Voorkoelen verbetert trekresultaat witlof
ït worden. Voor alles wat u oogst. Met oplossingen naar maat.
TOLSMA BEWAARTECHNIEK
Afsluitingsmanifestatie Europese kampagne
D/Ej jPjljOjNjljEjRjSj rS.'"
Tentoonstelling:
een half miljoen
boerinnen in de klas
Tot ongeveer half oktober krijgt men met voorkoelen een beter trekresultaat. Algemeen advies is hiervoor de wortels
minimaal een week te koelen bij 3 a 4°C
Om een goed trekresultaat te krijgen
moet de witlofwortel bij de oogst
een bepaalde rijpheid hebben. Het
vaststellen van de rijpheid is niet zo
eenvoudig. Kriteria als groeidagen,
bladkleur, beoordeling van de verti-
kale worteldoorsnede geven enig in
zicht. Voor een goed forceerresul-
taat is die rijpheid te verbeteren door
de wortelen een aantal dagen bij een
lage temperatuur weg te zetten.
In theorie rekent men globaal als
leeftijd van de wortelen voor de
ekstra-vroege trek (september opzet
ten) 16 a 18 weken en voor de vroege
trek (oktober opzetten) 20 weken.
De rijpheid wordt echter niet alleen
bepaald door de lengte van het
groeiseizoen. Ras, grondsoort en
ook zeker het weer spelen hierbij een
grote rol.
In warme en droge zomers zijn wor
tels eerder rijp. In ons land is het
weer echter veelal erg wisselend:
warme weken worden veelal afge
wisseld met koude, natte perioden.
Het is niet bekend of elke periode
een even grote invloed heeft op de
rijpheid van de wortelen.
Beoordeling in het veld maakt het
weerseffekt beter zichtbaar. Zeker
als meerdere keren tijdens het groei
seizoen beoordeeld wordt. De blad-
kleur is daarbij een belangrijk on
derdeel. Bruin en verslijtend blad is
bijvoorbeeld een duidelijk kenmerk
van een gerijpt gewas.
Nadert het tijdstip van rooien dan
moet er meer naar de wortel worden
gekeken. Snijd daarvoor een aantal
wortels vertikaal door en kijk naar
de doorsnede. Is er nog geen duide
lijke halsvorm en inwendige holte
waarneembaar, dan zijn de wortels
onrijp. Het binnenste gedeelte is dan
nog enigszins glazig, terwijl de bui
tenkant helder wit is. Bij het begin
van de rijping gaan de schouders iets
oplopen en wordt de halsvorming
zichtbaar. Inwendig ontstaat er een
holte. Het binnenste gedeelte wordt
sponsachtiger en witter van kleur bij
het volledig rijp zijn.
Of de wortelen ook echt rijp zijn, zal
blijken tijdens de trek. Menig teler
beoordeelt zijn wortels als voldoen
de rijp naar aanleiding van de wor-
teldoorsneden, maar krijgt er bij de
trek geen mooi lof op. Later gerooi
de wortelen zijn vaak wel goed for-
ceerbaar. De beoordeling van de
rijpheid blijft dus een moeilijke
zaak. Maar zolang er geen betere
methoden voorhanden zijn om in de
praktijk toe te passen, moet men het
met de genoemde globale methode
doen.
Rijpheid bevorderen
Van oudsher tracht men de rijpheid
van de witlofwortelen te bevorderen
door deze los te rijden, een aantal
dagen in de grond te laten zitten en
dan te rooien. Diverse telers voeren
dit bij hun eerste trek nog zo uit.
Wanneer de hoeveelheid niet al te
groot is, is met de hand rooien mo
gelijk. Hierbij worden de koppen
met een mes bijgesneden indien ze te
hoog gekopt zijn.
Veel efficiënter is het gebruik van
een koelcel. Hierbij worden de wor
telen gedurende minimaal een week
bij een temperatuur van 3 a 4°C ge
zet. Proeven toonden aan dat dit
voorkoelen van witlofwortelen bij
opzetten vóór half oktober een posi
tief forceerresultaat opleverde. Ten
aanzien van tijdsduur en opslagtem-
peratuur komen er in de praktijk
nogal eens verschillen voor. In tem
peratuur varieert dat van 0°C tot
zo'n 6°C. Vooral met die lagere tem
peratuur denken telers meer koude
eenheden bij de wortelen te brengen,
waardoor de rijpheid toeneemt.
Proeven op de Proeftuin Noord-
Brabant te Breda van enige jaren te
rug gaven dat effekt voor de toen ge
bruikelijke rassen niet weer. Het ge
bruikelijke advies van 3 a 4°C is ten
aanzien van stroomverbruik iets
goedkoper dan bijvoorbeeld 0 a
1°C. Temperaturen van 5 a 6°C
worden aangehouden door die telers
die niet lager kunnen met de be
staande apparatuur. Dit is bijvoor
beeld bij oude 'fruitkoelcellen' het
geval. Indien de wortels nog niet vol
ledig rijp zijn, is voorkoelen met 5 a
6°C beter dan niet voorkoelen. De
tijdsduur van een week wordt al snel
langer. De reden daarvoor is dat in
het begin de rooikapaciteit niet vol
ledig gelijk ligt met de opzetkapaci-
teit. Die week is een minimum
tijdsduur.
Langer voorkoelen kent in principe
geen problemen daar de wortelen in
de eerste trekronden zelden te rijp
kunnen zijn. Een kombinatie van 'in
fasen rooien' en 'voorkoelen' wordt
ook hier en daar weieens toegepast
om de trekrijpheid te bevorderen.
Dit gaat meer tijd vragen voordat
men kan gaan forceren.
