Vervangen we dit jaar de trekker
of het keukenblok?
'Een half miljoen boerinnen in de klas'
Inzicht
Tot slot
Tentoonstelling over landbouwhuishoudonderwijs vanaf 1909
Afsluiting manifestatie Europese kampagne landelijke gebieden
Ieder agrarisch gezin weet hoe het
inkomen uit het bedrijf van jaar tot
jaar uiteen kan lopen. Door allerlei
omstandigheden, zoals ziekte onder
het vee of in de gewassen, slecht
weer, lage prijzen van de produkten,
soms samengaand met hoge kosten,
kan het inkomen in een bepaald jaar
laag zijn. Daar staat tegenover dat
andere jaren weer gunstig uit de bus
kunnen komen.
Naast de wisselende inkomsten kun
nen ook de uitgaven van gezin en be
drijf van jaar tot jaar sterk variëren.
Denk maar eens aan de vervanging
van de trekker, de auto, de nieuwe
spuitmachine, het nieuwe keuken
blok of de kinderen die nu naar de
middelbare school gaan en nogal
wat meer kosten dan een paar jaar
geleden. Misschien een wat vreemde
kombinatie van voorbeelden. De
kombinatie komt echter minder
vreemd over, wanneer we bedenken
dat de geldstromen in gezin en be
drijf onlosmakelijk met elkaar ver
bonden zijn en dat je geld maar één
keer kunt uitgeven.
Zowel het bedrijf als het gezin heb
ben hun inkomsten en uitgaven. De
ze geldstromen vormen samen de li
quiditeit. De liquiditeit geeft aan of
gezin en bedrijf in staat zijn om de
kortlopende schulden te voldoen uit
de direkt beschikbare middelen en
wat de ruimte is voor extra uitgaven.
Behalve de jaarlijkse wisselingen in
inkomsten en uitgaven kennen we in
de akkerbouw en groenteteelt ook de
sterke wisselingen van maand tot
maand of beter: van half jaar tot
half jaar.
Gedurende de periode maart/april
tot september/oktober overtreffen
de uitgaven veelal ruimschoots de in
komsten. U kent het wel: "Als het
maar eenmaal weer september is".
En het is nu oktober. Het geld van
oogst 1988 komt langzaam binnen
druppelen en er ontstaat weer wat
ruimte op de lopende rekening.
Voor sommige gewassen zien we
echter dat de voorschot uitbetalin
gen later komen. Voor bijvoorbeeld
de aardappeltelers komt de (gedeel
telijke) uitbetaling van oogst 1988,
bij wijze van voorschot, pas in de
cember op gang.
Op de meeste akkerbouwbedrijven
komen in een korte periode de in
komsten binnen waarvan gezin en
bedrijf tot ongeveer volgend jaar
september moeten rondkomen: De
volgende oogst moet ervan worden
gefinancierd, de vervangingsinveste
ringen moeten ervan worden ge
daan, er moet ruimte zijn voor de
gezinsbestedingen etc., maar ook
dient er te worden bepaald: Wat is
de ruimte voor extra uitgaven, voor
reservering etc.
Uit het boekhoudrapport is te lezen
hoe het vermogen zich heeft ontwik
keld. De boekhouding kan een goe
de informatiebron zijn ten aanzien
van ekonomische en technische
aspekten van het bedrijf en betref
fende de besteding van het behaalde
inkomen. Dit zou de hoofdfunktie
van de bedrijfsboekhouding moeten
zijn: het gebruik voor de belasting
aangifte een afgeleide funktie. Het
boekhoudrapport heeft echter be
trekking op een periode die achter
ons ligt, terwijl er nu veelal keuzes
moeten worden gemaakt met betrek
king tot het wel of niet investeren, of
reserveren/extra aflossen of geen
van beide.
