Hebt u wel eens een Zijden Hemdje geproefd????
Heruitgave oude topografische kaarten
van Zeeland 1910/1920 in boekvorm
BESTELBON
J ACM
MOl.tiS
W SjOSCxA'HtfNÏ
Nua
twt
\J> yM HA V V m
w&W'' %mK*/ r
Zo zcrg het Sloe er een kleine 80 jaar geleden uit.
Ondergetekende bestelt bij
Boekhandel Gittenberger
Spuiplein 37 BRESKENS de
Historische Provincie-atlas
van ZEELAND.
Intekenprijs 85,
inclusief verzendkosten.
Naam afzender
Telefoon
(0
Straat en huisnummer
Postcode en woonplaats
Handtekening
Bon in enveloppe verst' *n
zonder postzegel aan:
BOEKHANDEL GITTENBERGER
Antwoordnummer 1202
4500 VH BRESKENS
rond 1900. De kaarten tonen elk
perceel landbouwgrond en wei
land afzonderlijk. Elke mei
doornhaag, als voorloper van het
prikkeldraad, staat er als perceel
scheiding op aangegeven. Elke
boerderij (meestal met naam)
boomgaard en zelfs waterput
vinden we er op terug. Het Sloe
en de Braakman ziet men nog als
diepe watergangen.
U zult bij het bekijken van de at
las ook weer herinnerd worden
aan de scheurplicht die door de
Duitsers in de oorlog werd inge
voerd. Vanwege voedseltekort
moest men toen van veeteelt weer
naar akkerbouw overschakelen.
De inundatie van Walcheren in
1944 met daarop volgend de wa
tersnood van 1953 en de her- en
ruilverkavelingen hebben het
"groene Zeeland" voorgoed gro
tendeels doen verdwijnen.
Iedereen die belang stelt in de ge
schiedenis van zijn woonomge
ving zal versteld staan hoe land
bouw, stedebouw, het wegennet
en industrie zich de laatste 65
jaar ontwikkeld hebben.
De Historische Provincie Atlas
van Zeeland kan bij intekening
besteld worden voor 85,per
atlas inklusief verzendkosten (zie
bestelbon).
Ruilverkaveling, grensscheidin
gen, gescheurd land, stads- en
dorpsuitbreiding, iedereen die
hier wel eens mee te maken gehad
heeft kent de bekende topografi
sche kaarten uit Delft op de over
zichtelijke schaal van 1 25000.
Door de heer Gittenberger uit
Breskens, bekend van zijn "Zee
land in oude kaarten" werden
wij opmerkzaam gemaakt op het
feit dat er eind januari 1989 een
unieke reproduktie uitgave in
kleur zal verschijnen van alle to
pografische kaarten van de
Zeeuws eilanden en Zeeuws-
Vlaanderen van omstreeks
1910/1920 op de schaal van 1
25000.
Het is een uitgave van ROBAS in
samenwerking met de topografi
sche dienst te Delft. De kaarten
worden samen met een verkla
ring van alle tekens en kleuren als
atlas ingebonden en voorzien van
een stofomslag. Formaat 32 x
46 cm, omvang 86 pagina's.
De van de originelen nauwelijks
te onderscheiden kaarten laten
ons Zeeland zien in een tijds
bestek toen men net van hoofd
zakelijk akkerbouw op veeteelt
was overgegaan. Dit vanwege de
lage graanprijzen in Amerika
Dijkmanszoet
Aristokratie
Van de 16e tot de 19e eeuw was
het telen van appels en peren
voorbehouden aan de aristokra
tie. Langs bakstenen muren van
buitenhuizen en kastelen werden
fruitbomen in fraaie vormen ge
plant. Men ging daarbij zo ver
dat zelfs de muren werden aange
past aan de boomvorm en zo ont
stonden de zgn. golvende slange
muren; de fruitboom als onder
deel van de tuin en een pronkstuk
voor de bezoeker. Rassen met
een opvallende vorm of smaak
waren favoriet. Het Zijden
Hemdje, een populaire appel,
met zeer gladde schil en eigen
smaak in die tijd is hiervan een
fraai voorbeeld. De zelfgekweek
te appels en peren werden vaak
benoemd naar de landeigenaar of
naar de streek waarin men woon
de. Voorbeelden te over: de Belle
de Lunteren, Dijkmans Zoet,
Echtelse Zoete, Gamerense Zure,
Gerrie Roelof, Glorie van Veen-
dam, Groninger Kroon, Ingrid
Marie, Jakob Dirk, Jansteen,
Notarisappel, Reinette van
Ekenstein en Schellinhouter. Bij
de peren komen we ze ook tegen:
de Brakelse Marktpeer, de
Zwijndrechtse Wijnpeer, de Zure
Brederode en de IJsbout. En
spreekt de romantiek niet uit de
naam Maagdenpeer en Kamper
Venus?
