemand treft die je in Engels of
Duits de weg kan wijzen is even klein
als het land groot is hetgeen bewijst
dat de Sovjet Unie altijd sterk op
zichzelf gericht is geweest. Mijn stel
lige indruk na een week Rusland is
dat perestroika en glasnost daarin
verandering zullen brengen.
De kaartjes zijn niet verkrijgbaar.
De verkoopster is weg. Buiten bevin
den zich tussen de gaande en komen
de gasten kleine groepjes jongelui.
Een jongen van 16 a 18 jaar bena
dert me onopvallend en fluistert:
"Change? Dollars, Marken. Oh,
guldens". Hoeveel roebels voor een
gulden? vraag ik. Een overleg met
zijn vrienden. Na loven en bieden
(als Nederlander heb je de handels
geest hoog te houden) vinden we el
kaar bij drie roebel voor een gulden.
Voor beide partijen zeer voordelig.
Ik kom op de zwarte markt goed
koop aan roebels terwijl deze jon
gens harde valuta in handen krijgen
en die zijn begerenswaardig in de
Sovjet Unie omdat je er veel voor
kunt kopen. Zelfs luxe Westerse
goederen als radio's, cassetterecor
ders en dergelijke en natuurlijk kwa-
liteitskleding en voedsel. Er zijn
zelfs hele dure winkels op vliegvel
den en in hotels de zgn. Berioska
winkels waar alleen met buitenlands
schap landbouwjournalisten uit Ne
derland bij de receptie. Er blijkt iets
niet te kloppen. "Vraag nooit hoe of
wat, want niemand weet het", zo is
de ervaring van onze reisleider. De
gids blijkt gelukkig uit het goede
hout gesneden en weet het nodige te
regelen. We zouden hem week nog
meer dan eens nodig hebben....
Overal in het hotel zitten oppassers.
Het nut van deze passieve aanwezig
heid heb ik niet kunnen ontdekken.
Bij een eerste verkenning van hotel
Een kolchoz is in feite een heel dorp
