De herfsttuin, van melancholie
naar nieuw elan
c. j. nouse beveland bv.
holle stengels verzamelt zich wa
ter waardoor de plant kan weg
rotten. Woekerende vasteplan-
ten kunnen worden afgestoken
binnen de hun toegekende ruim
te. Spit bij voorkeur niet tussen
de vasteplanten maar zorg voor
een luchtige bodembedekking
met verterend blad, compost of
iets dergelijks. Daardoor blijft de
grond op natuurlijke wijze funk-
tioneren en kunnen allerlei nutti
ge bodemorganismen hun heilza
me werk blijven doen.
Verlenging van de border-
bloeitijd
Nadat de vasteplanten op deze
wijze zijn verzorgd maar niet ge
heel ontkleed zijn, kunnen tussen
de vasteplantenpollen bloembol
len worden geplant. Met bloem
bollen in de vasteplantenborder
kan het bloeiseizoen aanzienlijk
worden verlengd. Plant bijvoor
beeld narcissen en boshyacinten
(Soilla) tussen zomer- en her-
fstbloeiende vasteplaten. In het
voorjaar voor de vasteplanten
zich ontwikkelen bloeien de bol
len. Als de bloei voorbij is groei
en de vasteplanten uit en verslui
eren met hun blad de afstervende
bollen. Op die wijze zijn we an
ders dan met bollen in perken
heel praktisch van het probleem
van afstervend bollenloof
verlost.
Een andere aardige manier van
bollen tussen vasteplanten is toe
passing tussen bodembedekkers.
Tussen fijne bodembedekkers
zoals stekelnootje, maagdepalm,
zonneroosjes en dergelijke kun
nen heel goed ranke bolgewasjes
worden geplant. Bij uitstek ge
schikt daarvoor zijn de irissoor
ten Iris retioulata en Iris danfor-
diae. In het voorjaar vormen ze
kleurige vlekken in het groene ta
pijt. Later verdwijnen de stengels
onopgemerkt tussen het uitdijen
de loof. Een prettige bijkomstig
heid is bovendien dat dit type
bollen zogenaamd verwildert.
Dat wil zeggen als ze eenmaal
zijn aangeplant vermeerderen ze
zichzelf en we hebben er verder
geen omkijken meer naar.
Rozen en andere halfheesters
De herfstverzorging van rozen
beperkt zich in hoofdzaak tot het
netjes bijknippen van slordig uit
gegroeide struiken. Het echte
korte terugsnoeien doen we pas
in het volgend voorjaar. Nu moe
ten we minstens 40-50 cm scheut
lengte behouden om bij strenge
vorst het te diep invriezen tegen
te gaan. Met het oog op vorst-
schade is het tevens belangrijk de
kwetsbare wortelhals te bescher
men door aan te aarden of door
eF vast als bemesting stalmest of
compost om heen te deponeren.
Andere halfheesters zoals vlin
derstruik, ganzerik, zomerbloei
ende spirea, perovskia en caryop-
teris fatsoeneren we op dezelfde
wijze als rozen en snoeien pas in
het voorjaar kort terug.
Net als bij de vasteplanten kun
nen we de bloeitijd van plaatsen
waar rozen en andere half
heesters groeien verlengden door
er bloembollen tussen te planten.
Ook hier weer verwilderende
soortjes als crocus, sneeuwklok
jes, narcissen, sneeuwroem en
dergelijke.
Heesters en bomen
De meeste bloemheesters die in
het voorjaar bloeien zoals forsy
thia, spirea, deutzia, jasmijn en
dergelijke snoeien we het best di-
rekt na de bloei. Andere heesters
en bomen behoeven meestal be
trekkelijk weinig snoei. Die snoei
beperkt zich tot het wegsnoeien
van hinderlijke takken en takken
Onder dit type struiken (fluweelboom) kunnen heel goed verwilderde
bollen worden geplant die bloeien voor de bladontwikkeling.
Als de Siberische edelweis is uitgebloeid blijft de plant nog maanden
lang de border "aankleden".
De herfsttuin staat in het teken
van afscheid nemen. De melan
cholie waarmee dat gepaard gaat
drukt een droevig stempel op
haar verschijningsvorm, versom
berende kleuren, afstervende
planten en plantedelen, vallende
bladeren, regen storm en ander
ongerief zijn de verschijnselen
waarvan het naderende einde
zich laat vergezellen. Het is het
einde van een jaar lang groeien
en bloeien. Een einde, maar te
vens een nieuw begin. Want het
begin van het einde is voor de
vooruitziende tuinliefhebber te
gelijkertijd het begin van een
nieuw seizoen.
Zodra de oogst van een seizoen
lang genieten binnen is, moeten
al weer de voorwaarden worden
geschapen waaronder de tuin
zich een volgend seizoen voor
spoedig kan ontwikkelen. En be
halve dat, is het nuttig om op
zo'n tuinoudejaarsavond eens na
te denken over de vraag of de
huidige tuininrichting nog wel
aan de verwachtingen beant
woord. Immers ook een tuin ver
oudert en de manier waarop we
er mee omgaan verandert. Een
gemiddelde tuin van nu is een
heel andere tuin dan een tuin van
zo'n tien - vijftien jaar geleden.
