Herfstzaai Engels raaigras: late zaai kost opbrengst
Grote deelname aan
kleurwedstrijd Kadaster
Grote verschillen
Late zaai
Actieradius Nederlandse export hardfruit gering
SEV een miljoen
gekort
Hof: Duitse
grenskontroles
overdreven
Positie boerin
wordt onderzocht
In het kort
Biotechnologie
verdient stimulans
Het wachten is op
de nieuwe nota's
Goed gedaan
Pre-interventie appelen
Agrarische bijdrage betalingsbalans blijft belangrijk
Een aanzienlijk deel van de oppervlakte van Engels raaigras dat voor
het zaad wordt geteeld, wordt niet onder dekvrucht maar in open
land in de nazomer en herfst gezaaid. Om het risiko van uitwinteren
te beperken i& het gewenst dat het gras niet als kiemplant de winter
ingaat maar dat er minimaal twee a drie spruiten per plant ontwik
keld zijn. Hiervoor werd aanbevolen om niet later te zaaien dan de
tweede helft van september.
Als gevolg van onder andere de late
oogst van de voorvrucht wordt in de
praktijk soms tot laat in de herfst
Engels raaigras gezaaid. De resulta
ten hiermee zijn niet zelden redelijk
tot goed zodat de diskussie over hoe
Iaat in de herfst Engels raaigras ver
antwoord kan worden gezaaid tel
kens oplaait. Het onderzoek door
middel van veldproeven dat over dit
onderwerp in Nederland in het verle
den werd uitgevoerd gaf geen slui
tende informatie. In overleg met ver
tegenwoordigers van telers en gras
zaadfirma's werd daarom besloten
om aan de hand van gegevens van
praktijkpercelen dit onderwerp na
der te onderzoeken.
Het onderzoek beperkte zich tot de
oogstjaren 1984, 1985 en 1986. Al
leen de rassen, waarvan in minimaal
twee van de drie jaren dan 200
ha zaad werd geteeld, werden in het
onderzoek meegenomen. Dit waren
12 rassen: vier rassen van het weide-
type, vijf van het hooitype en drie
van het grasveldtype. Van bijna
1400 percelen werden de zaaidata en
de zaadopbrengsten verzameld en
bewerkt.
Uit de verzamelde opbrengstgege-
vens bleek, zoals ook wel bekend is,
dat de opbrengstverschillen per ha
tussen praktijkpercelen, ook al lig
gen deze in het zelfde gebied en ook
al wordt er hetzelfde ras geteeld,
enorm groot zijn. Deze opbrengst-
verschillen ontstaan voornamelijk
door verschillen in aardichtheid,
bloembenutting, die onder andere
door de vroegheid en mate van lege
ring wordt beinvloed, en zaadverlie-
zen voor en tijdens de oogst. Een be
trouwbare relatie tussen de zaaida-
tum en de zaadopbrengst was veelal
afwezig.
Andere faktoren als de zaaidatum,
zoals de grond, de stikstofbemesting
en de zaadverliezen lijken de ver
schillen in zaadopbrengst tussen de
praktijkpercelen in grotere mate te
bepalen dan de zaaidatum.
Hoewel er geen betrouwbaar ver
band kon worden gevonden tussen
de zaaidatum en de zaadopbrengst
maakt het overzicht van het gemid
delde verschil in zaadopbrengst van
de praktijkpercelen die in verschil
lende perioden werden gezaaid dui
delijk dat de zaadopbrengst afneemt
De zaai van Engels raaigras in de herfst in open land. Dat dit een al wat
oudere archieffoto is moge blijken uit het ontbreken van een veiligheidsbeu
gel op de trekker.
Tabel. Gemiddeld opbrengstverschil van de rassen over de oogstjaren 1984,
1985 en 1986 bij zaai voor 15 september ten opzichte van zaai vanaf 15 sep
tember op kleigronden.
Meeropbrengst (kg/ha
ras
weidetype
ras
hooitype
ras
1
172
5
99
10
2
—9
6
254
11
3
199*
7
264
12
4
17
grasveldtype
140
38
39
slechts gegevens van 2 jaren
Het is opvallend dat de Amerikanen
zoveel hardfruit naar verre bestem
mingen exporteren. Als we daar de
Nederlandse export tegenover zet
ten, dan zien we dat die vrijwel ge
heel op West-Europa gericht is.
