Konklusie ZLM-studiedag Pacht: "Alles wat we
nu hebben is beter dan wat we krijgen..."
Ervaringen na half jaar
arbeidspool West Zeeuws-
Vlaanderen zeer positief
Stellingen discussie op
de studiedag pacht
"Alles wat we nu hebben is beter dan wat we krijgen". Deze uit
spraak, opgevangen tijdens een gesprek op de studiedag Pacht van
de ZLM, is wellicht de meest rake samenvatting van de discussies die
de deelnemers ter afsluiting van de Pachtdag vrijdag 10 februari jl.
groepsgewijs hielden over de huidige pachtproblematiek. Op de druk
bezochte en zeer geanimeerde bijeenkomst die plaats vond in de
"Prins van Oranje" te Goes stonden vanuit de zorg om de daling van
het pachtareaal de voorstellen tot liberalisatie van de pacht centraal.
De problematiek ligt bepaald niet eenvoudig: De voorgestelde ver
mindering van de pachtdruk zal enerzijds leiden tot hogere prijzen
voor pachtgrond en betekent anderzijds minder bescherming van de
pachter. Of pacht daardoor weer aantrekkelijker wordt als relatief
goedkope financieringsbron voor de landbouw blijft voor de aan de
studiedag deelnemende ZLM-afgevaardigden de grote vraag. Dat
geldt volgens de deelnemers ook voor verhoging van de pacht.
De twee inleiders mr. W.J. Wolff,
adjunct secretaris van Commissie
Grondgebruik van het Landbouw
schap en prof. mr. A.H.T. Heister
kamp, hoogleraar aan de juridische
fakulteit van de Rijksuniversiteit te
Groningen, kwamen op grond van
verschillende argumenten tot vrijwel
dezelfde conclusie: voor de georga
niseerde landbouw kan het besluit tot
verlichting van de pachtdruk een
middel blijken te zijn dat erger is
dan de kwaal. De vertaling van de
deelnemers: bij het veranderen van
de pachtwet is grote terughoudend
heid en uiterste behoedzaamheid
geboden.
Pachtnormen
De vice-voorzitter van de ZLM, te
vens voorzitter van de werkgroep
Pacht van het Landbouwschap, de
heer A.H. Munters, stelde in zijn
welkomstwoord vast dat de land
bouw op het gebied van de pacht op
korte termijn nog heel wat staat te
wachten: nieuwe pachtnormen en de
volop in discussie zijnde rapporten
over pacht. Eén van een interdepar
tementale werkgroep het zgn. Her
overwegingsrapport en één van de
werkgroep Pacht van het Land
bouwschap: het Pachtstudierapport.
In beide staat overigens vanuit een
verschillende invalshoek - het ver
minderen van de pachtdruk cen
traal. De overheid wil in haar rap
port tot hogere prijzen voor de ver
pachte gronden komen om op die
wijze een hoger rendement te halen.
Het Landbouwschap wil versoepe
ling van de regels teneinde de pacht
als financieringsinstituut op termijn
veilig te stellen.
Naar aanleiding van hetgeen in de inleidingen naar voren kwam werden di
verse vragen gesteld. Hieruit werden stellingen samengesteld, die 's middags
in werkgroepjes werden bediscussieerd. Op de foto ziet U dat de heer G.J. de
Jager een vraag stelt.
Kortom, aanleiding genoeg, zo zei
de heer Munters, om de vraag in dis
cussie te geven of het instituut pacht
zijn tijd al dan niet heeft overleefd.
Aan het eind van de dag gaf hij na
een interessante discussie zelf de uit
slag van de plenaire discussie met
een form bestaand uit de heren
Wolff, Heisterkamp en hemzelf:
"Het is goed dat in het verleden ver
worven rechten voortdurend worden
getoetst aan de hedendaagse situatie.
De bezoekers van de studiedag luisteren aandachtig naar het betoog van de heer Heisterkamp. Deze Groningse hoog
leraar bracht de tongen flink in beroering.
Afgelopen week vond een evaluatie
plaats van het funktioneren van de
arbeidspool in West Zeeuws-
Vlaanderen. Aanwezig waren onge
veer 25 personen. In totaal hebben
zich bij de pool nu 65 mensen aange
meld om beschikbaar te zijn voor
enkele dagen per week of een be
paalde periode. Zij komen praktisch
allemaal uit de agrarische sektor. De
ervaringen van zowel de deelnemers
als de werkgevers zijn na het eerste
halfjaar bijzonder positief.
