Bij toewerken naar 'afhankelijk
kwekersrecht' zijn verfijndere
analysemethoden nodig
Ackergold verdringt
Bintje op
Westduitse markt
Bejo tien jaar in zaadveredeling
Goede opbrengst
aardappelen verwacht
Nederland na USA grootste producent tuinbouwzaden
Presentatie marktonderzoek West-Duitsland
Nieuw: witlof in
houten fust
'Het geeft je als onderzoeker veel
voldoening als je voor een moeilijk
probleem een eenvoudige oplossing
vindt'. De heer Houwing, onderzoe
ker aan het Rijksinstituut voor het
Rassenonderzoek van Kuituurge
wassen te Bennekom, weet waar hij
over spreekt.
Het instituut kent twee hoofdstuk
ken: identificeren en herkennen van
rassen voor het kwekersrecht, en ge
bruikswaardebepaling van rassen.
Daarnaast wordt ook aan methodie
kenontwikkeling gewerkt. 'Het is
mijn taak nieuwe technieken te ont
wikkelen en bestaande te verbeteren.
De gebruikelijke methode is proef-
veldonderzoek. Rassen worden uit
gezaaid, gepoot of geplant en je be
paalt de verschillen aan het gewas.
Het is een tijdrovende methode.
Toch blijven proefvelden nodig om
het ras ook in het volwassen-plant-
stadium te kennen en de produktivi-
teit van de rassen te bepalen'.
Kort na de oorlog werd op het RI-
VRO een nieuwe rasbepalingsmete-
hode voor aardappelen ontwikkeld.
In een bepaalde ruimte heersten zo
danige omstandigheden van natuur
lijk daglicht dat de knol een licht
kiem ontwikkelde waaraan het ras
kon worden herkend. Doordat men
aan deze ruimte en dit type licht ge
bonden was kon het onderzoek niet
uitgebreid worden of elders plaats
vinden. Uitproberen van diverse ty
pen kunstlicht bracht geen oplos
sing. 'Op basis van filtering van het
daglicht door ramen en schermen
ben ik bij achterlampjes van een
fiets terecht gekomen'.
Elk ras heeft een eigen eiwitpatroon.
Deze eiwitten zijn in een elektrisch
veld te scheiden (elektroforese). Aan
de hand van eiwitpatronen kan het
ras vastgesteld worden. Overigens is
deze methode nog niet voor elk ge
was bruikbaar.
Metingen aan allerlei plantendelen
zijn belangrijk voor rasherkenning.
Nu worden maten van bladeren etc.
nog met de liniaal gemeten. Dit is
een tijdrovende procedure. In de
toekomst wordt deze bepaling met
een komputersysteem uitgevoerd.
Het is dan mogelijk om in kort tijds
bestek een groot aantal metingen
heel nauwkeurig uit te voeren.
Een ander terrein dat ook nog braak
ligt is het mikroscopisch onderzoek.
Tot nu toe worden vrijwel alleen ui
terlijke kenmerken gebruikt om ras
sen te identificeren, maar ook in de
plant zijn raskenmerken te vinden.
Op deze manier kan de afhankelijk
heid van het proefveldonderzoek
verminderd worden.
Afhankelijk kwekersrecht
Elektroforese speelt ook in ander
onderzoek een belangrijke rol. Kwe
kersrecht wordt alleen aan nieuwe
rassen verleend die duidelijk te on
derscheiden zijn van bestaande ras
sen. Een fruitteler kan een mutant
van een goed appelras, bijvoorbeeld
rode in plaats van groene schilkleur,
een gewilde eigenschap, als nieuw
ras aanmelden. Zonder kweek werk
kan de vinder van de mutant met
zijn rode variant het even goede
groene ras verdringen. Dank zij het
kwekersrecht ontvangt hij de reve
nuen die eigenlijk de kw^Jcer van het
groene ras toekomen, enkel en alleen
op basis van een andere schilkleur.
Ir. A. Hou wing bij schappen met gekiemde aardappelen. De aardappelras
sen zijn te determineren aan de hand van de lichtkiem. Let op de fietslampjes
onder de schappen
Dit stimuleert niet het echte kweek-
werk. Om te voorkomen dat er op
den duur alleen mutanten aange
meld worden die geen wezenlijke bij
drage leveren aan het rassensorti-
ment zal worden bestudeerd of een
afhankelijk kwekersrecht ingevoerd
kan worden. Met elektroforese kan
wellicht bewezen worden dat een
mutant slechts voor één of enkele ei
genschappen van het oorspronkelij
ke ras verschilt en dat dus de aan
melder van bijvoorbeeld het rode
appelras slechts een deel van de reve
nuen toekomt. 'We werken naar een
dergelijk kwekersrecht toe, maar het
is eenvoudiger te bewijzen dat rassen
van elkaar verschillen dan te bewij
zen dat een mutant voor 99% op het
oorspronkelijke ras gelijkt. Daar
voor moeten de analysemethoden
nog meer worden verfijnd'.