Het is nu een mooie tijd om plan
nen te smeden voor de herinrich
ting om straks van die aan nieu
we omstandigheden aangepaste
tuin weer volop plezier te kunnen
hebben.
Fatsoeneren, maar niet teveel
Een seizoen lang produktie van
stengels, bladeren, bloemen en
vruchten leidt in de herfst tot een
veelal rommelige situatie. Een
rommelige situatie waarin orde
gebracht moet worden door te
snoeien, af te snijden, weg te har
ken, om te spitten en dergelijke.
Dat opschonen is prima, mits we
ons niet tot een overmatige kuis
heid laten verleiden. Orde schep
pen, maar geen kaalslag plegen.
Fatsoeneren in de vasteplanten
(border): probeer planten met
stevige stengels en interessante
uitgebloeide bloeiwijzen zoals
onder andere astilbe of spirea en
anaphalis of Siberische edelweis,
zoveel mogelijk te sparen. Dit ty
pe planten houdt de tuin in de
winter aangekleed en bij sneeuw
en rijp zorgen zij voor verrassen
de plaatjes. Snij rommelige, lig
gende en door elkaar groeiende
plantedelen weg. Let er op vaste
planten met holle stengels niet te
kort af te knippen, want in de
Te sterk uitdijende bamboe kan ook in de herfst tot de gewenste pro
porties worden terug gebracht.
Tussen deze fijne bodembedek
kers kunnen ranke bolgewasjes,
zoals Iris reticulate worden
geplant.
die een goede vorm in de weg
staan. In de periode waarin van
af de herfst de struiken en bomen
in winterrust zijn, kunnen we die
snoei goed uitvoeren.
Wanneer voorjaarsbloeiende
heesters jaren achtereen niet ge
snoeid zijn, kan het wenselijk zijn
om ze in de winterrustperiode
eens flink te verjongen.
Sommige planten moeten voor
kerst worden gesnoeid, o.a.
berk, noot, esdoorn en druive-
planten. Later snoeien kan tot
gevolg hebben dat ze uit de ge
maakte wonden gaan bloeden.
Met het amandelboompje wor
den veel snoeifouten gemaakt.
Niet in de winter maar pas na de
bloei in het voorjaar de takken
afknippen.
Nieuw elan nu voorbereiden
Zoals gezegd veroudert ook een
tuin. Soms raken borders versle
ten en raakt de beplanting uit de
tijd. De wijze waarop een tuin
wordt gebruikt verandert door
dat de gezinssamenstelling wij
zigt, omdat onze inzichten veran
deren of gewoon omdat we op
onze oude situatie zijn uit
gekeken.
Om een verouderende tuin weer
nieuw elan te geven is het belang
rijk voor de vernieuwing een her
inrichtingsplan op te stellen, te
ontwerpen. Zo'n herinrich
tingsplan voorziet in grote lijnen
in het volgende.
1. We maken een verlanglijstje
van 'ingrediënten' die we in een
nieuwe tuinopzet vervat willen
hebben.
2. We bekijken wat we daarbij
van de bestaande tuin kunnen
sparen en wat we eventueel kun
nen hergebruiken.
3. De ingrediënten van het ver
langlijstje proberen we op een
leuke manier in de beschikbare
tuinruimte onder te brengen.
Belangrijke onderdelen daarbij
zijn:
a. de plaats en vorm van paden
en terrassen.
b. een eventuele vijver.
c. hoe realiseren we voldoende
privacy.
d. kunnen we met hoogtever
schillen de tuin interessanter
maken.
e. of en zo ja waar we nog gazon
willen.
fde plaats en de geaardheid van
nieuwe beplanting.
Alles wat we willen situeren we
zodanig dat er binnen goede ver
houdingen een boeiend ingerich
te tuinruimte ontstaat. Een tuin
met nieuw elan. Een tuin die is
toegesneden op onze huidige
wensen. We kiezen en arrangeren
alles zodanig dat al onze zinnen,
het oog, oor, smaak, geur en ge
voel kunnen worden gestreeld.
En we puzzelen net zo lang tot al
les op de goede plaats staat. Dat
wil ook zeggen die planten kiezen
die geschikt zijn voor onze groei
plaatsomstandigheden en zorgen
voor evenwichtige arrangemen
ten van grote en kleine soorten in
een rangschikking die het hele
jaar door weet te boeien.
De herfst een prima vertrektijd
Met zo'n operatie nieuw elan kan
in de herfst een begin worden ge
maakt. Met name rooien en ver
planten van bomen en struiken
kan dan uitstekend geschieden.
Een vijver die in herfst wordt
aangelegd zal in het voorjaar
vaak minder algenproblemen
kennen omdat het natuurlijk
evenwicht eerder wordt bereikt.
Door nu vast paden, terrasjes,
een pergola en dergelijke te ma
ken kunnen we in het voorjaar
volstaan met de finishing touch
van het aanbrengen van de bloei
ende kruidachtige beplanting.
Daarna rest slechts het genieten
en genoeglijk verzorgen van het
aan de jongste inzichten aange
paste eigen paradijs.
12
Vrijdag 14 oktober 1988