Om deze keuze overwogen te kun
nen maken is inzicht in het financiële
gebeuren van bedrijf en gezin nood
zakelijk. Een aanwijzing over de fi
nanciële positie op dit moment is de
stand van de lopende rekening, het
bedrag van onbetaalde rekeningen
en het bedrag van de vandaag of
morgen binnenkomende gelden. Dit
is de liquiditeitspositie van dit mo
ment. Vanaf september zal de liqui
diteit toenemen, vanaf omstreeks
april zal de liquiditeit vermoedelijk
afnemen. Om inzicht te krijgen is
het daarom noodzakelijk de liquidi
teitspositie over een grotere periode
te bekijken.
Vrijdag 14 oktober 1988
88^1 fddólüó M' gsblnV
Een liquiditeitsbegroting geeft een
overzicht van de te verwachten in
komsten en uitgaven voor zowel ge
zin als bedrijf in een bepaalde perio
de, bijvoorbeeld per maand of per
half jaar of per jaar.
Bijvoorbeeld:
Een liquiditeitstekort kan worden
veroorzaakt door:
- lage opbrengsten/prijzen; is aan
passing van het bouwplan voor 1989
een reële mogelijkheid?
- hoge kosten, wat zijn de mogelijk
heden van kostenverlaging (direkte
teeltkosten, maar ook machine-
kosten, kontributies, verzekerings
kosten etc.)
- relatief hoge privé-uitgaven, is dat
incidenteel of niet? Is het mogelijk
om die wat te verlagen?
- verkeerde financieringsvormen.
Bijvoorbeeld: de aardappelloods is
van de lopende rekening gefinan
cierd, waardoor het oogstkrediet al
is verbruikt.
- minder verantwoorde investerin
gen in de bedrijfs- of privésfeer.
Een slechte liquiditeit hoeft niet pro
blematisch te zijn wanneer het tijdig
wordt onderkend en er tijdig stap
pen worden genomen. Hoewel op dit
moment Uw liquiditeitsruimte zal
toenemen, zal de liquiditeit over een
grotere periode moeten worden be
keken; een akkerbouwer ontvangt
nu eenmaal geen melkgeld om de 14
dagen. Regeren is vooruitzien, maar
ondernemen ook. Tijdig onderken
nen en tijdig kontakt opnemen met
Uw boekhouder/bank/sociaal eko-
nomisch voorlichter kan erger voor
komen, maak gebruik van hun dien
sten; ze zijn er voor U! Een over het
hele jaar genomen regelmatig hoge
stand op de lopende rekening kan
ook een aandachtspunt zijn. Regel
matig gedurende een langere periode
positief staan op de lopende reke
ning levert U vrijwel geen rente op.
U betaalt voor de lopende lening(en)
waarschijnlijk nogal wat meer rente.
Is het dan niet te overwegen om wat
extra af te lossen op die lening en de
extra geldbehoefte voor de komende
oogst te financieren met een oogst
krediet. Er zijn in ieder geval ver
schillende mogelijkheden om deze li
quide middelen tijdelijk over te he
velen naar rekeningen met een hoge
re rentevergoeding.
Zoals uit het voorgaande moge blij
ken is liquiditeitsbewaking niet al
leen van belang als er financiële pro
blemen zijn. Het is ook een nuttig
middel om deze problemen te voor
komen en overwogen keuzes te kun
nen maken in zowel bedrijfs- als pri
vésfeer. Met name in bedrijfstakken
met sterk wisselende geldstromen is
liquiditeitsbewaking een essentieel
onderdeel van het ondernemer
schap. Wanneer de te verwachten in
komsten en uitgaven van zowel gezin
als bedrijf op een rijtje staan, is het
Een liquiditeitsbegroting van september 1988 tot september 1989.