G.C. v.d. Berg
'Als branche heeft de Nederlandse
zaadhandel het prima gedaan, voor
al door de kwaliteit van het verede-
lingswerk. We zijn ons nauwelijks
bewust hoe groot ons potentieel is.
Ondanks zware konkurrentie van
met name Japan is Nederland na de
USA's werelds grootste leverancier
van tuinbouwzaden'. Dit konsta-
teert Dick Barten, direkteur van Be
jo Zaden BV, in zijn brochure 'Bejo-
Profile', die op 2 september werd ge
presenteerd ter gelegenheid van het
tienjarig bestaan van het Langedij-
ker zaadveredelingsbedrijf.
Bij Bejo zijn meer dan 100 mensen
werkzaam en zij heeft een jaaromzet
van 'enkele tientallen miljoenen'.
Het bedrijf legt zich nadrukkelijk
toe op de 'hightech' aspekten van
het zaadbedrijf, de veredeling: het
ontwikkelen van groenterassen en -
variëteiten, met name hybriden, die
aan toenemende eisen op het gebied
van ziekteresistentie, opbrengst en
klimaathardheid tegemoetkomen.
Het Bejo researchcentrum in Warmenhuizen
De derde proefrooiing bij Bintjes op
Zuid-Beveland die tussen 30 augus
tus en 2 september plaats heeft ge
vonden, komt uit op een gemiddelde
opbrengst van 43.600 kg per ha. Het
percentage kleiner dan 35 mm be
droeg gemiddeld 2, tussen 35 en 50
mm bevond zich gemiddeld 23% van
de aardappels terwijl gemiddeld
68% groter bleek dan 50 mm. Het
onderwatergewicht bedroeg gem.
401. De verschillende getallen en
percentages lopen nogal uiteen bij de
31 gedane proefrooiingen.
Hieruit mag worden gekonkludeerd
dat er weer een goede opbrengst mag
worden verwacht. De aardappelaf-
8
zetorganisatie voor Zuidwest Neder
land BV te Zierikzee verwacht in een
schrijven aan haar leden dat de
oogst het niveau van 1987 evenwel
niet zal halen. Er zijn percelen die
last hebben van toprolaantasting,
waterschade en hagelschade. Door
de droogte in het begin van het sei
zoen is het aantal knollen per plant
minder maar zijn de knollen grover.
De Aardappel BV verwacht meer
voer dan andere jaren door toegeno
men misvormingen bij de knollen.
Ook het onderwatergewicht geeft
zorgen. Het produkt zal blauwge-
voelig zijn en oogst, opslag en tran
sport dienen daarom zeer zorgvuldig
plaats te vinden.
De klassieke zaadveredeling 'op het
veld' ondersteunt het bedrijf met ge
avanceerde celbiologische technie
ken uit het eigen laboratorium. Meer
dan de helft van de medewerkers is
momenteel in de research
werkzaam.
Bejo Zaden ontstond in 1978 uit een
fusie van C. Beemsterboer NV en
Jacob Jong BV, twee gevestigde
Noordhollandse zaadfirma's. Het
bedrijf heeft een wereldwijde repu
tatie als veredelaar van vollegronds-
groentes, met name kool, uien en
wortelen.
Bejo eksporteert ongeveer 80 pro
cent van haar produkten en is we
reldwijd aktief middels dochteron
dernemingen, joint-ventures en
agenten. Daarnaast test het nieuwe
en bestaande rassen op eigen
proefstations in vele klimaatzones,
onder andere in India en de USA.
Het huidige Bejo-assortiment omvat
meer dan 300 rassen, waaronder een
groeiend aantal hybriden en is ont
wikkeld uit eigen kweekwerk. Als
mondiale noviteit bracht het bedrijf
onlangs hybriden op de markt in de
gewassen roodlof (Medusa en Chiro-
sa) en knolselderie (Luna).
Nieuwe kassen Proefstation
Groenteteelt St.
Katelijne-Waver
De glastuinbouw is met een verbruik
van 50 a 60 kg stookolie per m2 voor
een intensieve teelt als tomaten een
grote energieverslinder. De prijs van
de energie weegt bijgevolg zwaar
door op het resultaat van deze teelt.