De agrariërs blijken op veel plaatsen
direkt inzetbaar. Er wordt o.a. ge
werkt bij het transport, laden en los
sen van verschillende produkten met
de heftruck, konstruktiewerk, wo
ningbouw, sleutelwerk bij kerncen-
Vrijdag 17 februari 1989
trale Borssele en bij Dow Chemical
in Terneuzen. Als gevolg van deze
kennis en werklust is er nu al meer
vraag naar werkkracht dan er be
schikbaar is. De werkverdeler Antoi-
ne Noë zou dan ook meer deelne
mers aan tijdelijk werk kunnen
helpen.
Kommentaar is er op de inhoudin
gen op het loon, omdat de meesten
partikulier verzekerd zijn voor ziek
tekosten en arbeidsongeschiktheid
en men dus dubbel premie betaalt.
Dit wordt ervaren als een onrecht
vaardige zaak. Ook verplicht af
dracht WW-premie vraagt om pro
blemen. Gebruik maken van deze
uitkering is niet de opzet van de ar
beidspool.
Er werd op de bijeenkomst niet ge
klaagd of gezeurd maar zeer positief
gediskussieerd over het werk, dat de
deelnemers als hun "vierde gewas"
zien. Een vierde gewas dat elke week
brood op de plank brengt. De aan
vankelijke schroom om bij de ar
beidspool te gaan werken blijkt vrij
snel over te gaan. Enkele deelnemers
bleken zichzelf de eerste tijd toch
nog wel als boeren gezien te hebben
waarvan gedacht wordt dat ze het
thuis niet meer kunnen redden. Er
blijkt allerwege steeds meer respekt
te bestaan voor deze werknemers.
Het idee van de arbeidspool is, zoals
bekend, geboren bij de gemeente
Oostburg. De pool is opgezet door
de drie West Zeeuws-Vlaamse ge
meenten, de RAK West Zeeuws-
Vlaanderen en de drie landbouwor
ganisaties. De begeleidingskommis
sie uit deze groep bestaat onder lei
ding van Adrie Dhont uit Groede.
Samen met de bedrijfsverzorgings-
dienst West-Nederland, is hier een
goed idee uitgewerkt.
Piet Risseeuw
We mogen, gezien de discussie van
vandaag, vaststellend dat het insti
tuut pacht bepaald niet verouderd is
en onverminderd in de landbouw
een zeer grote en onmisbare rol moet
blijven spelen als financierings
instrument".
Nieuw instrumentarium
Inleider mr. W.J. Wolff wees erop
dat er van verschillende kanten druk
wordt uitgeoefend om de pachtwet
te versoepelen teneinde de pacht
druk te verminderen. De zorg over
de terugloop van het pachtareaal tot
gevolg en doet velen geloven dat een
aanpassing van de Pachtwet noodza
kelijk is. De zorg over de terugloop
van het pachtareaal heeft het Land
bouwschap in haar pachtstudierap
port doen zoeken naar mogelijkhe
den om de pachtdruk (het verschil in
waarde tussen vrije en verpachte
grond als gevolg van de dwingende
regels in de Pachtwet) te verminde
ren. Daarmee zou pacht weer aan
trekkelijker gemaakt kunnen wor
den. Wat dat betreft moet men vol
gens Wolff van een pachtprijsverho-
ging niet veel verwachten, zelfs van
een verdubbeling van de pachtprijs
niet. Hij beklemtoonde de noodzaak
om in de pachtwet de nieuwe instru
menten loopbaanpacht en tijdelijke
pacht op te nemen. "Anders zie ik
de reguliere pacht op termijn geheel
verdwenen," zo waarschuwde hij.
De ZLM is, zoals bekend, een tegen
stander van deze liberalisatie voor
stellen van de werkgroep Pacht van
het Landbouwschap. Men vreest dat
als een keer het hek van de dam is de
pacht als zodanig op de tocht komt
te staan. Wolff concludeert dat hier
sprake is van een dilemma: je zou
aan de pachtwet moeten sleutelen
maar dat zal steeds ten koste gaan
van de pachter! Hij verwacht dat er
altijd wel een pachtdruk blijft.
De heer Wolff behandelde vervol
gens de verschillende liberalisatie
voorstellen zoals die zijn opgenomen
in het Heroverwegingsrapport van
de ambtelijke werkgroep van finan
ciën en Landbouw en in het rapport
van de werkgroep Pacht van het
Landbouwschap die in haar voor
stellen overigens zoveel mogelijk de
bedrij fscontinuïteit waarborgt
Hij kwam tenslotte tot de conclusie
dat alle voorstellen die de pachtdruk
zullen verlagen leiden tot verhoging
van de waarde van de verpachte
grond en hier ligt een directe relatie
met successierecht en vermogensbe
lasting. De heffingsgrondslag voor
het successierecht zal dan ook eerst
verhoogd moeten worden. De staats
secretaris van Financiën blijkt hier
toe (nog) niet bereid waardoor we
weer bij het uitgangspunt zijn. Voor
vrijwel alle veranderingen bij pacht
en de pachtwet geldt dat het middel
erger is dan de kwaal...."