Beschikbaar is of komt:
stand lopende rekening nu: negatief 120.000,—
toegestaan krediet 125.000,—
kredietruimte
5.000,—
te ontvangen van oogst 1988 tot sep
tember 1989
160.000,—
te ontvangen van oogst 1989 tot sep
tember 1989
25.000,—
verwachte ontvangsten in de komende
12 maanden:
kinderbijslag
4.000,—
rentesubsidie in juni
2.000,—
196.000,—
Te betalen:
het nu liggende stapeltje rekeningen 16.000,—
verwachte teeltkosten voor 1989 zoals
zaai- en pootgoed, bestrijdingsmiddelen,
meststoffen 50.000,
algemene bedrijfskosten, zoals onder
houd, verzekeringen, gas, water, licht,
brandstof, boekhouding, kontributies 30.000,
loonwerk 15.000,
gezinsuitgaven, inklusief de inkomsten
belasting en premieheffing 55.000,
rente en aflossing in december 1988 en
juni 1989 50.000,—
216.000,—
20.000,—
Af: krediteurenpost die vrijwel blijvend
aanwezig is (leverancierskrediet)
10.000,—
Liquiditeitstekort
10.000,—
In dit voorbeeld is een tekort berekend van 10.000,Dus ondanks de nu
oplopende lopende rekening is er in dit voorbeeld volgend jaar deze tijd een
tekort van ca. 10.000,aan beschikbaar geld (liquiditeitstekort).
mogelijk om als agrarisch gezin te
bepalen: "Vervangen we de trekker
of het keukenblok of dit jaar maar
even geen van beiden"?
In Historisch Museum Marialust is
nog t/m 20 november onder de titel
'Een half miljoen boerinnen in de
klas' een veelzijdige tentoonstelling
te bezichtigen gewijd aan het thema
landbouwhuishoudonderwijs. Deze
vorm van onderwijs is ontstaan in
1909 en bleef bestaan tot 1968.
Was het geoorloofd dat meisjes die
later boerin werden geen vakonder
wijs kregen en de boerenzoons wel?
In veel landen werd deze vraag aan
het eind van de vorige eeuw gesteld.
In navolging van het buitenland
werd ook in Nederland een lans ge
broken voor vakonderwijs aan meis
jes op het platteland.
Een omvangrijke kollektie historisch
fotomateriaal, dokumenten, leer
middelen en gebruiksvoorwerpen
waarmee leraressen en leerlingen
werkten, geven een boeiend inzicht
in een deel van het verleden dat wel
iswaar velen hebben meegemaakt,
maar tot nu toe onderbelicht is ge
bleven. Het betreft het aandeel van
vrouwen in de ontwikkeling van de
modernisering van de landbouw en
de verbeteringen van de leefomstan
digheden op het platteland en hoe
hun rol werd onderkend en gestimu
leerd door de landbouw- en onder
wijspolitiek.
'Die niet recht en weet den gront van
haer bedrijf, is staeg een slappe gans
en noyt een handigh wijf', deze uit
spraak van 'vader' Cats werd het
motto van het landbouwhuishoud
onderwijs dat in geschriften en af
beeldingen vaak wordt aangetrof
fen. In de tentoonstelling worden de
vele vormen waarin het onderwijs
gestalte kreeg visueel gemaakt. Zo
evolueerde het kursusonderwijs voor
meisjes vanaf 16 jaar die lessen ont
vingen in de land- en tuinbouw- en
huishoudelijke vakken, tot volledig
dagonderwijs voor alle meisjes op
het platteland vanaf 12 jaar. Tot
1968 bleef het onderscheid met het
stadse huishoudonderwijs duidelijk
aanwezig vanwege de gerichtheid op
de meeromvattende huishouding op
het platteland. Hierna werd als ge
volg van de Mammoetwet het land-
bouwhuishoudonderwijd niet langer
als aparte onderwijsvorm erkend.
Met het huishoudonderwijs werd het
samengevoegd in het lager
De vraag of het geoorloofd was dat meisjes die boerin werden geen, en jon
gens die boer werden wel vakonderwijs kregen, resulteerde in 1909 tot de
oprichting van het landbouwhuishoudonderwijs
huishoud- en nijverheidsonderwijs.