Belangrijk in dit verband is dat de
exporteurs in West-Europa anders
georiënteerd zijn dan hun Ameri-
Minister Braks wil 1 miljoen kor
ten op zijn bijdrage aan de Sociaal
Economische Voorlichting. Het is
voor het derde achtereenvolgende
jaar dat de minister de SEV met een
dergelijk bedrag wil korten. Voor
gaande jaren heeft de Kamer deze
bezuinigingen niet geaccepteerd.
(R. Winkel, Luxemburg)
Het Europese Hof van Justitie heeft
dinsdag een belangrijke uitspraak
gedaan over de vleeskontroles aan
de Westduitse grens. De zaak was
aangespannen door de Nederlandse
handelsonderneming Moormann,
die vers kippevlees uitvoert naar de
Bondsrepubliek, maar daarbij ge
hinderd werd door uitgebreide vete
rinaire kontroles aan de grens.
Het Hof heeft nu bepaald dat syste
matische kontroles door een dieren
arts, die verder gaan dan een enkele
steekproef, in strijd zijn met het Eu
ropese recht. De uitvoerige procedu
res zijn een verkapte vorm van pro-
tektionisme, aldus het Hof, omdat
het vlees al in de lidstaten zelf aan
kontroles is onderworpen en de EG-
lidstaten al per richtlijn hebben af
gesproken dat zij eikaars sanitaire
kontroles zullen respekteren.
Vrijdag 23 september 1988
kaanse collega's. Maar appelen (en
ook peren) worden over de hele we
reld gegeten. Nederlandse rassen als
Jonagold en Elstar steken in allerlei
opzichten met kop en schouders uit
boven de meeste andere rassen die in
de wereld geteeld en verhandeld
worden. Het moet toch mogelijk
zijn om ook verre afnemers te vin
den voor deze appelen (marktinfo
PGF)
naarmate later wordt gezaaid.
Weersverschillen in de zaaiperiode
en de tijd erna beïnvloedden de
grootte van de opbrengstverschillen
tussen de perioden in belangrijke
mate. Doordat in de keuringsregio
Noord-Oost-Nederland onder ande
re als gevolg van het bouwplan spo
radisch voor half september Engels
raaigras in de herfst wordt gezaaid,
kon geen precies inzicht worden ver
kregen in de meeropbrengst die bij
zaai voor 15 september in deze regio
kan worden bereikt.
Nagegaan is ook of de reaktie op
laat zaaien nog per type of ras ver
schilt. In de tabel is een overzicht ge
geven van het gemiddeld opbrengst
verschil in de drie onderzochte jaren
bij zaai voor 15 september ten op
zichte van zaai vanaf 15 september
voor de rassen op kleigronden.
Uit de tabel blijkt dat de onderzoch
te rassen van het hooitype wat ster
ker lijken te reageren op late zaai
dan de onderzochte rassen van het
weide- en grasveldtype. Toch komen
er binnen een type aanzienlijke ras
verschillen voor. Zo lijken bijvoor
beeld ras 2 en 4 van het weidetype
niet sterk te reageren op late zaai ter
wijl ras 1 en 3 dat wel doen. Het ver
schil in reaktie tussen de rassen kon
niet worden verklaard door het ver
schil in wintervastheid zoals dat in
de Rassenlijst staat vermeld of de
vroegheid van doorschieten.
Voor de regionale keuringsdiensten
Friesland-Groningen, Noord-Oost-
Nederland en gedeeltelijk Rivieren-
Delta-Nederland kon worden vast
gesteld dat de percelen waarvan
werd besloten dat ze een te geringe
stand hadden om deze te oogsten ge
middeld bijna twee weken later wa
ren gezaaid dan de percelen die wel
Blij en zichtbaar onder de indruk
hebben de 6 prijswinnaars van de
kleurwedstrijd die het Kadaster
te Middelburg op de ZLM-
Manifestatie 1988 heeft gehou
den, woensdagmiddag hun fraaie
prijzen in ontvangst genomen.
Met hun ouders, broers en zusjes
waren de jonge kunstenaars in 1
spé woensdagmiddag bij het Ka
daster te gast. De directeur mr.
A.F. Faas vertelde de aanwezi
gen in een korte toespraak dat er
op de Manifestatie ca. 1.000
kleurplaten zijn uitgereikt. Daar
van zijn er ca. 150 teruggestuurd.