J. Wieringa
Stelling 1: mr. W.J. Wolff:
Is terugloop van het pachtareaal
naar uw mening een zorgelijke ont
wikkeling en welke maatregelen
moeten genomen worden om deze
ontwikkeling tegen te gaan?
Uit de discussie blijkt dat er grote
zorg is over de terugloop van de
pacht. Men wil in principe wel een
offer brengen door als het moet een
iets hogere pachtprijs te accepteren.
Wel bestaat het gevaar van onder
pacht. In het algemeen is uiterste te
rughoudendheid geboden bij het
doorvoeren van veranderingen. Men
heeft twijfels of de voorstellen van
de werkgroep Pacht van het Land
bouwschap op zichzelf zullen leiden
tot een vermindering van de terug
loop van de pacht. Opgemerkt
wordt dat er in de fiscale wetgeving
een onbillijkheid zit: particuliere be
leggers moeten iedere 25 jaar 25%
vermogensbelasting betalen, terwijl
institutionele beleggers dat niet hoe
ven te doen. Overigens lijkt de ver
mogensbelasting te worden afge
schaft bij de belastingharmonisatie
in de EG.
Stelling 2: mr. W.J. Wolff:
Vindt u, dat er een vorm van tijdelij
ke pacht moet worden geïntrodu
ceerd en waarom?
Tijdelijke pacht wordt over het alge
meen afgewezen. Eventueel zou
daarmee kunnen worden ingestemd
op voorwaarde dat dergelijke con
tracten door de grondkamer worden
getoetst. Maar dit kan nu ook al,
dus is daarvoor geen wetswijziging
nodig. In een aantal gevallen kan dit
goed zijn voor de noodzakelijke be-
drijfsvergroting met losse grond.
Een ruimer goedkeuringsbeleid van
de grondkamer zou hier dienstig
kunnen zijn. Voor gemeenten en ha
venschapen kan tijdelijke pacht een
oplossing zijn "anders gaan ze zelf
boeren".
Stelling 3: prof. mr. A.H.T.
Heisterkamp:
Het aankopen van verpachte grond
voor toekomstig eigen landbouw
kundig gebruik zou eerder moeten
worden ontmoedigd dan gestimu
leerd. Daarom is een verlenging van
de zogenaamde wachttermijn voor
eigen gebruik te verkiezen boven een
verkorting. Daarbij zou dan kunnen
worden overwogen om het voor
keursrecht van de pachter af te
schaffen. Door dit alles zou er meer
verpachte grond voor stabiele beleg
gers beschikbaar komen.
Er wordt door de deelnemers onver
kort vastgehouden aan het voor
keursrecht. Opgemerkt wordt dat de
pachter bij gedwongen openbare
verkopen buiten spel staat wat be
treft het voorkeursrecht. In feite een
pleidooi om de pachter op de eerste
en de banken op de tweede plaats te
stellen. Conclusie van de discussie:
tenminste handhaven van de huidige
wachttermijn van 6 jaar en vasthou
den aan het voorkeursrecht, maar
verdere studie t.a.v. verlenging.
Stelling 4: prof. mr. A.H.T.
Heisterkamp:
Een effectieve controle op niet ge
toetste pachtovereenkomsten is niet
realiseerbaar zonder medewerking
van de landbouwers zelf. Het is
daarom ten zeerste de vraag of het
introduceren in de wet van enige
vorm van tijdelijke pacht zal leiden
tot het verdwijnen van de zogenaam
de zwarte of grijze pacht.
Prof. Heisterkamp wijst op het ge
vaar dat grijze pacht institutionele
beleggers ertoe kan bewegen ook
meer pacht te vragen. Gevraagd
naar de gevolgen van de diverse quo
ta voor de pacht blijkt dat er nog
veel onduidelijkheid bestaat. Deel
nemer R. Davids (24) uit Nieuw en
St. Joosland oppert de mogelijkheid
om een studie te maken van de pacht
zoals die in andere landen van de EG
funktioneert. Mogelijk zitten daar
nog aanknopingspunten in voor een
verdere discussie over pacht.
J.W.
13