Ook het onderwijs en de voorlich
ting aan volwassen vrouwen wordt
op de tentoonstelling in beeld ge
bracht. De Huishoudelijke Voor
lichting ten Plattelande - ontstaan in
de krisis van de jaren dertig - en de
voorlichting in de naoorlogse streek-
verbeteringsgebieden waren onmis
baar geënt op het landbouwhuishoud
onderwijs omdat hierin veel land-
bouwhuishoudleraressen werkzaam
waren. Zo werden naast ruim een
half miljoen (aanstaande) boerinnen
vele andere plattelandsvrouwen met
dit onderwijs bereikt. Rond de lera
ressen ontspon zich een breed net
werk voor vrouwen op het platte
land, gericht op ontwikkeling, on
derwijs en vorming, dat versterkt
werd door de oprichting van platte
landsvrouwenorganisaties
De eerste leraressen in dit onderwijs
werden opgeleid op De Rollecate,
een rijksschool die in 1913 werd op
gericht in Den Hulst een dorpje in
Noordwest Overijssel en in 1930
naar Deventer verhuisde. Deze
school die bijna 30 jaar onder de be
vlogen leiding stond van Theda
Mansholt, kan met recht de baker
mat van dit onderwijs worden ge
noemd. Het feit dat deze school 75
jaar geleden van start ging, is onder
meer de aanleiding voor het uitbren
gen van deze tentoonstelling. In een
begeleidende video-produktie wor
den de getoonde beelden op de
ekspositie tot leven geroepen door
de ervaringen en ideeën van enkele
landbouwhuishoudleraressen cen
traal te stellen.
Ter gelegenheid van de tentoonstel
ling in Marialust verschijnt - onder
dezelfde titel - bij uitgeverij De
Voorstad in Heerlen - een uitgebrei
de publikatie die zowel in het mu
seum als in de boekhandel zal wor
den verkocht. Zij is geschreven door
de historica Margreet van der Burg
wier onderzoek de (inhoudelijke) ba
sis vormde voor de ekspositie.
Door het museum wordt een lesbrief
samengesteld die zich met name
richt op leerlingen van het LBO en
MBO. Het museum in Apeldoorn is
geopend dagelijks van 10-17 uur,
zondag 13-17 uur en maandag
gesloten.
In de herfstvakantie van 15 tot en
met 23 oktober a.s. zal de Euro
pese Kampagne voor de Lande
lijke Gebieden worden besloten
met tal van aktiviteiten onder het
motto 'Geniet van het Landelijk
Gebied'.
Het gaat hierbij o.a. om wande
lingen, fietstochten, bezoeken
aan agrarische bedrijven en ten
toonstellingen. Er is voor elk wat
wils in de verschillende regio in
ons land. Alle aktiviteiten staan
vermeld in een 8 pagina's tellen
de krant die geheel in kleur is uit
gevoerd. Deze krant zal in een
oplage van 100.000 eksemplaren
gratis worden verspreid vanuit
420 VVV-kantoren. Op 2200 ver
kooppunten in ons land roept de
firma Kortman Intradal de kliën-
tèle op de krant te halen bij de
dichtstbijzijnde VVV. Er is een
aktie aangekoppeld met kor
tingsbonnen voor bestedingen in
de herfstvakantie.
De apotheose van de vele aktivi
teiten zal in genoemde week
plaatsvinden in Flevohof bij Bid
dinghuizen. De toegangsprijs tot
dit themapark voor natuur, land
schap en grondgebruik zal daar
toe in de herfstvakantieweek met
ƒ5,per persoon worden gere
duceerd. Er zullen vele ekstra
evenementen plaatsvinden zoals
een folkloristische dag (op 15
september), een dag van het
paard (op 16 september), een on-
derwijsdag (op 17 september),
een broodversierdag (op 19 sep
tember), alsmede een beurs voor
vakantie op het platteland (op
21, 22 en 23 september) en een
opening van een tentoonstelling
en mini-symposium over onder
zoek in het Landelijk Gebied (op
22 september).
Nadere informatie over het pro
gramma alsmede over de Euro
pese Kampagne kan worden ver
kregen bij het sekretariaat (post
bus 20020, 3502 LA te Utrecht,
tel. 030-852406). Voor de aktivi
teiten op Flevohof kan men ook
terecht op Spijkweg 30, 8256 RJ
te Biddinghuizen (tel.
03211-1514).
11