Hij noemde dat een verheugend
groot aantal. "Vergeleken met
de respons bij soortgelijke akties
een succes". Doel van de aanwe
zigheid van het Kadaster op de
ZLM-Manifestatie en ook van de
tekenwedstrijd was het meer on
der de aandacht brengen van het
werk van het Kadaster bij de bur
gers. "Buiten onze normale klan
tenkring (notarissen, banken,
makelaars e.d.) weten toch nog
te weinig partikulieren wie we
zijn en wat we doen. Wij als Ka
daster kunnen wat dat betreft in
alle opzichten overigens van een
geslaagde ZLM-Manifestatie
spreken. Dat als onderdeel van
deze promotie voor een kleur
wedstrijd is gekozen is toch min
der vreemd dan men op het eerste
gezicht zou denken. Vroeger im
mers, zo verduidelijkte de direc
teur, werden veel topografische
en kadastrale kaarten ook inge
kleurd. Thans worden kleuren
bij het Kadaster veel minder toe
gepast vanwege technische beper
kingen bij het verwerken van
kleur. Vervolgens werden de
fraaie prijzen door de directeur
overhandigd.
Uitslag kleurenwedstrijd: Kate-
gorie 4 tot 7 jaar: 1. Gilbert
Scheele (5 jaar) uit Zaamslag: ta
felvoetbalspel. 2. Frank Maljaars
(4 jaar) uit Aagtekerke: Kraan
auto Fisher Price. Kategorie 7
tot 10 jaar: 1. Jan-Willem Wan
del (9 jaar) uit Scharendijke:
electrische racebaan. 2. Jurgen
Verdonk (9 jaar) uit Kattendijke:
mechanische racebaan. Katego
rie boven 10 jaar: 1. Carla Witte
(13 jaar) uit Goedereede: walk
man en tweede werd Timo de
Waal (11 jaar) uit Kloosterzande
(niet aanwezig), prijs cadeaubon.
De prijswinnaars en hun ouders
kregen verder een videofilm over
het Kadaster te zien en werden
door het gebouw van het Ka
daster rondgeleid, waarbij uitleg
en toelichting op de werkzaam
heden werd gegeven. Uiteraard
was er gebak en een drankje.
Een kort hoofdstuk in de Memo
rie van Toelichting op de Land
bouwbegroting is gewijd aan de
emancipatie van de vrouw. Ge
meld wordt dat in vervolg op het
onderzoek "Boerinnen en tuin
dersvrouwen in Nederland"
thans de wisselwerking tussen het
gezinsbedrijf van de toekomst en
de positie die de agrarische
vrouw daarin zal innemen nader
wordt onderzocht. Ook zal het
departement enkele projecten en
emancipatiewerkers medefinan
cieren. Het ministerie wil de be
trokkenheid en participatie van
agrarische vrouwen bij landin
richting verder vergroten.
werden geoogst. Verder bleek dat
gemiddeld over de drie onderzochte
jaren van de onderzochte rassen er
in de regio's van de keuringsdiensten
Friesland-Groningen en Noord-
Oost-Nederland ruim 25 procent van
de in de herfst gezaaide percelen niet
werden geoogst. Het spreekt voor zich
dat het mislukken van een perceel de no
dige kosten voor de teler met zich mee
brengt.
Voor een oogstzekere teelt van En
gels raaigras voor de zaadteelt ver
dient zaai voor 15 september bij
open-land-zaai aanbeveling. Zaai na
deze datum zal gemiddeld verlies
aan zaadopbrengst geven. De groot
te van de opbrengstvermindering is
voor een deel rasafhankelijk. Naar
mate later wordt gezaaid zal het ver
lies aan zaadopbrengst veelal toene
men en wordt de kans op een totaal
mislukken van het gewas groter.
Hoe laat in de herfst men als teler
nog Engels raaigras voor zaadteelt
kan zaaien is afhankelijk van het op-
brengstverlies dat men wenst te ac
cepteren en het risiko dat men durft
te lopen op een totaal mislukken van
het perceel.
Ir. G.E.L. Borm, PAGV Lelystad,
en
ing. T. Molenaar, A.H. Dordrecht
Ter bevordering van de kwaliteit van
produkten en produktiemethoden
zal de biotechnologie op termijn be
langrijke diensten kunnen bewijzen.