Dit is dan ook de reden waarom het
Ministerie van Landbouw in België
het initiatief nam om op de proef
tuin te Sint-Katelijne-Waver twee
energiebesparende experimentele
kassen te bouwen. Het gaat hier om
een miljoeneninvestering. Sinds be
gin dit jaar zijn deze kassen operati
oneel. Het onderzoek spitst zich toe
op de energiebesparing als gevolg
van dubbele beglazing, speciale dak
beglazing, ventilatiesysteem en ener-
giescherm. Op zaterdag 24 septem
ber in de voormiddag worden beide
kassen officieel ingebruik gesteld
door de Minister van Landbouw, de
heer P. de Keersmaaker. 's Middags
kan het publiek de kassen bekijken.
Het aandeel van 'Bintje aus Hol
land' op de Westduitse markt van
aardappelen in kleinverpakking
neemt de laatste jaren af ten gunste
van de Duitse konkurrent Acker
gold. Over de laatste drie jaar is het
marktaandeel van Bintje gedaald
van 10,5 naar 9,4 procent, terwijl
het aandeel van Ackergold steeg van
4,5 naar 8,3 procent.
Dit onder meer blijkt uit een markt
onderzoek op de Duitse markt voor
tafelaardappelen van het NIVAC
(Nederlands Instituut voor Afzetbe
vordering van Consumptie
aardappelen). De uitkomsten van dit
onderzoek worden 3 oktober gepre
senteerd aan de leden van de
Venexa.
Vooral in het grootwinkelbedrijf
lijkt Ackergold meer en meer terrein
te winnen. Venexa en NIVAA hopen
tijdens de bijeenkomst van 3 okto
ber de exporteurs van informatie
over Duitse aardappelhandel en
konsument te geven, zodat wellicht
het Nederlandse aanbod meer afge
stemd wordt op de Duitse vraag.
Onlangs heeft de heer Jan van der
Oord, voorzitter van de Kommissie
voor Konsumptieaardappelen en ui
en van het Landbouwschap, er reeds
op gewezen dat de uien- en aardap
pelhandel niet genoeg inspeelt op de
wensen van het grootwinkelbedrijf
in West-Duitsland (zie ZLM-blad
van 9 september pag. 21). Volgens
Van der Oord is er te weinig recht
streeks kontakt met het Duitse
grootwinkelbedrij f
Mogelijkheden
Ondanks de pessimistische geluiden
over de Westduitse markt van tafel
aardappelen, blijkt uit het onder
zoek dat er nog zeker mogelijkheden
zijn, in met name de kleinverpakte
aardappelen. Het onderzoek toont
aan dat de totale vraag naar
konsumptie-aardappelen in West-
Duitsland daalt. Desondanks stijgt
het segment kleinverpakking aard
appelen. De daling gaat namelijk ge
heel ten koste van de zogenaamde
"Einkellerung", het voor de winter
inslaan van een grote partij aardap
pelen. De Duitse konsument koopt
dus steeds meer kleinverpakking
i.p.v. een keer een grote aankoop in
de herfst.
Het marktonderzoek dat ruim een
half jaar in beslag heeft genomen
geeft een totaal beeld van de markt
van konsumptie-aardappelen in
West-Duitsland. Zowel de konsu
ment alsmede de importeurs en in
kopers van de groothandelbedrijven
zijn in opdracht van het NIVAC
door marktonderzoekbureaus be
naderd.
Vanaf maandag 12 september wordt
op veiling W.F.O. witlof geleverd in
houten fust. Hiermee wordt tege
moetgekomen aan de wens van met
name Amerikaanse afnemers.
Het betreft hier een blanko houten
krat met donker paraffine interieur,
waarin het produkt los in lagen is
verpakt. Op het kartonnen deksel is
de bekende Holland lay-out ge
drukt. Tevens zijn alle voor de Vere
nigde Staten verplichte aanduidin
gen aangebracht.
De inhoud van de krat is, afhanke
lijk van de eksportbestemming, 4,6
kg (10 lbs). Omdat de witlof volledig
gekonditioneerd zal worden afgele
verd, moesten reeds 's morgens
vroeg bestellingen worden geplaatst.
Grondontsmetting in de
praktijk
Op het terrein van grondontsmetting
bestaat een grote behoefte aan nade
re informatie. Shell Nederland Che
mie B.V. heeft daarom (vorig jaar)
een film en een boekje geprodu
ceerd, die als voorlichtingsmateriaal
dienaangaande kunnen worden be
schouwd. De gids kost ƒ12,50 en kan
besteld worden via tel. 010-4696915.
De film (of video-banden daarvan)
kan aangevraagd worden via tel.
085-693112.
Vrijdag 16 september 1988