Nadelen voorkoelen
Het voorkoelen van witlofwortelen
brengt uiteraard kosten met zich
mee. De teler moet er een bepaalde
hoeveelheid arbeid in steken en heeft
de koelkosten. De hoeveelheid ar
beid wordt vooral bepaald door de
organisatie op het bedrijf. De meeste
witlofbedrijven hebben zelf
minstens één koelcel. Het voorkoe
len van de wortelen vraagt dan enkel
het binnenbrengen en uithalen naar
de cel. Wanneer de wortels in voor-
raadkisten zijn gerooid moet men
bedenken dat de afkoeling van de
wortelen tot 3 a 4°C in het centrum
van de kist wel een week. kan duren.
De afkoelsnelheid wordt o.a. be
paald door de verhouding massa
wortelen, koelkapaciteit en de begin
temperatuur. Dit kan men verbete
ren door de wortelen in kleinere
kisten te brengen of de koude lucht
door de 'grotere' kisten te zuigen of
te persen. Deze technieken zien we in
hoofdzaak op veilingen. Voorkoelen
op het bedrijf zelf eist kleine kisten
of een langere opslag. Een week
voor de afkoeling en een week voor
het 'voorkoelen'.
Voorkoelen elders, bijvoorbeeld op
een veiling, wordt in verhouding niet
zoveel toegepast, omdat dat veel
ekstra tijd en onkosten meebrengt.
Bij het afkoelen is het opletten dat
de koppen van de witlofwortelen
niet veel 'indrogen'. Vooral bij grote
koelcellen met 'zware' koelinstalla
ties komt er veel koude lucht uit de
verdampers geblazen, wanneer die
luchtstroom kontinu op een aantal
kisten terecht komt, zal er snel een
uitdrogende werking ontstaan. Als
de kisten niet afgeschermd of beter
opgesteld worden, kunnen veel
groeipunten zover indrogen, dat een
goede hergroei niet meer mogelijk is.
ing. H. Deenen
CAT Tilburg
In Historisch Museum Marialust in
Apeldoorn is van 17 september t/m
20 november onder de titel 'Een half
miljoen boerinnen in de klas' een
veelzijdige tentoonstelling gewijd
aan het thema landbouwhuishoud-
onderwijs, zoals dat tot 1968 heeft
bestaan. Een omvangrijke kollektie
historisch fotomateriaal, dokumen-
ten, leermiddelen en gebruiksvoor
werpen waarmee leraressen en leer
lingen werkten, geven een boeiend
inzicht in een deel van het verleden
dat weliswaar velen hebben meege
maakt, maar tot nu toe onderbelicht
is gebleven. Het betreft het aandeel
van vrouwen in de ontwikkeling van
de modernisering van de landbouw
en de verbeteringen van de leefom
standigheden op het platteland en
hoe hun rol werd onderkend en
gestimuleerd door de landbouw- en
onderwijspolitiek.
In de herfstvakantie van 15 tot en
met 23 oktober a.s. zal de Euro
pese Kampagne voor de Lande
lijke Gebieden worden besloten
met tal van aktiviteiten onder het
motto 'Geniet van het Landelijk
Gebied'.
Het gaat hierbij o.a. om wande
lingen, fietstochten, bezoeken
aan agrarische bedrijven en ten
toonstellingen. Er is voor elk wat
wils in de verschillende regio in
ons land. Alle aktiviteiten staan
vermeld in een 8 pagina's tellen
de krant die geheel in kleur is uit
gevoerd. Deze krant zal in een
oplage van 100.000 eksemplaren
gratis worden verspreid vanuit
420 VVV-kantoren. Op 2200 ver
kooppunten in ons land roept de
firma Kortman Intradal de kliën-
tèle op de krant te halen bij de
dichtstbijzijnde VVV. Er is een
aktie aangekoppeld met kor
tingsbonnen voor bestedingen in
de herfstvakantie.
De apotheose van de vele aktivi
teiten zal in genoemde week
plaatsvinden in Flevohof bij Bid
dinghuizen. De toegangsprijs tot
dit themapark voor natuur, land
schap en grondgebruik zal daar
toe in de herfstvakantieweek met
ƒ5,per persoon worden gere
duceerd. Er zullen vele ekstra
evenementen plaatsvinden zoals
een folkloristische dag (op 15
september), een dag van het
paard (op 16 september), een on-
derwijsdag (op 17 september),
een broodversierdag (op 19 sep
tember), alsmede een beurs voor
vakantie op het platteland (op
21, 22 en 23 september) en een
opening van een tentoonstelling
en mini-symposium over onder
zoek in het Landelijk Gebied (op
22 september).
Nadere informatie over het pro
gramma alsmede over de Euro
pese Kampagne kan worden ver
kregen bij het sekretariaat (post
bus 20020, 3502 LA te Utrecht,
tel. 030-852406). Voor de aktivi
teiten op Flevohof kan men ook
terecht op Spijkweg 30, 8256 RJ
te Biddinghuizen (tel.
03211-1514).
F BEWARING VAN TOLSMA
De bewaar-know-
how van Toisma
nauwkeurig ver
taald in een
perfekte
klimaat
computer.
Leverbaar met verschillende
regelgroepen. Per regeigroep zijn onder
verdelingen mogelijk.
HALFRONDE KANALEN.
Ventilatiekanalen
met grotere
golven voor
o.a. aard
appelen en
uien. Robuuste, uitvoej
door dikker materiaalei
(1.25-1.50 mm. v
gegalvaniseerd plaatstaal).
Vraag uitvoerige dokumentatie bij:
Toisma Bewaartechniek B.V.
Postbus 165, 8300 AD Emmeloord.
Tel.: 05270-14755
Telex: 42475 tolem nl
Fax: 05270-99532.
Vrijdag 16 september 1988
13