Zij biedt de mogelijkheid om gewas
sen te telen afgestemd op de vraag
van de consument. Ook zal zij ons
bijvoorbeeld in staat stellen rassen te
kweken met ingebouwde ziekte
resistentie. Dit laatste betekent een
ruggesteun voor het streven naar be
perking van het gebruik van chemi
sche bestrijdingsmiddelen. Aldus
minister Braks in zijn toelichting op
de landbouwbegroting.
Inzet van de biotechnologie roept
evenwel ook veel vragen op, zowel
van ethische aard, als over de gevol
gen voor het milieu en de kwaliteit
en de veiligheid van de produkten.
Over de beide laatste aspecten zal
binnenkort advies van de Voedings
raad worden gevraagd.
Een en ander neemt niet weg, dat
vanwege de unieke kansen die er lig
gen, onderzoek en ontwikkelingsac
tiviteiten inzake biotechnologie
gestimuleerd zullen blijven, zo meldt
de minister.
Minister Braks kondigt aan dat in
dit begrotingsjaar de Structuurnota
Landbouw en het Nationaal Natuur
beleidsplan zullen verschijnen. Eer
der heeft het parlement op deze no
ta's aangedrongen. Het ziet er even
wel niet naar uit dat de aangekon
digde nota's gereed zullen zijn vóór
de behandeling van de landbouwbe
groting in de Tweede Kamer dit
najaar.
De minister verwacht dat de nota's
in veel opzichten aandacht zullen
vragen. Er worden de lijnen voor het
toekomstig beleid aangegeven. Hij
spreekt over "wezenlijke bouwste
nen" voor de door hem gewenste sa
menhangende aanpak van het lande
lijk gebied. "Er zullen daarbij fun
damentele keuzes gemaakt moeten
worden, die gevolgen zullen hebben
over de volle breedte van mijn be
leidsterrein", aldus de minister.
De Nederlandse land- en tuinbouw
heeft het in 1987 over het geheel ge
nomen relatief goed gedaan, vindt
de minister van landbouw. De inko
mens stegen gemiddeld met 3,6%.
De bedrijfsuitkomsten in de akker
bouw waren daarentegen in 1987
weer teleurstellend. Dit is het gevolg
van lagere graanprijzen: lagere prij
zen voor vrije produkten als aardap
pelen en uien en van lagere fysieke
opbrengsten in het afgelopen jaar.
Voor de akkerbouw zijn er na een
periode van herstructurering zeker
wel toekomstmogelijkheden, onder
meer via kostprijsverlaging, produkt-
innovatie en verbetering van
produktie-omstandigheden, waar
onder bedrijfsvergroting. Een en an
der zal via struktuurmaatregelen be
vorderd worden.
Vanwege de verwachte ruime appel-
oogst in de E.G. is er in Brussel
besloten pre-interventie mogelijk te
maken. Voor Nederland gaat het om
Golden Delicious en Schone van
Boskoop.
Op een verwachte E.G.-oogst van 7,1
miljoen ton mag 357.200 ton preven
tief geïntervenieerd worden, in Ne
derland 11.700 ton. Devergoedingsprijs
is het gemiddelde van de interventie
prijzen van oktober/december. Bij pre-
interventie van appelen in laadkisten is
de vergoedingsprijs ca2,5 cent lager.
De land- en tuinbouw en de
voedings- en genotmiddelensektor
blijven een belangrijke bijdrage aan
de betalingsbalans leveren, zo meldt
Braks. Het agrarische export-saldo
(landbouwprodukten, voedings- en
genotmiddelen) bleef in 1987 met
ruim 17 mld., uitvoerwaarde 48,3
mld.).
Het positieve saldo van de totale
handelsbalans daalde daarentegen
van 10 mld. naar 3 mld. Streven
naar een zo groot mogelijke toege
voegde waarde is een basis
voorwaarde voor behoud en waar
mogelijk nog versterking van de po
sitie van onze land- en tuinbouw.
Kostenverlaging is daarvoor van
groot belang.
Daarnaast zal onze concurrentiepo
sitie bepaald worden door de kwali
teit van het eindprodukt. Een be
trekkelijke nieuwe ontwikkeling is
de groeiende vraag naar op niet-
gangbare wijze voortgebrachte agra
rische produkten. Een categorie con
sumenten blijkt bereid daarvoor ex
tra te betalen.
11