Boeren bezaten meestal slecht
onderhouden zelfgekweekte
fruitbomen. Met de opkomst van
handel en industrie veranderde
dat ingrijpend. De vraag naar
Nieuwe rode mutant van Elstar
fruit in de stad nam toe en de rij
ke handelaren en industriëlen be
gonnen in de fruitteelt als aardige
vorm van geldbelegging. De
boomgaarden werden verpacht;
de veredeling kwam nu op gang
en oude tot dan toe veel gebruik
te rassen werden op een zijspoor
gezet en geraakten in de vergetel
heid. Dankzij de inzet van veel
partikulieren en kwekers is er
toch nog veel bewaard gebleven.
De Nederlandse Stichting Fruit-
rassen zet dat vrijwillig werk nu
professioneel voort. Opdat er
niets meer verloren gaat
J. Wierenga
Het bedenken van namen voor
nieuwe rassen levert bij kwekers
en veredelaars nogal eens proble
men op. Vroeger in de achttiende
eeuw toen het kweken van nieu
we rassen pas op gang kwam
brak men zijn hoofd daar aller
minst over. Vooral in het fruit
lag de naam van een nieuw ras
vaak dicht bij huis. Zo werd de
appel vaak genoemd naar de heer
bij wie de entenier in dienst was.
Neem bijvoorbeeld de naam van
het appelras "Mijnheer van
Dijksterhuis mandappel". Deze
appel groeide alleen op de bui
tenplaats van de Heer van de
Menkemaborg in het Noord-
Groningse Uithuizen, Jonker A.
Dijksterhuis. Dit ras is helaas
verloren gegaan. Maar talrijke
andere niet populaire rassen
bestaan gelukkig nog dankzij de
zorg bij partikulieren en kwekers
of soms door toeval. Hebt u bij
voorbeeld wel eens een Zijden
Hemdje geproefd? Dat kan nog
dankzij de in 1983 opgerichte Ne
derlandse Stichting Fruitrassen
die het voortbestaan van dit zeer
oude ras en al die andere honder
den oude en nieuwe fruitrassen
tot haar doelstelling heeft
gemaakt.
Handel
Natuurlijk kent iedereen de
Advertentie I.M.
Mooie verzameling van "Queen" van verschillende bomen (en stand
plaatsen)
'Boskoop'mutanten
Elstar, de Jonagold, de Cox's, de
Alkmene, Karmijne en Golden
Delicious. Moderne, smakelijke
appelrassen die met de pereras
sen Conference, Beurre d'Hardy,
Beurre Lebrun, Bonne Louise en
Triomphe de Vienne het leeu
wendeel van de fruitopstanden
op onze boomgaarden uit ma
ken. Appels en peren die op grote
schaal geteeld worden voor de
handel. Maar ons land kent veel
en veel meer rassen. Van zeer
oud tot zeer jong. Rassen die het
om allerlei redenen niet hebben
gebracht tot de status "kommer-
cieel interessant"; niet lekker ge
noeg, niet houdbaar, niet pro-
duktief genoeg, onvoldoende
wintervast, enz. enz. Ze hebben
een onvoldoende gekregen en
zijn gezakt voor de toelating tot
produktie op grote schaal. Een
groot aantal partikulieren en
(hobby)kwekers in ons land legt
die strenge kriteria niet aan.
Hoeft dat ook niet te doen. Zij
willen voor hun plezier uit dik
wijls nostalgische of historische
overwegingen in hun tuin een
paar "antieke" rassen in stand
houden. De Nederlandse Stich
ting Fruitrassen in Culemborg
speelt op deze behoefte in en
heeft inmiddels een grote kollek-
tie oude (en nieuwe) fruitrassen
verzameld. Onlangs heeft ze
daarvan een overzichtsten
toonstelling gegeven. "Van Eva
tot Elstar". In een gidsje staat
over haaf doelstelling "dat zij de
oude, soms bijna verdwenen,
rassen vanwege hun typische ei
genschappen in stand wil houden
(een genenbank dus) en dat zij
het gebruik, de restauratie en
aanplant van fruitrassen en oude
boomvormen wil bevorderen. Op
haar kwekerij zijn tientallen
oude rassen meestal nog volop
verkrijgbaar.
Het enten van vruchtbomen zoals
dat in de zestiende eeuw plaatsvond
Vrijdag 11 november 1988
13
